TAP CHl KHOA HOC XA HQI s6 8 (192) 2014
KHU Dl TiCH NHaN THANH - TU LIEU VA NHAN THU'C
NGUYEN QU6C MANH CAO Kl6U THOY LINH
Dl tich khao co hpc Nhan Thanh thupc dia phan ap Nhan Thanh, xa Nhon NghTa, huy$n Phong Bien, a toa dp 09° 57' 49,9" vf bic - 10^ 41' 37,5' kinh dong, dwpc khaa sat lan diu tien vao nam 1990. Sau han hai thap nien phat hien va nghien ciru, khu dl tich Nhan Thanh dwpc danh gia la mpt trong nhirng khu di tich co quy mo ldn vol npi ham van hda phong phit thupc van hoa Oc Eo a viing dong bang trung O Mon - Phung Hiep, la mpt phan quan trpng trong van hoa 6c Eo a Dong bang song Cii'u Long nii'a dau thl&n nien k^ I AD.
1. TLT Lieu.
1.1. Khai quat qua trinh phat hien - nghien cCru
- Thang 4/1990, di tieh Nhan Thanh lan dau duac phat hi$n vi khao sat. Banh gia budc dau xac dinh day la 1 khu di tich thude van hda 6c Eo, CO quy md ldn va gia tn cao trong nghien euu va nhan thue v l nen van hoa nay (Nguyen Duy Ty, 1991a, tr. 252).
- Nhieu cupc dieu tra. dap tham sat sau dp duoc tiep tuc trong cae nam 1991, 1995, 1998, phat hien them cac loai hinh di tich kien true, di tieh md tang, di chi xudng c h i tac do trang sue bang kim loai, cCing nhi4u hien vat tieu bilu thupe van
Ban do khu di tich Nhan Thanh
Nguon: Trung tam Khao co hpc, Vien Khoa hgc Xa hpi v l J n g N a m B d 2 0 1 3 .
hda 6 c Eo (tupng thd bang gd, sa thach.
Nguyen Quoc Mgnh. Thgc sT Trung tam Khao c6 hoc. Vi?n Khoa hpc Xa hpi vung Nam Bo.
Cao Ki4u ThOy Linh. Thac sT. Bao tang C^n Tho.
cac vat dung sinh hoat da dang bang dat nung, kim loai, thuy tinh...).
- Trong giai doan 2000 - 2003, Vipn Khao cd hpc da khai quat tren quy mc Idn khu di tich Nhon Thanh, ciing vdi nhCrng cu^e dilu tra, nghien cuu tiep can tren nhilu goc dp khac nhau (nghien cuu sau han v l dia tang hpc, co mdi trudng, c6 nhcin
NGUYgN QU6C MANH - CAO KIEU THOY LINH - KHU DI TiCH NHONTHANH..
va hipu ehinh t u lipu). Qua do, cae nha khao CO hpc da xac <^nh quy md di tich vdo khoang 7 - 8ha (Nishimura Masanari, 2004) va eac logi hinh di chi eu trii, di tich mg tang, dau v i t xudng e h l tae d l trang sue... tich tu trong tdng van hda gdm hai giai doan phdt triln sdm - mudn cd khung nien dgi the ky III - VII AD.
- Nam 2009, di tieh duge thdm tra trong tinh trgng dang bj xdm hai, eae v i t tich di ehi cu tru xudt Id tren b l mat khu di tieh cho thay khdng gian phdn bd eua di tich nay rdng hang chuc hecta, ldn han nhilu so vdi quy md dup'c edng bd trudc dd (Nguyin Qude Mgnh, Ngd IWinh Trung.
2009).
- TCr nam 2011 - 2013, Trung tdm Khao CO hge (Vien Khoa hpe Xa hgi vung Nam Bg) va Bao tang Can Tha da phdi hg'p thye hipn chuang trinh nghien ciru quy md Idn tai khu di tieh Nhan Thdnh. Mgt logt cudc dilu tra, tham sat vd khai quat khao cd hpc dup'c trien khai nham xae djnh khdng gian phdn bd, xdy dyng ban dd khao ed hgc vd danh gid ddy du v l hien trang, gid trj eua khu di tich Nhan Thanh.
K i t qua nghien eiru cho thay dau v i t di tieh phan bd tren mpt khdng gian len d i n khoang 56ha va cd them nhu-ng phdt hipn ve di tieh-di vdt, dem lai nhQ-ng nhdn thire toan dien han v l khu di tich nay, gdp phan nhan dien rd net v l van hda Oc Eo d miln Tdy Nam Bd.
1.2. Dac dilm khdng gian phdn bo Khu dl tich Nhan Thanh ed khdng gian phdn bo dug'c xae djnh trong khoang 56ha, vdi nhQ-ng v i t tieh vdn hda t h i hipn day du nhu-ng dac trung ea ban eua
mgt khu dan cu co tren mdt trong nhu-ng vung dat trung thap nhit ciia dong bang chau thd sdng CCru Long - viing 6 Mdn - Phung Hipp.
Khu vyc nay ehju sy chia eat mgnh bdi hp thong kenh-rach va nhQ-ng dia-bdu trQng t u nhien, xen l l n vdi nhu-ng t h i ddt lug-n sdng nhp tgo nen nhQ-ng khu vyc gd ndi thap, nhap nhd tren b l mat dja hinh.
Hai tuyln thuy Id ehinh tat khu di tich nay Id Lung Ddu Sg vd rgch Bau Nhd chay tu khu vyc Dd Ndi - Lung Cdt Cau thang v l phia dong noi vdi rach Muang Khai thdng ra tuyen sdng Rach Sung (chay hudng ddng bae - tay nam), eon sdng noi ra sdng Cdn Tha vd tu- day ed sdng Hdu. Cde ddu v i t cgc gd nha sdn eung v i t tieh eu trii eo phdn bd dgc theo cdc tuyln thuy Ig ndy cung nhu xung quanh nhu-ng bdu trQng tap trung thdnh cdc cum-nhdm, g I m b i n khu vyc (xem Ban do, trang bia 3):
- Khu vyc I: Da Noi - Lung Cgt Cau, cd dipn tich 6,51ha.
- Khu vye II: Bung Dau Sg, cd dipn tieh vdo 14,4ha.
- Khu vye III: Phia ddng Lung Dau Sg, dien tieh 22,2ha.
- Khu vyc IV: Ria phia ddng khu di tieh Nhan Thanh, dipn tieh 13,3ha.
1.3. Tu lieu dja tang
Cdc k i t qua dieu tra, tham sat va khai quat eho thay, ben dudi Idp dat phu sa day tir 0,4m - 0,6m Id idp van hoa chu-a dyng eae tdn tich khao eo hge thugc thdi ky van hda 6e Eo.
Ldp tieh ty van hda trung binh day 1,0m - 1.1m nam trong Idp dat bun mdu xam
TAP CHl KHOA HOC XA HQl so 8 (192) 2014 den, cd ehu-a dyng cdc tan tieh sinh hogt cua di ehl cu tru va dau tich mg tdng.
