TAP CHi KHOA HOC DHSP TPHCM Sd 1(66) nam 2015
yXHirc TRANG VE TRINH DQ CHUYEN MON KI THUAT CUA NGU'cn LAO DONG TINH fiONG NAI,
GIAI DOAN 1999 - 2009
TRLTONG VAN T U A N '
TOM TAT
Bdng Nai Id mdt trong sd It cdc tinh, thdnh cita Viet Nam co tdc do tdng trirdng kinh ti eao trong mgt thdi gian ddl nhd tdn dung tdt mot so lgi the, dgc biet Id lao dgng gid re.
Tuy nhien. viec tang trutmg dua tren Igi the vi lao dong gid re dd gdy ra mgt so he luy ddng lo nggi cho viec thuc hien muc tieu phdt trien kinh te - xd hgi ctia tinh, md trudc tien Id tgo ra mdt luc luang lao ddng cd trinh do vdn hda. tay nghe vd chuyen mdn thdp, mdt cdn ddi Bdi viet ndy cho thdy nhirng bat cap ve trinh do chuyen mdn cita ngudi lao dgng Dong Nai tif do neu ra mot so gidi phdp nhdm khdc phue ddn nhimg bdt cgp ndy.
Tu- khda: Ddng Nai, lao ddng, trinh dp chuyen mdn kl thuat, dao tao.
ABSTRACT
The reality of labourers'expertise in Dong Nai province during the period of 1999 - 2009 Dong Nai is one of the few Vietnam's provinces with fast growth speed for a long period thanks to good exploitation of advantages, especially cheap labor. However, growing by cheap labor has resulted in worrying consequences that might affect the achievement of the province's economic-social development goals. Among the consequences, the most apparent is an unbalanced inadequately educated and poorly skilled labour force. Hence, the artcicle suggests some solutions to help gradually resolve the issues.
Keywords: Dong Nai, labour, expertise, training.
1. Dat vin d l XX.
Tan dung lao ddng gia re va khai Nhilu nghien cilu eho thiy, cac khu thac tai nguyen la mdt trong nhimg edng nghiep cd ylu td nudc ngoai da tan nguyen nhan kha quan trpng giiip kinh tl dung nhimg loi thi nay dl d st diu tu d Vi?t Nam tang trudng nhanh frong nhung Viet Nam trong nhilu nam qua. Ai ciing nam eudi thap nien 90 cua thi ki XX. thiy ro ring, khi nhung Ipi thi nay khdng Tuy nhien, trong bdi eanh kinh tl thi gidi cdn thi chic chSn chiing ta se mie ket hien nay, neu tidp tue xem lao ddng gia re trong nhfing nganh nghi da tao ra viec va tai nguyen la lai thi, thi se bi tae ddng lam gian dan vdi nhu ciu tit ylu cua mot cua biy thu nhap va hau qua cua chiin ngudn lao ddng cd chit lupng phuc vu lupc uu tien cho tang trudng va tang ehiln lupc tai ciu true nin kinh tl, trudng qua ndng ma kinh t l Thai Lan da chuyin ddi md hinh tang trudng.
trai qua trong nhimg nam 90 cila thi ki Vay nen ngay tir bay gid, Viet Nam
TS, Tru&ng Bai hpc Su pham TPHCM; Email: truongtuandhsplgyahoooom
TAP CHi KHOA HOC DHSP TPHCM Triecmg Van Tuan
can cham dut tinh trang xem lao dong gia re va khai thac tai nguyen la \(^\ the canh tranh, va nhanh chong nang cao chat lugng lire lucmg lao dpng, de tmac mat la nang cao nang suat lao dong von dang dugfc coi la thap nhat hien nay so vai cac nuoc Cf chau A - Thai Binh Duong va sau do la chuan bi nguon nhan luc cho cong cuoc tai ca cau nen kinh te, thay doi mo hinh tang truang, bao dam cho sir phat trien ben vilng.
