NGHIÊN CỨU
RESEARCH
Hiệu quả đâu tư công ở tỉnh Hà Giang giai đoạn 2016-2020
Đỗ Đức Toàn
Văn phòng Chính phủ
Asia-PacificEconomicReview
Đầu tư công là một trong những yếutốđóng vaitrò quan trọng vàquyết định đối với tăng trưởng kinh tế. Trong giaiđoạn 2016 - 2020,kinh tể xã hội của tỉnh Hà Giang đã có nhữngchuyển biến tíchcực, với 36 chỉ tiêu đạt vàvượt kế hoạch. Câu hỏiđặt ra làliệuđầu tư công từ NSNN của tỉnh Hà Giang giai đoạn 2016 - 2020 có hiệu quảhaykhông? Bằngcác chỉ số đánh giá hiệuquảđàu tư công, bài báo chỉ ra nhữngvấn đề màđầu tưcôngtừ NSNN củatỉnh Hà Giangđangphải đối mặtthờigian qua.
1. Thựctrạng đâu tư công cùa tỉnh Hà Giang giai đoạn 2016 - 2020
1.1. Quy mô vốn đầu tư công từ vốnNSNN Vốn đầu tư toàn xã hội của tỉnh Hà Giang có sự tăngtrưởng qua các năm. Đây là tínhiệu tốtchosự phát triển kinh tế-xã hội của tỉnh. Năm 2016, vốn đầu tưtoàn xã hội củatỉnh đạt4.830tỷ đồng và đã tăng gầngấp đôi vào năm 2020 lên 8.237tỷđồng.
Bâng 1. Quy mô vốn đầu tư công từ NSNN của tinh Hà Gỉang (triện đồng)
2016 2017 2018 2019 2020
Tổng vốn đầu tư 4.830.389 5.520.811 6.439.510 7.431.599 8.237.699 Đầu tư công từ NSNN 957.877 916.623 971.675 1.530.161 2.509.479 Tỷ trọng vốn đầu tư công
từ NSNN/tổng vốn đầu tư 19,83% 16,60% 15,09% 20,59% 30,46%
Nguôn: Niên giám thòng kê tinh Hờ Giang
Quy mô củavốn đầu tưcôngtừNSNN giai đoạn 2016 - 2020 cũng có xu hướng tăng. Tuy nhiên, riêng năm 2017 lại có sự giảm sút nhẹ. Năm 2016, quy mô đầu tưcông từ NSNN là 957,9 tỷ đồng thìtới năm 2020 tănggấp hơn 2,5 lần lên. 2.509,5tỷ đồng.
Điều nàykhiến cho tỷ trọngcủavốnđầutưcôngtừ NSNN tăng lên đángkể trong tổng vốn đầu tư xã hội toàn tỉnh. Năm 2016, tỷtrọng vốn đầu tư công từ NSNN/tổng vốn đầu tư mới ở mức 19,83% thì đến năm 2020 đã lên 30,46%. Điều này cho thấythành quảpháttriển kinh tế tỉnh Hà Giang, bởi vì vốn đầu tư tăng có nghĩa là có nhiều nguồn lực hơn cho phát triển kinh tế- xã hội.
Trongcơ cấu tổngđầu tư toànxãhội,vốnđầutư công từ NSNN chiếm tỷ trọng tương đốithấp, bình quân chiếm khoảng hơn 20%, trong khi vốnđầu tư khuvựcngoài nhà nướccao. Điều nàycho thấy: cơ cấuvốn đầu tư của tỉnhHà Giangđang có xuhướng phù hợp với các mục tiêu tổng quát về phát triển kinh tế-xãhội chung của đất nước.
1.2. Tăng trưởng vốn đầu tư công từ NSNN của tỉnhHà Giang
Mức độ tăngtrưởng tổng vốn đầu tư toàn xã hội củatỉnh Hà Giangkhá ổn định, không có nhiều biến
động. Tuy nhiên, tăng trưởng vốn đầu tư công từ NSNN có xu hướng gia tăng tronggiai đoạn 2016- 2020. Nếu năm 2016, tăng trưởng vốn đầu tư từ NSNN mới là 0,76 lần thìnăm 2020, chỉ số này đã tăng lên là 1,64 lần. Trong khi đó, sự tăng trưởng vốnđầu tưtưnhân lại có xu hướng giảm từ 1,64 lần năm 2016 xuống còn 1,1 lần vào năm2020. Nếu so sánh, có thể thấy giai đoạn 2016 - 2020, chính quyềntỉnh Hà Giang đã dành nhiều quan tâm hơn tớiđầu tư phát triển cho cơ sởhạ tầngcũng nhưcác dự ánvề đàotạo,y tế...
