Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn
thành phố Hà Nội
Nguyễn Văn Chung
Trường Trung cấp Công nghệ và Quản trị Kinh doanh Hà Nội
Giáo dục nghề nghiệp có vai tròquan trọng trong việc cung ứng nhân lực có kỹthuậtcao cho sự phát triển thành phố HàNội nói riêngvàcả nước nói chung,góp phần nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế trong quá trình hội nhập. Trong những năm qua, cùng với sựpháttriểnchung của cả nước,việc đào tạo, bỊâi dưỡng nguồn nhân lực có kỹ năngnghề ở Hà Nội luôn được chú trọng đầu tư và phát triển. Để nâng cao hớn nữa chấtlượng đào tạo tại các cơsở giáo dục nghề nghiệp, cần triển khai đồngbộ hệ thống các giải pháp cho hệ thống giáo dục nghề nghiệp trên toàn thànhphố.
1. Đặt vấn đê
Hệ thống các cơ sở dạy nghề, các trườngtrung cấp chuyên nghiệp vàcao đẳng nghề hiện nay đã có những bước phát triển về quy mô, từng bước đáp ứng được nhu cãu của thị trường lao động và hội nhập quốctế. Cả nước hiện có 1.989 cơ sở giáo dục nghe nghiệp; các tỉnh, thành phố trựcthuộc Trung ương đều đã có trường trung cấp nghề, trung cấp chuyên nghiệp, cao đẳng và cao đẳng nghề; đã quy hoạch mạng lưới trường chất lượngcaovàcác nghề trọng điểm quốc gia, khu vực,quốctế theo từng cơ sở giáo dục nghề nghiệp, từng vùng, từng địa phương và trình độ đào tạo.
Theo thống kê của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn Hà Nội, tính đến hết tháng 12/2021 tuyểnsinh, đào tạo cho 220.500/220.500 lượt người, đạt 100% kế hoạch tuyến sinh năm 2021 (trong đó, trình độ cao đẳng 26.800 người;
trung cãp 27.000 người; sơ cấp và dưới 3 tháng 166.700người. (Chinhphu.vn 2022)
Mạng lưới cơsởgiáo dục nghề nghiệp tại Hà Nội còn nhiều bất cập, chưa phân bố hợp lý giữa các quận huyện, chưa quyhoạch tới từng ngành, nghề, cấp trình độ đào tạo.Việc xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáovà cán bộquảnlý giáodụcnghềnghiệp chưa được quan tâm đúng mức. Cơ sởvật chất, thiết bị củanhiều cơ sởgiáo dục nghề nghiệp chưa đáp ứngđược yêu cầu. Chươngtrình, giáotrình đào tạo nghề còn nhiều nội dung mang tính hình thức, chưa đượcthường xuyên cập nhật, bổ sung cho phù hợp với yêu cầu của thị trường lao động. Chất lượng, hiệu quả đào tạo của nhiêu cơ sở giáo dục nghề nghiệp còn thấp, chưa gắn bó hữu cơ với nhu cầu nhân lực của từng ngành, từng địa phương; mối quan hệ giữacơ sởgiáo dục nghề nghiệp và doanh
nghiệp còn lỏng lẻo; học sinh, sinh viên tốtnghiệp còn yếu về ngoại ngữ và các kỹ năng mềm. Tiêu chuẩn kỹ năng nghề quốc gia chậm được ban hành;
chấtlượngchưa đáp ứng yêu cầu của doanhnghiệp vàthị trường laođộng.