Phia tren cua t i n g nay ed hipn tug-ng d i p dat set gia eo n l n eu tru. V l ca ban cd hai giai dogn van hda phdt triln lien, tyc vd trong thdi gian khdng qua dai, ed nien dgi tCr the ky IV d i n t h i ky VI AD.
Ciu true l&p van hda co a hai khu vye I (Da Noi - Lung Cgt Clu) vd III (phia ddng Lung Dau Sg) cd tich tu dja tang ddy trung binh 0,8m - 0.95m d khu vyc I va 0,4m - 0,5m d khu vyc II, mgt dd hien vdt tgp trung cao vdi dau v i t dam dac cua hoat ddng che tdc do trang sire kim logi dug-c tim thiy. Trong khi dd, d khu vyc II hipn vat trong tang tich ty van hda thua thdt ve so luang cung nhu ngheo ndn v l logi hinh, d i u v i t ciia hogt dpng e h l tdc thu edng md nhgt.
Sinh tho Id tang set mjn mdu xdm xanh nga vdng, hoan toan khdng cd dau hipu cua hogt dOng song cua cu dan co tgi ddy ngogi trir hipn tug-ng tham thau tu Idp vdn hda phia tren.
Cau true dja tang tgi khu di tich Nhan Thdnh t h i hipn mgt dge dilm eu tru thong nhat tren todn bg khdng gian khu di tich, thugc cung mpt giai dogn phdt then van hda, vdi hai giai dogn nhd dup'c phan anh qua eau true dja tang. Theo dd, giai dogn dau ed tieh ty cu trii khdng cao, thudng rai rdc trong dja tang, edn giai dogn thir 2 gan liln vdi ldp tich ty ddy khoang 0,2m - 0,3m, bao gom eac tan tich sinh hogt (gIm, than tro, xuang, rdng dgng vgt...), cac vgt thd, cdng trinh kiln true ed quy md Idn cung nhu cdc d i u tich cua hogt d0ng ehl tdc d l trang sire cung dup'c tim thiy tgp trung trong giai dogn ndy.
Dieu dd cho thay sau giai dogn khdi dau djnh hinh khu dan eu, d i n giai dogn khoang t h i ky V, cgng dong eu ddn tgi day da dat duo-e sy phdt trien manh me, sung tue. Giai doan phat triln dmh cao cua khu vye ndy keo ddi tir the ky V cho d i n the ky VI - VII AD trudc khi nhQ'ng biln dgng mdi trudng - xa hgi tde ddng d i n su ton tai eua edng dong cu dan tgi ddy. Ddy la giai doan tim thay nhQ'ng hipn vdt tieu bieu nhu tuang gd, da,...
mang phong cdch nghe thugt dgc trung cua t h i ky V - VI AD.
1.4. Cae loai hinh di tich
Qua k i t qua thu dug'c tir cdc cugc thdm sat, khao sdt vd khai quat khao eo hge cd t h i xdc djnh khu di tieh Nhan Thdnh ed eae logi hinh di tich sau:
- Di chf cu tru, gom hai logi hinh (eu tru tren kiln true nhd sdn; eu trii tren kiln true nhd sdn k i t hg'p nln gia c l d i p dit).
- Di ehf eu tru - xudng ehl tde thu cdng.
- Di tich mg tang.
- Khu vyc cd dau hipu eua "bin thuyin".
Ve logi hinh di chi cw tru
Dau v i t cu tru nhd sdn ed xu hudng tgp trung quanh nhu-ng khu vye bdu trQng, dpc theo he thong lung - rgch thdnh tung cym hogc nhdm vdi quy md tdn - nhd
Cpc go nha san
100 NGUYEN QUQC MANH - CAO KigU THOY UNH - KHU Dl TfCH N H O N T H A N H . . khdc nhau. Hinh thai cu tru cua eu dan
ed Nhan Thanh cho thdy hp da vuot ra khdi phgm vi eua mpt cgng dong t y cap t u tue. Khdng gian cu tm gan nhu da eo su phan dinh ehu-c nang Id rd dipn mgo mgt cau true dd thj tren vung ddt Tay Nam Bp thdi vdn hda 6 c Eo.
Cd hai hinh thuc cu tru dup-e tim thdy d khu di tieh Nhan Thanh, gom: eu tru tren kiln triic nhd sdn vd cu trii tren n l n ddp ddt.
Hinh thire eu trii nhd sdn gdm nhu-ng cpc go kiln true dup-e tim thdy dpc lap phd biln d cdc khu vyc dia hinh trQng thdp hodc dgc theo ede tuyln thuy 16 nhu Rach Bdu Nhd, Lung Ddu Sd, Bung Da Noi, Lung Cgt Cau, Bung CQ,... Ldi eu trii trong* nhu-ng ngdi nhd bang gd ed sdn eao ed the gidng nhu md ta trong thu tjch CO Trung Quoc: "Hg (ngudi Phu Nam) bilt dan gd Idm nha.Vua hg d gdc nhilu tang. Hp lay gd ken lam thanh. Bd b l nudc hg cd mdt logi edy ggi la dgi nhug-c, la dai tdi 8, 9 thude, Ngudi ta ben lai de Ig'P nhd. Ddn thudng cung ldm nhd gac d l d" (Nguyin HQ'u Tdm, 2008, tr. 271).
Ben canh nhd san, v i t tich ciia nhu-ng cau triie n l n gia eo ddp dat dup-c tim thay trong tang van hda, tren dd ed earn epe go kien triic, cho thdy day Id hinh thu'c eai tao n l n mdng (lam nha) phd biln d viing dong bang trung thap. Cdc cdu true n l n ddt dap nay phdn bd trong suit qua trinh tgo lap phdt trien cua cdng dong cu dan co Nhan Thanh.
Mdt dac trung noi bat cua khu di tich Nhan Thdnh Id su vdng mgt eua logi hinh kiln triic nang, bao gom ede cdng trinh den - dai bang ggeh, dd duac xir ly
gia CO nen dat dap quy md v l n la mOt trong nhu-ng log! hinh di tich dac trung cua van hda 6 e Eo giai doan t h i ky V - VII AD. Thay vdo dd d ddy p h i biln hp thong cgc gd kiln true vdi nhieu kich cd Idn - nhd rat da dang, trong dd phan Idn cae cpc go cd kich thude Idn (dudng kinh 16em - 20em va tren 25cm) phdn bo tap trung trong khu vuc Da Noi - Lung Cdt Cau, ea bipt edn cd cgt trang tri cd dudng kinh 25cm vdi ehilu ddi len den 3,7m duge tim thay trong khu vue nay, cd the lien quan d i n nhu-ng cdng trinh kiln true tdn giao dang d i n , ddi dugc dyng bang gd.
Su da dang eung sd lugng ldn edc v i t tich kiln true bang gd eho thay day la loai vat lieu chinh trong k i t cau eua hau hit cde kilu logi kien triic cua cdng ddng cu dan Nhan Thanh, tir cdng trinh nhd d dan gian eho den nhQ-ng kiln true quy md Idn.