Bảng 2. Tăng trường vốn đầu tư cũa tình Hà Giang (lần) 2016 2017 2018 2019 2020 Tăng tniờng tồng vốn đầu tư 1,14 1.14 1,17 1,15 1,11 Tăng trường vốn đầu tư công từ NSNN 076 0,96 1 06 1.57 1 64 Tăng trường vốn đầu tư tư nhán 1,64 1.20 1.14 1 01 1,10
Nguồn: Niên giám thống kè tinh Hà Giang
2. Thựctrạng hiệu quảđâu tưcông cùa tỉnh Hà Giầng giai đoạn 2016 - 2020
2.1. Hệ số sửdụngvốn
Hệ số sửdụngvốn chung toàn tỉnh Hà Giang có xu hướng tăng lên trong giai đoạn 2016 - 2020.
Năm 2016 chỉ cố ICOR mới là 41,78% thì đến năm 2020 đã tăng lên 58,08%. Tỷ lệ vốn đầu tư công/GRDP cũng có xu hướng tăng. Năm2016, chỉ số ICOR đối với đầu tư công là 11,50% nhưng đến năm 2020 đã tăng tới20,64% (gấp 2lần). Đó làbởi trong giai đoạn này, chính quyền tỉnh Hà Giangđã thực hiện đầu tư khá nhiều cho cơ sở hạ tầnggiao thông cũng như đầu tư phát triển vùng kinh tế xã hội khó khăn.
Bàng 3. Hệ số ICOR theo vốn đầu tư của tinh Hà Giang theo giá so sánh 2010 (%)
2016 2017 2018 2019 2020
Tý lệ vốn đầu tư/GRDP 41,78 44,61 49.14 53,29 58.08 Tỳ lệ vốn đầu tư còng/GRDP 11 50 10,60 13,21 18 61 20.64 Tỳ lệ vốn đầu tư tư nhản/GRDP 30,28 34,01 36,69 34.67 3744
Nguồn: Niên giám thong ké tình Hà Giang
2.2. Thay đổicủa GRDP trên mỗi đơn vị tăng thêm của đàutư công từ NSNN
34
Kinh tế Châu Ả - Thái Bình Dương (Tháng 4/ 2022)Để đánhgiá hiệuquả đầu tư côngtừ vốn NSNN từ dưới góc độ tăng trưởng kinh tế của tỉnh Hà Giangtừ năm 2016 đến năm 2020, tác giả sử dụng tiêu chí hệ số co giãn đo mức tăng thêm của GDP trên mỗi đơn vị tăng thêm củađầu tư công.
Bàng 4. Mírc độ đóng góp của đầu tư công từ vốn NSNN vào tốc độ tâng trướng GRDP tinh Hìi Giang (lần)
2016 2017 2018 2019 2020
Mức tảng GRDP 1,07 1.07 1,06 1,06 1,02
Mức tăng vốn đẩu tư công 0,76 0.96 1 06 1,57 1,64 Mức độ đóng góp cũa đầu tư công vào
tốc độ tăng trường GRDP 1,42 1,12 1.00 0,68 0,62 Nguồn: Niên giám lltồng kê fifth Hà Giang
Tronghainăm 2016 - 2018, tỷ lệmức tăng GRDP trênmứctăng củavốn đầu tư công cógiá trị lớnhơn
cho thấy mức độđóng gópcủa vốn đầu tư có hiệu quả nhưng khônglớn. Tuy nhiên, xu hướnghiệu quả lạigiảm dần từng năm.Năm2016, mức độ đóng góp của đầu tư công vào tốc độ tăngtrưởng GRDP của tnhHà Giag là 1,42, đếnnăm 2017 là 1,12 và chỉ còn 1,00 vàonăm 2018. Năm 2019 và 2020, con số này tiểp tục giảm và nhỏ hơn 1 cho thấy đónggóp của đầu tư công từ NSNN đốivới tăng trưởngGRDP đã không còn hiệu quả.Nguyênnhân kết quả này làdo đầu tư công của tỉnh Hà Giang phần lớn tập trung cho lĩnh vựchạ tầng, không thu hồi được vốn hoặc thu hồi rất chậm.Đầu tưcông chưađóng góp được
liều vào sựtăng trưởngcủatổng sản phẩm.
