NhOng khac biet van hoa trong kinh doanh
GS.TS. BUI HUY KHOAT*
Mot nhd ngoai giao Nhdt da ndi: Nhdt Ban nhu mot chiec xe vai cdc "bdnh xe kinh doanh" a ben phdi vd "bdnh xe vdn hoa" a ben Irdi. neu chung khong ciing kich cd va chgy ciing toe do thi cd xe chi cd the chqy luc nga ve phai hie nghieng sang trdi... Nhung chiec xe Nhdt Bdn da chqy thang vd tdng tdc qua chdng duang "than ky" sau The chien thii II roi liep tuc chqy khong nghieng nga cho den ngdy nay. Tuy nhien tren xa lo khong chi cd xe mang nhdn hieu Nhdl. nhiidu xe chqy cimg chieu duc/c phdn biet vai nhau vd voi Nhdl Ban bdi chinh cdc bdnh xe cua minh. Bdi viet ndy thu xem xet nhimg khdc biet do giira Nhdl Ban vd chdu A it (Idy dai dien Id EU - Lien minh chdu Au) trong vdn hoa kinh doanh nhin tir goc do vi md. hy vong lir do cdc nhd kinh doanh nuc/c ta cd the rut ra duac nhung dieu bd ich nhdt dinh cho cdng viec cua minh.
1. Giii trj chau Au - gia trj pho quat?
Duang nhu ngay cac bgc gia chau Au cung chua c6 sir nhat iri cao trong each nhin nhiin xac dinh cac gia tri chau Au~ nhu nhtrng gia trj c6 the chia se gitra cac nuac EU. Tuy nhien. trong cac \'an ban chinh thirc ciia minh.
EU cung da dua ra nhung nhan dinh ve ••Cac gia trj chau Au trong the giai loan cau boa"'".
Bai viet nay kh6ng di sau \'ao phan lich nhung khia canh khac nhau de lam ro pham trii c6n gay nhieu tranh cai ma chi de cap den
* Vien Noliicn ciru chau .A.u
' Hara Satoshi, Tong lanh sir Nhat Ban tai Toronto- Canada. Theo www .toronto.ca.japan.go.Jp
" Gagriel N. Toggeiiburg (2004): The Dchaic on European I'allies aihl ihe Case ut Culiiiral Diversity. European [)i\eisii) and ALUOIIOIHN Papers. LD.AP. Januaiy.
Coniniis.sion of the l-uropean Coniiminities (2005):
Ijinipciin I \ilues in ilic Glahjliscil World. Brussels. Oct. 20.
mgt so diem chung dugc tbii'a nhan ciia gia trj chau Au ma c6 le chinh Nhat Ban khi thirc hien duang 16i ••thoat A - nhap Au" trong canh tan dat nuac cung it nhieu chiu anh huang ciia gia tri mgt thai duang nhu dugc coi c6 tinh loan the gio'i nay"*.
"" Khi buoc vao cai each thai Minh tri, Thdn dao dugc 15y lam nen tang tu ttrong ctia hoang gia. Viec c4m dao Co d6e dugc huy bo. Chinh phu moi dua ra khSu hieu "Phu quoc cuang binh" {jukoku kyohei) nhSm khai thae tam ly lo sg Nhat Ban se tra thanii thugc dia ciia phuo-ng Tay neu khong chiu canh tan. Tren ca so do, hg da thuyet phuc dugc Nhat hoang tiiyen b6 tir bo nhung tap tuc co hat va san sang hgc hoi phtrong Tay. Voi mong muln duoi kip phuang Ta>'. giao due da rdt dugc coi trgng. Va ehl trong vong hai, den ba th^ he. nuoc Nhat da tu cho coi trgng than phan con nguai theo ngudn g6c dong doi.
chu\en sang cat nhac can bg theo trinh dgligc \kn. Cac truong hgc moi theo phong each phuong Tay dugc lap nen o khap noi, khong phan biet dang cdp, tai san nay gioi tinh. Cac ly tuong ve tu do, chu nuhia .\a hoi, binh
22 NhCfng van de KINH TE VA C H I N H TRI THE Gidl So 4 (156) 2009
Bui Huy Khoat Gia tri chau Au - Gia tri Nhat Ban..