V§ di tich "bin - thuyen"
Tgi khu vuc Dd Noi - Lung Cpt Cau, ben eanh quy md vugt trdi eua cdc cau true cdt gd nhd san cdn tim thay logi cau thang go. Cdu triic cau thang nay ed quy md Idn vugt xa nhu edu eua mdt cau triic nha d thdng thudng, ed kha nang thugc v l edu triic cua mdt "cau cang" hay mgt
"bin thuyen" khd Idn.
v l phia bac ciia khu vuc ndy khoang
Clu thang g§
T»P CHl KHOA HOC XA HQl s6 8 (192) 2014 80m edn cd dau v i t cua mdt chile thuyin dpc m0c quy md Idn vdi dg dai cdn lai duge xde djnh t i i thilu Id 5,4m, rgng Idng 0,53m - 0,56m, dugc xem Id con thuyin dpc mgc ed nien dgi sdm nhit vd cdn nguyen dgng nhit dugc bilt d i n thugc van hda 6e Eo.
Cung vdi mat dg tgp tmng cao cae loai hinh di tieh, di vdt, su ton tgi eua mpt so di vgL nhu c i u thang, thuyin gd, ddc mgc ggi gia (^nh v l mpt "bin thuyin" cd quy md Idn, eho thay khu vyc nay cd the la trung tdm cua khu di tieh Nhan Thanh Id nai diln ra cdc hogt ddng sinh hoat, san xuat, trao doi vd van ehuyin hdng hda giu-a khu vyc nay vdi cdc khu vuc khdc xung quanh vd xa han.
Mgc du phat hipn ndy edn can them nhilu t u lipu d l bo sung vd eung co, song nd da md ra nhQ-ng nhgn thirc mdi v l quy md cua do thj c l Nhan Thanh, hay dae dilm cua md hinh "cau true dd thj" tidu bilu cQa vimg dong trQng O Mdn - Phyng Hipp vd van hda Cc Eo d mien Tay Nam Bg.
Ve di chi cw tru - xw&ng che tie thu cdng Khu di tich Nhan Thanh la di tich duy nhit thugc van hda 6e Eo ed nhQ-ng phat hipn day du nhit vd phong phu nhat v l logi hinh di ehi eu trii - xudng ehe tdc thu cdng.
NhCrng phdt hipn khao eo hgc tu thdp nien 1990 d i n nay tgi khu di tich Nhan Thdnh da tim t h i y d i u v i t cua edc hoat ddng e h l tde thu cdng nhu nghi luypn kim, due kim logi, nghi mgc - chgm khdc g l , che tdc d l xuang - sung,... trong eiu triic d|a t i n g cua khu di tieh. NhCrng hi^n vdt phong phii vdi s l lugng Idn dua
d i n nhgn dinh khu di tieh ed ede xudng che tdc thu cdng nhpn nhjp va hogt dgng qui md Idn.
- Nghi kim hoan
NhQ-ng phat hien lien tilp tCr sau nam 1990 d i n nay ngdy cdng phong phii them bd suu tap nghe kim hodn, gom 16 khudn due (trong dd ed 1 hipn vat duge phat hipn trong Idp tich tu van hda ed - insitu), cdc san phdm vd p h i pham bang chi - thile, XI kim loai... eua hogt dgng ehl tde trang sire. Ddy Id nhu-ng tu lieu diy du nhdt v l mdt di chi xudng - che tdc d l trang sire kim logi den. Dau v i t cua hogt ddng ehl tdc do trang sire bang kim logi ehi - thilc (cd kit hgp kim logi quy - vdng, bge) duge tim thay tren khap vung dong bang mien Tdy Nam Bg, song chua ddu lgi cd s6 lugng hipn vdt phong phu, vdi sy tap trung cao nhu d khu di tieh ndy.
Dae bipt Chuang trinh nghien ciru giai dogn 2011 - 2013, dd phdt hipn "ho rdc"
trong ho khai quat 12NT.H1 vdi Ing thdng hai Id luypn kim logi, cae kieu loai noi nau, rdt kim logi, tuang irng vdi mgt quy trinh hodn chinh cua qud trinh luypn kim dd dem lgi tu lipu mdi, cd y nghTa giiip nhan thire day du han doi vdi mgt trong nhung hogt dgng che tdc dge thu eua van hda Oc Eo.
Ben cgnh dd, di chi xudng Nhan Thanh cdn ed dau v i t hogt ddng cua nghi ddt vdng tire ky thugt ddt mdng kim logi - vdng va ky thudt bge vdng ben ngodi d l trang sire bang chi - thilc. Trong thu tjch CO vilt v l Phu Nam - "Nam T l thu quyin 58, Lipt truypn 39 (trich trong "Nhj thdp lye sir") da tO-ng nhlc d i n nghi ndy: "Hg (ngudi Phu Nam) dung vdng bgc d l ngm
NGUYEN QUOC MANH - CAO Kl£U THOY LINH - KHU Dl TiCH NHONTHANH..
kham bat dTa" (Nguyen Huu Tam, 2008, tr. 271).
Nghi luyen kim va e h l tac kim hoan ed vi tri rat quan trpng trong cau true kinh t l - nganh nghi cua cpng dong cu dan ed Nhon Thanh. Quy mo dia ban, SP lupng hipn vat lien quan den hpat dpng ehe tac cung nhu su da dang trong cac cong doan, ky thuat hd trp mang tinh ky thuat cao, t h i hien tinh chit chuyen nghiep, ky nang kheo ieo trong eae cong doan e h l tac cOa thp thu cong Nhpn Thanh.
- Nghi cham khac, e h l tac xuong, sung va cac hoat ddng e h l tae thu edng eao cap khae
Trong Luong Thu, quyin 54 liet truyen 48 (trich tu "Nhi thap luc su" cd chep v l Phil Nam nhu sau: "San vat nudc ay cd vSng, bac, ddng, thilc, tram huong, nga voi, Idng tra, chim vpt ngu sic" (Nguyin Hutu Tam, 2008, tr. 273).
Ghi chep nay trung vdi nhCrng gi ma khao cd da khai quat dupc, trong ho 12NT.H1 d khu vuc I - Lung Cpt Cau da tim thay nhung hien vat bang nga dupc che tac tinh xao cung cac vat bang nga, xuong, sung dang lam dd, cho thay nghi c h i tac, cham khac do xuong, sung, nga voi la mpt phin eua hoat dpng e h l tae thij edng trong edng dong eu dan CO Nhon Thanh.
Ngoai ra, cac tieu ban doi xe chi, dd gd hinh tru dai cd hai dau nhpn,... tim thay trong khu di tich Nhon Thanh eho thay ben eanh nghi mpc, kim hcan, dieu khae gd,. . tai Nhon Thanh cdn cd su tdn tai cua nghe det. Tuy nhien, ehua t h i danh gia quy md, tinh pho bien va ky thuat cu the vi t u lieu edn it 61, rdi rac.
