KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ VIÊM ĐIỂM BÁM GÂN LỒI CẦU NGOÀI XƯƠNG CÁNH TAY BẰNG LIỆU PHÁP TIÊM
COLLAGEN MD GUNA TẠI CHỖ
Trịnh Lê Khánh Linh*, Nguyễn Vĩnh Ngọc*, Phạm Hoài Thu*, Phạm Thị Minh Nhâm*
TÓM TẮT17
Bệnh viêm điểm bám gân lồi cầu ngoài xương cánh tay là bệnh rất phổ biến, chiếm đến 3% dân số trưởng thành mỗi năm [1]. Một số biện pháp điều trị bệnh như dùng thuốc chống viêm, giảm đau hoặc tiêm corticosteroid tại chỗ có thể mang lại nhiều tác dụng không mong muốn [5]. Hiện nay, trên thế giới tiêm collagen tại chỗ là một phương pháp mới giúp phục hồi và tái cấu trúc của gân, dây chằng, sụn [6]…, tuy nhiên tại Việt Nam chưa có nghiên cứu đầy đủ về liệu pháp này trong điều trị viêm điểm bám gân lồi cầu ngoài xương cánh tay. Mục tiêu: Đánh giá kết quả điều trị viêm điểm bám gân lồi cầu ngoài xương cánh tay bằng liệu pháp tiêm Collagen tại chỗ và khảo sát tác dụng không mong muốn của liệu pháp sau 12 tuần theo dõi. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu can thiệp có đối chứng theo dõi trong 12 tuần trên 46 bệnh nhân viêm điểm bám gân lồi cầu ngoài xương cánh tay được chia làm 2 nhóm: 21 bệnh nhân được tiêm tại chỗ Collagen MD Shoulder mỗi tuần 1 mũi trong 5 tuần liên tiếp, 25 bệnh nhân được tiêm tại chỗ Depo - Medrol một lần duy nhất. Kết quả: Sau 12 tuần điều trị, có sự cải thiện thang điểm VAS và thang điểm PRTEE ở nhóm nghiên cứu: điểm VAS trung bình giảm từ 7,05 xuống 1,42 và
*Đại học Y Hà Nội
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Vĩnh Ngọc Email: [email protected]
Ngày nhận bài: 23.2.2021
Ngày phản biện khoa học: 24.3.2021 Ngày duyệt bài: 25.3.2021
điểm PRTEE trung bình giảm từ 63,17 xuống 21,74, cao hơn có ý nghĩa so với nhóm chứng (p<0,05). Tác dụng không mong muốn của nhóm tiêm Collagen MD Shoulder có tỷ lệ đau tăng tại vị trí tiêm là 14,3% không có sự khác biệt so với 24% ở nhóm tiêm Depo-Medrol (p> 0,05) và không gặp các tác dụng không mong muốn nghiêm trọng ở cả 2 nhóm bệnh nhân. Kết luận:
Liệu pháp tiêm Collagen MD Shoulder có hiệu quả tốt hơn so với tiêm Depo-Medrol trong điều trị viêm điểm bám gân lồi cầu ngoài xương cánh tay. Liệu pháp an toàn.
Từ khóa: Viêm điểm bám gân lồi cầu ngoài xương cánh tay, Collagen MD Shoulder.
SUMMARY
EFFECTIVENESS OF COLLAGEN MD GUNA THERAPY IN TREATMENT OF
LATERAL EPICONDYLITIS Lateral epicondylitis is very common disease, accounting up to 3% of the population per year.
Some medical treatmeants such as relief pain drugs or corticosteroid injection could bring lots of side effects. The collagen therapy is currently a new method to help recover and build the structure of collagen fibers in tendons, ligaments, cartilage… However, there was not any adequate research on this therapy in treatment of lateral epicondylitis in Vietnam. Objective: To assess the effectiveness of Collagen therapy in treatment of lateral epicondylitis and evaluate the side effects of this therapy after 12 weeks of follow-up. Methods: A randomized controlled
interventional study were followed up to 12 weeks in 46 patients with lateral epicondylitis, divided into two groups: 21 patient received injection of Collagen MD Shoulder 1 dose per week for 5 consecutive weeks, 25 patients were given a single injection of Depo-Medrol.