Cuu Tong th6ng Dire Theodor Heuss da tirng n6i ngan ggn bang each diing hinh anh:
chau Au nhu mgt cgng d6ng cac gia tri dugc xay tren 3 nggn niii - di san van h6a Hy Lap (Acropolis), he thong luat le La Ma (Capitol) va giao ly Ca d6c (GoIgotba)\ L6i noi an du nay sau d6 dugc cac hgc gia dien giai bang nhtrng phan tich chi ro chau Au dira tren 3 tru cot: truyen th6ng dan chii Hy Lap, truyen lh6ng phap ly La ma va truyen thong nhan ban Do thai - Ca d6c giao de tir d6 c6 the thay cii the ban di san tinh than va van boa ciia khu
\'uc nay dua tren sir ket hgp bai boa ciia triet hgc Hy lap, phap ly La Ma, giao ly dao Co d6c, chii nghTa nhan van va ky nguyen Khai sang ma ve mat tu duy chinh tri la sir bgi tu ciia chii nghTa duy ly Phap, chii nghTa kinh nghiem Anh va chii nghTa duy tam Dire. Do d6, cac gia tri trung tam ma chau Au co dugc va can bao ve - tang cuang chinh la Tu do, Pham gia, Trach nhiem va Tinh doan ket. Gan day trong van ban "Llien ehuang ve ban sac chau Au" ciia EU c6 nhan manh: "Cac gia tri chau Au ca ban dugc dira tren 16ng khoan dung, long nhan dao va tinh ai huu. Co coi ngu6n lir trong lich sir c6 dai mau muc va dao Co d6c.
chau Au da phat trien cac gia tri nay trong su6l thai ky phuc hung, trong phong trao nhan dao va trong thai ky khai sang de dan lai buac ngoat pbal triln dan chu, thira nhan cac quyen can ban va quyen con nguai ciing su cai quan bang phap luat"''. Tuy cac gia Trj ciia My va
dang cfing du nhap vao tir phuong Tay va kha hung thinh. Nhu chu Sn mSc va nhii^u vdn de khac trong doi s6ng hang ngay chiu anh huang ctia phuang Tay.
^ Dan theo www.eurae.edu/edap. Theodor Heuss la Tong th6ng CHLB Dire ddu thap nien 1950.
'' Xenrwww.europa- web.de/europa 02\sws\vww. Tu\
nhien Joschka Fischer trong mgt Idn tham Th6 NhT Ky da tuyen bd EU la mgt cgng dong cua cac gia tri nhung khong phai la eac gia tri Co doe giao. (Joschka Martin Fischer la Bg truong Ngoai giao trong Chinh phu cua Thu tuang Gerhardlichroder (1998- 2005). frong phan loi noi dai^i cua Hien phap Chdu Au khi soan thao co 8 nuoc thanh vien do Ba Lan va Italia dirng dau dc)i phai nhiic dc-n ten Chiia va vai trc) cua Thien chiia giao khi
ciia nhieu khu vuc khac tren the giai kh6ng khac biet qua nhieu cac gia tri chau Au nhung khong phai vi the gia tri chau Au dugc mac nhien coi la gia trj chung cho nhan loai. Ngay so vai gia tri My chang ban, gia tri chau Au it nhat c6 3 diem khac biet a ch6 i) co tinh xa bgi ban; ii) c6 tinh the tuc va tu do ban; iii) co khuynh huang img hg cac tu tuang \'e mgt he th6ng quan tri toan cau dua tren luat le va cac ihiel che quoc te manh.