VS di tich mp tang:
- Cau true mo hda tang
Di tich kiln trCic md dupe phat hien d khu vuc phia ddng nam khu di tich, song trudc khi dupc khai quat da b] dao pha. Mae dCi b l mat duce ehe phu bdi nhiJng tang da va eat, nhung d i u vet ngdi mp nam Id ngay tren mat rupng vdi nhOng vien gach dupc xep g i n nhu hinh vudng, d giiJa eo mpt Id trong cd cat.
CDng be mat vdi gach cdn eo mdt sp tang da nho. Nhung vien gach d day phan Idn bi chay thanh than do bi doL Cac eau true nhu vay hoan toan gidng each cau true cua nhung ngdi mp ep thupc van hda Oe Eo da tung phat hipn trudc day d An Giang (Nguyin Duy Ty, 1991b, tr. 6).
- Mp huyet dat hinh trdn
Trong ho khai quat nam 2002, cac n h i khap e l hpe da edng bd mpt cau true mp (ky hieu NT02.H1M1) nam d gdc ddng bac hd khai quat nam 2002, mieng huypt each mat dat 0,6m, day each 1,2m.
Huypt md hinh trdn (dudng kinh 0,8m - 1,1m), mipng huypt thu nho, than phinh ra, day hinh Idng chac, cd dang nhu mpt eai npi (hoae vd) tdn. Ben trpng huy$t mpt la mot Idp dat dupc dao xuong Idp vo sinh ed k i t c i u set vang min.
Tren mipng huyet ed rai phiJ nhilu manh gom (mipng, than binh, vd, n i i va ca mpt manh ca rang) cung xuong riia va kha nhilu than, tro, manh gom bi ehay den.
Bac biet la da tim t h i y mpt phin hdp sp tre em d khpang dinh tran va h i c mat.
Khdng cc dau hipu cua gd mp. Sat day huyet mp (dp sau tren 1,1m) cung co mdt so manh gdm vd ldn.
TAP CHl KHOA HOC XA HQl so 8 (192) 2014 Theo Phgm Nhu Ho (2002, tr. 11), cd the ngudi xua da sdng tgo ra loai huypt mp cd dang nhu mgt cai n i l Idn nhung vdn giu- nghi thire, tmyen thong - hda tang, sau dd l i y tro cot chdn trong nhCi-ng chile binh, n i l , vd.
Tuy nhien, so sanh dgc dilm eau true mg nay vdl " h i rdc" phdt hi^n trong h i khai quat nam 2012 (12NT.H1) thay cd nhilu dilm tuang dong. Cau true trong ho khai qudt 2012 cd chieu rdng mdi canh khoang 4m, mieng ho each b l mat 0,5m - 0,6m, duge dao sau xuong tdng sinh thd theo kilu phdn bdc nhd dan xuong ddy (sdu 0,8m - 0,9m). Trong ho ed chira cac tich ty sinh hogt (than tro, manh do gom, dat nung, xuang - rang ddng vdt...) vd san xuat (diu v i t Id luyen kim logi, noi n l u kim logi cd kilu, xi,..,) vd 2 manh xuang eang tay ngudi.
Nhu vgy phai chang md huypt tren cQng ehl la mpt eiu true ho dugc cu ddn co tgo ra phue vu sinh hogt va san xuat nen khdc bipt so vdi mpt h i chdn ngudi chit vdi cac nghi thu-e mai tang thudng thay.
1.5. Di vdt
Suu tap hien vgt phdt hipn tgi khu di tich Nhan Thdnh vira phong phu ve logi hinh, nhilu ve so lugng, vira cd nhQ-ng dge diem rieng, ben cgnh tinh thong nhit ehgt ehe vdi ede suu tap hien vdt 6c Eo khdc d Dong bang sdng Cuu Long.
1.5.1. Nhdm tugng thd vd dieu khae tdn giao
6" ddy cd mgt hau hit cac loai hinh tugng vd vat dac trung eua van hda Oc Eo t h i ky IV - VII AD, vdi hai nhdm tugng chinh Id tugng Bd La Mdn gido vd tugng Phgt giao, gIm cde tugng trdn, nglu tugng... duge Idm bdng chat lipu dd, dat nung vd g l .
Cd 5 tieu ban tugng thin Vishnu bdng sa thgch vdi kich ed kha nhd (kich thudc phan dau tugng tuang vdi khi ngudi cao khoang 0,6m - 0,8m) d i u thugc logi tugng khdng ed cung dd phia sau d i u vd mang dac trung phong cdch tugng t h i ky V - VI AD.
Mgt hipn vdt Id bg linga - yoni liln khii ed kich thude nhd (32,8em x 22,8em x 12,0em) dugc ehl tac hoan thipn, id tieu
Tugng thin Vishnu bdng dd
1 ^
NGUYEN QUCC MANH - CAO Kl£U THOY LINH - KHU Dl TJCH NHON THANH..
ban cd tinh tham my cao nhat, mang dac diem phong each thupc giai dogn t h i ky V - VI AD, ed nidn dai sdm nhat so vdi nhdm hien vdt eung logi d d i n g bang chau tho sdng Ciru Long.
Mdt hien vat ed dgng cua mdt yoni hoac mang dan nudc thieng bang gd cd phan than hinh chQ- nhdt thudn dai, ben trong ed rdnh noi thdng vdi phan vdi mang dae trung cua vdi yoni.
Mdt tugng ddt nung hinh tugng su tir trong t u t h i nam nghiem trang, dau nhin thang, dugc Idm bang chat lieu dat nung hilm thay trong cdc di tich van hda Oe Eo d mien Tay Nam Bd.
Ve ca ban, suu tap hipn vat tugng thd va dieu khac tdn gido d Nhan Thanh mang dam dau an van hda An Dp vdi ddc trung noi bat la ed kich thudc nhd, nhung cQng mang phong cdch nghe thudt Phu Nam the ky V - VI vdi nhCrng thay d i i v l mat hinh the, chit lieu theo khuynh hudng ban dja hda.
1.5.2. Do trang sire
Suu tap do trang sue phdt hipn tai khu di tich Nhan Thdnh cd 91 hipn vat, gom cae edc loai khuyen tai, hat chudi, vdng deo tay, nhan, biia deo... dugc lam bang nhilu logi chat lieu khde nhau nhu vang (1 hipn vat), bae (2 hien vgt), chi - thilc (22 hipn vat), ehi bgc vang (2 hien vdt), carnelian (ma nao dd - 4 hien vat), thuy tinh (61 hien vat), nga voi, xuang - sirng (1 hien vat),...
Do trang sire bang da quy
- Con dau Idm bang da quy: 1 hien vdt (BTCT.123/IIV.381) cd mat hinh thoi cham khae hinh mgt chiln binh, tren tay trai cd cam mgt vat hinh chdy dua ra phia sau
Bua deo
Khuyen tai Cae loai trang sire da quy, kim logi lung dudi mdng. Trang phgc mang nhQ-ng net dac trung cua vimg bac An Dp. Kich thude: 2,5em x 1,45cm x 5,5cm.
