NHIN LAI NGUYEN NHAN DAN DEN
CUOC CHIEN CHONG KHUNG BO CUA MY VA NCA HIEN NAY
•
ThS. Tran Bach Hieu Nguyen Vfin T h i n g Dai hoc Khoa hoc Xa hoi vd Nhdn van
^ymm^inh den nay, cuoc chien chd'ng quan tdi chii nghia khiing bd'. Toan
/ I khiing bd' tren the gidi da dien ciu hda kinh te ngay nay vdi sii boat
^ ^ J r ra dadc 10 nam ke tii sii kien ddng Idn manh cua cac td chiic tien te 11/9/2001. Nhin lai 10 nam dd, the qud'c te, cac quy tin dung ciing la mot gidi da chiing kien nhiing sii kien nguyen nhan hd trd cho chu nghia trong dai the hien chinh sach ciia cac khiing bd' boat ddng. Thdng qua boat nadc chd'ng lai chii nghia khiing bd' ddng tien te, tin dung, cac td chiic thdng qua cac van ban phap ly', nhiing khiing bd' qud'c te cd the de dang cung tuyen bd' ve chinh tri va nhiing hanh cap cac nguon kinh phi de boat ddng ddng quan sii quan trong. Trong cuoc nha viec mua nhiing trang thiet bi chien dd ndi len vai trd ciia hai qud'c chien tranh, cac boat ddng chd'ng gia la My va Nga. Tuy nhien, chinh pha... Ca My va Nga deu da phai daa sach trong cuoc chien ciia hai qud'c gia ra nhiing chinh sach de kiem tra, nay lai cd rat nhieu diem khac nhau. kiem soat nhiing nguon tien. dac biet Dieu nay xuat phat tii chinh nhiing den tii cac nadc bi quy la tai trd nguyen nhan d i n den cuoc chien khung bd'. Toan ciu hda kinh te cdn la chd'ng khung bd' cua hai qud'c gia nay. nguyen nhan d i n den tinh trang kinh
te ddi ngheo gia tang. Trong nghien 1. Tac d o n g c u a q u a t r i n h t o a n „,<,, •> ^ , T o..- T^ i »- ^ •>
• cau cua minh, J.Stiglits^ da chi ra sxi
gia tang ngheo ddi cua the gidi trong
Qua trinh toan ciu hda hien nay thap ky cud'i ciia the ky XX: "so'ngiidi
dien ra ngay mot nhanh chdng. Nd song trong ngheo kho thitc te dd tdng
dem den cho the gidi mot bd inat khac them 100 trieu ngiidi" ^ Chinh dieu
trong bdi canh qud'c te ngay cang sdi nay da tao dieu kien de chii nghia
dong. Qua trinh nay da dem lai rat khung bd' gia tang d cac nadc cd tinh
nhieu Idi ich cho cac qud'c gia tren the trang phat trien tha'p va la ly do keu
gidi nhang ben canh dd nd ciing mang goi cua cac liic ladng khiing bo' chd'ng
den nhiing mat xau, nhflng dieu khd lai cac nadc dadc Idi tif qua trinh toan
khan. Dac biet trong dd cd va'n de lien ciu hda.
va'n de di ca va b a n s i c van hda ciing la mot trong nhiing v i n de quan trong trong bd'i canh toan c i u hda ndi chung, va van de chu nghia khiing bd' ndi rieng. Viec di ca trong thdi dai ngay nay gia t a n g ra't n h a n h va m a n h me. Nhiing lan sdng n h a p ca khien cac chinh phii dau d i u de giai quyet.