2. Thức trạng chất lượng đào tạo tai các cơ sởgiáo dục nghề nghiệp trên đỉa bẩn thành pho Hà NỘi
Hà Nội hiện có16/21 trường trung cãp,cao đẵng công lập thuộcThành phốđược lựa chọn đâu tư 29 nghê trọng điêm (trongđó có 14 nghê cãp độ quốc tễ; 11 nghêcap độASEAN, 14 nghê cãp độ quốc gia) theo Bộ LĐTB&XH, "Vê việcphê duyệtngành, nghê trọng điểm, trường được lựa chọn ngành, nghê trọng điêm giai đoạn 2016 - 2020 và định hướng đẽnnăm 2025". (Chinhphu.vn, 2022)
Theo Sở LĐTB&XH, những năm qua, Hà Nội đấy mạnh đào tạo nghê gănkẽt với doanhnghiệp. Công tác đào tạo găn với doanh nghiệp luôn được thành phố quan tâm chú trọng, coi đây là một giải pháp thúc đẩy mạnh kẽt quả tuyển sinh,đạo tạo nghê găn với doanhnghiệp. Đặc biệt, trongnăm 2021 trên địa bàn Hà Nội có 360 cơsở giáo dục nghề nghiệp,trong đó có 195 cơ sở nhà nước.Tổng số có 100.000 học sinh, sinh viên, học viên đang theo học. Chủ động ứng phó với dịch Covid-19, 100% cơ sở giáo dục nghề nghiệp đã xâydựngphương án giảngdạy trực tuyến; đồng thời tư vấn hướng nghiệp, tổ chức tuyển sinh trực tuyến.
Nhằm chủ động tạo nguồn nhân lực có kỹ năng, taynghề, trong giaiđoạn2021-2025 thành phố Hà Nội đa từngbước rà soát, sắp xếp lạihệ thống giáo dục nghề nghiệp theo hướng tinh gọn, hiệu quả.
Thànhphốkhuyến khích, tạo điều kiện để cáccơ sở
Kinh tế Châu Á - Thài Bình Dương (Tháng 4/ 2022)
43
NGHIÊN CỨU
RESEARCH
giáo dục nghề nghiệp trên địabàn gắn kết, hợp tác với các doanh nghiệp tổ chức đào tạo nghề, từ khâu tuyểnsinh đến bảođảm việc làm cho người học.Đặc biệt sau ảnhhưởngcủa Dịch Covid 19.
Theo Hà Hiền (05/2021) trong giai đoạn 2019- 2021, co' hon 2.300 lượt doanh nghiệp hợp tác với ca'c sở gia'o dục nghênghiệp trên địa bàn Thành phố trong công tác xây dựng chỉnh sửabô sungchưong trình đào tạo, tuyển sinh, đào tạo, thực tập, thực hành sán xuẩt, đển tuyên dụng và sử dụng lao động... manglại sự đột phá mớitrong hoạt động giáo dục nghê nghiệphiện nay.
Cũng trong giai đoạn này, các doanh nghiệp đã tham gia giảng dạy gần 1.200 nghề, tiếp nhận gần 80.000 họcsinh, sinh viên đến thực hành, thực tập;
đồng thời ưu tiên tuyển dụngngười học nghề vào làm việc ngaysau khitốtnghiệp. Các cơ sở giáodục nghềnghiệp đã và đang đào tạo nghề theo đơn đặt hàng của gần 400doanh nghiệp với hơn 20.000học viên (Trọng Nhân,2022)
Giai đoạn 2021-2025 là hoàn thiện mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp theo hướngtinhgọn,hiệu quả thông qua việc sắp xếp lại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập hiện có và đẩy mạnh phát triển các cơ sở giáo dụcnghề nghiệp ngoài công lập.
Hình thành mạng lưới cơ sở giáo dục nghềnghiệp theo hướng mờ,linh hoạt, đa dạng vềloạihình, hình thứctổchức,phân bố một cáchphùhợpvà hiệu quả nhằm đáp ứng nhu cầu đadạng của thị trường lao động địa phương, vùng, đất nước và từng bước thamgia sâu rộng vàocungcấp nguồn nhân lực cho thị trườngquốc tế.
Côngtác kiểm định và tự kiểm định (tự đánh giá) chất lượng trong GDNN được chú trọng, góp phần nângcao chất lượng GDNN. Nhiều cơ sở GDNN, nhiều nghềđào tạo đãđạt tiêuchuẩnkiểm định của quốc tế.
