VIEN CHAN NUOI - Tap chi Khoa hgc Cdng nghe Chdn nudi - So dgc biet-Thang 2-2008
BAO TON GIONG BO VUNG CAO HA GIANG BANG TINH BO DONG LANH VA KY THUAT THU TINH NHAN TAO
Phan Van Kiem '', Trinh Quang Phong', Vu Chi Cuang', Jean Charles Maillard ^; Lenh Hau Tue^
^Vien chan nuoi Qudc gia; ^Cdvan DUan Biodiva;
'Trung tam giong cay trong va gia sue Pho Bang, Ha Giang
*Tac gia li§n hp: TS. Phan Van Kiem: Trudng bp mon Sinh san va thu tinh nhdn tao gia sue Vien Chan nuoi - Thuy Phuang - TU Liem - Ha Npi
Tel: 04.8.385.940 / 0973.812.909; Fax: 04. 8 389.775. Email: kiempv(gyahoo.com
TOM TAT
Bao ton gidng bo vung cao Ha Giang bdng tinh bo dong lanh va ky thuat thu tinh nhan tao Muc dich cua nghien cUu nay nham bao ton giong bo viing cao Ha Giang bang tinh bo dong lanh dang vien vdi hoat luc tinh trung sau giai dong dat va vugt 35% & ty le thu thai cao hon 50 %. Thi nghiem dugc tien hanh tai Dong Van, Meo Vac vd Tram TTNT Quyet Tien, Quan Ba, Ha Giang tU thang 3 -11/2007.
Thi nghiem tren 5 bo due 30 - 40 thang tuO'i, khoi lugng 350 - 400kg, ea quan sinh due ngodi phat then, tinh hang cao dugc chpn de huan luyen va khai thac tinh. Hai loai moi trudng dong lanh, mOi trudng I (Vien Chan nuOi - VCN) & moi trudng II (Trung tdm N/C Thai Sinh) duge thir nghiSm. Chat lugng tinh trung duge kiem tra danh gid vdi cae chf ti§u: the tieh, mdu sac, mui, n6ng 66, sUc hoat dpng, ky hinh, pH ngay sau khi lay tinh. Ket qua 4 trong 5 bo due da dugc khai thae tinh & danh gid dat tieu chuan cho bd due giong (TCVN- 2002) nhu: trudc dOng lanh V: 3,87ml/lan; A: 84,9%; K:11,9%; pH: 7,0. Hoat luc tinh triing sau khi giai dong kha cao: 37-38% vd khOng co sir sai khde giC/a 2 loai mOi trudng dOng lanh( p> 0,05).
Ty le bd CO thai sau 3 thdng phOi gidng dat 68,2% (n=22). 0§ tdi da gdp phan trong viec bao tdn gidng bd vung cao Hd Giang bang phuong phap Exitu.
DAT VAN DE
Bd vung eao Ha Giang dupe dan tpe H'Mdng nudi tai cac ti'nh vung nui phia bae Viet Nam. Gidng bd nay la vat nudi truyen thdng, gan gui vdi ngudi dan vung eao. Day la gidng bd ed tam vdc Idn, chju kham khd, chdng benh tdt, nang sua't cao. Nd khdng nhung eung cap sde keo, ngudn phan bdn eho cay trdng ma cdn la ngudn cung cap thyc pham ed gia trj eao phuc vu eho eon ngudi.
Nhung nam trudc day, Nguyen Van Niem va CS (1999) da tien hanh nghien cdu " Mpt sd dae diem sinh hpe, kha nang san xua't va phat trien ehan nudi eua gidng bd vung eao Ha Giang tai eae tinh vung nui phia Bae" eho biet: bd dye trudng thanh ed khdi lupng ca the dat 293 - 388 kg, bd eai trudng thanh 238 - 267 kg, ti le thit xe kha eao; 52,12%, ti le thjt tinh 40,33 % (bd Vang Viet nam ti le nay la 42% vd 33 %) pham chat thit tham ngon dupe nhieu nguPi ua thieh. Day Id nhdng dae diem quy can dupc bao tdn & phat then.