v a chu nghia k h u n g bd' ciing nay sinh tii nhiing van de di ca nay. Nam 1990, itdc tinh CO khoang 20 trieu ngiidi nhap cit the he thii nhat d My, 15,5 trieu ngiidi a chdu Au vd 8 trieu d Australia vd Canada. Vd da so' ddn
nhap cii den tii cac quoc gia ngodi phUcfng Tdy^. Viec di ca trd nen d l
dang thi ciing tao dieu kien de chii nghia k h u n g bd' gia t a n g khi cd bdi cho cac ca n h a n chd'ng lai mot qud'c gia ngay cang t h u a n Idi. Do vay, qua trinh toan c i u hda tuy khdng phai la nguyen n h a n chinh d i n den viec hinh thanh chii nghia khiing bd' t r e n the gidi n h a n g qua t r i n h nay chinh la ye'u to' thiic day cho sii gia t a n g cac dieu kien cua boat ddng khiing bd'. Nadc My nam 2001 da hi nhiing p h i n t ^ khiing bd' t a n cdng b i n g may bay lam 2996 ngadi chet'' h a y g i n day nha't la vu khung bd' tai san bay tai Nga lam 35 ngadi chet va hdn 150 ngadi hi thadng^. Day cung la diem khac n h a u giQa cuoc chid'n chd'ng k h u n g bd' cua My va Nga. Nadc My bi t a n cdng tii ben ngoai cdn nadc Nga thi hi tii ben trong. Chinh dieu nay da tac ddng den ddi tadng hadng den- cua hai qud'c gia trong cuoc chien chd'ng chu nghia khung bd'.
Nhiing m a u t h u i n trong cdng ddng dan ca di ca den va cdng ddng dan ca ban dia ngay cang t a n g len do sii gia tang cd' ket cdng ddng dadc hinh t h a n h mot p h i n tii sii phat trien dua thdng tin lien lac, dac biet la sii md rong cua cac boat ddng tren mang Internet. Va sii khac n h a u trong van hda giiia cac nhdm ngadi trong xa bdi cua mot nadc ndi rieng va ca the' gidi ndi chung ciing la mot trong nhiing nguyen n h a n lam gia t a n g tinh trang bao liic tren the gidi hien nay. Va trong khdng gian hien nay thi toan c i u hda ve van hda ciing lam gia tang them nhiing va cham cua nhiing van hda vdi nhau.
Tuy toan c i u hda khdng phai la nguyen n h a n chinh, triic tiep gay ra chii nghia khiing bd' n h a n g day la lai mot trong nhiing ye'u to' tac ddng khdng nhd khien chiing t a phai quan tam.
2. A n h hifdfng tii c h u n g h i a d a n t o e Clio d o a n
Trong bdi canh the gidi hien nay, van de dan tdc, sac tdc dang ndi len la mot van de ndi com cua qud'c te vdi cac phong trao ly khai dan tdc, ddi quyen tii tri khoi cac qud'c gia Idn.
Viec dau t r a n h ddi ly k h a i da dien r a tii sau Chien t r a n h the gidi thii hai vdi quan diem chd'ng lai qud'c gia ap biic (tii ben ngoai). Trong cac cuoc dau
•tranh ly k h a i thi den nay ciing chi cd cuoc da'u t r a n h cua M a h a t m a Gandhi da t h a n h cdng trong phong trao tii do de giai phdng da't nadc m a chi diing
nbflng bien phap hda binh. Trong khi cuoc chien k h u n g bd' ciing cd sii lien dd, d b i u bet cac nadc deu l;i cac cuoc he q u a n trong do'i vdi viec chd'ng lai sii da'u t r a n h bao liic. Trong thdi gian ly khai d cac d a n tdc. Dac biet la sii ly hien nay. dadi Idi keu goi gi;ii phdng khai cua nadc cdng hda Chechnya, dan tdc, cac phong trao t h a d n g Ndu mot qudc gia mdi dadc t h a n h lap chuyen sang hinh thiic khiing bd'. trong n h a nadc lien b a n g se keo theo Cuoc chien nay xuat, phat tii nbOng sii mot tien le ddi ly k h a i ciia cac dan tdc bat dong trong ngdii ngii, van hda, khac, va dieu dd se d i n den tinh nhiing sii bat binh d i n g trong kinh to, t r a n g pha vd n h a nadc lien bang. Dd quyen dan chu, chinh trj,... V i n de ly ];, kich ban ma cac n h a lanh dao va khai dan tdc vdi chu nghia ly khai dan chinh p h u Nga khdng mud'n trong tdc cd nhiing sii lien he vdi chinh chii t h i y . Nen chinh sach cua nadc Nga ve nghia k h u n g bd'. N h a n g trong v i n de cudc chien chong khiing bo cd sii khac nay thi My va Nga cd nhiing diem i^j^^ j ^ ^ vdi My.