Việchỗ trợ đầu tưtập trung đồng bộ cho cáctrường chấtlượng cao vàcác nghề trọng điểm... đã từng bước gópphần thực hiệnquan điểmđổimớicănbản, toàn diện vềGDNN theo hướng chuẩnhóa, hiện đại hóa,xã hộihóavàhội nhậpquốc tế. Qua đó, chất lượng cơ sờ vật chất, thiết bịđào tạo của các cơsở GDNN đã không ngừngđược đổi mới, hiện đại hơn, đápứng yêu cầu phục vụ hiệuquảcho công tác đào tạo.
3. Đánh giáchung về chất lương đào tạo tại các cơ sỡgiáo dục nghề nghiệp trên địa ban thành phô Hà NỘi
3.1. Những kếtquảđạt được
Thông qua sự liên kết chặt chẽ giữa Nhà nước, nhà trường, doanh nghiệp và người học, từ năm 2016 đến nay mạng lưới cơsở giáo dục nghềnghiệp trên địa bàn Hà Nội đã tổ chức tuyển sinh, đào tạo nghề cho hơn 1triệu lượt người, vượt hơn 235.000 lượt người so với mục tiêu. Trung bìnhmỗi năm,các
trường nghề tuyển sinh, đào tạo cho hơn 202.000 lượtngười, đạt 132% so với kế hoạch.
Kếtquả nàygóp phần quan trọng vào việc nâng cao tỷlệ lao động qua đào tạo. Tỷ lệ lao động qua đào tạo ở Hà Nội tăng 3% - 4% mỗi năm, thuộc nhómcao của cảnước, nâng tỷ lệ lao độngqua đào tạo trênđịabànthành phố từ 53,14%vào cuối năm 2015 lên 70,2% vào năm 2021. Tỷ lệ lao động có bằng cấp, chứng chỉ năm 2021 đạt tỷ lệ 48%. Sau học nghề, hơn 70% người lao độngđã có việc làm với thu nhập ổn định. Hà Nội luôn dẫn đầu trong nhiềukỳ thi, hội thi tay nghềcấp quốc gia vàquốctế.
(Trọng Nhân, 2022)
3.2. Một số khó khăn hiện nay
Theo Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Hà Nội, dotác động của dịch COV1D-19, mặc dù đã nỗ lực tuyển sinh nhưngtỷ lệ họcviên tham gia các hệ đào tạo nghề năm học 2021 chưa đạt chỉ tiêu đề ra, đặc biệt do ảnhhưởng của dịchCovid 19, việc tuyển sinh và dạy nghề sẽ càng khó khăn hơn đốivới các cơ sở.
Thống kê củaTổngcụcGiáo dục nghề nghiệpcho thấytính đếnngày 31-12- 2021, cả nước tuyểnsinh được 1,9 triệu người, đạt 85,14% kếhoạch. Trong đó, trìnhđộ cao đẳng, trung cấpcó khoảng375.000 người học, đạt 65,81%. Trình độ sơ cấp và các chương trình nghề nghiệp khácgồm 1,5 triệungười, đạt 91,69%.
Một số ngành, nghề có kết quả tuyển sinhtốt như máy tính và công nghệthông tin, côngnghệ kỹ thuật, dulịch.Tuyểnsinh giáodục nghềnghiệp khó khăn, đặc biệt ở những ngành, nghề nặng nhọc độc hại, ngành nghề năng khiếu. Triển khai đào tạo nghề chất lượng cao(pháttriển nghề trọng điểm, trường nghề chất lượngcao và thí điểm đào tạo nghề cấp độ quốc tễ, khu vực theo chương trình chuyển giaotừ nước ngoài...) cònchậm.
3.3. Nguyênnhân
TheoTổng cụcGiáo dục nghề nghiệp, tỉ lệ tuyển sinh không đạt chỉ tiêu do việc tổ chức đào tạo chuyến sang hình thức trựctuyến, việc thực hành, thực tập tại doanh nghiệp khó thựchiện.
Mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp còn nhiều bất cập, chưa phânbố hợp lý giữa cácvùng, miền, chưa quy hoạch tớitừng ngành, nghề, cấp trìnhđộ đào tạo. Việc xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quảnlý giáo dục nghề nghiệp chưa được quan tâm đúng mức. Cơ sở vật chất, thiết bị củanhiềucơ sở giáodụcnghề nghiệpchưa đáp ứng đượcyêu cầu.
Chương trình, giáotrình đào tạo nghềcòn nhiều nội dung mang tính hình thức, chưa được thường xuyên cập nhật, bổ sung cho phù hợp với yêu câu của thị trường lao động. Chất lượng, hiệu quả đào tạo củanhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp con thấp,
44
Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (Tháng 4/ 2022)chưa gắn bó hữu cơvới nhu cầunhân lực của từng ngành, từng địa phương; mối quan hệ giữa cơ sở giáo dục nghềnghiệp vàdoanh nghiệp còn lỏng lẻo;
họcsinh, sinh viên tốt nghiệp còn yếuvề ngoại ngữ và cáckỹ năng mềm. Tiêuchuẩn kỹ năng nghề quốc giachậm đượcbanhành; chất lượng chưa đápứng yêu cầu của doanh nghiệpvàthị trường lao động.
Hướng nghiệp cho học sinh phổ thông không thực hiện theo hình thức trực tiếp, việc di chuyển của người học đến các địa phương gặp khó khăn.
Mặtkhác, ngân sách nhà nước đầu tư chogiáo dục nghề nghiệp còn hạn chế,các chươngtrình mục tiêu quốc gia được phê duyệt muộnthậm trí còn ít. Điều nàychính là nguyên nhân dẫnđến chất lượng đào tạo nghề chưađược cao.
4. Một SÔ' đê xuất nhằm nâng caochất lượng đào tạo tai các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn thành pho Hà NỘi
Thứ nhất,đổimới công tác quản lý giáodụcnghề nghiệp: Cầnràsoát,tiếp tục xâydựng,ban hành các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thi hành Luậtgiáo dục nghề nghiệpvà các luậtcóliên quan, ban hành đầy đủ các chuẩn, định mức kỹ thuật trong lĩnỊivực giáo dục nghề nghiệp. Rà soát, chỉnh sửa danh mục ngành, nghề đào tạo của hệ thống giáo dục nghề nghiệp.Xây dựng và banhành các chuẩn kiến thức, kỹ năng (chuẩn đầu ra) cho các ngành, nghề tương ứngvớitừng cấp trình độ đào tạo với sự tham gia của doanh nghiệp, đảm bảo phù hợp với khungtrình độ và tiêu chuẩn kỹ năngnghềquốcgia.
Thứ hai, chuẩn hóa vàphát triển đội ngũ nhàgiáo và cán bộ quản lý giáo dục nghề nghiệp. Cần đẩy mạnh đào tạo,bồi dưỡng kỹ sư, cử nhân, nghệ nhân, người có kỹ năng nghề cao đã làm việc tại doanh nghiệp về kỹ năng, nghiệp vụ sư phạm trở thành nhà giáo giáo dục nghề nghiệp. Đào tạo, bồi dưỡng nhà giáoở các nước phát triển, áp dụng chuẩn của các nướcphát triển đểhình thành đội ngũ giáoviên hạt Ịnhân đạt chuẩn quốc tế có đủ năng lực đểđào tạo chương trình chuyển giao từ nước ngoài, đồng thời đào tạo lại các giáo viênkhác trong hệ thống.
Thứ ba,các Bộ, ngành, địaphươngcần thực hiện rà soát, sắp xếp mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Trên cơsở dự báo nhân lực theo lĩnh vực, đìabàn quản lý theo hướng giảm đầu mối, tăng quy mô, nâng cao chấtlượng và hiệu quả đào tạo. Chỉ thành lập mới trường cao đẳng công lập theo quy hoạch vàđảm bảo cólộ trình tự chủ, phát triển các cơ sờ giáo dục nghề nghiệp đa ngành, đa cấptrình độ đào tạo. Quyhoạch mạnglưới các cơ sở đào tạo bồi dưỡng nhà giáo phù hợp với nhu cầu đào tạo, bồi dưỡng ởtừngvùng, miền.
