T M T T
M cti u:Ho ra máu (HRM) làm t c p c u n i khoa th ng g p trong b nh l h h p n c ta. HRM là m t tri u ch ng kh ng c hi u li n quan nnhi ub nh ph i -ph qu nvà tim m ch, th ng g p tr n l m sàng. T i Thái Bnh, h ng n m khoa C p c u H h p B nh vi n Ph i Thái Bnh uti pnh n m t l ngl n b nh nh nHRM v icác nguy nnh nkhác nhau nkhám và i u tr.Tuy nhi n, cór tít nghi n c u v v n này.
Chínhv v ychúngt iti nhành nghi n c u tài nàyv i m cti u: “M t c i m l m sàng,c n l m sàng và t mhi u nguy n nh n HRM b nh nh nlao ph i c t i b nh vi nPh iTháiBnh”.
Ph ng pháp: ynghi n c u m t c tngang th chi ntr ntoànb b nh nh n 16 tu i có ti n s m c lao ph i, n khám v l do HRM, vào nh pvi n t i B nh vi n Ph i TháiBnh t tháng 06n m2019 ntháng 06n m2020.
K tqu :c achúngt i ch rar ng HRM tr n b nh nh ncó ti n s lao ph i g pch y u nam gi i, cao tu isau khi kh i b nh >1n m.M c HRM th ng là nh và trung bnh và kèm theo các tri u ch ng l m sàng c a h i ch ng nhi m tr ng nhi m clao. Nguy nnh n g yHRM ph bi n nh t là lao ph i tái phát và gi n ph qu n.
V v ykhi nh ngb nh nh nlao ph i c có HRM tái i tái l i, th n n c khám và làm các xét nghi m chuy n s u t m nguy n nh n và có ch n oán s m, h ng i u tr thích h p cho ng i b nh, tránh các tai bi n, bi n ch ng c a HRM chob nh nh n.
T khóa:Ho ra máu; lao ph i; gi nph qu n.
1. r ng h c - D c, h c há Ngu n 2.B nh nPh há Bnh
*Chutrách nhi mchính: Nguy nTh H nh Email: [email protected]
Ngày nh nbài: 06/01/2022 Ngày ph nbi n: 07/02/2022 Ngày duy tbài: 01/03/2022
C M LÂM SÀNG À NGU ÊN NHÂN HO RA M U B NH NHÂN LAO PH CŨ T B NH N PH TH BÌNH,
NĂM 2019 2020
Nguy nTh H nh1*, ào Th L i1, B iTh H n1, B iKh cHi p1,Tr nNam ích2 ABSTRACT
Objectives: Hemoptysis is a common medical emergency in respiratory diseases in Viet Nam.
It isa nonspeci c symptom associated with many pulmonary-bronchial and cardiovascular diseases, which is common in clinical practice. In Thai Binh, the respiratory emergency department of Thai Binh LungHospitalreceivesalargenumberofhemoptysis patients with di erent causes each year. However, there is very little research on this issue. Therefore, we conducted this study with the aim of describing the clinical and para-clinical characteristics and nding out the causes of hemoptysis in patients with antecedent of tuberculosis at Thai Binh Lung Hospital.
Method: This is a cross-sectional descriptive study performed on alpatients 16 years old with ahistory of pulmonary tuberculosis, presenting for hemoptysis, hospitali ed at Thai Binh Lung Hospital from June 2019 to June 2020.Result:Our results showed that hemoptysis in patients with a history of pulmonary tuberculosis occurs mainly in elderly men, >1 year after recovering from the disease. The degree of hemoptysis is usually mild and moderate and is accompanied by clinical symptoms of the tuberculosis infection syndrome. The most common causes of hemoptysis are recurrent pulmonary tuberculosis and bronchiectasis. Therefore, when patients having antecedent of tuberculosis have recurrent hemoptysis, they should be examined and do intensive tests to nd the cause and get an early diagnosis, appropriate treatment for the patient, and avoid complications.
Keywords: hemoptysis; tuberculosis;
bronchiectasis I. T V N
Ho ra máu (HRM) là m t c p c u n i khoa th ngg ptrongb nhl h h p n cta. HRM là m ttri u ch ng kh ng c hi uli n quan n nhi ub nh ph i -ph qu n và tim m ch, th ng g p tr n l m sàng 1 . HRM có nhi u m c t nh hod ymául ntrong mcho nho ra máu
sét ánhn ukh ngc pc u k pth ib nh nh ncó th t vong.
Có nhi unguy nnh n g yho ra máunh :gi n ph qu n, ung th ph i, lao ph i, vi mph i, vi m ph qu n, áp xe ph i,n mph i, b nhl m ch máu, b nht mi n...Nguy nnh nHRM cós khác bi t gi acác qu cgia vàv ngl nh th . T icácn c ang phát tri n,b nh lao ph ilà nguy nnh nhàng u g y HRM. T iVi tNam, 3 nguy n nh n g y ho ra máuhàng ulà lao ph i, gi nph qu nvà ung th ph i.
