ThiJc tien - Kinh nghiem
^Ket qua thiTc hien chiTofng trinh nghien cuti Ichoa hoc cong nghe dja chat va
l(hoang san
O ThS. DINH TH! LAN PHUdNG Khoa Mbi trtfdng - Dai hge Thiy idi
T
rong glai doan 2010 - 2015, chtfang trinh nghren ctfu khoa hge DCSKS da tridn khai 47 dd Hi Sd lugng de tii dtftfc phan bo cho cac ngi dung cia chuang trinh. Mdi ndi dung cd ttf 3 din 6 di ta,, nh,eu nhat la 17 de tii. Kdt qui ti cic de tii di gdp phin cung cap ca sd khoa hge cho xay dtfng t i n bin quy pham phip lugt; quan ly hoat ddng khoing san; day mgnh hog dbng didu tra CO bin DC&KS vi dinh gii dia chat mdi trudng, ta, b,en dia chaLeanh gia ket qui Cac d l tai KHCN v l DC&KS d i u dfldc thflc hien nghiem tuc, cd tinh khoa hoc trfln cd sS k l thfla cac kit q u i nghien cflu trfldc day, cap nhat, chuyin giao k i t q u i nghiSn cflu khoa hoc hien dai. H l u h i t eac d l tai d i u da dap flng dUdc muc tiflu d l ra vfl CO tinh k h i thi cao. Cac de tai dUflc phan bo deu cho cac npi dung; riflng noi dung 7 (Nghifln cflu xac dinh cac tieu chi d l khoanh dinh cae di s i n dia chit, cflng vifln dia chit 8 Viet Nam) ehfla dfldc triln khai d p Bo;
nguyfln nhfln ehinh la do Vifln Khoa hpc DC&KS da trien khai thflc hifln de tai cap Nha nflde vfl dang trinh d l an Chinh phu "Dieu tra danh gia tong t h l di san va cong vifln dia chit Viet Nam".
Ke't q u i nghifln cflu KH&CN v l DC&KS da dat dfldc mot so thanh tflu nhat dinh. Tuy nhien.
viec chuyin giao giOa cd sS nghien cflu va dfln vj s i n xult con bat cap. Chfla cd hop dong chuyin giao nao dfldc ky kit; mot s l d l tai nghien cflu oong nghfl phuc vu dilu tra cd ban DC&KS do Vien Khoa hoc DC&KS chu tri thfle hien. Ting cue DC&KS co nhu eau nhfln chuyin giao cho cac Lifln doan sfl diJng nhung chua dfldc thfle hifln. Mot so k i t qua d l tai do cac Lien doan thupc Tong cue BC&KS thfle hien cd k h i nang ap dung trong thflc tifln san xuat, nhung chi dfldc ehuyln giao cflng nghfl qua cac moi quan hfl, khong thflng qua CO quan quan ly cflc d p . Cae de tai thupe ITnh vuc DC&KS da gflp phin cung d p eo sS khoa hoe phuc sfla doi Luat Khoang s i n , nang eao trinh dp cae can bg tham gia true tiep trong cae ddn vi, nhat ia cac ky nang flng dung phan mem tin hoc. Cae de tai tap trung gili quyet cac van d l cap bach, nhu
quy trinh cong nghfl phuc vu dieu tra danh gia cac khoang san kim loai den, kim loai mau, kim loai quy hiem, nguyfln lieu khoang- dilu tra danh gifl v l dilu kien dia chat mfli trflflng, ONI^T, tai biln dja chat de xfly diJng quy hoach phat triln KT-XH.