2.3. Hệ số đo mức thay đổi của đầu tưtư nhân ên mỗi đơn vị tăng thêm của đầu tư công từ vốn ngân sách nhà nước
Đầu tưcông từ vốn NSNN không chỉ trực tiếptác đông đến tăng trưởng kinh tế màcòn đóngvai trò là
"vốn mồi" để thu hút, thúc đẩy đầu tư của các khu vực kinh tếkhác. Xét theo tiêu chí này, đầu tư công vốn NSNN được coi là hiệu quả khiđầu tư công từ vốn NSNN tăng 1% thìđầu tư tư nhân tănglớn hơn 1%vàmứctăng này về cơ bản càng lớn càng tốt.
n tr<
từ
ìãng 5. Hệ số đo mức thay đồi của đầu tư tư nhân trên mỗi đơn VỆ tăng thêm ________________ của đẩu tư côug giai đoạn 2016-2020 (%)_____ ______ ___
2016 2017 2018 2019 2020 Mic thay đồi vốn đầu tư tư nhân 1,64 1,20 1,14 1.01 1.10 Mirc thay đổi vổn đầu tư còng 0,76 096 1 06 1,57 1 64 Mi
đơi
c thay đối của đầu tư tư nhàn trên mỗi
1 vị tăng thêm của đầu tư công 2,17 1.26 1,08 0,64 0.67 Nguồn: Niên giám ĩhổng kè tinh Hà Giang
Theo bảng5,đầu tư tư nhân ởHà Giang rất kém co dãn với đầu tưcông từ vốnNSNN, hệ số rấtthấp.
Giai đoạn 2016 - 2018, mức thay đổi của đầu tư tư nhân trên mỗi đơnvịtăngthêm củađầu tư công lớn hơn1 và giảm dần.Năm 2016, chỉ số này là lớn nhất có giá trị là 2,17,năm 2017 chỉ còn 1,26 và giảm tiếp vào năm 2018 chỉ còn 1,08. Đây cũng là giai đoạn đàu tưcôngtừ vốnNSNN còn phát huy hiệu quảthúcđẩy tư tư nhân. Tất cả các năm còn lại trong giai đoạn 6 - 2020,chỉsố thay đổi củađầu tưtư nhân trên
đơn vị tăng thêm của đầutư côngđều nhỏ hơn 1. Điều này chứng tỏ hiệu quả đầu tư công từ vốn đầu
201' mỗi
NSNN khi xét theo tiêu chí thúc đẩyđầu tư tư nhân rấtkém hiệuquả vào năm 2019- 2020.
2.4. Hệ số đomức thay đổi thu ngân sách nhà nước trên mỗiđơn vị tăngthêm của đầu tư công từ vốnngân sáchnhà nươc
Trong giai đoạn 2016-2020, xu hướng tăng thu NSNN cùng chiều với xu hướng tăng đầu tư công từ vốn NSNN. So với năm 2016, năm 2020 đầu tư công từ vốn NSNN tăng 1,98 lăn và thu NSNN tăng 1,59 lần.Như vậy,đầu tư công từ vốn NSNN cótác động nhất định đến tăng thu NSNN. Mức độ tác động của đầu tư công từ vốn NSNN đếntăng thu NSNN có xu hướng tăng trong giai đoạn 2016-2018và lại cóxu hướng giảm trong 2 năm 2019 - 2020 . Nếu như năm 2018, để NSNN thu được 1 tỷ đồngthì chỉ cần bỏ ra 0,10tỷđồng vốn đầu tư công từvốn NSNN, thì đến năm 2020 thì Nhà nước phải chi đến 0,22 tỷ đồng để thu được 1 tỷđồng vàoNSNN.
