—---DOANH NGHIỆP - THỊ TRƯÒNGI---
I... - -...ỉ.-------ĩ____________________J
NHẬN DIỆN CÁC Bộ CHỈ SỐ
gánh giá tình hình quản trị cống ty tại Việt Nam
Theo định nghĩa của Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế OECD, quản trị công ty (QTCT) là hệ thống các thể chế, chính sách, quy định, quy trình được xây dựng, nhằm định hướng vận hành và kiểm soát DN với mục tiêu đảm bảo và cân bằng quyền và lợi ích giữa người quản lý và cổ đông, người lao động và khách hàng. Tiêu chuẩn QTCT còn là một trong những bước quan trọng để tiến tới sự minh bạch và nhằm thu hút thêm sự quan tâm của các nhà đầu tư nước ngoài. Một trong những điều kiện quan trọng của việc tuân thủ các tiêu chuẩn QTCT là xác định được một bộ chỉ số phù hợp với DN mình, qua đó góp phần thúc đẩy nhận thức và tuân thủ các tiêu chuẩn về QTCT tại Việt Nam.
► TS. Đỗ Thị Hải Yến, ThS.Mai Thị Trang - Trường Đại học Giao thông vận tải
V
ề lý thuyết, quảntrị công ty làhệ thống các quy định, thông lệ và quy trình màcác công ty phảituânthủnhằmcân bằng lợi ích của các bên liên quan.
Hệ thốngnày baogồmnhững quy địnhvềđối nội và đối ngoại,nhằm giám sát hệ thống lãnh đạo của công tyvới mụcđích giảm thiểuchi phí. Hiện nay,do Việt Nam chưacó quy định bắt buộc là DN phải sử dụng bộ chỉ số QTCT nào để áp dụng, nên cácDN cóthể tham khảo một số bộ chỉ số phổ biến. Trước hết là bộ chỉ số quản trị do Hội đồngDNvìsựphát triểnbềnvững ViệtNam(VBCSD)đề xuất. Đây là bộ chỉ số được xây dựng vàsử dụng đeđánh giá, xếp hạng các DN bền vững ViệtNam hàngnăm. Bộ chỉ số QTCTdo VBCSD đề xuất bao gồm 8 chi số với 27 câu hỏi liên quan đếnchiến lược phát triển bền vững; quản lý rủi ro; quản lý mua sắm, nhà cung cấp, chống độc quyền kinh doanh; đảm bảo sựhài lòng của khách hàng; chính sách/chương trình cụ thể;thông tin liên lạc; nghiên cứu và phát triển;
sáng kiến cải tiếnhệ thống quản lý.
Tuy nhiên, dochỉlàmột trong năm tiêu chí đánh giá sựphát triển bền vững của DN, nêntrênthựctế, bộ chỉ số này không bao quát hết các nội dung liênquanđếnQTCT,mà chủyếu tập trung yêucầu cácDN cung cấp thôngtin liên quan đến các chính sách/quy định/quy tắc
hướng tới chất lượng trong một số khía cạnh của quản lý có ảnh hưởng đến sựhài lòng củakhách hàng. Chưa kể, các loạihình DNcụ thể của Việt Namápdụngbộchỉsố này vẫnchưa được đềcậpđến.
Bêncạnhđó, Việt Namcòncó bộ chỉ số QTCT do SởGiao dịch chứng khoán TP HCM (HOSE) xây dựngvà cập nhật hàng năm.Bộ chỉ số đánh giá QTCT của HOSE gồm81 tiêu chíđangđượcáp dụng đểđánhgiá tình hình QTCT đốivới cáccông ty niêmyếttạiViệt Nam.
Tiêu chíđánhgiá chất lượng QTCT này dựatrên các nguồn thôngtin đáng tin cậy được công ty công khai ra bên ngoài cho các cơquan quản lý và nhà đầu tư, khuyến khích áp dụng các tiêu chuẩn và thông lệ quốc tế về QTCT. 2021 là
nămthứ 4 QTCTđược đưa vào nội dungđánh giá quan trọng trong giải thưởng DN niêm yết Việt Nam.
Điều này cho thấy,QTCT là một trong những tiêu chíquan trọng, đặt nền móng cho sự phát triển bền vững của DN Việt Nam.