Chiing ta c6 the dii'ng lai 6 nhtiug diem duang nhu tim dugc sir nhat tri giti'a cac hgc gia chau Au rang cac gia trj nen tang (founding values) ciia EU la: i) tu do va boa binh; ii) kinh te thi truang san sinh phuc Igi va iii) mire do lien ket cao. Nhieu gia tri khac phat sinh tir cac gia tri can ban nay dem lai ban sac van h6a chau Au ma chiing ta c6 the thay nhuug khac biet n6i bat khi so sanh vai cac gia tri Nhat Ban a tam vi m6 trong boat dgng kinh doanh - kinh te.
2. Gia trj Nhat Ban hi ben vung?
Nhal Ban da thanh c6ng trong viec thuc hien chiln luge •'iboat A nhap Au" theo nghTa huang ve pbuang I'ay hgc boi ky thuat de ket hgp cong nghe Au - My voi linh than Nhat Ban. Cac gia tri Nhat Ban nbu la coi ngu6n cho sir hinh thanh va pbal trien on dinh tinh each Nhat Ban gop phan lam cho cac doanh nghiep Nhiil thanh c6ng trong kinh doanh va canh tranh tren thuang truang kbi bien cac doanh nghiep thanh ch6n di ve dang tin cay
\a. bin vtrng cho ca chii nhan lan nguai lao dgng. Gia tri Nhat Ban cung la chii de dugc ban luan 6 nhilu bgi thao qu6c te thu hiit su tham gia dong dao ciia cac bgc gia Nhat Ban va nuac ngoai. Bai viet nay kh6ng di sau xem xet kham pha mgi khia canh khac nhau v6 cimg phong phii va cting con gay tranh cai cua cac gia iri Nhal Ban ma chi dirng lai a viec phan lich gia Iri ve su d6ng cam va tinh nhan
hinh thanh cac gia tri chau Au, nhung Phap va Bi cimg mot so nuoc CO cgng dong ! loi giao kien qu\et phan doi.
Nhdng van dS KINH TE VA CHINH TR! THE GlOl So 4 (156) 2009- 23
van CO the xem la cac gia tri dien hinh khai nguon cho mgt phong each kinh doanh rieng CO khi so sanh vai each hanh xir cua cac d6i tac chau Au.
Nhieu y kien cho rang, Nhat Ban la qu6c gia t6 nhom (groupist country) vai dac trung tinh each: nguai Nhat co khuynh huang hanh xir tuang tu nhirng nguai khac a xung quanh minh vai y thirc duy tri sir gan ket nhom - "t6i se lam viec d6 neu tat ca nhirng nguai khac cung dang lam". Trong khi mgt s6 nguai cho rang d6 la tinh each thieu quyet doan kh6ng gi6ng nhu nguai chau Au, tbi s6 khac lai nghT d6 la net dac thii: cac ca nhan se phat huy uu the eiia minh bang each tuan thii cac nguyen tac hgp tac va ph6i hgp hanh dgng va quan he con nguai dugc coi trgng ban sir tu quyet ca nhan. D6 la
"nguyen tac ciia su bai h6a" theo do thanh tiru ciia mgt ca nhan se den tir su gan bo gan giii vai nguai khac khi m6i nguai la mgt bg phan ciia xa bgi phu thugc lan nhau. Vi the quyet dinh dugc dua ra sau khi c6 su tham van tat ca mgi thanh vien khong phai la sir thieu quyet doan ma la sir mem deo ciia viec hanh xir phii hgp vai d6i h6i ciia tinh hu6ng. Day la sir cgng sinh gitra ca nhan va t6 chire ciia n6, cho nen a cac doanh nghiep Nhat, c6ng nhan \'ien tu nguyen Ifip cac nhom '•kaizen" (nhom kiem tra chat lugng) nham thuang xuyen kiem tra de hoan thien chat lugng c6ng viec ciia minh.