Theo thong kfl k i t q u i thiic hifln cua 18 d l tai da nghiem thu, CO 50 bai bao khoa hpe dfldc cflng bo trfln cae tap chi khoa hoc trong nudc, cac hpi nghi khoa hoc chuyfln ngflnh va 11 bai bao khoa hpe dupe cflng bo trong cac tap chi khoa hpc nfldc ngofli va cac hfli nghi khoa hpc quo'c t l chuyen ngflnh t l chflc S nflflc ngoai. Mflt s l k i t q u i nghifln cflu khoa hpc da dUdc chuyin giao eho dja phuong thflc hien. Vi du: "Nghifln cflu flng dung cflng nghfl We- bGIS, phfln tich Inh RADAR phan gili cao va mfl hinh khlng gian GiS de xay dflng he thong
4 2 Tai nguyen yg Moi trif ong | Ki 2-Tliaiia 8/21116
c&nh bao tai bien d|a chat va tham hpa mdi trDdng td nhidn Viet Nam. ThCf nghiem t^i Bac Kan", da chuyen giao kd't qu& nghien cDu cho UBND c&c cap huyen, xa cung eac ban, nganh phdng chdng thien tai thupc hai huyen Chp Ddn v& P&c Nam, tinh Bac Kan; "Nghien cDu cP s6 khoa hpc va phap ly eho viec xac lap, b&o ton, sD dung hpp ly di s&n dja chgt, cdng vien dja chat d Viet Nam", da chuyen giao kgt qua eho Ban Qu&n ly Cdng vien Dia cha't Toan cau Cao nguyen da Ddng Van, phuc vu x&y dDng v&
phat trien bao ton va si!r dung hdp ly, quy hoach Cdng vien Dja ch&'t Toan cgu.
Kgt qua nghien cDu cua 7 dd tai da gdp phan xay ddng van b&n QPPL, cu the: Xac dinh tidn cap quygn khai th&c khoang san; giai phap b&o ve kho&ng san chDa khai th&c; x&y ddng tieu chf khoanh dinh khu VDC cd khoang san ph&n tan, nhd le; nghidn cdu cd sd khoa hpc va thdc tiln de xugt CP che nang cao hieu qu&
qu&n trj tai nguydn kho&ng s&n;
x&y dang quy trinh cdng nghd dia v&t ly hien d?ii tim kiem nddc ngam trong nhOng vung khan higm nDdc 5 chidu sau Idn. ThD nghiem tai vung Binh Thuan va Gia Lai; nghien cdu cd sd khoa hpc phuc vy xay ddng quy djnh vg yeu cau ky thuat do iDdng cho cac m&y do dja v&t ly trong dieu tra cd b&n dja chat va tham dd khoang san; nghien cdu cd sd khoa hpc v& thac t i l n dd xay dDng cac quy trinh phan tich c&c nhdm nguydn td urani, thon, dat hiem trong dat, da, nddc tren he thidt bj.
S&n phim kem theo cac dg tai la cung cap cd sd ly lu&n v&
thdc tiln x&y ddng mdt sd dieu
trong c&c nghj djnh va Thdng tD hddng dan Luat Kho&ng s&n nam 2010. Cu the: DD th&o Thdng tD lien tjch BTC-BTNMTve PhdPng ph&p tinh, phddng phap thu va ehe dp qu&n ly va sD dung tien cgp quyen khai thac khoang s&n Hadng dan Luat Kho&ng san, Digu 77 "Tien cap quyen khai thac kho&ng s&n"; Thdng tD 03/2014/TT-BTNMT cua Bp TN&MT ve hDdng d&n bao ve khoang s&n chda khai th&c; Dieu 11, Nghj djnh sd 15/2012/ND-CP cua ThD tadng Chinh phu ve Khoanh djnh khu vde cd kho&ng s&n ph&n t&n, nhd Id va DD th&o bd tieu chi xae djnh khu vDe cd khoang san ph&n tan, nhd le. 14 dg t&i nghien cdu phat trien cdng nghe, phadng phap, md hinh tinh toan va phan mem Dng dyng trong dD bao cac md quang an d Vidt Nam dDdc thue hidn.
Hoan thien 6 dg t&i xay ddng e&c md hinh md quang cho cac ddi tddng kho&ng san dien hinh 6 Viet Nam gdm: Thidc; titan; urani;
wolfram; d&'t hiem va litium cung cap tai lieu phuc vu d&o tao tD bae dai hoc den tign sT, ddng thdi cung la c&c tai lieu tham kh&o cd gia trj cho c&c nha ehuyen mdn trong cdng tac dieu tra, danh gia tigm nang v& tham dd khoang s&n. Cung cap cac b&n dd phuc vu hdi nh&p qudc tg; B&n do trddng trpng iDc Viet Nam; B&n dd dja hoa Vidt Nam; B&n dd dia chgt, tai nguydn dja chat Viet Nam va cae vung bidn ke c&n ty le 1:1.000.000 song ngO Viet- Anh. 3 de tai nghien cDu cho phep nganh dja ch&'t Viet Nam tdng bade lam chD edng nghd nha: Ta che tao may do didn, phdng xa dddng bo v& td phuc vu dieu tra, tham dd khoang san;
Dng dung cdng nghe FieldNote
trong dieu tra va do ve b&n dd dja chat; nghidn cdu ed s6 khoa hpc phuc vg xay dDng quy djnh ve yeu cau ky thuat do IDdng cho cae m&y do dia vat ly trong didu tra cd ban dja chgt va tham dd kho&ng s&n.