Dong Nai la mpt tinh c6 dau tu nuac ngoai cao trong ca nuac a nhijug nam cuoi the ki XX va dau the ki XXI, nho vay, tang tmong kinh t6 cua tinh thupc nhom rat cao. Tuy nhien, trinh dp van hoa, nhat la trinh dp chuyen mon cua nguai lao dpng hien nay dang de chiing ta quan tam neu mu6n hirong den nam 2020 se la mot tinh co nen kinh te cong nghiep hoa, hien dai hoa (CNH, HDH), tang tmong va phat tridn b^n vung. Bai bao nay nhu lai nhSc nha vd nguon lao dpng cho cac nha hoach dinh chinh sach phuc vu chien lupc phat tridn ben vung ciia tinh trong nhGng nam toi.
2. Thirc trang vS trinh dp chuyen mon kl thuat cua nguoi lao dong tinh D6ng Nai, giai doan 1999-2009 2.1, Trinh dg chuyen mdn kt thugt ciia ngieifi lao dpng co su chuyen biin nhung v&n rat chgm vd thdp, chwa tuofng xung v&i toe dd tdng tru&ng kinh te
D6ng Nai la mpt trong so it tinh, thanh c6 tang tmong kinh te cao. So vai tmng binh ehung ciia ca nuoc, trong 3 nam (2011-2013), mac du bi anh huong manh me boi suy thoai nhung vln dat 12,3%/nam [6] (cao gip 2 lin so vai
trung binh cua ca nuac). Theo quy hoach phat tien kinh te-xa hpi [6]; Giai doan 2011-2015 dat 14,5%-15%; giai doan 2015-2020 dat 13,5%-14%/ nam. Tuy nhien, muon dat duac muc tieu den nam 2015 la tinh co ban CNH, HDH, den nam 2020 tro thanh tinh CNH, HDH va ndn kinh td phat tridn bdn vQng vai toe dp nhu Men nay thi trinh dp ehuydn mon ki thuat cua nguai lao dpng, ti le lao dpng qua dao tao hien nay se la rao can rat lan ma tinh can nhanh chong cai thien.
Thong kd cua Cue Thong ke tinh Dong Nai cho thay, trong 10 nam qua (1999-2009) trinh dp ehuydn mon kT thuat ciia nguoi lao dpng da co nhiing chuyen bidn kha tich eirc tuy con cham:
nam 1999, co 93,5% s6 lao dpng dang lam viec Ichong qua dao tao, so lao dpng CO trinh dp so cap tro len chi co 6,5%, ddn nam 2009 tuong ung la 88,3%o, 11,7%, tang 5,2%. Tinh ra trong 10 nam qua CO 196,7 nghin nguoi da qua dao tao, so vai nam 1999, chi tang 10% (moi nam tang trimg binh 1%). Nhung thay doi tren la qua cham so vai nhu cau phat trien \k chua theo kip ca nuoc, nhat la mpt so tinh CO kinh td tang tmofng cao.
Bang 1 duoi day cho thay trinh dp ehuydn mon kT thuat cua lao dpng cua Tinh con rat thip so voi viing Dong Nam Bp va so voi ca nuoc. Ti le lao dpng da qua dao tao tham chi con thap han trung binh ciia ca nuoc. S6 lao dpng da qua dao tao chi CO 11,7% so vai ca nuac ia 13,3%
va so voi viing Dong Nam Bp la 15,6%
[5] trong luc t6c dp tang tmong kinh td cao gSp 2 lin so voi ca nuoc, hon niia Tinh lai nam trong tam giac phdt trien cua vung kinh td trpng didm phia Nam
TAP CHI KHOA HOC DHSP TPHCM Sd 1(66) nam 2015
nen day thuc sir ia con sd dang bao ddng ve thuc trang chat luong lao ddng eiia Tinh. Vdi thuc trang nay, nhiem vu dao tao va dao tao lai ngudn lao ddng phuc vu cho chil truang tai co cau lai kinh te va
thay ddi md hinh tang trudng la rat nang nl, va chic chin muc tieu phat trien cao va bin vung trong nhung nam tai se hi anh hudng khdng nhd.
