NHA NUdc VA PHAP LUAT Nl/CJC NGOAI
Ll/A CHON HUbNG DI CHO CAl CACH LAP PHAP
VE HiNH PHAT TtrrfNH CCiA TRUNG QU6c
S
au ngdy cdi cdch, xd hfi Trung Quic thay dli nhanh ehdng, todn bp xd hfi dd phdt sinh nhflng biin doi to ldn vd rd rft.Quan nifm hinh phgt trong xd hpi truyin thing nhu: Chii nghTa trpng hinh, chu nghTa hinh phgt vgn ndng gid ddy dd khdng cdn thich ling vdi nhflng ydu edu eiia mft xd hfi hifn dgi, tii hinh dd mdt di vai trd trung tdm frong hf thing hinh phgt. Mde du gidi li ludn lugt hinh sy da dgt duge sy ding thudn ea bdn Id trong giai dogn hifn nay, Trung QuIe
X X
ndn ddn ddn timg bude bdi bd hinh phgt tir hinh ddi vdi nhflng hdnh vi phgm tfi phi bgo lye, qua dd cd gdng gide ngd todn xd hfi phan dau xod bd hodn todn hinh phgt tu hinh,
/ X X
Thd nhung, phdn ldn cdng chiing ddu eho
X 9
rdng tir hinh cd siie rdn de rat ldm, ndn duy tri hinh phgt tu hinh, ehi gidm bdt timg bude tfi danh ed Wnh phgt tir hinh vd cdn hgn chl dp dyng Wnh phgt tu hinh. Dd Id sy lya chgn tit
9 9 9
nhat eho ddt nude Trung Quoc trong giai dogn hifn nay. Do dd, co quan l$p phdp Tnmg QuIe tir ndm 2009 dd bdt ddu tiin hdnh nghidn ciiu, dieu fra nhiing vdn dl lien quan din hinh phgt tir hinh, ldng nghe y kiln cua ede chuydn gia vd ciia ddng ddo qudn ehiing trong xd hfi. Ngdy 25/02/2011, Lu$t sira ddi Bf ludt hinh sy cua nudc Cfng hod nhan ddn Trung Hoa (ldn thii 8) da dugc ehinh thiie thdng qua. Ldn siia dli ndy da
TS. D6NG Hiiu TONG*
ddp ling dugc ydu cdu ciia thdi dgi, qudn trift sdu sdc phuomg chdm hinh phgt phdi ed sir kit hgp gifla khoan hing vdi nghidm trj, ldy phuomg thiie ldp phdp dk cdi cdch ehd df hinh phgt tur hinh, Kl tir sau ndm 1997, kW Trung QuIe tiin hdnh sira doi Bg ludt Wnh sy vdi quy md ldn eho den nay, ddy Id ldn dau tien dl ra vifc gidm bdt Wnh phgt tii Wnh. Diiu ndy dd the Wfn dugc sdc thdi cua thdi dgi
X 7 X
dong thdi cflng thd Wfn ro sy tdn frpng quyen sing cua eon ngudi ciia nhd nuac.