khac n h a u do tinh hinh cua mdi nadc. T ^ ^ ^ ^ ^^. ^^^ ^^^. ^.^. ^^^ ^^. ^^^
Ca My va Nga deu la nhiing qud'c gia ^gbia khiing bo ngay tii trong d i t cd nhieu dan tdc sinh sd'ng, n h a n g cau ^adc, tii chinh nhiing viing dat ddi ly chuyen ly khai va boat dong khiing bd khai cua minh thi cudc chie'n chd'ng lien quan tdi ly khai lai chi dien ra d k h u n g bd ciia My lai p h a i h a d n g ra Nga ma khdng phai d My. ^^^^ ben ngoai. Chinh dieu nay da My va Nga deu la hai qud'c gia cd ^ a d n g de'n s a khac n h a u trong chinh md hinh hen bang n h a n g tai nadc My ^^.h cua ca hai nadc trong cudc chie'n boat ddng cua cac bang deu da dadc chd'ng lai chu nghia khiing bo',
trao cho nhiing quyen tii tri rieng cua
minh va dan ca cua My cd sii pha tron 3 ' N g u y e n n h a n v e m a u t h u £ n trong ciing mot cdng ddng. Cdn tai t o n g i a o
Nga, chu nghia k h u n g bd x u i t p h a t tii ^ d n giao khdng p h a i la nguyen tinh hinh dac thii cua dat nadc nay. ^ ^ a n chinh, duy n h i t gay r a nhiing Nga Id mot niidc theo che do lien bang viir.fT/tAf ^uifC i. i ,
^ • • V . f ^ ^ ^ ^ ^'?^' chien t r a n h h a y chii nghia da ddn tdc. Sii phiic tap ve ket cdu vVn'inrr KA' ^V,W - ^i -?
, ^ Knung bo nhiing co t h e ndi nhiing ddn toe vd phan chia hdnh chinh cong vnno- ^Af V.;AV,' J--
• . ^ , ;, , . . x^ng dot hien n a y deu m a n g m a u sac them nhiing mau thuan dan toe tii p,',j, fAu ^.^A^ m , .^
, ^ . ^ . . % ^ . ^ . , ^ ^ . . . ^,- , ^^^ ^ ° ^ giao. Trong n g h i e n ciiu cua sau khi Lien Xo sup do khien Nga trd rninVi cj M „ „ „ < . : ^ *~ , ,
, ^ . ^ , , , . . ; . , , .. , . , " 1 1 ^ ^ ' ^ - H u n g t i n g t o n da dii bao trade thanh manh dat tot cho viec san smh chiing m a u t h u i n , nhiing x u n g dot cac the' liic ly khai, trong do ndi com . ^ ^ ^he' gidi h a u Chie'n t r a n h L a n h se nhd't Id khu viic Caucasus, ndi CO 2/17 ix v,>,i-vv,„ Ynnn- AA^ ^ • ^-.