- Mat nhdn cd chirc nang con d i u : 01 hipn vdt (BTCT.640/I1N.211) Idm bdng carnelian, cd hinh oval vdi tilt dipn hinh thang can. Tren b l mat day nhd cd khae chim hinh mgt nhgc cdng trong tu the ngoi. tay dm ddn harp.
- Hat chudi: 04 hat chudi lam bang ehit lipu carnelian, ed dang hinh oval, hinh thoi vd hinh gigt nude. Id nhQ-ng kilu ddng rat dgc trung vd pho bien trong van hda Oe Eo.
Bo trang sire bang kim loai
Gom 26 hien vgt, thugc b i n logi hinh:
khuyen tai (15 hipn vgt), nhdn (4 hi^n vat), biia deo (3 hipn vgt) vd vdng trang sire (4 hipn vgt). Nhu-ng hipn vgt nay chu y l u dugc Idm bang c h i t lipu hgp kim chi - thilc (22 hi^n vgt), s l cdn lgi dugc
TAP CHl KHOA HQC XA HQl s6 8 <192) 2014 lam bang vdng (1 hien vgt), bgc (1 hipn vgt), chi - thile bgc vdng (2 hien vat).
- Khuyen tai: gIm cd ede loai khuyen tai hinh qua bi, khuydn tai hinh mdng ngya, khuyen tai hinh dia...
- Nhin: gom 3 hien vat Idm bang hgp kim chi - thile vd 1 hipn vgt bang kim logi bge. Cdc nhin d i u dugc due bang khudn, ed mat hinh thoi, elip hoac hinh vudng. Tren b l mat due noi hinh than, bieu tugng tdn gido hoac chQ- mang dam d i u an An Dg. NhQ-ng chile nhdn nay edn duge su- dyng nhu mgt con dau hay vgt bilu tugng t h i hipn quan nipm, tin ngudng cua ngudi sir dyng.
- Huy hipu - biia deo: Id nhQ'ng vdt trang sire ehe tde bdng hgp kim ehi - thile, dugc tim thiy r i t pho biln trong cdc di tich vdn hda Oc Eo d miln Tay Nam Bg.
Tgi Nhan Thdnh da tim thiy 3 hien vat la nhQ'ng biia deo hinh chO- nhgt ed mdc hinh chQ- C. Tren be mgt ed due noi hinh cac bieu tugng tdn gido nhu eon oe (Vishnu), hinh ngudi - than trong tu t h i ngii chan chong chdn xIp. Mgt s6 ed hinh vdt due khdng rd dang ed t h i do mae ldi trong qud trinh due.
MOt s l manh vdng trang sue bang kim logi ding (1 hipn vgt) vd chi - thile, ed cae kilu dang tu- dan gian (hinh try trdn) d i n phue tgp (xodn tir hai day kim loai kilu bpn thung hogc xoan cheo hinh so 8). Ngoai ra, tren be mat cdc khudn due d Nhan Thanh edn cd nhilu mdu vdng trang sire tinh xao, t h i hipn eac motif hoa vdn hay bilu tugng tdn gido (makara, hinh huau. bilu tugng vajra...).
D6 trang sire bing thuy tinh
Do trang sire bang thiiy tinh tim thay d Nhan Thanh deu la hat chudi, ting so gIm 61 hien vgt, thude logi hat chudi nhieu mdu va dan sac (multisalam) nhdm hat chuoi indo-paeific von rit pho biln d edc dl tich khao co hge nam tren cdc cung Id thuang mai hdng hai nhgn nhjp nu-a ddu thien nien ky I AD d Ddng Nam A. NhQ-ng hat chudi ndy duac ehl tdc chu y l u bdng ky thudt keo lada, duy nhat cd 1 hien vat dugc lam bdng ky thudt ep khudn.
Dd trang sire bang xwang, sirng, ngi voi Nhdm hien vgt Idm bang xuang, su-ng, ngd voi tuy ed so lugng khdng nhilu song ed mat khd nhilu nai trong tang van hda di ehi cu tru Nhan Thdnh.
Chung gom nhQ-ng dogn sung huau dugc ehgt, cdt hogc cua nhu nhQ-ng
"phdc vgt" de chuan bj ehl tdc, dogn ngd voi dang dugc khoan, hay hipn vgt trang sire dugc ehl tae hodn thipn, tinh t l . Hipn vgt dge sac nhat trong nhdm ndy td vgt deo cd hinh try, tilt dipn hinh vudng.
Tren ea b i n mgt d i u duge khac hinh bieu tugng hoa sen hoac bdnh xe ludn hoi each dipu vdi s l lugng chenh l^ch tang dan t u 1-2-3-4, hinh tren moi mat k l nhau dugc chgm khac rat tinh xao, cho thay nd khdng ehi de lam dpp ma edn mang y nghTa nhu mdt logi "bua deo".
1.5.3. Cde logi vgt dung sinh hogt NhQ'ng vat dyng sinh hoat thudng nhdt trong suu tap hipn vgt tgi di tieh Nhan Thdnh gom edc logi ban nghien (pesani), hdn ldn, eoi, chay... dugc lam bang sa thgch hgt mjn mdu xdm xanh den.
Day Id nhQ'ng hipn vgt ed chuc ndng dung d l nghiin, gia cdc logi ngO ele, huang
NGUY£N Q U 6 C MANH - CAO KIEU T H U Y LINH - KHU Dl TfCH NHONTHANH-
lieu su- dung trong ddi s i n g thudng nhdt.
Trong dd, bg hipn vgt pesani va hdn lan la nhQ'ng loai hien vat cd nguon goe tir An Do.
Nhdm hipn vat dang ndy dugc tim thay rat pho bien trong cae di tieh van hda Oe Eo d miln Tay Nam Bp hoac trong van hda Champa dgc theo duyen hai mien Trung Viet Nam,...
1.5.4. Nhdm dyng ey c h i tdc thu cdng NhQ-ng hipn vat thudc nhdm dyng cy e h l tac thu cdng ehu y l u gdm nhQ-ng hipn vat lien quan d i n nghi luypn kim, ehe tdc d l trang sue kim loai (noi ndu, noi rdt, khudn due, xi kim logi,...), hoae nghi dpt (dpi xe sgi),...
Nhdm dung eu ehi tic do trang sire kim logi
- Khudn due d l trang sire
So khudn dQe do trang sire phat hipn tai khu di tieh Nhan Thdnh chilm so lugng nhilu nhat so vdi so khudn diic phat hipn trong edc di tich thudc van hda Oe Eo vdi 16 khudn tren tong so 31 khudn d miln Tdy Nam Bg.
Cac khudn due do trang sire tgi ddy deu duge lam bang chat lieu da philn hat min mdu xdm den, cd dang hinh chCr nhdt dpt, thudc loai hinh khudn da mang (2 hoae nhieu mang) vdi ky thudt dp hai mgt khudn vd e l djnh vdi nhau bang cdc Id chot d hai gdc cheo nhau. Cdc mau due tren mat khudn gom khuyen tai, vdng trang sire, bCia deo, huy hipu,..