Tuy nhien cac cdng trinh tren budc dau nghien edu ve mpt sd dae diem sinh hpe, ehua cd nghien edu nao de cap mpt each he thdng den cae ehi tieu sinh vat hpe vd ky thuat ddng lanh tinh djeh bd dang vien day du nen da han ehe viec bao tdn va khai thae hpp ly gidng bo tren. Hien nay gidng bd nay dang cd nguy ca bj suy thoai dan ve gidng do khdng dupe ehpn Ipc, giao phdi ddng huyet keo ddi. Do luu thdng
- .J
PHAN VAN KIEM - Bdo tdn gidng bd viing cao Hd Giang bdng ttnh dich bd...
Xua't phdt tu nhu cau thyc tidn san xuat vd gdp phan vdo chuang trinh bao tdn vd phat then gidng bP vung cao vd luu giu ngudn gen quy, lam phong phu them ngudn gen bd npi, ddng thdi bd sung them tai lieu ve gidng bd vdng eao Ha Giang. Chung tdi tien hanh de tdi;" Bao tdn gidng bd vung eao Ha Giang bang tinh bd ddng lanh & Ky thuat thu tinh nhdn tao ". Nham ddng lanh tinh djeh bd dang tinh vien (pellet semen) vdi hoat lye tinh trung (A > 0,35).
VAT LIEU VA PHUONG PHAP NGHIEN CtfU
Vat lieu nghien edu
Bo ddc gidng. Gdm 5 bd dye gidng vdi mau Idng dac trimg Id den, vdng ram, xam nudi d Ddng Van, Meo Vac vd Quan Ba, khdi lupng P>350 kg, 30 - 48 thang tudi, co quan sinh due ngodi binh thudng, tinh hang eao.
Bo cai: Gdm 22 bd cdi mau Idng vdng ram, xam d Quan Ba, khdi lupng > 250 kg, 36 - 60 thang tudi, CO quan sinh due ngodi binh thudng, khdng mac cac benh ve sinh san.
Khai thae, danh gia cha't Iddng tinh dieh bo ddc gidng
Huan luyen bd dye gidng nhay gid; huan luyen bd dye nha'y gia tren bd eai dang dpng due de tao phan xa ty nhien, sau dd tap dan tren bd eai khdng dpng due hoac bd dye. Khai thac tinh bang dm dao gia:
hang MINITUB (Ddc). Lan lay tinh; 2 lan (each 30 phut/Ian) khoang each giua 2 lan lay tinh: 3 - 4 ngay.
Danh gia chat Idcyng dnh dich theo eae chitieu sau
Lupng xuat tinh V(ml) kiem tra tren dng hdng tinh chia dp (ml). Mdu sac, mui: xac djnh bang phuang phap cam quan. Sdc hoat dpng cua tinh trung A (%); xac dinh bang kinh hien vi vdi dp phdng dai 200 - 400 land nhiet dp 36-37°C.
Ndng dp tinh trdng C (trieu/ml); bang budng dem hdng bach cau. Do dp pH tinh dich, dung giay do pH de xae djnh. Ty le tinh trdng ky hinh K(%): bang phuang phap nhupm iosin sau dd kiem tra tren kinh hien vi vdi dp phdng dai 200 - 400 lan
Pha ehe mdi trddng, xdly tinh dieh
Thdnh phan mdi truang pha loang tinh djch bd; 2 loai mdi tnidng Moi trddng I (VCN)
Glycerine (C3H5(OH)3; 7ml (7%)
Gentamycin; 80 mg/100ml mdi trudng Lactose: 11%; 73 ml (73%)
Ldng dd trdng ga; 20 ml (20%)/100ml mdi trudng Moi trddng II (TTN/C Thai Sinh )
Lactose: 1 1 % ; 75 ml . Penicilline; 500 U.I/ml
Ldng dd trdng ga: 20 ml/100ml mdi trudng Streptomieine 500mgr/ml Glyeenne ( C3 H5 ( OH )3; 5 ml
Cdch pha ehe mdi trudng: mdi trudng pha loang tinh djch dupe pha trudc khi khai thac tinh, bao quan trong tu lanh d nhiet dd 15°C va ed the su dung tU 3 - 5 ngdy.