Tuy nhien, cac y kien phan bien van cho rang dii sao d6 ciing la each hanh xir trai ngugc vai hanh dgng k i e n ' d i n h ciia nguai chau Au do do bi nguai p h u a n g Tay cho la kh6ng ro rang, ma h6 hoac la '"lieu chudn kep". Nhung eac y kien '"benh v u c " lai nhin nhan d6 la each hanh xir tinh te ciia chii nghTa nang dgng cap doi (dual dynamism) dugc xem nhu la sir mem deo trong tuang tac
\ a dcip irng nhtrng ngu'oi \ a quan he khac nhau Irong cong \ i e c thuong nga\', ironti cac linh luiong muon \ e dien ra hansz nuav. Tire
la tinh each can ban nay la sir hanh xu phii hgp vai doi hoi ciia tinh huong.
Tir tinh each nay noi Ien yeu to quan he con nguai ma Nhat Ban cho rang cimg vai yeu tl 16ng tin - sir trung thanh, chung la chia khoa ciia thanh c6ng trong kinh doanh, khac vai nguai chau Au coi quan he nay chi la cong cu.
Vi the, trong kinh doanh khi thuang thao ky hgp d6ng lam an, neu nguofi chau Au coi quan he con nguai la quan trgng thi hg chi xem d6 nhu mgt c6ng cii giiip di den ket qua, con voi nguai Nhat thi d6 cGng la quan trgng nhung dugc nhin nhan a goc do do la quan he can dugc giu gin, tham chi ca khi cugc thuang thao kh6ng dan den ket qua nao. Tran trgng quan he con n g u a i . nen nguai Nhat thira nhan vi the ciia d6i tac va doi hoi doi tac cflng phai d6i xir vai minh tuang tu nhu vay, do do cuoc lam an vai nhau phai la cugc hgp tac vai ket qua hai ben cimg thang (win/win result). Vi vay, ngay tir khi bat dau dam phan, tot nhat la d6i tac phai bieu 16 cho nguai Nhat thay rang day la cugc hgp tac hai ben ciing co Igi.
Nguai Nhat mu6n xay dung niem tin ngay tir liie bat dau "cugc c h a i " trong khi nguai chau Au biet thay d6i 16ng tin va su trung thanh trong qua trinh •'chai".
Trong quan ly kinh doanh c6ng ty, tinh each nhan ban nay con dugc bgc 16 kha dac sdc trong cai ggi la "ca che ciing nhau chia se s i phan".
Mgt nha tu ban ca lan a Nhat da tirng noi: toi thue nguai lam la t6i tim nhirng cgng sir chii kh6ng phai tim nhtrng c6ng cu kilm tiln. Do do, khi e6ng viec kinh doanh a mgt thai ky nao d6 bi dinh d6n thi c6ng ty sin sang edt giam Igi nhuan de giu nhan vien a lai lam viec, con cac nhan vien cung san sang chiu cdt thuang, giam tien luang neu can, de chia se ganh nang. Do la phong each kinh doanh doc dao ciia nguai Nhat khi hg gan \ a i nguai khac khong phai chi vai
24 Nhdng van de KINH TE VA CHINH TRI THE GICJI So 4 (156) 2009
Bui Huy Khoat Gia tri chau Au - Gia tri Nhat Ban..
cai phan eo lien quan den c6ng viec cua nguai do ma vai toan bg ca nhan-con nguai do. Lich sir ra doi va phat trien ciia c6ng ty Sony la ca mgt cau chuyen cam dgng ve sir hgp tac giii'a cae nha sang lap va nhii-ng cgng sir de thuc hien ma uac che tao cae san pham dien tii' c6 chat lugng cao nhat . Dieu nay khac vai cac c6ng ty chau Au nai ma nguai chii mua ky nang ciia c6ng nhan vien gi6ng nbu mua cac yeu t6 san xuat khac, de ket hgp lai tao ra Igi nhuan. Vi vay nguai lam cong trong tu each chii nhan eac ky nang ciia minh co the san sang b6 sang lam cho c6ng ty khac khi nai d6 tra gia cao ban, c6n nguai chii trong tu each nguai mua ky nang cung kh6ng ban khoan gi kbi sa thai c6ng nhan vien neu kh6ng hai long vai ky nang ciia hg.