1. Giam bdt cdc tfi danh co hinh phat tir hinh
Trong Bf ludt hinh sy ddu tidn cua Trung Quoc - Bg ludt ndm 1979 quy dinh 28 tfi danh cd hinh phgt tu hinh, frong dd cd 23 tfi danh tap trung tgi chuang cdc tpi phan cdch mgng vd cdc tgi gdy nguy hgi din an todn cdng cfng nhung tfi danh cd hinh phgt tu hinh eua Cdc tfi phdn cdch mgng cW la frdn vdn bdn ma khdng dugc dp dyng hodc dugc dp dyng it. Trong cdc tfi phgm hinh sur phi biin tW cdc tfi danh cd hinh phgt td hinh Id tgi gilt ngudi, Wip ddm phy nfl, du do cuQmg dpm frd em, tgi cudp gigt, tfi tham d. Cimg vdi sy thay dli cua xa hdi, quy djnh vl trj an xd hfi ngdy mft ngWdm khdc, tfi
* Gidng vifn Hpc vifn phdp lu^t
Trudng d^ii hpc ting lipp Vdn Nam, Trung Qudc 68
NHA NUdc VA PHAP LUAT NUdO NGOAI
danh ed hinh phgt tii hinh ngdy mft tdng, Trudc khi cd Bf ludt hinh sy siia dli ndm 1997 cd tdi 72 tfi danh ed hinh phgt tir hinh do chju dnh hudmg cua bii ednh ljch sir phdi
"nghidm trj", ciia tu tudng "chu nghTa frpng hinh" va cua vdn hod tu hinh truyin thing ndn cdc nhd lap phdp vd qudn ehiing nhdn dan van ed suy ngM y Iai vdo tfi danh ed hinh phgt tii Wnh. Tinh thdn lap phdp cua nhflng quy tde ehung trong Bf ludt hinh sy nam 1997 Id phdi kiim sodt chat ehd hinh phgt tu hinh nhung vd mat sd lugng cdc tfi danh ed Wnh phgt tii hinh lgi khdng ed ddu Wfu giam bdt (cd 68 tfi danh cd hirih phgt tii hinh, frong dd ed 44 tfi danh thudc tfi phgm cd tinh chdt pW bgo lyc, cWim 64,7%).
Trong si 10 chuang thudc Phan ridng cua Bf ludt Wnh sy, eW cd duy nhdt Chuang
"khdng ldm frdn nWfm vy" Id khdng cd tdi danh cd Wnh phgt tu hinh.
Ciing ehinh vi thd md mft frong nhirng
^ X 7
van de frpng tam cua dgt cdi cdch sua ddi Wnh phgt ldn ndy Id phdi gidm bdt tdi danh cd hinh phgt tir Wnh mgt cdch thod ddng, Cy thd Id bai bd hinh phgt tu hinh d 13 tdi danh,
9 9 9
cWdin 19,1% tdng sd tfi danh cd hinh phgt tu hinh. Cufc edi cdch mgnh me vdi quy md ldn da thi Wfn dugc sy thay ddi eua ndn lap phdp Trung QuIe trong quy djnh Wnh phgt tu Wnh, lam dju di Wfn trgng dp dung trdn lan hinh phgt tir Wnh. Ddng thdi, diiu ndy cung thi hifn rd phuang hudng phdt tridn cua nin lap phdp trong vifc gidm bdt hinh phgt tii Wnh. 13 tfi danh duge bai bd hinh phgt frr Wnh thudc Chuang 3 - Cdc tfi phd hoai nin kinh t l thj trudng xd hfi chu ngMa (9 tfi danh), Chuang 5 Cac tfi xam phgm
tdi sdn (1 tfi danh) vd Chuang 6 Cdc tfi gdy nguy hgi din qudn li trdt ty xd hfi (3 tfi danh). Cy thi Id cdc tfi danh sau: Tfi budn bdn trdi phdp ede di vdt vdn hod; tfi budn lau cdc logi kim logi ndng ed gid trj; tfi budn bdn cdc logi dfng vdt quy hilm vd cdc sdn vdt quy hilm; tfi budn ldu ede logi sdn pham hdng hod thdng thudmg; tfi ldm gid hod dom chiing tir; tfi ldm gid ede giiy td ehimg tir tdi chinh; tfi Idm gid thd tin dyng; tfi khai man cdc hod dom thul gid trj gia tdng nhdm Iua ggt trin thul, ldu thul xudt khdu hodc khdu trfl hod dom ede khodn thul phdi nfp; tfi ldm gid vd budn ban ede hod dom chuydn dung thud gid trj gia tdng; tfi trfm edp; tfi truydn bd cdc phuang thirc phgm tfi; tfi trfm cap cde di vdt frong nhflng ldng md el, di tich
7 9
vdn hod ed; tfi trfm edp cdc di vdt hod thgch cua lodi ngudi ed xua, hod thgch cua cde logi dfng vdt ed xuong sdng ed dgi. Mudi ba tfi danh lift kd frdn da dugc bai bd Mnh phgt tir hinh vi ddu thudc logi cde hdnh vi phgm tdi phi bgo lye mang tinh ehdt kinh tl. Trong
w 9
thyc tien ddi vdi 13 tfi danh nay, hinh phgt tu Wnh cflng dd sdm duge hgn ehd, bdi bd, thdm chi d mft s i tfi danh, hinh phat ndy edn chua timg dugc dp dyng. Do vdy, vifc bdi bd hinh phgt tu hinh ciia cdc hdnh vi
9
phgm tfi mang tinh chdt phi bgo lye ndy da ed sdn nhiing didu kifn tuomg iing vd cd co sd thyc tien vd li ludn. Gidm thidu cdc tfi danh cd Wnh phgt tii hinh Id kit qud tdt yiu vd eiing Id biiu Wfn ndng eao ndng lye qudn
9 9
li xd hfi eua ddt nude Trung Qude.