Bdng 1. Ti le lao ddng chia theo trinh 3d chuyen mdn ki thudt ndm 2009 Ban vi:
Don vj hanh chinh Ca nuoc Dong Nam Bp Dong Nai
Chva qua dao tao
86,7 84,4 88,3
Tot nghiep SO" cap
2,6 3,6 2,6
Tot nghiep trung cap
4,7 3,8 4,2
Tot nghifp cao dang
1,6 1,6 1,4
Tot nghiep dai hoc tra len 4,4 6,6 3,5 Nguon: [2]
Theo s6 lieu thdng kd 6 bang 2, su thay d6i theo thanh thi, nong thon va theo gioi tinh eon co kha nhidu bit cap. Tinh eo su khac bidt kha cao vd trinh dp chuyen mon kT thuat giiia thanh thi, nong thon va theo giai tinh.
+ Theo thanh thj, nong thon: Ti Id phSn theo trinh dp ehuydn mon co sir chdnh lech kha nhidu: Lao dpng chua qua dao tao a nong thon chidm tai 92,3% so vdfi 80,3%
a thanh thi, chi co 6,7% lao dpng o nong thon da qua dao tao, ti Id tot nghidp cac cap ciia thanh thj cao hon nong thon han 2 lan, ca biet tot nghiep dai hpc va trdn dai hpe cao hon 3 lan, trong liie dan so, lao dpng 6 nong thon chidm ap dao (chidm gan 70%).
+ Theo gioi ti'nh: Ti le lao dpng nii da qua dao tao thap han nam kha nhieu (8,8%
so vai 14,7%), ti le tot nghiep cac cap cua lao dpng nam cao han nii, trong liic lao dpng nii chidm ti Id nhidu hon nam, nhat la trong cac nganh cong nghiep (xem bang 2)..
Bdng 2. Ti le lao dong chia theo trinh do chuyen mon ki thuat, giai tinh vd thdnh thi nong thon ndm 2009
Bern vi: %
Ddng Nai Nam Nu Thanh thi Ndng thdn
Tong so
100 100 100 100 100
Chu-a qua dao
tao 88,3 85,3 91,2 80,3 92,3
Tot nghifp Stfcap 2,6 4,2 1,1 4,0 1,9
Tit nghiep trung cap
4,2 5,1 3,3 6,7 3,0
Tot nghiep cao dang
1,4 1,2 1,5 2,1 1
Tot nghifp dai hoc trd
len 3,5 4,2 2,9 6,9 1,8 Nguon: [2]
TAP CHl KHOA HOC DHSP TPHCM Trirang Vdn Tuan
2.2. Trinh ig ehuyen man ki thuat ci'ia ngirdi lao dgng cd su chinh lech khd ldn giira cde dan vi hanh chinh (xem bdng 3)
Bang 3. Ti 1$ lao dgng dd qua ddo [go chia theo trinh do ehuyen mdn ki thugt vd dan vi hdnh chinh 2009
Danvi % Dffn vi
hanh chinh Ddng Nai Bidn Hda Long Khanh Vinh Cim Tan Phii Dinh Quan Trang Bom Thdng Nhat Cam My Long Thanh Xuan Loc Nhan Trach
Tong so
141 24,9 14,6 9,9 9,7 8,1 10,1 9,8 5,0 11,9
7,4 11,9
Tot nghiep Stfcap
31 5,1 3,9 1,6 2,0 2,3 2,8 2,2 0,6 2,4 2,3 2,9
Tot nghifp trung cap
5 8,3 4,4 3,3 3,7 3,1 4,0 3,9 1,7 4,7 2,4 5,4
Tot nghifp cao dang
1,7 2,5 1,7 1,9 1,04 1,0 1,1 1,5 1,1 1,5 1,1 1,4
Tot nghiep dai hgc -1-
4,3 9,0 4,6 3,2 2,6 1,7 2,3 2,1 1,6 3,2 1,6 2,2
Nguon: [2]
Bang 3 cho thiy su phan hoa vd ti le lao ddng co trinh dp ehuydn mon kT thuat a cac dia phuang ciia Tinh. Nam 2009, cac khu vyc co lao dpng da qua dao tao trdn 14%
(cao han tmng binh ehung eiia Tinh) chi co a cac khu vuc do thj nhu: thanh pho Bien Hoa, thi xa Long Khanh. Khu vyc phia Tay cua Tinh co ti le lao dpng da qua dao tao tren 10%, vi day la vung co cong nghidp phat tridn nam lien ke vai cac khu do thi. Cac dia phuang a phia Dong va phia Bae chi co duai 10%. Ca biet huydn Cam My chi co 5%. Nhung huydn co ti Id lao dpng qua dao tao thap nhu Cam My {S%), Xuan Loc (7,4%) va Dinh Quan (8,1%) la nhung huydn co ndn kinh te phat tridn chii yeu la nong nghiep, ti trpng cong nghiep va dich vu con rat thap.