Trong suu tap khudn due nay ed nhCrng manh khudn bi vd, hu hdng do qua trinh sir dyng. mpt so khudn khde dang trong qua trinh che tdc nhilu mue khae nhau, eho thay thg thu cdng Nhan Thdnh dd cd
the t y che tgo vd sir dyng khudn dQc, hg edn cd nghe chgm khac da d l lam khudn diic.
- Philn da hinh vudng
Philn da hinh vudng - det id mdt trong nhCrng hipn vat rat dac sac trong van hda Oc Eo, dugc e h l tdc rdt hodn thien, can ddi, mdt s6 cd trang tri hoa van khac vgeh rat dpp mat quanh vien mep.
Tong sd hien vat loai nay dugc phdt hien d Nhan Thanh la 12 tieu ban, phan thdnh hai nhdm dya tren dge dilm ed hodc khdng cd trang tri hoa van.
NhQ-ng philn da hinh vudng - det d i u dugc Idm bang chat lieu da philn hgt mjn tuang t u chat lieu sir dyng Idm khudn due do trang sire. Tren be mgt cua nhilu hien vgt ed d i u v i t Idm trdn ed t h i do qud trinh sir dung lau dai d i u dan tac dgng len. Cd kha nang giai thieh chung Id nhQ'ng dung cu su* dyng d l che tac d l trang sire kim loai.
- Ong thdng hai Id luypn kim logi Trong " h i rdc" thudc Idp tich tg van hoa ho khai qugt 12NT.H1ed tim thay I n g thdng hai Id luypn kim loai bang d i t nung (12NT.H1L6A-B), edn gan nguydn dang, ong ddi 16,5em; dudng kinh 3,6em 7,4em, hinh I n g loe to d mpt d i u dugc lam bang chat lieu gom thd, ba thyc vgt lan nhieu vd trau, ngn bdng tay.
- Noi nau - coc rdt kim logi
Nhdm hien vdt nay duge tim thay chu y l u trong ede ho thdm sdt va khai qugt giai doan 2011 - 2013 vdi 75 manh vd dugc phan loai vd xae djnh Id noi n l u edc kich cd va dyng cy rdt...
Dae biet cupc khai qugt ndm 2012 da phat hien dugc mdt so hipn v$t nguyen
TAP CHl KHOA HOC XA HOI so 8 (192) 2014 107
Noi nau, coc rdt kim lopi ban vd g i n nguyen gom: 1 noi nau hinh bdt loe mipng, 2 noi nau hinh cau mipng khum trdn, 7 noi nau hinh oval mipng khum, 1 ele rdt kim loai, 3 dung ey rdt ed vdi ddi. NhCrng hien vgt nay d i u dugc lam bdng chit lipu gom thd trdn ba thuc vgt, bj nung nhieu lan trong nhipt dg eao nen xIp nhp vd gidn.
Noi nau ed dang hinh eau vdi than trdn mipng khum nhp hogc than hinh oval vdi mipng khum nhp, vd ed edc nap dgy.
Trdn b l mgt ngodi cua hau het hipn vgt deu cd mgt Idp xf day k i t dinh chat.
Nhdm dyng cy rdt kim logi ed nhilu hinh ddng, gom kieu hinh e i u cd vdi rdt ddi vd quai nam d phia doi xung vd kilu hinh chen nhd ed mdi rdt NhQ-ng hinh dang ndy giup nhgn thire rd han dgc dilm quy trinh ky thugt luypn kim vd diic do trang sire eua eu dan e l .
Dgi xe chi
Cd 15 tieu ban dgi xe ehi phat hipn tgi khu di tieh Nhan Thdnh, gom hai loai hinh dgc trung ciia vdn hda Oe Eo:
- Dgi hinh trdn dpt vdi hai mat cong loi trdn.
- Dgi hinh trdn vdi mgt nu-a hinh bdn cau vd nua cdn Igi hinh ndn eyt.
Cde tieu ban dpi xe chf d i u duge lam bing chit lipu set mjn mdu den hogc xdm den, gom cirng chac.
1.5.5. Ddgom.
Do gom - ddt nung chilm s l lugng nhilu nhdt trong suu tap hien vdt khao CO hge Nhan Thdnh. Trong ba nam thye hien dilu tra, tham sat va khai qudt khao co hge tgi day da phat hipn duge 37.239 manh vd gom vdi nhilu kilu dang, logi hinh khde nhgu, mang dge trung ea ban eiia d l gom van hda Oe Eo giai doan phdt triln.
V l loai hinh, suu tap hien vgt gom Nhan Thdnh gom cdc logi binh, binh cd vdi, n i l , vd, cdc logi nap dgy, nap vung, bat, dia, chau, ea rang, trong dd cd nhu-ng logi hinh hipn vdt rat dac sdc, chf mdi phat hipn dugc d Nhan Thdnh nhu suu tdp den dau cde logi, hipn vgt hinh "dai thd".
Hipn vgt den d i u cd chit lipu bdn dja song ed kilu ddng tuang ty loai ddn d i u eua Byzantine (den hinh ehim), hoge den hinh Id ed quai cam hinh try - mpt san pham ed the duge du nhgp tu ben ngodi.
Cdc hipn vat den cung do trang sire, con diu,... cho thay sy giao thoa van hda mgnh me va tham sdu vao mpi mgt eupe song cu ddn Nhan Thdnh, cQng la ddc trung n i l bat ciia van hda Oc Eo.
Phan tieh suu tdp d l gIm tai Nhan Thdnh da dem den nhu-ng nhdn thue mdi, chdng hgn trong dd, xdc dmh dugc hai ddng gIm "cao cap" vd gom "binh ddn".
NhQ-ng hang so chung cua mdi ddng gom gan nhu tuang thieh vdi vj tri phan bo va ddc diem phdn bo loai hinh d khu di tich. K i t qua nghien eiru ndy can duge tilp tue khai thdc sdu han, song bude dau eho thay eac v l n d l kinh te - van hda - xd hgi eua mgt khu ddn eu dge
NGUYEN QUOC MANH - CAO Kl£U THOY LINH - KHU Dl TiCH NHON THANH..
thil thudc vljng dong bang trung thap 6 Mpn - Phung Hipp.
1.5.6. Thuyen dpc mpc.
Mdt phan ciia chile thuyin dpc mdc da dupc phat hien trong dia tang khao c l hpc dudi dp sau 1,2m sp vdi b l mat di tich Nhon Thanh. Tcan bp phin mui va mpt phan khoang thuyin cdn lai tuong doi d i y dO cao dac dilm cau tmc cua mui - be - khoang cOa mpt con thuyen hoan thien (kich thudc; dai >2,9m; rpng be thuyin 0,52m; day than 2,0cm 2,5cm). Bay la hipn vat dau tien dupe phat hien nguyen trang trpng tang van hoa (insitu) thupc giai dean van hda Oc Eo dien hinh, cd y nghTa quan trpng trong viee nhan dipn v l khu di tich Nhon Thanh.