2. Han che doi tupng dp dung hinh phat tu* hinh
Trong ldn sira dli ndy, Trung QuIe ldn
TAP CHl LUAT H O C S O 1/2012 69
NHA NUdc VA PHAP L U A T NUdC NGOAI
ddu tidn dp dyng ehe dg Wnh phgt khoan hing dli vdi ngudi gid phgm tfi. Trong dd ed diiu khodn quan.trgng quy djnh: "... khi xet xu vd phdn quyit md ngu&i phgm tpi dd du 75 tudi thi khdng dugc dp dgng hinh phgt tie hinh..." Trdn thyc tl, th^n trgng vdi vifc dp dyng hinh phgt tir hinli dli vdi ngudi gid trong lgp phdp hinh sy Trung QuIe tir xua tdi nay khdng phdi Id khdng ed. Vdi y ngMa dd thi quy djnh ndy Id sy quay trd vl vdi quy djnh truyin thing ciia Trung Quic Id khoan hing vdi ngudi gid phgm tfi. Quy djnh ndy khdng ehi ed ea«sd khoa hgc Id sy gidm siit khd ndng chju trdeh nhifm vl hdnh vi ciia minh d nhflng ngudi gid. Thyc tien tu phdp cflng chi ra rdng moi ndm d Trung QuIe chi cd khodng 10 vy nhflng ngudi tir 75 tuli trd ldn phgm frgng tfi md cd khd ndng bj tuydn Mnh phgt tii hinh. Diiu ndy ciing eho thdy vifc bai mien Mnh phgt tir Wnh eho bf phdn nhflng ngudi ndy se khdng gay bdt kl ihoi nguy Wdm ndo eho xd hfi.
Tuy nWdn, vife tdt cd ngudi phgm tfi du
7 X
75 tudi ddu khdng bj dp dyng hinh phgt tii hinh ed thi de dan din nhflng vdn dk tieu eye trong xd hfi ding thdi cung cd thi sd de lai nhflng tde dfng xdu vl sau. Nguydn nhdn Id vi ddn si Trung Quic ngdy cdng gid hod, tuli thp cua con ngudi ngdy mft cao, nhflng ngudi du 75 tuli hodn todn cd khd ndng thyc hifn nhflng hdnh vi phgm tfi vdi miic df ngWdm frpng md nlu ddng logt quy djnh khoan hing thi rdt cd khd ndng dan din bf phan nhflng ngudi ndy cl y phgm tfi ngdy mft nhiiu. Do vdy, edn phdi tdng nhflng diiu kifn cho phep khdng dp dyng Wnh phgt tii hinh vdi ngudi gid du 75 tuoi dk phu hgp vdi
nhflng tinh hulng phiic tgp trong nhflng hodn cdnh thyc tiin.
3. Diiu chinh ca civi hinh phat, hodn thifn hf thing hinh ph^t
Cdi cdch hinh phgt tir hinh, cd thi ndi Id biirt mft sgi tde nhung lgi cd dnh hudmg den todn bf CO thi, trong thdi ki chuydn minh cua xd hfi, ludt hinh sy van ludn Id phuang tifn diiu tilt vd qudn li xd hdi cd hifu qud.