TAP CHI KHOA HOC DHSP TPHCM S6 1(66) ndm 2015
Biiu do ti le lao dong dd qua ddo ttio chia theo thanh thi/nong thon vd gi&i tinh 2009 tinh Ddng Nai
2.3. Lao dpng da qua dao tgo cd su mat can doi so v&i nhu cau
Cac nghien cuu va thuc te hidn nay tren thd giai, dac biet la o cac nuac phat tridn cho thiy, ti Id lao dpng da qua dao tao toi uu dd tan dung hieu qua sue lao dong va phat trien^kinh te vdi ca cau: eu nhan 1, trung cap ehuydn nghidp (TCCN) 4, eong nhan kT thuat (CNKT) 10 (chiing toi gpi ti lenayla: 1-4-10).
Theo bang 4 duai day, eae tinh, thanh co cong nghidp kha phat trien a
Nguon: [2]
vung Dong Nam Bo, trong do co D6ng Nai con nhidu bat cap trong ca cau lao dpng da qua dao tao, lao dpng co trinh dp cu nhan cao hem lao dpng co trinh dp TCCN va xip xi CNKT. So voi cac tinh khac, tuang quan nay co kha han 6 Dong Nai (1 - 1,13 - 1,7) nhung vln la bit hpp li. Day la mpt nghich li trong dao tao ciia Viet Nam noi ehung va Dong Nai noi rieng hien nay so vai thd gioi, din ddn tinh trang ehung thua "thay" thidu "thp".
Bang 4. He so ve trinh do chuyen mon kT thudt so van nguai co trinh dp cao ddng, dgi hoc (CD-BH) mpt so tinh viing Bong Nam Bp nam 2008 Dtfn vi hanh chinh
Ddng Nam Bp TP Hd Chi Minh Binh Duong Ddng Nai Ba Ria - Viing Tau
C B - B H TCCN
0,53 0,4 1,05 1,13 0,99
CNKT 1,04 1,04 2,51 1,7 1,73 Ngudn: [5, tr.l02]
16
TAP CHl KHOA HOC BHSP TPHCM Tricffng Van Tuan
3. Ket luan va kien nghi
Dong Nai la mpt trong so it cac tinh CO tang truang cao trong mot thai gian dai ciia Viet Nam nha tan dung duac lai thd ve lao dpng gia re va khai thac dupe mpt so nguon luc khac. Tuy nhien, viec chii trpng tang truotig dua tren lai thd vd lao dpng gia re se gay ra mot s6 he luy dang lo ngai cho sy phat tridn kinh td bdn vimg trong tucmg lai khong xa, ma truoc tien la tao ra mpt lye lupng lao dpng co trinh dp van hoa, tay nghd va ehuyen mon thap, day la lue can rat Ion cho chii truong CNH, HDH, tai cau tnic ndn kinh te va thay doi mo hinh tang truong trong thai gian toi.
Nhiing bat cap ve trinh dp chuyen mon kT thuat cua lao dpng 6 Dong Nai hidn nay la mpt tra ngai khong nho cho su phat tridn kinh te-xa hpi, bai toan nay khong dd khae phuc trong mpt khoang thai gian ngan, no doi hoi ehung ta ngay tir bay gio luon luon phai chii trpng diing muc eho viec nang cao chat lupng lao dpng trong cac nganh kinh te.