Results: After 12 weeks of treatment, there was an improvement in the VAS and PRTEE score in research group: the average VAS decreased from 7.05 to 1.42 and the average PRTEE score decreased from 63.17 to 21.74, significantly higher than the control group (p < 0.05). Side effects of the research group was 14.3 % of the patients increased pain in 24 hours, which is no difference compared to 24% in the Depo-Medrol injection group (p>0.05) and there was no serious complication in both groups.
Conclusion: Collagen therapy is more effective than Depo – Medrol injection in treatment of
lateral epicondylitis. This was a safe therapy.
Keywords: Lateral epicondylitis, Collagen MD Shoulder.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Bệnh viêm điểm bám gân lồi cầu ngoài xương cánh tay (lateral epicondylitis) có tổn thương cơ bản là viêm chỗ bám của gân duỗi cổ tay quay, đặc trưng bởi triệu chứng đau tại vùng lồi cầu ngoài xương cánh tay [1].
Bệnh gây nhiều khó chịu cho người bệnh, giảm khả năng vận động khớp khuỷu dẫn tới hạn chế các hoạt động sinh hoạt hàng ngày và giảm khả năng lao động. Bệnh thường diễn biến lành tính, tuy nhiên dễ tái phát, có thể dẫn tới biến chứng đứt gân, chèn ép thần kinh kế cận [1]. Điều trị bệnh bao gồm các biện pháp nghỉ ngơi, vật lý trị liệu, các thuốc giảm đau, chống viêm toàn thân và tại chỗ hoặc phẫu thuật khi các biện pháp trên không đáp ứng [4]. Các thuốc giảm đau, thuốc
chống viêm không steroid có hiệu quả nhanh nhưng do tác động toàn thân nên thường gây nhiều biến chứng xuất huyết tiêu hóa, tổn thương gan, thận,... hoặc tiêm corticosteroid tại chỗ tuy có hiệu quả giảm đau nhanh nhưng thời gian tác dụng ngắn và có thể gây teo mô mỡ dưới da, mất sắc tố quanh vị trí tiêm hoặc đứt gân nếu dùng kéo dài [5]. Hiện nay, tiêm collagen tại chỗ đang là xu hướng mới trong giải quyết viêm và tái cấu trúc cho bệnh lý cơ xương khớp cấp và mạn tính [6].
Trên thế giới đã có một số nghiên cứu sử dụng collagen tiêm tại chỗ để điều trị viêm điểm bám gân lồi cầu ngoài xương cánh tay[7] [8]. Ở Việt Nam có các nghiên cứu đánh giá hiệu quả của tiêm corticosteroid [2]
và PRP [3] tuy nhiên đến nay chưa có nghiên cứu nào đánh giá một cách hệ thống điều trị bệnh này bằng liệu pháp collagen. Do vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu này nhằm hai mục tiêu:
1. Đánh giá kết quả điều trị viêm điểm bám gân lồi cầu ngoài xương cánh tay bằng liệu pháp tiêm collagen tại chỗ
2. Khảo sát tác dụng không mong muốn của liệu pháp sau 12 tuần theo dõi.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Đối tượng nghiên cứu
2.1.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân:
Bệnh nhân trên 18 tuổi
+ Chẩn đoán viêm điểm bám gân lồi cầu ngoài xương cánh tay dựa vào
➢ Lâm sàng: Đau khu trú ở vùng mặt ngoài khuỷu tay
➢ Test Cozen dương tính
➢ Siêu âm: gân giảm âm, tăng kích thước gân, dịch quanh gân, calci hóa trong gân.
+ VAS ≥ 4.
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ:
- Bệnh nhân siêu âm có hình ảnh đứt gân.
- Đang có nhiễm khuẩn toàn thân hoặc tại chỗ.
- Bệnh nhân có bệnh lý mạn tính nặng kèm theo: suy tim, suy thận, suy gan, tăng huyết áp không kiểm soát, đái tháo đường không kiểm soát.