Thứ tư, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cần đổi mới chương trình và công tác tổ chức, quản lýđào
tạotrên cơ sở chuẩnđầu ra. Chuyển giao đồng bộ các bộ chươngtrình cấp độquốc tếvà nhân rộng đào tạo các nghề trọng điểmcấp độquốc tế đã chuyểngiao cho hệ thống giáo dụcnghề nghiệp.
Thứnăm, tiếp tục chuẩn hóa và pháttriển cơsở vật chất thiết bị. Tập trung đầu tư cơ sởvật chất, thiếtbị theo ngành, nghề theo chuẩn, đẩymạnhxây dựng phòng học đa phươngtiện,phòng chuyên môn hóa; hệ thống thiết bị thực tế ảo, thiết bị dạy học thuật và cácphần mềm ảomôphỏng thiết bịdạy học thực tế trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp để giảm bớt đầu tư trang thiết bị.
Thứ sáu, phát triển mở rộng hệ thống đánh giá, cấp chứng chỉ kỹ năng nghề quốcgia gắn với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đào tạo các nghề trọng điểm, cácdoanh nghiệp lớn. Đa dạng, linh hoạthình thức, cách thức để có thể đánhgiárộng rãi các nghề.
Xâydựng mới tiêu chuẩn kỹ năng nghề quốcgia; cập nhật, bổ sung tiêu chuẩn kỹnăngnghề quốcgia đã được xây dựng trong giai đoạn 2022 - 2025 đảm bảo tương thích với tiêu chuẩn kỹ năng nghề khu vực ASEAN, APEC vớisự tham giacủa các Bộ,ngành, doanh nghiệp.
Thứ bảy, tăng cườnggắn kết đào tạo với doanh nghiệp. Hoànthiện cácquy định để doanh nghiệp là chủ thể củagiáo dục nghề nghiệp, được tham gia tất cảcác công đoạn trong quá trình đào tạo. Thí điểm thành lập hội đồng ngànhtrong một sốlĩnhvực với sự tham giacủa cơ quan quản lý Nhà nước về giáo dục nghề nghiệp, các Bộ, ngành, các doanh nghiệp.
Thứtám,đẩy mạnh nghiên cứukhoa học, hợptác quốc tế và tăng cường côngtác tuyên truyền, hướng nghiệp, tư vấn về giáo dục nghề nghiệp, cần xây dựng kế hoạch truyền thông chuyên nghiệp, bài bản với sự tham gia của các bộ, ngành,địa phương, cơ sở GDNN, nhà giáo và các cơ quan có liên quan; chủ độngcung cấp thông tinkịp thời chính xác cho báo chí đêđịnh hướng dư luận, tạo niềmtin cho xãhội.
Tài liệutham khảo
Chinhphu.vn (2022), Chiến lược phát triển giáo dục nghề nghiệp giai đoạn 2021 - 2030, https://baochinhphu.vn
Cheng, Y.c. and w. M. Tam (1997). Multi-Models of Quality in Education. Assurance in Education.
Gia Huy (2022),Đào tạo laođộng chất lượng cao để phát triển nguồn nhân lực Thủ đô, https://tuyen- giao.vn
Nguyễn Văn Cảnh (2022), Hà Nộidự kiến tuyển sinh, đào tạo nghề cho hơn 224.000 lượt người, https://www.vietnamplus.vn
HàHiền (2022) Các cơsở giáo dục nghề nghiệp có phương án giảng dạy, tuyển sinh trực tuyến, http: //hanoimoi.com.vn
Kinh tế Châu  - Thái Bình Dương (Tháng 4/ 2022)