to chiic khung bo toan cau cam re Va ^ e n v a n m i n h va t r o n g do tieu b i l u la cac chinh sach cua nadc Nga dd'i vdi n d i giao. Tuy nhien, khdng p h i i t i t
ca nhiing ngadi theo dao Hoi deu cd "Ta se gieo kinh hoang ndi trai tim xu hadng bao liic, chie'n tranh. Trong cua nhiing ke ngoai dao. Cac con hay bai nghien ciiu ciia chiing tdi, ddi chat d i u chiing va hay cit rdi tat ca tadng ma hai nadc My va Nga hadng cac d i u ngdn tay ciia chiing"'
de'n la nhiing p h i n tii bdi giao ciic "Khdng phai cac con da giet chiing doan chii khdng phai la the gidi bdi ma Thien Chiia mdi la ding da giet giao. Day la diem chung lien ket chiing va khdng phai cac con da dap chinh sach ngoai giao chd'ng khiing bd' tan ke thu ma Thien Chiia mdi la ciia hai qud'c gia. Nguyen nhan mau ding da dap tan chiing"^
thuin giiia Hoi giao vdi phadng Tay "Chic chin Idi ciu nguyen ciia tdi mot p h i n bat nguon tii niem tin tin va by sinh ciia tdi va cudc sd'ng cua tdi ngadng. Trong dd phai ke de'n sii mau va cai chet ciia tdi (tit ca) cho Allah, thuin giiia hai cud'n kinh la Kinh Chiia cua the gidi"^
Koran va Kinh thanh. Day la mot ye'u Niem tin vao giao ly dao Hoi trong td' ciia lich sii de lai. Trong qua khii, Kinh Koran khien cho nhiing ke Hoi lich sxi da ghi nhan khoang 7 cudc giao ciic doan Idi dung va phat ddng thap tii chinh keo dai trong sud't 195 nhiing chie'n dich khiing bd' nham nam tii nam 1069 cho de'n cudc thap hadng de'n ke ngoai dao va dac biet tii chinh cud'i cung vao nam 1254. Cac la nen van minh phadng Tay khi ma cudc thap tii chinh cua giao hoi cdng khdng chi nadc My hi tan cdng ma giao phadng Tay n h i m vao cac qud'c cac nadc khac, nha Anh, Tay Ban gia theo dao Hoi. Tii dd, trong the gidi Nha, tham chi la dao Bali dao Hoi da cd nhiing i n tadng sau sac Indonesia vao cac khach du lich nadc ve hinh anh chie'n tranh vdi the gidi ngoai ciing la ddi tadng hi tan cdng tdn giao phadng Tay. Va ngay nay, bdi cac td chiic khiing bd'.
mdi khi len an hanh ddng ba quyen Va trong cudc chie'n chd'ng khung cua phadng Tay, nhiing ngadi Hoi bd' cua minh, ca Nga va My deu phai giao thadng to' cao cac hanh vi dd la dd'i d i u vdi cac td chiic bdi giao ciic
"Tan thap tii chinh" (Neo-Crusade), doan nen cac chinh sach ciia hai nadc Phia dao Hoi ciing xuft't hien cum tii deu cd nhiing diem chung trong each Jihad. Jihad cd nhilu nghia nhang iing x^ vdi chii nghia bdi giao ciic trong dd quan trong nhat la sii chien doan ndi rieng va nhiing hdp tac vdi
dau vi thiidng de. Ciing vdi dd thi the gidi bdi giao ndi chung. Vi du,cud'n kinh thanh cua Dao Hoi la Kinh Nga ciing cd ddng minh Hoi giao cua Koran cung de cap de'n cudc chie'n minh la Iran, hay My ciing cd nhiing tranh chd'ng lai nhiing ke ngoai dao. chinh phii Hoi giao ddng minh d Iraq
Kinh Koran cd ghi nha sau: hay Pakistan.
4. X u n g d o t v e g i a t r i v a n h o a Nen van hda Ihd gidi hien nay CUIIK
khdng diing ngoai qua trinh cua thdi dai, dd la qua trinh toan cAu lida va da hinh t h a n h ha xu biidng tadng lai n i a nen van hda Ihd gidi'":
Cac nen van hda dan toe sd xich lai g i n n h a u do tao t h a n h mot xa bdi thd'ng nha't va mot nen van hda thdng n h a t .
Toan cau hda chi lam t a n g nhiing khac biot giOa cac nen van hda va cd the khdi day xung dot giiia chiing.