- Bệnh nhân đã được điều trị tiêm corticosteroid hoặc PRP trong vòng 3 tháng
Thực tế trong nghiên cứu có 46 bệnh nhân được chia làm 2 nhóm: Nhóm nghiên cứu gồm 21 bệnh nhân điều trị bằng tiêm Collagen MD Shoulder và nhóm chứng gồm 25 bệnh nhân điều trị bằng tiêm Depo- Medrol. Các bệnh nhân được điều trị tại khoa Cơ xương khớp bệnh viện Bạch Mai, khoa Cơ Xương Khớp bệnh viện E từ tháng 11/2019 đến tháng 10/2020.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu can thiệp có nhóm chứng, theo dõi dọc. 21 bệnh nhân nhóm nghiên cứu được tiêm mỗi tuần 1 mũi trong 5 tuần liên tiếp, mỗi lần tiêm 2ml Collagen MD Shoulder vào điểm bám gân lồi cầu ngoài xương cánh tay. 25 bệnh nhân nhóm chứng được tiêm 0,5ml Depo–Medrol vào điểm bám gân lồi cầu ngoài xương cánh tay một lần duy nhất. Thủ thuật được tiến hành bởi bác sỹ chuyên khoa Cơ xương khớp tại bệnh viện Bạch Mai và bệnh viện E. Đánh giá kết quả điều trị của bệnh nhân dựa trên các thang điểm VAS và PRTEE tại các thời điểm trước điều trị (T0), sau điều trị 4 tuần (T4), sau điều trị 8 tuần (T8), sau điều trị 12 tuần (T12). Tác dụng không mong muốn của liệu pháp được ghi nhận tại các thời điểm nghiên cứu.
Xử lý số liệu: Phần mềm IBM SPSS Statistics 20
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm chung của các bệnh nhân Bảng 1: Đặc điểm chung của bệnh nhân
Các thông số Nhóm nghiên cứu (n= 21)
Nhóm chứng
(n=25) p
Tuổi 46,19 ± 8,37 48,12 ± 9,89 p > 0,05
Giới : n (%) Nữ Nam
13 (61,9) 8 (38,1)
19 (76)
6 (24) p > 0,05 Bên tổn thương: n (%)
Bên thuận Bên không thuận
Cả 2 bên
17 (81) 3 (13.3)
1 (4,8)
17 (68) 7 (28)
1 (4) p > 0,05 Không có sự khác biệt về tuổi, giới, đặc điểm của bên tổn thương giữa nhóm nghiên cứu và nhóm chứng với p > 0,05.
3.2.Đánh giá kết quả điều trị viêm điểm bám gân lồi cầu ngoài xương cánh tay 3.2.1. Đánh giá mức độ cải thiện cường độ đau theo thang điểm VAS
3.2.1.1. Đánh giá hiệu quả điều trị giảm đau theo thang điểm VAS
7.05
6.43
4.05
2.81
1.42 6.96
4.16
2.16 1.76
1.96 0
2 4 6 8
VAS 0 VAS 1 VAS 4 VAS 8 VAS 12
Nhóm nghiên cứu Nhóm chứng
Biểu đồ 1: Đánh giá hiệu quả điều trị giảm đau theo thang điểm VAS
Sau điều trị 1 tuần, 4 tuần, 8 tuần, 12 tuần, điểm VAS trung bình của nhóm nghiên cứu và nhóm chứng đều có sự cải thiện khác biệt so với trước điều trị (p<0,01). Sau 8 tuần, nhóm chứng cải thiện điểm VAS tốt hơn nhóm nghiên cứu (p<0,01). Sau 12 tuần, nhóm nghiên cứu tiếp tục giảm điểm VAS còn 1,42 so với 1,96 ở nhóm chứng, khác biệt có ý nghĩa thống kê (p<0,01).
3.2.1.2. Cải thiện phân loại mức độ đau theo thang điểm VAS 0 – 3: đau nhẹ 4 – 6 : đau vừa 7 – 10 : đau nặng Bảng 2: Cải thiện mức độ đau theo thang điểm VAS
Nhóm nghiên cứu (n1=21) Nhóm chứng (n2= 25)
T0 T1 T4 T8 T12 T0 T1 T4 T8 T12
Đau nhẹ (%) 0 0 23,8 71,4 100 0 28 92 100 88
Đau trung bình (%) 33,3 57,1 76,2 28,6 0 40 72 8 0 12
Đau nặng (%) 66,7 42,9 0 0 0 60 0 0 0 0
Tổng (%) 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 Trước điều trị các bệnh nhân có mức độ đau ở mức độ trung bình và nặng, lần lượt chiếm tỷ lệ 33,3%, 66,7% đối với nhóm nghiên cứu và 40%, 60% ở nhóm chứng. Sau 12 tuần, 100% bệnh nhân ở nhóm nghiên cứu đau mức độ nhẹ, tỉ lệ này ở nhóm chứng là 88%, không có sự khác biệt giữa 2 nhóm (p >0,05).