Sau khi bdi bd hinh phgt tir hinh d mft si tfi danh cflng cdn phdi ldm thi ndo dk bl sung thdm hinh phgt cdn dang tWiu, ndi mft each khdc Id ldm thi ndo dk bdo ddm Wfu lyc cua cdc hinh phgt dugc duy tri d muc df tuang dli In djnh. Cd nhu vdy hf thong Wnh phat mdi ngdy cdng dugc hodn tWf n vd ddp ung ydu cdu thyc tien. Truac khi sua doi, ea cdu hinh phgt frong ludt hinh sy ludn ndm frong tinh frgng khd xu vd mdt cdn bdng, tu phgt tu ed thdi hgn ddn tu chung thdn vd tilp din la tii hmh, CO cdu khdng hgp'li, tWiu cdc Wnh thiic hinh phgt ndi tilp vd trdn thyc tl cdn tin tgi nhflng vdn dl nhu: Tu hmh tW qua ndng md khdng tu hinh thi qud nhe. Tii hinh qud ndng Id chi cdc tgi danh cd hinh phgt tir Wnh qud nWlu, ngudi phgm tfi lap ture bj thi hdnh tu hinh cdn nWlu; ngugc lgi khdng tir hinh thi qud nhp la cW thdi hgn thyc tl phai chdp hdnh dn tu chung than vd hodn thdi gian thi hdnh Wnh phgt tii hinh cdn qud ngin (dli vdi ngudi phgm tfi cdn phdi tuyen Wnh phgt hi Wnh, nlu nhu khong nhat tWit phM lap hic chdp hdnh thi cd thi tuyen hinh phat tii Wnh ding thdi ciing tuydn hoan thdi gian chap hdnh dn 2 ndm - ddy Id chl dinh hoan chdp hdnh Wnh phgt tii hinh frong ludt hinh sy ciia Trung Qudc, ggi tdt Id hodn tu). Mac 70
NHA NUdc VA PHAP L U A T NUdC NGOAI dil hoan tur frong ludt hinh sy cua Trung Quic cung duge lift vdo Wnh phgt tur Wnh (cd didu Id tuydn dn nhung khdng thi hdnh ngay) nhung chl do hodn tfl ed y nghia hit siic quan frpng frong vife hgn chl s i lugng chdp hanh thyc t l hinh phgt tir hinh. Day la budc dft phd mdi frong ludt hinh sy Trung Quic. Tuy nhidn, chl djnh ndy cflng ding thdi cdn ton tgi nhflng vdn dk chua dugc hodn thifn. Theo thdng kd, thdi gian giam giii thyc td binh qudn eua cde trudng hgp
I 9
nay Id 15 ddn 16 ndm. Tir Wnh phgt tfl Wnh gidm xudng edn 15, 16 ndm giam gifl ed
9
Khodng cdch qud ldm, khdng du nghidm khdc
, 7 9 9
dd ran de nhiing ddi tugng bj ket dn tu hinh, khd cd thd thod man vd ddp flng duge ydu cau t l tyng chinh ddng cua bdn bj hgi vd
7 ^ ^
cung khd cd thd kWdn cho cdng ehiing tin tudng vdo vide phdp ludt se trimg trj ngWdm nhung ddi tugng phgm tfi ngWdm frgng.
(Ngodi ra, se khdng cd tinh ehdt ran de ddi vdi impt si tfi pham cd tinh chdt ngWdm frpng md Igi dugc hoan chdp hdnh hinh phgt tu hinh vi thdi hgn chap hdnh dn thyc td qud ngdn.
i Trdn ca sd dd, de kdt hgp vdi vife gidm bpt Wnh phgt tu Wnh edn nhdn mgnh vife dp dung tWeh hgp nhflng Wnh phgt ty do trudc
9 \ y 9 9
nhihig tWdu sdt cdn tdn tgi vd mat kdt edu ifrong hf thing Wnh phgt cua Trung QuIe.