Cling til' tinh each nhan ban do ma nguai Nhat cho rang qimn ly trong cong ty la viec sir dung quyen lire mgt each nhan ai de nuoi duang trat lu va su hai boa, tire la: quan ly la sir ••dan dal bang dao ly va kiem soat bang nghi le (tire luat phap)". Nguai quan ly gan giii nguai bi quan ly nhu vai mgt eon nguai t6ng the chir kb6ng phai chi voi phan ma con nguai d6 lam viec vai c6ng ty. Do vay, mgt tieu chuan rat quan trgng ciia viec xem xet nang luang hay de bat can bg ciia cac c6ng ty Nhat Ban la kha nang lam viec v6'i nhirng nguai khac. Llg quan niem nguai lien nhanh (lao dgng tiln tien) kb6ng chi la nguai co y kiln doc dao ma c6n la nguai co the cgng lac dugc vai nhung nguai khac trong viec tim ra nbu'ng giai phap c6 hieu qua cho t6 chire ciia minh. Dilu nay khac vai Au - My khi c6ng ty dugc xem nhu mgt co may lao ra va tbiic day sir giau c6 ciia nguai chu. c6n quan ly chi la sir ihuc hien nhtrng qua Irinb hanh xu •'kbich le - dap irng" va nguai lam c6ng dugc xem nbu mgt c6ng cu CO muc tieu. Vi the, neu nguai quan ly Nhat Ban mu6n toi da boa nang sual lao dgng
' A k i o Morita (1990): Che lao tai Nhdl Ban. N X B . Khoa hoc Xa hoi. Hc^ N g i .
cua c6ng nhan \'ien thi bg phai nghT lai cac bien phap lam sao it dung cham nhat den sir kh6ng hai long ciia nguai lam c6ng, trong khi nha quan ly chau Au thi cho rang de tang nang suat thi nguai lam c6ng phai chiu mgt it "chi phi" ve sir kh6ng hai long.
Thay dugc tinh nhan van nay ciia gia tri Nhat Ban ta se hieu dugc chuyen tuang nhu phi ly khi nguai ta n6i rang: cong ty Nhdt Bdn san xudt ra cdc sdn phdm trong khi cdc cong ty Au - My sdn xudt ra loi nhuan. Lich sir c6ng ty Sony la minh chirng cho ••ngbjcb ly" nay. bai theo tinh than Nhat Ban. c6ng ty kh6ng phai dan thuan la 16 chire lam ra Igi nhuan ma la mgt xa bgi thu nho: tao ra mgt mire Igi nhuan nao do.
giii' dugc nhirng tbi truang nao do, tra luang a mgt mire nao do, thuc hien mol ty le boat d6ng phiic Igi nao d6 v.v. Nhu vay, Igi nhuan la muc lieu dai ban \ a cting chi la mgt trong s6 cac,muc lieu can dat dugc. Duy iri cugc s6ng co to chire hien dang dien ra ciia doanh nghiep thuang dugc nguai Nhat xem la muc lieu quan trgng ban viec gat hai doanh Igi lire thai.
Cac gia tri Nhal Ban hinh thanh tren nen lang van hoa truyen lh6ng, la coi ngu6n ciia nhtrng dac sac trong phong each kinh doanh.
Kb6ng dgi din thai ky loan cau hoa ngay nay, ma ngay lir thai cai each giu'a the ky XIX, Nhat Ban da huang manh ra the giai tim kiem bgc hoi van minh phuang Tay va chap nhan tac dgng da chilu cua cac gia-tri Au - My. Nguai Nhat kh6ng cb6ng lai "van minh khai hoa"
{biinmei kaikaj cua chau Au.
Nhilu nghien ciru cho thay, cac gia tri Nhal Ban a ca tam ca nhan, tap the va ph6 quat da co nhtrng biln d6i ngay lir thai ky nay chii yeu do uic dgng cua dan chu hoa a phuang Tay. sir sung Uic c ua xa hoi Nhal c6 dugc nha lang truong kinh te \'a nhtrng bien d6i xa bgi nhir litMi trinh thanh ihi boa...