Bảng 6. Hệ số đo mức thay đổi thu NSNN trên mỗi đơn vị tăng thêm cùa đầu tư công tứ vỗn XSNN (lần)
2016 2017 2018 2019 2020
Tỳ lệ đầu tư còng/thu NSNN 0.12 0,10 0,10 0,14 0,22
Mức thay đổi thu NSNN 1.04 1,16 1,12 1,12 1,04
Mức thay đồi vốn đầu tư công từ NSNN 0,76 097 1,10 1,60 1,63 Mức thay đối thu NSNN ưên mỗi đơn vị
tảng thèm cùa đẩu tư còng từ vốn NSNN 1,37 1.20 1,02 0.70 0,64 Nguồn: Niên giám thống kẻ tinh Hà Giang
Tỷ lệ đầu tư công từ vốn NSNN trên thu NSNN củatỉnh Hà Giang kháthấp, cao nhất mới chỉ là 22%
cho thấy cơ cấu chi NSNN của tỉnh Hà Giang đang mất cân đối. Chi thường xuyên chiếm tới 67,63%
tổng NSNN năm 2015 và có giảm một chút xuống 60,67%vào năm2020. Trong khiđó, chi cho đầutư pháttriểnkháít, chỉ khoảng 30,13% vàonăm 2020.
Hiệuquảđầu tư công đối với thu NSNN còn được thểhiện ở số đo mứcthay đổithu NSNN trên mỗi đơn vị tăng thêmcủađầu tư công từ NSNN. Cácchỉ số trong giai đoạn 2016 - 2018 đều lớn hơn 1 thể hiện mức độ hiệu quả dù chưa thật sự cao nhưng giai đoạn2019 -2020 thì chỉ số này lạiở mức dưới 1. Điều nàycó nghĩa là tạitỉnh Hà Giang,đầu tưcông từ vốn NSNN tác động khôngđángkể haynói cách khác là không hiệuquảđối với tăng thu NSNN.
2.5. Hệ số đo mức thay đổinăngsuất lao động trên mỗi đơn vị đầu tư công từ vốn NSNN tăng thêm
Để GDP tăng, kinh tế tăng trưởng thì yếutốnăng suất lao động giữvai tròrấtquan trọng. Đểđánhgiá hiệu quả đầu tư công, ta xéttiêu chí hệ số đo mức thayđổi năng suất lao động trên mỗi đơn vị đầu tư công từ vốn NSNN tăng thêm. Tiêu chí này cho biết khi đầu tư công từvốnNSNN tăng 1 đơn vịthì năng suất lao động tăng bao nhiêu đơn vị. Hệ số này dương và càng lớn càng tốt. Đóng góp của đầu tư côngtừ vốn NSNN đối với tăng năngsuất lao động của tỉnhHà Giangđượcthểhiện ở bảng sau:
Kinh tế Châu Ả - Thái Bình Dương (Tháng 4/ 2022)
35
NGHIÊN CỨU
RESEARCH
Bàng 7. Hệ số đo mức thay đồi Dăng suất lao động ti ên mỗi đon vị đầu tư công tứ vốn NSNN tầng thêm giai đoạn 2012-2017 (theo giá hiện hành)
Chỉ số Đơn vỉ 2016 2017 2018 2019 2020
NSLĐ Triệu VND 32,46 37,62 40.99 45,32 48,62
Tốc độ tảng NSLĐ % 102,49 115,92 108 94 110,57 107,28
Tốc độ tăng vốn đầu tư công
từ vốn NSNN % 76.03 96.73 109,84 159,74 163.08
Thay đối NSLĐ trên mỗi đơn vị đầu tư công từ NSNN Lần
1.35 1.20 0,99 0,69 0,66
Nguồn: Niên giám thòng kè tinh Hà Giang
Với kết quảtínhtoán hệ số đo mức thay đổi năng suất lao động trên mỗi đơn vị đầu tư công từ vốn NSNNtăng thêm cho thấy: đầu tư công từvốn NSNN tácđộngđáng kể đếnnăng suấtlao động củatỉnh Hà Giang giai đoạn 2016-2017. Tuy nhiên, đến giai đoạn 2018 - 2020, hệ số co giãn đều nhỏ hơn 1 chứng tỏđầu tư công từ vốn NSNN tác động rất nhỏ đến năng suất lao động, khi đầu tư công từ vốn NSNN tăng1 lần, thì năng suấtlao động chỉ tăng lớn nhất là 0,99lần (năm 2018). Điều này có nghĩa đầu tư công từ vốn NSNN không hiệu quả khi xét theo tiêu chí năng suất laođộng.