Lugt sfla dli Bd ludt hinh sy da ed sy diiu I cWnh hgp li co cdu hinh phgt trong ludt hinh
sy Wfn hdnh eua Tnmg Quic, tdng thdm thdi gian phdi chiu hinh phgt thyc tl eho nhung dli tugng bj kit dn tu ehung than vd hoan tW hdnh Wnh phgt tfl hinh, dl eao tinh thing phgt ngWdm khde, hodn thifn ehd djnh gidm hinh phgt vd chl djnh tgm tha, quy djnh
lgi vifc kdo ddi thdi hgn chju hinh phgt, hodn thifn hf thing hinh phgt cua Trung Quic.
Cy thi Id, dli vdi nhQng phdn tfl phgm tfi tdi phgm nhiiu ldn bj tuydn hinh phgt tfl hinh va dang trong thdi gian hodn hinh phgt tfl hinh cflng nhu nhQng phdn tfl phgm tfi gilt ngudi, hilp ddm, cudp, bdt ede ting tiin, cd y phdng hod, sfl dyng chdt n l vd cde chat nguy hilm trdi phdp hodc cdc tpi phgm cd tinh bgo lyc cd t l chflc bj tuydn hinh phgt tfl hinh vd dang trong thdi gian hodn hinh phgt tfl hinh md duge gidm xuing tfl ehung than thi sau khi duge gidm dn, thdi hgn thi hdnh dn khdng duge it hom 25 ndm tfl giam; nlu dugc gidm dn xuing cdn 25 nam tu giam thi sau khi gidm dn thdi hgn tW hdnh dn khdng duge it hom 20 ndm tfl giam. Ldn cdi cdch ndy thd hifn rd phuang ehdm "tfl hinh it, giam rihilu", ndng eao thdi hgn thap nhdt eho nhflng phdn tfl phgm tpi duge "hodn tfl", dn xd gidm dn, hgn chl sd lugt gidm an vdi nhung phan tfl phgm tdi dugc hoan tfl, hgn chl gidm dn cho nhflng phdn tu pham tpi bj tuydn hinh phgt tfl Wnh dang trong thdi han hoan chdp hdnh hinh phgt tu hinh, hodn thifn chl djnh gidm dn...
4. Nhirng quan diem lien quan den van de CO nen xoa bo hinh ph^t tir hinh doi vdi nhihig trirdng hp^ phiam tpi tham 6, hoi If
Trdn thyc td, ldn sua dli lugt Wnh sy ndy van ehua dk cap van dk xfl phgt tfl Wnh ddi vdi nhftng ngudi phgm tfi tham d, hii If nhung trong qud trinh phdn chia thdnh cde td nghidn ciiu bdn dy thdo, vdn dd duge cdc gidi ehue trong xd hfi chu y ddn Id cd ndn xod bd tfl Wnh dli vdi nhung can bf, cdng chflc nhd nudc tham d, nhdn hdi If hay
TAP CHl LUAT H O C S6 1/2012 71
NHA NUdc VA PHAP LUAT Nl/dC NGOAI
mill
khdng? vdn de ndy dd trd thdnh mft trong nhftng tidu dilm tranh lugn. Cd dgi biiu cho rdng hifu lye eua tu hinh chi cd hgn, nhQng ngudi phgm tfi vl co bdn khdng phdi Id xem frong lugt hinh sy ed quy djnh tfl hinh hay khdng khi lya chpn cd/hay khdng phgm tfi.