I l l
VIEN C H A N N U O I - Tap chi Khoa hgc Cdng nghe Chdn nudi - So d d c biet-Thiang 2-2008
So dd day chuyen edng nghf Chud'n bi dm dao gia
(42°C - bdi tran)
3 san xuat tinh ddng Chuan bj bd dye
(Ve sinh, kich thieh)
1 ' Lay tinh Ddnh gia chat lupng tinh djeh
1 '
Pha loang tinh djeh
1 '
Cdn bang; 28°C ^ 5°C (Trong 4h)
Ddng lan (-9 '
Danh gia chat lupng tir
^ien (pellet semen) Chua'n bi mdi trudng
(33°C)
^ d hai Nita 5°C) '
Ddng lanh sdu nita Idng '(-196°C) ih vien
Bao qua
"
n-196°C
r
Phan phdi-si^ dung
Dong lanh tinh dieh dang vien
Cdng nghe san xua't tinh ddng vien dupe tien hdnh theo cac budc sau; Tinh djeh sau khi khai thae dua ngay vao phong che bie'n tinh, sau khi kiem tra danh gia chat lupng tinh, tien hdnh pha tinh nguyen vdi mdi trudng pha loang tinh.Sau dd de tinh da pha d nhiet dp 5°C trong thdi gian 4 gid.
Phdi gidng thd nghiem
Tinh bd sau khi ddng lanh dupe phdi gidng bang Thu tinh nhdn tao (TTNT) theo quy trinh ciJa Cue khuyen ndng - 2002.
Cac soiled ddtye xdly:\^ar\^ phuang phap thdng ke sinh hpe & phan mem Minitab. 13
PHAN V A N KIEM - Bdo tdn gidng bd vimg cao Hd Giang bdng tinh dich bd...
KET QUA VA THAO LUAN
Nam bo dye gidng vdi eae mau Idng dae trung cua bd vdng eao Hd Giang; den, vdng ram, xam, khdi lupng bd td 382- 441 kg, 30-48 thang tudi, ea quan sinh due ngodi phat then tdt (duang vat binh thudng, hai tinh hodn to deu), tinh hang eao. Nhdng bd ndy ed tham khao ket qua phan tieh ve di truyen eua Dy dn BIODIVA tai Hd Giang, dae biet qua eupe thi bd tai Meo Vac nam 2005. Ket qua dupe trinh bdy d bangl.
Bang 1; Ngoai hinh bd dye gidng vung cao Hd Giang Dac diem bd
Tudi (Thang) Mau Idng Khdi lupng (Kg) Dai than cheo (Cm) Vdng ngyc(Cm) Cao vay( Cm) Rpng ngyc Sau ngyc Vdng dng Mdng
Chu vi djeh hodn
BddyeOI 48 Vang 441 148 182 137 52 68 22 Chum, 27
khit
Bddy(
36 Vdng 386 142 174 129 48 57 19 Chum, 26
:02
khit
Bd dye 03 36 Xam 407 143 178 132 50 63 21 Chum, 22
khit
Bd dye 04 30 Vdng ram 395 142 176 129 47 55 18 Chum, khit 23
BP due 05 36 Den 382 147 170 133 49 58 20 Chum, khit 25
Qua bang 1 ta thay, 5 bd dye gidng tren da dap dng day du eae tieu chuan bd dye gidng (TCVN, 2002) ve ngoai hinh, tudi, khdi lupng, ea quan sinh due ben ngoai. Cac bd gidng tren dat tieu chua'n theo Lubos Holy (1970) d Cuba & Hodng Kim Giao, Nguyen Thanh Duang (1977).
Sau khi huan luyen 5 bd dye, 4 bd ed phan xa xua't tinh (do bd nudi nhdt, it van dpng, dinh dudng khdng day du...). Ket qua dupe the hien d bang 2.