Tdn tai xu hadng xich lai g i n nhau n h a vay n h a n g ddng thdi v i n cd chd cho qua t r i n h theo hadng ngadc lai. Vi vay, trong khi gia t a n g cai chung trong van hda cua cac dan tdc khac nhau, thi nbflng yeu td' rieng biet trong mdi nen van hda dan tdc v i n dadc duy tri.
Ca ba xu hadng nay luon ton tai vdi nhau trong bd'i canh toan c i u hda hien nay. Nhang trong dd cd mot van de dat ra la ton tai xung dot gifla cac nen van hda ma cu the d day xet den la xung dot cua nen van hda phadng Tay vdi p h i n cdn lai ciia the gidi. Trong nghien ciiu cua minh, S. Hungtington ciing chi ra r i n g : "Ngdy nay, phiidng Tdy ngdy cdng cho rdng hi tii tiidng tii do ddn chu dd thdng the tren pham vi todn cdu vd do do c6 gid tri pho cap.
Phiidng Tdy, vd dac biet Id Hoa Ky, mot ddn toe luon thuyet giao, cho rdng cac ddn toe ngodi phiidng Tdy nen cam ket vdi cac gid tri cua phiidng Tdy ve ddn chu, thi triidng tii do, chinh phu
han che, nhdn quyin, chu nghia cd nhdn, ludt phap vd nen diia cac gid tri do vdo cac the che cua minh"^^ Nhiing quan diem n h a vay khien cho chinh sach ciia cac qud'c gia p h a d n g Tay va My tao t h a n h nhiing t h e ap dat vdi the gidi, n h a la cac bao cao ve tinh t r a n g n h a n quyen, tii do tdn giao hay each the che kinh te,... Tii day x u i t hien nhiing mau t h u i n , t h a m chi la tii vach ra nhiing dadng bien gidi van hda va chd'ng lai nhiing gia tri cua phadng Tay. Cung n h a nhOng mau t h u i n tdn giao, mau t h u i n cua cac nen van hda vdi My ciing ngay cang gia t a n g va la mot nguyen n h a n khien gia tang cac boat ddng ciia chu nghia k h u n g bd tren pham vi toan t h e gidi.
5. Tac d o n g ciia nhufng y e u to k i n h t e
Kinh te va nhiing gia tri Idi ich vat chat van la nhiing dieu ma cac qudc gia ndi chung va cac nhdm ndi rieng ludn mud'n hadng den cho viec duy tri va phat trien dat nadc. Trong bdi canh toan c i u hda, bdi n h a p kinh te' qudc te da va dang dem lai nhiing Idi ich to Idn cho cac dan tdc. Nhiing nhin n h a n mot each rd r a n g thi nhiing nguon Idi ich nay v i n t h a d n g dadc chuyen ve phia cac cadng qud'c vdi thiic liic kinh te manh, va tren thi t r a d n g k m h te qudc te thi siic m a n h h a u n h a v i n thuoc ve cac cadng qud'c. Dac biet la nadc My, cac chinh sach kinh te dd'i ngoai cua My bi p h a n doi ra't nhieu, vi du n h a cac chinh sach bao ho nganh, t h u e b a n pha
gia, hay nha vi§c My txi chdi ky Hiep nam 2007 la 34 trieu ngadi. Tai Nga, sd dinh tha Kyoto du cho My la mot trong ngadi t h i t nghiep len de'n 7 trieu nhiing nadc phat thai khi C02 nhieu ngadi^^, cdn d My ty le t h i t nghiep ciing nha't... Cdn cac qud'c gia yeu the buoc lien tuc d con sd' 9%^^ Nhiing con so' phai chip nhan neu nha khdng mud'n nay ludn lam nhiing ngadi hoach dinh minh bi loai khdi cudc chdi. Mot sd' lieu chinh sach phai lo ling do tac ddng cdn cho thay cac nadc thuoc khdi OECD manh me cua ye'u td' nay de'n ddi sd'ng chi chiem cd 19% dan sd' the gidi ma xa bdi. Dd'i tadng t h i t nghiep la nhiing chiem tdi 71% thadng mai toin ciu, thanh nien tre la nhiing dd'i tadng ma 58% ladng diu ta nadc ngoai triic tiep, cac liic ladng khiing bd' thu hiit de trd 91% tren tdng so' ngadi sii dung thanh nhiing tan binh^^