Muln gidm bdt tfi phgm chfl yiu vdn phdi dya vdo vifc cdi cdch phuang thfle qudn li frgt ty xd hfi. Cd quan dilm lgi eho rdng ngodi vife tude bd todn bf quyen lyc ehinh frj eua tham quan, khien eho nhflng ngudi dd khdng edn bdt ki khd ndng sfl dyng quyen lye cfla minh cdn phdi tien hdnh xu phgt hdnh ehinh, ehi cdn ldm dugc hai vifc ndy Id dugc. Ciing cd y kien cho rdng ndn hay khdng ndn xod bd hinh phgt tfl hinh dli vdi cde tham quan dlu phdi that than trgng vd
9 9 9
dua ra kidn nghj: Ndu tidn hdnh xod bd hinh phat tu Wnh ddi vdi cdc tham quan thi nhdt tWdt phdi cd kidu Wnh phgt khde thay thi md hifu qud eua Wnh phgt dd phdi tuomg duomg vdi hinh phgt tu Wnh. Thdm chi cd chuyen gia edn dl ra: Hinh phgt tfl hinh cho tdi tham d, hii If trong vdng 30 nam tdi khdng dugc phep xod bd. Ngodi ra, ciing cd chuydn gia cho rang didu kifn vd thdi didm cfla "tham quan mien chit" vdn ehua chin muli.
Xem xdt tfl gdc df Ijch sfl eua hinh phgt tfl Wnh, hifu lye cua tfl hinh thi cd hgn, Wnh phgt tfl Wnh tin tai hay khdng tin tgi khdng cd mii lidn hf nhdt djnh ndo vdi vifc ti If phgm tfi eao hay thdp. Tuy ldn sua dli ndy van chua dl cap vdn dl tfl Wnh tham quan nhung sy ton tai hinh phgt tu Wnh dli vdi tfi tham d, hii If ngodi vifc ddp iing dugc sy rdn de vl mat Wnh thuc ra nd cdn cd gid frj phdp ludt to ldm. Quan mfm truyin thing
"nghidm khdc xfl phgt tfi tham 6" vd nin tdng xd hfi duomg thdi dd quyit djnh tham quan tgm thdri vdn khdng thi dugc mien tfi chit. Cdc tfi tham d, hii If cua quan chirc nhd nude tuy cung Id logi tgi ph^m phi bgo lye bdi ehung khdng trye tiep lidn quan ho|ic Idm tin hgi din thdn thi cua ngudi khdc, hon nfta gdn nhu khdng cd khd ndng tdi phgm.
Nhung diiu dd khdng cd nghTa Id cd cdc diiu kifn thyc tl de lgp tuc xod bd hinh phgt cao nhdt cho tfi tham d Id tu Wnh. Dli vdi logi tfi phgm eua ngudi cd ehue cd quyen ndy thi qudn chflng nhan ddn dlu cd sy edm phan.
Logi tfi phgm ndy hifn nay van cdn rat phd biin. Do vdy, nhd nudc van edn gifl phuong ehdm chi dgo Id nghidm trj vd xu phgt ngWcm khde dl bdy td lap trudng kidn djnh chlng lgi quan chflc phgm tfi. Vi thi trudc mdt chua thi xem xdt din vife xod bd Wnh phgt tu hinh, dl trdnh hifn tugng bat den xanh cho bgn tfi phgm gdy nguy hilm cho xd hfi.
Tdm lgi, tfl khi "Lugt sua dli Bf luat hinh sy cua nudc Cfng hod nhdn ddn Trung Hoa" (ldn thu 8) ra ddi dd cho thay chd truang hgn chl, thdm ehi xod bd hinh phgt tu hinh md gidi li lugn dl ra dd ldu dd chinh thfle dugc dua vdo qud trinh lap phdp. Vide Trung Qudc budc vdo If trinh xod bd hinh phgt txx Wnh dugc coi Id dilm mdi vl mdt tu duy cung chiing td dl xudt ciia gidi li lugn dugc cdc nhd quyit sdeh da tilp nhgn. Kiim sodt nghidm ng$t so lugng dn phgt hi Wnh khdng chi ndng cao y thuc phdp ludt cuaj qudn ehung nhdn ddn, gdp phdn thuc ddy su tiin bf vdn minh cfla xd hfi md cdn tgo didu kifn CO bdn cho vifc xod bd todn difn vd frift de Wnh phgt ttr Wnh vl mat lgp phdpV.
NGirdJ D\CH: TRAN VAN DINH
72 TAP CHl L U A T H O C S 6 1/2012