Muon thyc hidn dupe mue tidu CNH, HDH, duy tri toe dp tang truang va phat tridn ben viing ndn kinh td, truac mit Tinh can uu tidn chii trpng nang cao chit luang, so lugng lao dpng ciia cae huyen co ti Id lao dpng qua dao tao thip, chii trpng dao tao dpi ngu cong nhan ki thuat va lao dpng co trinh dp CNKT va TCCN nham khic phuc tinh trang thidu
"tha", thCra "thiy" hidn nay, gay ra lang phi khong cin thiet.
Mu6n thue hidn dupe mue tidu,
nhiem vu dat ra, cac ca so dao tao ciia vung Dong Nam Bp va tinh D6ng Nai can phai thay doi co eau cac loai hinh dao tao nham can doi lai co eau nganh va trinh dp ehuyen mdn, phuc vu tot han nhu cau phat tridn hien tai va don dau nhu cau nhan lye trung va dai han. Mo rpng eac hinh thiic dao tao nham nang ti Id lao dpng da qua dao tao. Phat trien nhanh va phan bo hop li cac trudng day nghe trong viing, trong Tinh, md rpng cac hinh thue dao tao nghd da dang, Hnh hoat, nang dpng. Can tap trung cai each he thong giao due - dao tao - day nghd va xay dung xa hpi hpc tap, day manh dao tao tai doanh nghidp, to chuc, gan dao tao voi su dung, tap trung tang euong nang eao tam vde nhan lyc...
Can thay ddi ngay mo hinh tang truang, tai ca cau nen kinh td va tap tmng nang cao trinh dp khoa hpc va cong nghd ciia san xuat dd tao ja nhu cau lao dpng cd chuyen mon. Nang cao thu nhSp cho nhdm lao dpng co trinh dp tay nghd eao va CO nang lye phu hop voi nhu eau cua don vj sir dung de khuydn khich nguai lao dpng ehii dpng tham gia hpe tap nang cao trinh dp va kT nang nghe nghiep.
De thue hidn dupe cae giai phap nay thi khong the thidu cae didu kidn quan trpng, dac bidt la y chi, quydt tam ciia ca he thdng chinh tri va su tap trung trong chien lupc phat trien; dong thai, phai dam bao von dau tu cho phat tridn lao dpng ehuydn mon kT thuat, day manh xa hoi hda dd tang cuang huy dpng cac nguon vdn cho phat tridn nhan luc.
TAP CHi KHOA HOC DHSP TPHCM Sd 1(66) ndm 2015
TAI LIf U THAM KHAO
1. Bp Lao ddng - Thuong binh va Xa hdi (2009), Bdo cdo th\tc trgng cung - edu lao dgng va nhimg gidi phdp. Ha Npi.
2. Cue Thdng ke tinh Ddng Nai (2010). Tong quan ddn so vd nhd d tinh Bdng Nai ndm 2009. Ddng Nai.
3. Cue Thdng ke tinh Ddng Nai (2010, 2011, 2012), Niin gidm thing ke tinh Bdng Nai, 2010, 2011,2012, Ddng Nai.
4. Tdng Cue thdng ke (2010), Kit qud diiu tra lao dgng va viec ldm 1/9/2009, Nxb Thing kS, Ha Npi.
5. Uy ban nhan dan tinh Ddng Nai (2011), Phe duyit chuang trinh tdng thi ddo tgo phdt trien ngudn nhdn lgc tinh Bdng Nai giai dogn 2011 - 2015, Ddng Nai.
6. Uy ban nhan dan tinh Ddng Nai (2011), Chuang trinh phdt triin kinh ti-xd hgi giai dogn 2011-2015, Dong Nai.
(Ngiy Toa so?n nhin Suae bii 30-8-2014; ngiy phin biin dinh gii: 10-10-2014;
ngiy chip nhin ding: 22-01-2015)