Nhung van de K I N H T E V A C H I N H TR! T H E GlOl So 4 (156) 2 0 0 9 - 25
Voi nguoi chau Au Voi nguoi Nhat Gap 80 lan dau:
Bat tay chat Chao eiii thap nguai; c6 the bat tay nhung
kh6ng chat (dieu nay khong bieu hien gi) Trao doi danh thiep:
Trao bang mgt tay Trao hai tay va dl ngira mat chii" Nhat Ien, nguai nhan khong dugc bo danh thiep vira nhan vao tiii hoac vi (dugc xem la kh6ng ton trgng khach)
Trong gicio tiep:
Kh6ng phai bao gia cung di thang ngay vao van de can ban luan
Phan lan nguai chau Au ua hai buoc nen pha tr6 va cuoi to khong bi cho la bat lich sir
Kh6ng di ngay vao van de can ban Tranh xung dot y kien
Kh6ng thich diing tir "khong", neu khong d6ng y van n6i "vang" (yes) nhung se toat Ien y "no"
Kh6ng thay bat tien khi giir khong khi im lang Cuoi e6 2 y nghTa: thich thii hoac phat y
Tai bHa an lam viec
Bira an rat quan trgng cho viec xac lap quan he
Bua an quan trgng cho viec ra quyet dinh.
Kh6ng bao gia de vai khi nang ly Khong bao gia tu rot cho minh De cho chii ban tiee chgn mon
Chap nhan an uong "xi xup" vi cho do la the hien sir thich thii vai mon an dugc mai
Viec trao tang qua quan trgng vai ca hai ben nhung vai nguai Nhat qua phai dugc bao goi nhung kh6ng dugc diing giay bao mau trang (the hien sir chit choc) hoac giiy mlu sang co that no.
Con vai nguai chau Au, trao qua rat quan trgng, nhung qua tang kh6ng quan trgng bang nghi thirc trao tang.
(Nguon: JETRO: hllp://www.cyborlink.com/besite/japan.htm)
26 NhCtng van de KINH TE VA CHl'NH TRj THE Gldl So 4 (156) 2000
Bui Huy Khoat Gia tri chau Au - Gia tri Nhat Ban.
Ngay nay. khi toan cau h6a tra thanh xu the phat trien chii dao ciia dai s6ng kinh te, chinh tri, van hoa the giai ma Nhat Ban la mgt trgng cac luc lugng dan dat tien trinh nay, phai chang cac gia tri Nhat Ban tiep tiie dugc bao t6n. tao sir ben vung cho eac phong each doc dao day tinh nhan ban trong boat dgng kinh te - kinh doanh ngay nay? .
3 . Bai hoc n a o c h o d o a n h n h a n Viet N a m ?