3.2.3. Đánh giá cải thiện chức năng vận động khuỷu tay theo thang điểm PRTEE
Biểu đồ 2: Đánh giá kết quả điều trị theo thang điểm PRTEE
Sau điều trị 4 tuần, 8 tuần, 12 tuần, điểm PRTEE trung bình của nhóm nghiên cứu và nhóm chứng đều có sự cải thiện (p<0,01).
Điểm PRTEE của nhóm chứng giảm nhiều hơn nhóm nghiên cứu ở các thời điểm sau 4 tuần, 8 tuần (p<0,01). Sau 12 tuần, điểm PRTEE trung bình của nhóm nghiên cứu và nhóm chứng lần lượt là 21,74 và 25,96, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa 2 nhóm (p<0,01).
3.3. Tác dụng không mong muốn của liệu pháp
Nhóm nghiên cứu có 3 bệnh nhân đau tăng sau tiêm (14,3%) và nhóm chứng có 6 bệnh nhân (24%) đau tăng sau tiêm trong vòng 24 giờ. Ở tất cả bệnh nhân không ghi nhận tác dụng không mong muốn toàn thân hay các tai biến nặng khác.
IV. BÀN LUẬN
4.1. Kết quả của liệu pháp tiêm Collagen MD Guna trong điều trị viêm điểm bám gân lồi cầu ngoài xương cánh tay.
Kết quả đánh giá trên 46 bệnh nhân tham gia nghiên cứu cho thấy không có sự khác biệt về tuổi, giới tính cũng như đặc điểm của bên tổn thương giữa 2 nhóm bệnh nhân (Bảng 1).
Sau điều trị 1 tuần, 4 tuần, 8 tuần, 12 tuần, điểm VAS trung bình của nhóm nghiên cứu và nhóm chứng đều có sự cải thiện có ý nghĩa thống kê so với trước điều trị (p<0,01).
Sau 8 tuần, nhóm chứng cải thiện điểm VAS tốt hơn nhóm nghiên cứu (p<0,01). Sau 12 tuần, nhóm nghiên cứu tiếp tục giảm điểm VAS, khác biệt có ý nghĩa thống kê so với nhóm chứng (p<0,01) (Biểu đồ 1). Trước điều trị các bệnh nhân có mức độ đau theo VAS ở mức độ trung bình và nặng, lần lượt chiếm tỷ lệ 33,3%, 66,7% đối với nhóm
nghiên cứu và 40%, 60% ở nhóm chứng. Có sự cải thiện phân loại mức độ đau ở cả 2 nhóm so với trước điều trị. Sau 12 tuần, 100% bệnh nhân ở nhóm nghiên cứu đau mức độ nhẹ, tỉ lệ này ở nhóm chứng là 88%, không có sự khác biệt giữa 2 nhóm (p>0,05) (Bảng 2). Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cũng tương đồng với tác giả trong nước.
Theo Nguyễn Thị Phương (2019) [2], nhóm tiêm corticosteroid tại chỗ bằng phương pháp tiêm thường giảm từ 7,28 ± 0,85 xuống 2,23
± 0,77 sau 8 tuần, cho thấy mức độ giảm điểm VAS ở bệnh nhân tiêm corticosteroid rất khác biệt so với trước điều trị, đồng thời các bệnh nhân cũng chuyển từ mức độ đau nặng, trung bình sang 95% chỉ đau mức độ nhẹ sau 2 tháng.
Sau điều trị 4 tuần, 8 tuần, 12 tuần, điểm PRTEE trung bình của nhóm nghiên cứu và nhóm chứng đều có sự cải thiện (p<0,01).