Internet...^^ Nhiing mau thuan ve kinh te trong
Chinh nhiing dieu dd da lam nay bdi canh the gidi nay khi xet de'n hai
sinh nhiing mau thuin tiem tang ma nadc My va Nga thi cd nhiing diem
chii nghia khung bd' cd the Idi dung, khac nhau. Trong khi vdi nadc My, cau
Ben canh dd tinh bat dn ciia nen kinh chuyen mau thuan trong phan phd'i cac
te the gidi vin ludn tdn tai, va nd cd gia tri Idi ich thi dadc dat tren binh
anh hadng to Idn de'n ddi sd'ng kinh te, dien vdi qud'c te, cdn tai nadc Nga thi
chinh tri, xa hoi ciia the gidi. Tieu hieu viec phan phd'i cac gia tri nay xuat hien
la cudc khung hoang tai chinh nam tai trong chinh qud'c gia Nga. Dieu dd
2008 khdi nguon tii My. Nhieu van de din de'n mau thuan vdi liic ladng
da dadc dat ra khi cac qud'c gia cd the khung bd' cua hai qud'c gia khdng he
chi de'n hang nghin ty ddla My^^ de kich gio'ng nhau nen chinh sach ciia hai
thich nen kinh te ma lai r i t khd khan qud'c gia ciing vi the ma se cd sii khac
khi thdng qua cac khoan tai trd cho biet. Khdng phai nadc My khdng cd
cudc chie'n chd'ng ddi ngheo va bien ddi nhiing mau thuin Idi ich trong noi bo
khi hau. Sii bat binh dang kinh te ciia nadc My, vi du nha cong ddng ngadi
cac qud'c gia va cac dan tdc la nhiing Hoa, Mexico, Da do,... nhang nhiing
mau thuin r i t khd giai quyet va dd la mau thuin nay van dadc giai quyet
nhiing nguyen nhan chinh din de'n bang cac chinh sach kinh te cua nha
nhiing xung dot ma d dd chu nghia nadc My. Cdn tai Nga, do nhiing ye'u to'
khung bd'cd the tham gia. kinh te tii thdi Lien Xd vdi nen kinh te
Tinh trang viec lam cua the gidi hien ke hoach hda tap trung, cd sd vat chat
nay ciing la mot nguyen nhan din de'n ngheo nan, phan phd'i khdng deu giiia
sii gia tang cua cac hoat dong khung cac cdng, ddng dan ca va cac qud'c gia
bd. Nam 2009, so' ladng ngadi that thuoc lien bang da tao nen nbOng mau
nghiep tren the gidi dat con sd ky luc: thuin ngay trong Idng nadc Nga va dac
212 trieu ngadi^^ va tang hdn so vdi biet la tinh hinh kinh te Chechnya.
Nen kinh te Chechnya ngheo nan, hi tan pha bdi hai cudc chien t r a n h vdi nadc Nga va piu'ii phu thuoc chu yeu vao vien trd ciia nadc Nga dd cd the duy tri cac boat ddng. Nhang ben canh do, Chechnya ciing la mot (hem quan trong trong cd sd ha tan^^ dau khi ciia Nga khi cd mot dadng dng d i n dau quan trong van chuyen dau md tii cac md d Baku tren bien Caspian va Chechnya ve phia Ukraine^^. Day ciing hi mot nguyen nhan khien cho Nga khdng mud'n cho phia Chechnya trd thanh mot qud'c gia ddc lap tach khdi Lien bang Nga.