3. Nguyên nhân của những hạn chếtrong hiệu quả đâu tư công từ von NSNN tại tỉnh Hẩ Giang
3.1. Nguyên nhân kháchquan
Thứ nhất, kết cấu hạ tầng chưa tốt. Hệ thống kết cấuhạ tầng, đặc biệt là hệ thống giao thông nội tỉnh và liêntỉnh chưa đồng bộ, chấtlượngchưa cao, nên cản trở tới quá trình thông thương, phát triểnkinh tế của địa phương,...phát triển khôngkịp so với yêu cầu phát triển kinh tế, đang tạo cản trở cho tăng trưởng. Kết cấu hạ tầng kỹ thuật mặc dù đã được đầu tư nâng cấp khá nhiều trong những năm gần đây nhưng vẫn chưa đáp ứng đượcyêucầu để phát triểnkinh tếxãhội, đặc biệt là kết cấu hạ tầng giao thông, hạtầngdu lịch, dịchvụ thương mại.
Thứ hai, điều kiện tự nhiên khôngthuận lợi. Hà Giang cóhạnchế về điều kiện tự nhiên, là tỉnh miền núi với 3/4 đất đailà đồi núi;địa hình phứctạp, chia cắt, đất đai manh mún. Điều kiện tự nhiên không thuận lợi, là tỉnh miền núi, thường xuyên bị ảnh hưởng nặng nề của bão,lũ, sạt, lởđất... đã làm tăng chi phí đầu tư công, khiến giảm hiệu quả đầu tư công.
Thứ ba, nhiều dự án chậm tiến độ dothiếu vốn.
Nguồnlựcphân bổ hàng năm chưa đáp ứng đủ nhu cầu của các dự án, chương trình phê duyệt không tương xứng, nên số dự án dở dang đangchiếmtỷlệ tươngđối lớn.
3.2. Nguyên nhân chủ quan
Thứnhất, công tác phânbổ, sử dụng vốn đàu tư công của địaphương chưatốtdàn trải,lãng phí. Tại tỉnh Hà Giang vẫn còn tình trạng sử dụngvốnđầu tư công đâu tư vào một số ngành,lĩnh vựcmà khu vực tư nhân có thể đầu tư, sẵn sàng đầu tư và có hiệu quả cao hơn. Một phần của tình trạng này là do chưa
có tiêu chí cụ thể trong việc xácđịnhthứ tự ưu tiên đầu tư công.Việcthựchiện cácnhiệmvụ chiđầutư có tính chiếnlược bền vững, lâu dài như:giáo dục đào tạo, y tế, phát triển con. người vẫn còn khiêm tốn. Thứ hai, công tác đấu thầu, lựa chọn nhà thầu thiếu khách quan. Thứ ba, công tác kiểm tra, giám sátđầu tưcông cònyếu kém. Thứtư, nănglựccủa cán bộ làmcông tác quảnlý, tưvấn và thựchiện đầu tư công chưacao.
4. Kêt luận
Đánhgiá về hiệu quả đầu tư công từNSNN ở tỉnh Hà Giang với nhiều tiêu chí khác nhau cho thấy tác động của vốn đầu tư công đến GRDP không cao,vốn đầu tư công được sử dụng để tạo ra tổngsản phẩm chưa tương xứng. Hiệu quả đầu tư côngngày càng thấp. Đặc biệt,đầu tư côngcó tác động không đáng kể đến năngsuất lao độngcủatỉnh Hà Giang, hực tế, đầu tư công trong thời gian qua đã có tác động nhất định đếnphát triển kinh tế,khuyếnkhíchđầu tưcủa cácthành phần kinh tế. Tuynhiên, hiệu quả đầu tư công mang lạichưa tươngxứngvới nguồn lực bỏ ra.
Trong công tác quản lý đầu tư công, mặc dù một số tồntại, bất cập. Do đó, trong thời gian tới, Tỉnh Hà Giang cần phải có giải pháp giải quyết những hạn chế để có thể tăng hiệu quả vốn đầu tư công từ NSNN./.
Tài liệu tham khảo
Vũ Tuấn Anh (2010), Một số vấn đề cơ bản về đầu tư công trong mô hìnhtăng trưởng kinh tế mới của Việt Nam 2011-2020, Báo cáo tổng hợp Đề tài NCKH cấp Bộ
Cục Thống kê tỉnh Hà Giang (2017 - 2020), Niên giámthống kê, NXBThống kê,Hà Nội.
Quốc hội (2019), Luật Đầu tư công số 39/2019/QH14 ban hành ngày 13/6/2019.