Điểm PRTEE của nhóm chứng giảm nhiều hơn nhóm nghiên cứu ở các thời điểm sau 4 tuần, 8 tuần (p<0,01). Sau 12 tuần, điểm PRTEE trung bình của nhóm nghiên cứu và nhóm chứng lần lượt là 21,74 và 25,96, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa 2 nhóm (p<0,01) (Biểu đồ 2). Kết quả nghiên cứu của chúng tôi tương đồng với nghiên cứu của Corrado và cộng sự (2019) [8], tại thời điểm sau 3 tháng theo dõi, điểm PRTEE của các bệnh nhân tiêm collagen vào điểm bám gân lồi cầu ngoài xương cánh tay giảm từ 68,42
± 16,50 xuống 23,17 ± 13,68, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê trước và sau điều trị.
4.2. Tính an toàn của liệu pháp
Các nghiên cứu trên thế giới cho thấy rằng liệu pháp tiêm collagen tại chỗ là một phương pháp điều trị an toàn, ít biến chứng [7] [8]. Ở nhóm nghiên cứu có 3 bệnh nhân đau tăng sau tiêm, chiếm tỉ lệ 14,3%. Trong đấy có 2 bệnh nhân chỉ đau tức tại chỗ sau
tiêm trong vòng 1 giờ và tự khỏi khi nghỉ ngơi, bệnh nhân thấy tình trạng này cải thiện hoàn toàn sau 24 giờ; còn 1 bệnh nhân phải dùng thêm thuốc giảm đau paracetamol 500mg/ ngày và cũng hết đau trong vòng 1 ngày. Ở nhóm chứng có 6 bệnh nhân đau tăng sau tiêm, chiếm tỉ lệ là 24%, trong đấy có 4 bệnh nhân đỡ đau trong vòng 24 giờ, còn 2 bệnh nhân sử dụng thêm paracetamol 1000mg/ngày và đều giảm đau sau 1 ngày.
Ngoài ra không ghi nhận được các tai biến toàn thân hay các tai biến nặng khác trong nghiên cứu.
V. KẾT LUẬN
Liệu pháp tiêm Collagen MD Shoulder điều trị viêm điểm bám gân lồi cầu ngoài xương cánh tay có tác dụng giảm đau, cải thiện chức năng vận động tại vùng lồi cầu ngoài xương cánh tay tốt hơn nhóm tiêm Depo-Medrol. Liệu pháp an toàn.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trần Ngọc Ân, Nguyễn Thị Ngọc Lan. Phác đồ chẩn đoán và điều trị các bệnh cơ xương khớp thường gặp. Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam; 2016.
2. Nguyễn Thị Phương. Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, siêu âm viêm điểm bám gân lồi cầu ngoài xương cánh tay và đánh giá kết quả điều trị bằng phương pháp tiêm Corticosteroid
tại chỗ dưới hướng dẫn siêu âm. Luận văn thạc sĩ Y học, Đại học Y Hà Nội; 2019.
3. Nguyễn Trần Trung. Đánh giá kết quả của liệu pháp huyết tương giàu tiểu cầu tự thân trong điều trị viêm lồi cầu ngoài xương cánh tay. Luận văn thạc sĩ Y học, Đại học Y Hà Nội; 2015
4. Marcio Cohen, Geraldo da Rocha Motta Filho. Lateral epicondylitis of the elbow. Rev Bras Ortop. 2015;47(4):414-420.
5. Speed CA. Corticosteroid injections in tendon lesions. BMJ. 2001;323(7309):382–
386.
6. Milani L.A new and refined treatment for musculo-skeletal disorders – Bioscaffold properties of collagen and its clinical use.
Physiological regulating medicine. 2010:3-15.
7. Uri Farkash, Erez Avisar, Ido Volk, Omer Slevin, Noam Shohat, Madi El Haj, Eran Dolev, Eran Ashraf, Shai Luria. First clinical experience with a new injectable recombinant human collagen scaffold combined with autologous platelet-rich plasma for the treatment of lateral epicondylar tendinopathy (tennis elbow). J Shoulder Elbow Surg. 2018 8. Corrado B, Mazzuoccolo M, Liguori L,
Chirico VA, Costanzo M, Bonini I, Bove LC. Treatment of Lateral Epicondylitis with Collagen Injections: a Pilot Study. Muscle Ligaments Tendons J. 2019;9(4):584-589.