1.5.7. Cau thang gd.
Hien vat thang gd cd kich thude Idn (dai 3,8m - 3,9m), duoe ghep lai tCr hai tam gd Idn khit vdi nhau, tim thay d khu vuc Da Nci - Lung Cpt Cau, nam sat mpt ccn rach hien nay vdi dau thap nghieng v l phia Ieng rach, phin dau thang ep nhung khdp (hoac chot) d l budc len dupc chot chat bang thanh gd elm dung. Ben ngoai Idng rach edn cd 02 cpt gd Idn (dudng kinh 22cm - 23cm) cam dung va eon rat chac chan.
Dp nghieng cua thang gd nay khdng eao cung vdi khoang each giua cac nac thang rpng, dp giat e i p thap, b l mat bi mdn Idm, cCing vdi cd dp cpng trung nhat dinh d ca hai thanh cau thang khien phdng doan nd tirng dupc su dung cho viec van chuyen vdi khdi lupng Idn, thudng xuyen va trong mpt thdi gian dai.
Vdi kit cau chac chan va quy mo Idn, hipn
1.5.8. Congou da.
Nhom hien vat riu, cudc, due bang da phat hipn d khu di tieh Nhon Thanh dupc lam bang chat lipu d^ philn h?t min, cd vai can vdi ria ludi cong l l i dupc mai vat tif mpt mat, r i t gan gui vdi loai hinh cdng eu da dac thii eua cac di tich thdi t i l n sir a miln Ddng Nam Bp. Vipc cdng cu da tim thay trong dja tang di ehi eu tru la phat hien dang chu y, la su b l sung dang ke ehp suu tap hien vat da thdi t i l n sir von dugc phat hipn rai rac trong nhieu di tich thupe van hda 6 c Eo d mien tay sdng Hau nhu Oe Eo - Ba The, Da Noi, N l n Chua ma L. Malleret va nhilu nha khoa hpc da tirng ghi nhSn hoac thu nhat dugc tren be mat eae di tieh.
Dac diem hinh dang, chat lipu va ty 1§
kich thudc cho thay nhdm cdng eu bang da nay mang dac trung loai edng cu 6&
thdi tien sir d mien Ddng Nam Bp , ni§n dai 2.700 - 2.500 nam BP.
2. NHAN THLfC
2.1. Dae trung khu di tich Nhon Thanh.
Sau hgn hai thap ky phSt hi$n va nghidn cuu tai Nhon Thanh, e^e nha khao e l da
TAP CHl KHOA HOC XA HQl s6 8 (192) 2014 thu dugc nhCi-ng thdnh tyu quan trgng trong vipc nhan dipn ve logi hinh di ehf c u tm mang dge tnj-ng van hda Oc Eo tren vQng dong bang chdu tho sdng Cuu Long ndi chung vd vung 0 Mdn - Phung Hipp ndi rieng.
Dang chii y, nhu-ng k i t qua dat dugc trong giai doan 2011 - 2013 dd dem lai nhgn thirc mdi v l khu di tich Nhan Thdnh. Trudc nam 2003 dipn tieh phdn bo eua khu di tieh ndy dugc nhdn bilt vdo khoang 6 - 7 ha, thi tong dien tieh cua khdng gian phdn bo khu di tich nay da phat hien md rpng den 56ha.
Ben cgnh dd, dipn mao vd tinh chat eiia khu di tieh eung duge Idm rd khi dat cau true kinh t l - xa hpi trong tuang quan vdi vj tri dja ly, canh quan mdi trudng, tho nhudng, thiiy van... Cd the ndi ddy Id mgt vung van hda mang nhilu net dgc trung n l u khdng muon ndi la vd cung dgc sac ma chimg ta thudng bilt d i n vdi each djnh danh mang tinh udc Ip song rat cy t h i ca ve mat phuang ngCr cung nhu tinh chat thyc t l ciia vimg dat ndy - khdng gian van hda "mipt vudn"'^'.
Tong dipn tich 56ha dugc eau thdnh bdi hp thing eae gd thap xen ldn nhu-ng bdu trung vd lien k i t vdi nhau bdi edc thuy lg lung - rgch da tgo nen mgt khdng gian thing nhat chdt che d khu di tich Nhan Thdnh, ed moi lien k i t ty nhien vdi eac vung Idn can vd xa han. Hp thong cgc gd kiln true va v i t tich cu trii dugc tim thay phdn b l dge theo cdc dudng lung - rgch vd tUp trung xung quanh cde khu vyc bdu trQng, Id md hinh c i u triic chung cua cOng ding cu ddn thugc vdn hda Oc Eo tren vung ding bang chau tho sdng Cu-u Long (nhu d Cgnh D i n , Nln Chua, Oc
Eo - Ba The, Mop Van, Ndp Le, Gd Thap).
Tuy nhien, khu di chf cu tm nay noi bgt d quy md, dge dilm phdn bo,... chju sy chi phoi mgnh me cua yeu to dja ly - mdi trudng de hinh thdnh nen nhQ-ng trung tam dan cu tuang thich vdi mdi trudng, phdt trien mgnh me dua tren nhQ-ng the mgnh duge dem d i n t u t u nhien...
Vdi suu tap 16 khudn due, phdc vgt khudn due, 12 philn dd hinh vudng dung trong ehl tdc do trang sue, 74 khoi xf kim logi, 74 tieu ban vd manh noi nau - ele rdt kim logi eung ong thdng hai Id nau kim logi, khu di tich Nhan Thanh da tgp hgp dugc so lugng hipn vat ldn va phong phil nhat so vdi bat cir trung tdm luypn kim hay ehl tac do trang sire ndo thugc van hda Oe Eo dugc bilt d i n hipn nay. NhCrng tu lipu lipu nay chirng minh hoat dpng luypn kim vd ehl tae do trang sire bdng kim logi cila eu ddn co da ed mdt quy trinh ky thuat hodn chinh, tir khau luypn kim cho d i n due do trang sire, gia cdng tu chmh vd bgc vdng hodn thipn san pham.
Ben cgnh dd, nhu-ng hipn vgt bang xuang, sirng huau, ngd voi cd dau vet ehl tde khoan, eat, due,... cho thay nghi ehl tae do xuang, sirng cung la mgt phan quan trgng trong hogt dgng ehl tdc thii edng eiia eu dan co Nhan Thdnh.
Viee phdt hipn tieu ban thuyin dgc mgc va cau triic cau thang gd tai khu vuc I (Dd Noi - Lung Cgt Cau) vdi do ldn vugt xa so vdi nhu cau ciia mgt cau triic nhd d thdng thudng, giong nhu thugc ve cau triic cua mgt cau cang hay bin thuyin, eho thay khu vye I ed t h i Id trung tdm cua khu di tich, la trung tam nai tiep nhgn, vgn ehuyin hdng hda ehinh cua
NGUYEN 0U6C MANH - CAO Kl£U THUY LINH - KHU Dl TiCH NHON THANH..
khu vyc, dap irng nhu cdu thyang mgi, trao d i i hang hda va di chuyin glQ-a khu vyc ndy vdi cae khu vyc khac xung quanh va xa han.