Gdp phan ho&n thien hd phDdng phap digu tra, d&nh gi&
de lam cd sd xay ddng va thdc hidn cac de an dieu tra cd b&n dja ch&'t mdi trddng, dja ch&'t tai bign; di s&n dia chat v& cdng vidn dja chgt: Nghidn cDu cd s6 khoa hpc va thdc tien xac djnh mdc chid'u xa ta nhien cd kha nang gay hai cho con ngadi da ddng gdp cho hogt ddng dieu tra mdi trDdng c&c md phdng xg; nghidn cDu cd sd khoa hpc va ph&p ly eho vide x&c l&p, b&o tdn, sd dyng hpp ly di s&n dja chat, cdng vidn dja ch&'t d Viet Nam; nghidn cDu xay ddng he phDdng ph&p thfch hpp de didu tra, d&nh gi& he thdng khdng gian karst nggm va tai bie'n dia chat lidn quan - Ap dung thD nghiem d mdt vung karst midn Bac Viet Nam da tao tien de cho viee md cac dg an dieu tra, d&nh gi& e&c ddi tupng t&i nguyen dja chat mdi, cac de
&n dieu tra cd b&n dja ch&'t mdi trDdng, dia chat tai bign.
Tuy nhidn, chddng trinh nghien cDu DC&KS van cdn mdt so khd khan, han chg. Npi dung nghien cDu cOa c&c dg tai ehu yeu do eae ddn vi ehu tri thDc hien, chda cd sD phd'i hpp chat che giDa cac ddn vi lien quan, do vay kd't qu& chu ye'u phuc vu cdng tae qu&n ly va chuydn mdn eua c&c ddn vj chu tri. So vdi e&c ydu cau vg s&n pham dang ky trong thuyet minh dg tai dDpc phe duyet thi hau hd't cac de tai dgu dat vdi yeu cau dat ra nhDng so vdi chi tidu cua Chddng trinh thi
Tai nguv§n yg Moi truong | Ky 2-Thang 6/2016 4 3
cae sin pham eac d l tai ehua dat yeu eau. MM trong nhflng nguyen nhan cua v i n d l nay la cd quan chu tri d l tai chfla quan tam d i n viec bat bupc cac chu nhiem d l tai dang ky s i n pham theo cac chi tiflu eua Chudng trinh nhu dang bao, dao tao. K i t q u i nghien cflu cua mpt s l d l tai nham trd giup viee ban hanh cac quy djnh, quy chuan ky thuat dat chat iflflng chfla eao; viflc hofln thien, ban hanh cae quy dinh, quy chuan ky thuflt la sin pham cua cac d l tai nghien cflu cfln cham.
Phat triln cong nghe phuc vu dieu tra cd ban DC&KS chfla cd cac de tai iien kit, phoi hpp da ngflnh.
K i l n nghj g i i i phap De ChUdng trinh nghifln cflu KH&CN v l OC&KS trong giai doan tdi dat hieu q u i cao, cfl gifl tri ly luan va y nghTa thflc tien sau sac, cfl so gili phap sau:
Mdt li, xem xflt xu t h l phat triln KH&CN cua Tnh vflc OC&KS trong thdi gian tdi, vdi cac dfl bao nhfl: Nghien cflu vu tru, trong do co dia chat vu tru nham tim hilu sU sinh thflnh, tien hfla, diet vong cua vu tru ndi Chung, hfl mat trdi va trai dat nfli rieng; tim kilm cac nguon nguySn lieu khoang ngoai trai da't; cac thflng tin, dfl lieu phuc vu cho viec dfla eon ngfldi Ifln mat trang, sao hda dinh cfl trong tudng lai vai chuc nam tdi. Nghien cflu khoa hpc tim hilu lich sfl tiln hfla cua trai dit; cac quy iuat van dong cua vo trai dat nham dfl bao, cinh bao cac tham hpa thifln nhlfln nhfl nfli ifla phun, dpng dat, song than.