Bang 2: Ket qua kiem tra chat lupng tinh djeh bd dye Ha Giang Sd hieu
bd 01 02 03 04 05
Sd lay 18 10 11 10 -
lan tinh
Mau sac Trang sua Trang sda Trang sda Trang sua -
V(ml) Mean± SE 4,34±0,08 3,58±0,05 3,68±0,07 3,88±0,06 -
A(%)
Meant SE 86,2±2,50 82,5±2,30 86,0±2,10 85,0±2,70 -
C(trieu/ml) Meant SE 880±10,5 825±11,3 882±9,6 850±10,8 -
Kyhinh (%) Mean± SE 12,5±0,8 14.2±1,2 10,4±0,7 10,5±0,6 -
pH Meant SE 6,8±0,03 7,2±0,05 6,8±0,02 7,2±0,04 -
Qua Bang 2 ta tha'y, vdi 49 lan khai thac tinh nhan tha'y; tinh djch bd cd mau trang sua chiem chij yeu, the tich; 3,87ml/lan (dao dpng 3,58 - 4,34 ml/Ian), ndng dp 84,9%, hoat lye tinh trung kha cao; 84,9%.
Theo Nguyen Van Niem (1999 ) la 82% cung tren bd dye gidng ndy. Ti le ky hinh thap; 11,9% dat tieu chua'n de ddng lanh (Salisbury,1978).
Sau khi pha loang vd bao tdn trong mdi trudng 1 vd 2 vdi cae thdnh phan gdm chat eung cap nang lupng, chat dem chat khang khua'n (Nguyen Thien, Ddo Ddc Tha, 1998). Ket qua the hien d bang 3
113
VIEN C H A N N U O I - Tap chi Khoa hgc Cdng nghe Chdn nudi - So d d c biet-Ttidng 2-2008
Bang 3; Ket qua kiem tra chat lupng tinh dieh bd sau pha loang
STT Sd hieu bd n. Mdi trudng 1 Mdi trudng 2
1 2 3 4
01 02 03 04
18 10 11 10
A(%) Mean ± SE 85 ± 2,3 80 ±2,1 84 ±2,4 83 ±2,5
pH
Mean ± SE 7,0±0,05 6,9±0,03 7,1±0,06 7,0±0,04
A(%) Mean ± SE 84±2,2 80±2,1 83±2,5 83±2,4
pH
Mean ± SE 7,1±0,06 6,9±0,03 7,0±0,07 7,0±0,05 Kiem tra chat lupng tinh dieh sau can bang dupe trinh bdy qua bang 4
Qua bang 4 nhan thay, ve hoat lye bd dye sd 1 dat eao vd dn djnh,bd sd 2 Id thap han d ea 2 loai mdi trudng, khi so sdnh 2 loai mdi trudng tren khdng ed sy sai khae( P>0,05). Nham tranh tinh trung bj sdc (ehoang) khi dua vdo ddng lanh, sau khi pha tinh vdo mdi trudng, tinh djeh dupe gid d nhiet dp 5°C trong vdng 4 gid de tinh trdng thich dng dan vdi nhiet dp thap. Hoat lye tinh trung thay ddi rat it sau khi can bang (P>0,05) chdng td 2 loai mdi trudng tren dap dng dupe yeu cau cua quy trinh ddng lanh tinh djch.
Bang 4; Ket qua kiem tra ehat lupng tinh djeh bd sau can bang d 5°C STT
1 2 3 4
Sd hieu bd 01 02 03 04
n.
18 10 11 10
Mdi A(%)
Mean±SE 83 ±2,1 80 ±2,2 82 ±2,4 82 ±2,0
trudng 1 pH
Mean±SE 7,0 ±0,05 6,9 ±0,04 7,1 ±0,05 7,0 ±0,04
A(%) Mean±SE 84 ± 2,2 80 ± 2,0 83 ±2,1 82 ± 2,0
Mdi trudng 2 pH
Mean ± SE 7,1 ±0,04 6,9 ±0,02 7,0 ±0,05 7,0 ±0,03 Kut qua eho thay, ea 2 loai mdi trudng ddng lanh tinh dieh da ed ti" le thieh hpp gida ede chat bao ve lanh (glycerin, Idng dd trung) cac chat dien giai (lactose), chat khdng khuan (penicillin, steptomyein, gentamycin).