Mặc dù vậy, cả bộ chỉ số đánh giaQTCT của VBCSD và HOSE vẫn còn đơn giản so với các nước pháttriểnkhác. Hiệncác DN Việt Nam đang áp dụng một số bộ chỉ số docác tổ quốc te cóuy tín khác xâydựngnhằm đánh giá mức độ QTCT. Theo đó, để giải quyếtvấn đề bất cân xứng thông tin, bộ chỉ số QTCT của Viện Giám đốc Vương quốc Anh đã được phát triến để các bên liên quan bên ngoàicó được cái nhìn tổng thểvề tình trạng QTCT tổng thể củacác
18 Thuế Nhà nước♦ số 17 (896) - 2022
________________________________________—---] DOANH NGHIỆP - THỊ TRƯÒNCÍ,
công ty niêmyết tại Vương quốc Anh. Bộ chì số này đượctính toán từcác nguồnsẵn có vàcông khai, nên chophép cung cấp chấtlượng quảntrị cho mỗicông ty niêm yết ở Anh. Phương pháp tính toán QTCT (GGI) được chiathành 3 bước chínhnhư sau:
Bước 1: Thu thập 47 chỉ số quản trị của từng DN;
Bước 2: Đối với mồi DN, chỉ số quản trị được tính theo năm hạngmục quản trị:
(1) Hiệuquả của hội đồng quản trị(BE)
(2) Kiểm toán và rủi ro/trách nhiệm giải trình bên ngoài (AR)
(3) Thù lao và khen thưởng (RR)
(4) Quan hệcổ đông(SHR) (5) Quan hệ cácbên liênquan (STR)
Bước3: Cách tính điểm QTCT cho từng DN là bình quân gia quyền của 5 hạng mục quản trị như sau:
GGIi = (9.35% X BEi) + (51.54% X ARi) + (15.4% XRRi) + (21.2% X SHR1) + (2.47% X STRi)
Mộtbộchỉ số kháccũng đang được DN ápdụng đó là thẻ điểm QTCT của ASEAN. Bộ chi số này được xây dựng cho 6 quốc gia trong ASEAN (bao gồm Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan và Việt Nam) nhằm giúp cải thiện các tiêu chuẩn QTCT
trong các DNniêm yết đại chúng ở ASEAN. Đồngthời thúc đẩy các DN có tầm nhìn quốc tế lớn hơn và kếtnối các nước ASEAN thành một lớp vừng chắc. Trọng số được phân bổ cho từng danh mục trong nămtiêuchíchủ yếu của thẻđiểm này như sau: (1) Quyền của cổ đông 10%; (2) Đối xử bìnhđẳng với cổ đông 15%; (3) Vai trò của các bênliên quan 10%; (4) Công bố và minh bạch 25%; (5) Trách nhiệm củahội đồng quản trị 40%.
Tương tự với thẻ điểm QTCT của ASEAN, các nguyên tắc QTCTcủa OECD cũng trởthành tiêu chuẩn quốc tế cho các nhà hoạch địnhchính sách, nhàđầu tư, công ty và các bên liênquan khác trên toàn thế giới. Bộ quy tắc QTCT của G20/OECD giúp các nhà hoạch định chính sách đánh giá và cảithiện khuônkhổpháp lý và thể chế cho QTCT. Bộ quy tắc cung cấp hướng dẫn cho các sở giao dịch chứng khoán, nhà đầu tư, côngty và các bên liên quan khác trong quá trình xây dựng QTCT tốt hơn. Các nguỵên tắc QTCT của OECD bao gồm các nội dung: đảm bảocơ sở chomột khuôn khổ QTCT hiệu quả; đốixử đúngđắn và bình đẳng với các cổ đông và các chức năng sở hữu chính, cácnhà đầutư tổ chức, thị trường chứng khoán và các tô chức trung giankhác; vai trò của các bên liên quan trong QTCT;
công bố và minh bạch; trách nhiệm của hộiđồng quảntrị. Các nguyêntắc của OECD đã trở thành tài liệu tham khảo tiêu chuẩn cho công tác QTCTở nhiều quốc gia trong đó cỏ Việt Nam. Tuy nhiên, việc áp dụng các thông lệquốc tế của OECD tại Việt Nammới chỉ diễnra ởcác DNniêmyếtvàcông ty đạichúng.
Mộtbộ chỉ số khác cũng được nhiềuDNlớntrênthế giới ápdụng đó là bộ chỉ số của Standard &
Poor’s (S&P). s&p là một trong ba tổ chức xếp hạng tín nhiệm lớnnhất và uy tín nhấttrênthế giới, nên bộ chỉchỉsố QTCTphản ánh hiệu quả hợp tácgiữacác nhà quản lý, hội đồng quản trị, cổ đôngvàcác bên liên quan. Chỉ số này được xây dựng dựa trên thông tin từ các nguồn như báocáo tài chính, báo cáo hàng năm và thông tin trên trang web của công ty. Chi số QTCT của s&p bao gồm 4 nội dung là cơ cấu sở hữu và ảnh hưởng; quyền của các bên liên quan về tài chính; minh bạch tài chính và công bố thôngtin; cấu trúc và quy trình của hội đồng quảntrị.
Như vậy có thể thấy,hiện nay có nhiều bộ tiêu chí để đánh giá chất lượng QTCT tại các DN.
Trong xu thế hội nhập kinh tế, QTCT ở ViệtNamđanggặp nhiều tháchthức do hầu hết các DNchưa được quan tâmđúngmức và còn nhiều bất cập trong việc tuân thủ các chuẩn mực có liênquan. Bên cạnh đó, các DN Việt Nam còn lúng túng trong việc sửdụngcác danhmục để đánhgiáchất lượng QTCT. Vì thế, việc nhận diện chínhxácvà đầy đủ các bộ chỉ số QTCT mà các tổ chức trong và ngoài nước có uytínbanhành, sẽ giúp nâng caonhận thức vàtuân thủ của DNViệtNam. Tuy nhiên, trong bối cảnh chưa có quy định chínhthứcnào về việc bắtbuộcáp dụng các tiêu chuẩn cho đánh giá QTCT, các DN Việt Namcó thể lựa chọn bộ chi phù hợp với đặc thùsản xuất kinh doanh của đơnvị đểtăng tính thuận lợivà hiệu quả khi ápdụng ■
Số 17 (896) - 2022 ♦ Thué Nhà nước 19