Hai ii, nghifln cflu khoa hpc v l cae ITnh vflc dja chat nhfl: Dja chit moi trudng, dia chat tai biln, dia chat y hpc, du lich dja chit, di
san, cflng vien dia chat... gia trj kinh t l cfla cflc loai tai nguyen OC&KS. Quy iuat hinh thanh, tich tu, t i n tai eija eae khoang san;
tiln de, diu hiflu tim kilm cac loai khoang s i n , dac biet la cac khoang s i n 6 dfl sflu Idn; cac khoang san mdi, khoang s i n phi truyin thong hoae nguon nang iUdng saeh va cac gili phap cdng nghfl tim kilm, tham dfl, khai thac, che biln chflng. Tim ra cac gili phap khai thac hpp ly tai nguyfln, BVMT vl mue tiflu phat trien bin vflng.
Ba li. de eac nghifln cflfl KH&CN phuc vu thiet thflc cho viec thflc hien thanh cflng cao Chiln iflOc va Quy hoach trong rrnh vUc DC&KS da dflpc phfl duyflt, trong giai doan tdi dinh hfldng nghifln cflu KH&CN d n tap trung vao nghien cflu nham flng dung cac phuong phap, cdng nghfl, thilt bi mdi, hifln dai trong dilu tra cd b i n v l DC&KS.
Nghifln cflu flng dgng cong nghfl hifln dai, cai tien va thiet k l che tao mpt s l loai mfly moc, thilt bi phuc vu dilu tra cd bin DC&KS.
Bdn ii, xac lap CO sd khoa hpc nham nang cao hiflu q u i dieu tra cd ban dja chat doi vdi mot so khoang sin quan trong va khoflng san bien. Nghien cflu nham iam ro tiln d l , d i u hiflu;
xflc lap tieu ehi khong ehl quang hda de phat hien eac mo quang d dudi sau trfln mflt s l d u trflc d Viet Nam (dfl sau gap quang tfl 100 d i n #1000m, k l ca khu vflc da dupe tham dfl nhflng chfla phat hien quang 6 dfldi sau);
khoang san biln 6 dp sflu ldn hdn 300 m nfldc; khoang s i n nang iflflng theo quy djnh ciia Luat Khoang san. Xay dflng cac mfl hinh mo quang cl Viet Nam. Ting hdp va bien tap mpt s l tai lieu.
b i n do v l OC&KS phgc vg thing tin trong nfldc vfl hpi nhSp.
Nam ii, nang cao nang IUc q u i n \i nha nfldc, hfli nhSp vdi quflc t l va khu vMc v l DC&KS, phgc vg khai thac tai nguyen DC&KS hdp ly theo hudng bin vflng. Nghien cflu hoan chTnh h§
thong ch! d i n , phfldng phap thanh lap b i n dfl DC&KS cac fl lfl hfli nhap cac nfldc trong khu vflc va tren t h l gifli. Danh gifl cac co che, chlnh sach, quy dinh cia phap luat v l khoang s i n , phap Iu4t khac co lifln quan trong bSl cinh hfli nhflp kinh te quic t l ; xac lap cd sd khoa hoc de xult chuyin doi od c h i , chlnh sach nham hoan thifln quy djnh cfla phap luat ve khoang san. Nghien cflu ehuyen d l i mfl hinh quin ly, cflng nghe khai thac cac m6 khoang s i n vat liflu xay diJng thflng thflflng theo hfldng phat trien b i n vflng. Nghien cflu cdsd khoa hpc vfl thflc tiSn quan trj hiflu q u i tai nguyen khoang sin theo hfldng hpi nhap mo hinh quin trj tai nguyen khoing sin cua khu vflc va t h l gidi.
Siu li, nghien cflu xac lap cO sd khoa hpc xay dflng he thing tai khoin quic gia doi vdi tflng nhom, loai khoang san nhim nang cao hieu q u i quin ly tai s i n eong" la khoang san d l thflc hien Nghj quyfl't so 24-NQ/TW cua Ban Chip hanh Trung fldng khda XI v l chu dpng flng pho vdl BDKH, tang cfldng quin Vj TN&BVMT. Tiep tgc thflc hien eac quy djnh cfla Luat KH&CN nam 2013 va c i c van b i n hfldng dan thi hanh, trong dd die biet ehu trpng cd o h i khoin trong hoat dflng nghifln cflu khoa hpc nham thflc hifln hiflu qua ChUdng trinh nghien cflu KH&CN ve DC&KS trong giai doan tdi.H
4 4 Toi nguyen yg Moi tru'dng | Ky 2-Tiiang 6/2016