c a c nghien ciru so sanh a tren kb6ng ham y khen che t6t - xau ma chi mu6n lam ro net dac thii n6i troi ciia van h6a kinh doanh Nhat Ban a dang dien hinh nhat^. Viec so sanh cac
^ Mgt CUOC di^u tra "Cac gia tri ca nhan cua cac nha quan ly kinh doanh Nhat Ban" do Giao su Giacomino, Don E. Truang. quan trj kinh doanh tai Dai hgc Marquette (Milwaukee-Hoa Ky) dirng dau da dugc tien hanh vao thang 1 nSm 1999. Mgt bang hoi dua ra 56 gia tri, phan t6 thanh 10 loai, dugc phan phat cho cae nha quan ly cdp cao va cdp trung a Tokyo de danh gia. Da nhan dugc ket qua 'nhu sau: 4 loai gia tri dugc cho dilm cao nhdt la i) an ninh: bao ham su an toan, hai hoa va 6n dinh trong xa hoi, trong eac quan he va trong ban thdn m6i eon nguai; ii) tu dinh huang: gom SU' doe lap trong tu duy, trong hanh dgng, trong sang tao vd trong tim toi; iii) chii nghTa the gioi (universalism) trong hilu biet, danh gia, su khoan dung va bao ve su giau co cho tdt cd mgi nguoi va cho thien nhien; iv) su hai long gom niem vui vd su thoai mai. Co 2 loai gid tri dugc diem thdp nhdt coi nhu la cac gia tri khong quan trgng gom truyen thong (traditional) va quygn hdnh (power) vai nghla su luu tam dSn anh huang cua van hoa truyen th6ng, hoac ton giao Ien khach hang khong con quan trgng nua vd su' it quan tdm din vi thi xa hoi, uy thi, su gidu sang vd viec kilm soat d6i vai nguoi khac...Tuy nhien, bao cao kit qua dilu tra cung cho thdy so sanh voi cdc cugc dieu tra tuang tu cung ve cdc gia tri nhu ydy, thi thang bac danh gid cung khd khdc nhau d moi cugc dieu tra. Xem: "Personal Values of Japanese Business Managers" tren trang www.allbusiness.com
'' Tuy nhien, cfing eo nhung nghien ciiu phan tich eho thdy su dung do giua cdc gid tri Nhdt Ban voi chii nghTa ca nhan (individualism) vd chu nghTa duy ly (rationalism) phuong Tdy nhieu khi den mire khong dung hoa khi phuang Tay cho rdng cdc gid tri Nhat Ban da thu tieu sang kiln va cd tinh, khong coi trgng su da dang cua cdc quan diem, gd\ su thieu niem tm vunu chdc^trong giao tilp v.v. Vi du xem: Same recent
gia tri cting chi c6 y nghTa tuang d6i bai nhu mgt nha nghien cii'u da viet: duang nhu tat ca cac gia tri dien hinh ciia Nhat Ban (bonne, tatemae) deu e6 the thay a van boa phuang Tay, vi nhu nguai ta thuang noi dan chiing bao gia cung la dan chiing (people are people)
Thuc ra viec phan tich va phan nao so sanh mgt vai khac biet trong van boa kinh doanh chau Au - Nhat Ban noi tren, tu no da cho thay cac bdi hoc eo ihe rut ra truac het a khia canh quan he con nguai. HiHu ro vdn hoa cua doi tdc Id diem can ban cua cdc chien luac marketing trong kinh doanh. nhung xet den ciing, tim ra nhtrng khac biet kh6ng kho ma chinh tim ra nhtrng dilm chung mai la thach thirc thuc sir ciia nhtrng nguai lam chien luge nay. Co le each kit ihiic til nhat cua bai viet nay la dan ra mol vai lai khu>'en khi giao tiep voi cac doi tac Nhal Ban thuang thly tren cac sach thuang thirc vl kinh doanh quIc te (xem Bang tren)^
trends in'Japanese values: beyond the individual- eollective dimension tren wwvv.nationalmaster.com '" Phat bilu ciia Tiln sT Jacob Kovalio, Giao su Truong
Dai hgc Carleton-Ouawa, Canada. Xem- wwvv.toronto.ca.emb-iapan.^o.ip. Bonne va tatemae la hai tir tilng Nhdt. Honne gan voi viec the hien cdm xiic thue eiia con nguai co khi trdi ngugc vdi dieu xd hoi cho dgi hoac voi doi hoi phdi tuong xirng vai dia vi va hodn canh cua nguoi do. Ddy la cam xuc thuang dugc giir kin nhung co thi chia se voi ban be than thiet. Con Tatemae udn vai hanh vi vd nhung quan diem dugc bgc 16 com: khai, la dilu md \a hoi cha dgi va luon tuang ,\irn>i \-6i dia vi va phii hgp vdi hodn canh dii c6 the ddp uuLilioac khong dap ung honne. Cdp dcii nay dugc xem la v6 cimg quan trgng trong vdn hoa Nhdt Ban.
Nhdng van dS KINH TE VA CHINH TR! THE GlOl So 4 (156) 2009- 27