NhQ'ng so sanh budc ddu trong ty Ip do gdm cao cdp, quy md kich thudc cgc gd cho thay ed mdi quan he tuang thieh giCra eac loai hinh nay. O" khu vye I dyge xem la trung tdm cua khu di tieh, eung vdi so lugng vd mgt do hien vat dugc tim thay rdt eao, thi ty le cdc logi dd gom eao cap Idm bang chat lieu set mjn cung cao han han, kich thudc cgc gd d ddy trung binh tCr 18cm - 22em so vdi eae khu vuc cdn lgi chii y l u tu- 12cm - 15em, hoac nhd han, tu- 8cm - 12em.
Ngodi ra, dau v i t cua di ch? xudng c h i tae do trang sire kim logi eung ehf dugc tim thay d hai khu vyc I vd III von cd mat dg vd logi hinh hien vgt rat phong phii, trong khi d khu vuc II gan nhu khdng cd dau hipu ton tai ciia hogt dgng c h i tdc nay.
Mac du so sanh vd phdn tich sa bp nay ehua du can cu d l di d i n k i t luan cy t h i , song, phan nao ggi len dipn mgo dac trung cua khu dan eu, trong dd hoat ddng san xuat thu edng tren n l n tang kinh t l ndng nghiep dudng nhu da thuc ddy sy phdt then thinh vugng eiia cdng ddng eu dan. L. Malleret da tung dimg ten gpi "nln van minh do thilc" (L.
Malleret, 1960) d l phan anh ddy du vai trd vd gia trj eua thu cdng nghipp va thuang mai trong n l n van minh Oc Eo.
2.2. Nien dai
Tir ndm 1990 d i n nay, trai qua han hai thdp nien kham pha va nghien eiru, vipe xdc djnh nien dgi doi vdi khu dl tich
Nhan Thanh da dugc thuc hien thong qua nhilu phuang phdp tiep can, phan tieh khdc nhau, trong do, khung nien dgi ca ban cua khu di tich Nhan Thanh dugc xac djnh dya tren k i t qua so sdnh loai hinh hgc k i t hgp phuang phap phdn tieh ddng vj phdng xg C14 tren cae mau vat ehat hu-u ea duac chgn tu- khu di tich.
Theo dd, d i n nay da cd tong cdng 22 m i u nien dgi C14 cua khu di tich duge thye hien, bao gdm 10 mdu dugc thyc hipn trong giai dogn 2011 - 2013.
Mdu gd eau thang 12NT.MT1 (HCM 12/12): 1.700 ± 6 0 nam BP.
- Mdu gd "yoni" 12NT.ST-yoni: 1.550 ± 60 nam BP.
Mau than trong tang van hda 12NT.H1L2A: 1.650 ± 6 0 nam BP.
Mdu than trong tdng van hda 12NT.H1L4A: 1.655 ± 75 nam BP.
Mdu than trong tang van hda 13NT.H1L9B4: 1.850 ± 6 0 nam BP.
Mdu than trong tang van hda 13NT.H1L2A7: 1.800 ± 70 nam BP.
Mdu than trong t i n g van hda 12NT.H1L4B3: 1.700 ± 7 0 nam BP, - Mdu go thuyen dge mgc12NT.H2MT5:
1.540 ± 7 5 nam BP.
Mdu cgt go trong tang van hda 13NT.H1MT3: 1.845 ± 60 nam BP.
Mdu gd lay tCr edu thang ldn 12NT.TS15MT7: 2.030 ± 100 nam BP.
K i t qua so sanh, phdn tich ddc dilm logi hinh hge cdc logi hinh di tich eung cho thdy khung nien dai ciia khu di tieh Nhgn Thanh nam trong khoang t h i ky IV - VII AD. Trong do, ed mgt so dl vgt mang dgc dilm cLia giai doan vdn hda Oc Eo sdm
TAP CHl KHOA HOC XA HQl so 8 (192) 2014
hogc it nhilu phan anh m i l lien hd tryc t i l n s u d m i l n Ddng Nam Bd dl cung vdi t i l p cua eu dan co Nhan Thdnh vdi cde hien vat v l ky thudt luypn kim. e h l nhQ-ng c u dan dau tien eua n l n van hda tae khudn due do trang sue... phdn ndo Oc Eo gan lien vdi qua trinh dinh cu, t h i hipn mgt mdi quan he xa han giua phat trien vd md rgng khdng gian phdn Nhan Thanh vdi van hda t i l n su d Nam bo. Bd. D i l u nay ed t h i hgp ly han kha nang Ngoai ra, s u ed mgt eua mgt suu tap edc v l mgt nien dai sdm han t h i ky IV cua edng cy dd mang dgc diem cdng cy thdi khu di tieh Nhan Thanh. •
CHO THICH
*^' D i n g bang song Cu-u Long d u g c phan bipt thanh hai vung "miet v u d n " va miet thir". Miet v u d n " la vung dat phu sa rgng Idn, nai cd nhirng v u d n cay trai sum xue, dan c u tap trung ddng due. "Mipt t h u " Id vung song n u d c hoang vu gan vdi cac rung tram, trai ddi tir Vinh Thai Lan den rCrng U Minh.
T A I L i e u TRlCH DAN
1. Malleret, Louis. (1959 - 1963). Khao co hoc Ddng bing sdng Cwu Long. Tgp l/ll/lll (chinh van), Paris (Phdp); B.E.F.E.O (Tai lipu djch - Bao tang Ljch sir Vipt Nam nam 1970).
2. Masanari, Nishimura; N g u y i n Duy Ty; Huynh Binh Trung. 2000. Sdo cio khai qugt di chi Nhon Thinh (huy$n Chiu ThAnh, tinh Cin Tha). T u lipu Bao tang C i n Tha.
3. N g u y i n Duy Ty. 1991a. Kit qui thim dd khao c6 hgc nam 1990 a Hgu Giang. Trong NhCrng phit hi$n m&i vi khio co hgc nim 1990. Ha Ngi: Nxb. Khoa hgc Xa hpi.
4. N g u y i n Duy Ty. 1991b. Sdo cio kit qui diiu tra tham dd khao cd hgc a Hgu Giang tir ngiy 16/5 din 30 thing 6 nam 199^. Tu lipu Bao tang Can Tho-(12 trang danh may).
5. Nguyen Hiru Tdm. 2008. Khii quit vi Phu Nam, Chan Lgp qua ghi chip cua thu tjch co Trung Quic. Trong Van hoi 6c Eo va vwang qudc Phu Nam. Ha Ngi: Nxb. The gidi.
6. N g u y i n Quoc Mgnh, Ngd Minh Trung. 2009. Sao cao kit qua diiu tra khao cd hgc tgi khu di tich Nhan Thanh. Tir lipu bao tang Can Tha.
7. Phgm N h u H i . Luang Ninh. Le Thj Lien, Nguyen Dinh Budng. 2002. Diiu tra Khao co hgc mdt s6 tinh thanh Tiy Nam Bg cudi nim 2000 - diu nam 2001. Trong Nhwng phit hign mdi vi khio c6 hgc nim 2001. Ha Ngi: Nxb. Khoa hge Xa hgi.