Tom lai, nhOng nguyen n h a n tren da va dang lam cho chii nghia khiing bd tren the gidi ngay cang gia t a n g manh me. Trong dd, xua't p h a t td:
nhiing nguyen n h a n khac n h a u ma cac chinh sach chd'ng khiing bd' cua hai nadc My va Nga dadi hai thdi thdi tdng thd'ng My va Nga ciing cd nbOng sii khac biet quan trong trong dd'i tadng hadng de'n, phadng thiic thiic hien, va nhflng muc tieu khac n h a u • Chu thich:
1) Joseph Eugene Stiglitz, sinh ng&y 09 thang hai 1943, la nha kinh te hoc ngudi My v^ 1^ giao sU tai Dai hoc Columbia, \h nguoi dUdc trao giai Nobel khoa hoc ve kinh te v^o nfim 2001.
2) J. Stiglitz: Toan cdu hoa vd nhUng mat trai, Nxb Tre, H.2008, tr. 7 dSn theo: Ngan h^ng th§' gi6i Global economic prospect and developing countries 2000.
3) Samuel Hungtington: Su va cham cua cac nen van minh, Nxb Lao dong, H.2005, tr. 277
4) http://en.wikipedia.org/wiki/September_l 1_
attacks
T)) http://vietnamnet.vn/vn/quoc-te/7388/kinh- hoanf,' khung-bo-matxcova-qua-loi-ke-nhan- chung.htmi
()) I)i(ni Minh: Vet nt2t tren biCc tiCbng chong khung
Ix'i dSng tren http://www.(l;nbieunhandan.vn/default.a8px?tabi
d=77&Ncwsld=202428
7) Charlie Nguyen: I loi giao vd chu nghia khung
ho dang tren hH|)://8achhiem.net/CHARLIE/CN_TGHG/Khun
gbo.php
8) Charlie Nguyin: Hai giao vd chu nghia khung
1)6 (I.-iiig tren http://.sarhl.iem.netyCHARLIE/CN_TGHG/Khun
gbo.php
9) Jim Walker: The Cause of Terrorism dflng tren http://www.nobeliefs.com/terrorism.htm
10) Pham Thai Vief: Todn cdu hoa: NhUng bien doi U'fn trong ddi s6n^ chinh tri quoc te vd van hoa, Nxt) Khoa hoc Xa hoi, II 2()()C>. tr 338 d^n theo:
Fcdotova N.N Vozmozhna li mirovaja kul'tua?.
"Filosovskie naulki",200\. S.4, St. 58-68.
11) S.Hungtington: Su va cham ciia cac nin van minh, Nxb Lao Dong, H.2005, tr. 247.
12) Pham Thai Vi^t: Todn cau hoa: NhiCng bien doi Idn trong ddi song chinh tri quoc te vd van hoa, Nxb Khoa hoc xa hoi, H L'oor,. tr369 d i n theo Gordon Smith and Moisos .\aim Altered States Globalization Sovereignty, and Governance.
IDRC Books publishes. International Development Research Centre, Ottawa, Canada, Dub<^idrc.ca/ 15 .Manh 2000, dang tren http: // www.idrc.catlbookttque / index_e.cfm.
13) Tinh den nSm 2010, n e n g FED da bdm 1700 ty USD ra thi trUdng tai chinh, Trung Quoc cung c6 g6i kich thfch 585 ty USD
14) ILO: ILO Global Employment Trends 2010 Unemployment reached Highest Level on Record in 2009. Somavia Calls for The Same Policy Decisiveness That Saved Banks to Save and
Create Jobs dang tren
http://www.ilocarib.org.ttyportal/index.php?optio n=com_content&task=view&id=1330&Itemid=l 209.
15) Ngoc Xufin: Th^' gidi khung hoang viec lam dang tren http://www.svec.org.vn/Pages/Article.
aspx?id=86.
16) http://dddn.com.vn/20100824034035150- catl2/ty-le-that-nghiep-o-my-dat-muc-ky-
luc.htm.
17) Ted Robert Gurr: Economic Factors dang tr§n Addressin.g the Causes of Terrorism The Club de Madrid Series on Democracy and Terrorism, tr. 20.
18) Anup Shah: Crisis in Chechnya, dang tren http://www.globalissues.org/article/100/crisis-in- chechnya