De danh gia thdnh edng hay that bai eua edng nghe ddng lanh tinh djeh. Sau khi ddng lanh phai kiem tra sdc hoat dpng d 36 - 37°C trong mdi trudng giai ddng, ket qua dupe trinh bay d bang 5
Bang 5 Ket qua kiem tra hoat lye tinh trung sau giai ddng STT Sd hieu n. Mdi trudng 1 Mdi trudng 2
bd A(%) Mean ± SE A(%) Mean ± SE 1
2 3 4
01 02 03 04
36 20 22 20
38,0 ±2,3 37,5 ±2,2 36,8 ±3,1 37,6 ±2,8
38,3 ±2,0 37,4 ± 2,2 37,5 ±2,5 37,1 ±2,4
Nhd nhung tae dpng tuang hd vd bd sung eho nhau nen khi pha loang bao tdn ddng lanh, tinh tmng trd ve trang thai tiem sinh, sau khi dupe hoat hod (giai ddng) chung trd lai hoat dpng binh thudng (Hd Van Chieu, 1999).
PHAN V A N KIEM - Bdo tdn gidng bd vimg cao Hd Giang bdng tinh dich bd...
Hoat lye tinh trdng trong 2 mdi trudng tren deu dat vd vupt (A; 37,48 - 37,58%) so vdi mue tieu de ra (A
^0,35). Sau 49 lan khai thae vd san xua't dupe 3040 vien tinh dat vd vuat tieu ehuan Nhd nude Viet Nam ve tinh djeh bd. TCVN - 2002. Tinh bd sau khi ddng lanh dupe phdi gidng eho bo cdi va 15 bP eai da ed thai trong sd 22 bd phdi gidng. Vdi ket qua tren de tdi da gdp phan trong viee luu giu vd bao tdn gidng bo vung eao Ha Giang bang phuang phap exsitu.
KET LUAN VA DE NGHI
Ketluan
TU ket qua da trinh bdy tren, chung tdi rut ra mpt sd ket luan sau;
Da xae djnh dupe mdt sd ehi tieu sinh hpe tinh djeh bd vung eao Hd Giang Ve mau sac trang ngd hoae trang sda; The tich V; 3,87 ± 0,065ml
Hoat lye A; 84,9 ± 2,40 (%); C; 859,25 ± 10,55 (trieu/ml);
Ty le ky hinh K; 11,9 ± 0,83 (%) vd pH: 7,0 ± 0.035;
Chat lupng tinh vien ddng lanh dat yeu cau theo TCVN (A; 37,20 ± 2,90%).
Ty le thu thai dat 68,2% (n = 22).
Da budc dau xdy dyng quy trinh edng nghe san xuat tinh djch bd ddng lanh dang vien phd hpp vdi dieu kien cac tinh mien Nui phia Bae Viet Nam.
Denghl
Tiep tue khai thac san xua't tinh ddng lanh 4 bd dye gidng tren, then khai phdi gidng bang TTNT theo ke hoach trong san xua't. Bd sung them bd dye mdi de luu giu dupe nhieu gen quy hiem.
TAI LIEU THAM KHAO
Ha Van Chieu,(1999). Nghien cUu mdt sd dac diem sinh hoc tinh dich bd (Holstein Friz, Zebu) vd kha nang san xuat tinh ddng lanh eija chung d Viet Nam. Luan an Tien sy ndng nghiep. Ha Ndi 1999.
Hodng Kim Giao, Nguyen Thanh Duong (1997): Cdng nghe sinh san trong chan nudi bd. NXB NN - Hd Ndi 1997 Lubos Holy (1970) - Biologiadela reproduction bovina - institute del - Bibro - Lahabana - 1970
Nguygn Thien, Ddo OUc Thd (1998) Cam namg Ky thuat TTNT gia sue gia cam, NXB NN Hd Ndi 1998
Nguyin Van Nidm, Dd Huu Hoan, Dd Xudn Cdn, Luu Cdng Khdnh (1999). Dac diem sinh hpc vd kha nang san xuat va phat triln chan nudi bd Meo tai cde tinh Mien nui phia Bac. Thdng tin KHKT ehan nudi. Vien Chan nudi.
Salisbury.G.W(1978): Physiology of Reproduction and artificial inseminasion of cattle. Second edition Francisco - W. H Framan and company
Tieu chuan Nhd nudc Viet Nam v6 tinh dich bd. TCVN - 2002.
115