HRM tr n b nh nh n t ng i utr lao, cbi t i v icác tr ngh pcó hang laoc làm ttri u ch ng th ngg p,g ylol ng chob nh nh n v BN ngh r ngb nh lao ang tái phát. Ph n l ncác tr ngh p này là do các t nth ng s o x c có quá tr nht ng sinht o nhi u m ch máu xung quanh, ng th icó cácy u t c h c, th nkinh, nhi mtr ng t ora các ch tlàm bào mòn thành m ch máu khi nchom ch máud v 2
T iThái Bnh, hàngn m khoac p c u H h p B nh vi nPh iTháiBnh uti pnh n m t l ng l n b nh nh n HRM v i các nguy n nh n khác nhau n khám và i u tr. Tuy nhi n, có r t ít nghi n c u v v n này. Chínhv v ychúngt i ti nhành nghi n c u tài này
M cti unghi n c u:M t c i m l msàng và t m hi u nguy n nh n HRM tr n hnh nh X quang b nh nh nlao ph i c t i b nh vi nPh i TháiBnh.
II. I T NG V PH NG PH P
NGHIÊN C U
2.1. i t ng, ph ng pháp, a i m và th igian nghi n c u
Nghi n c u cth chi ntheo thi t k nghi n c u m t qua i u tra c t ngang th c hi n tr n toànb 55b nh nh n t 16 tu itr l n, có ti n s m clao ph i c , nkhámv l do HRM, vào nh p vi n t i B nh vi nPh iTháiBnh, ckhám làm các xét nghi m t mnguy nnh nqua ch pciti ph i, soi ph qu n, xét nghi mPCRt mvi khu nlao và Gen- xpets t m lao..; t tháng 06 n m 2019 n tháng 06n m2020.
Nh ng b nh nh n HRM n ng kh ng th cung c pth ng tin và b nh nh nkh ng có y th ng tin nghi n c u trong h s b nh án b lo i kh i nghi n c unày.
2.2. Thu th p,x l và ph ntíchs li u Các th ng tinc a b nh nh nnh tu i, gi i, th i gian vào vi n,l do vào vi ncác tri uch ngl m sàng, c n l msàng cthu th p b ngm u b nh án nghi nc u.
S li uthu th p cnh pli u b ng Exel vàx l b ng ph n m m Stata 11.0. Các bi n s nh l ng ctr nh bàyb ngt l trungbnh và l ch chu n. Các bi n s nh tính c tr nh bày b ng s l ng và t l ph n tr m. Test Chi bnh ph ng c s d ng so sánhm i li n quan gi a m c và nguy n nh n HRM. K t qu so sánh có nghath ngk khi giá tr p<0,05.
III.K TQU NGHIÊNC U
Trong th igian nghi n c u, có 68b nh nh nnh pvi n v HRM tr n n nlao ph i c ,trong ócó 55 BN ti uchu nvà cch nvào nghi n c unày. Ph n l nBN là nam gi i(41/55, 74,5%),t l nam/
n =2,9.
B ng 3.1. c m v nhóm tu ( n 55
Tu i S l ng T l
16-29 6 10,90
30-39 7 12,72
40-49 4 7,28
50-59 4 7,28
60 34 61,82
T ng 55 100
B nh nh ncó tu i 60 chi m t l nhi unh t(34/55, 61,8%) sov icácl atu ikhác, ti ptheo là các nhóm tu i30-39, 16-29, 40-49 và 50-59v i t l l n l tlà 12.7%, 10,9%, và 7,3%.
B ng 3.2.D n b n b nh kèm theo sau utr lao (n 55 Ti n s b nh S l ng T l
Kh ng cób nhl g cbi t 36 65,45%
Gi nph qu n 3 5,45%
COPD 2 3,64%
Hen ph qu n 1 1,82%
pxe ph i 1 1,82%
Ti u ng 1 1,82%
B nhl khác 11 20,00%
K tqu nghi n c u b ng 3.2 cho th y:v ti n s b nht t, 36 BN kh ngm ccácb nhm ntính, chi m t l 65,5%. Ch có3BNb gi nph qu n(5,5%),2BNb b nh ph i t cngh n m ntính (COPD) (3,6%),m tBNb hen,1BNb áp xe ph ivà1BNm cti u ng. Ngoài ra, 11 BN (20,0%)m ccác b nhm ntính khác.
B ng 3.3. h gan ho ra máu sau utr lao (n 55 Th igian
ho ra máu < 6tháng 6tháng- 1 n m >1-2 n m >2n m T ng
N 11 8 19 17 55
T l 20,00% 14,54% 34,55% 30,91% 100%
Th igian HRM sau khi i utr lao th ngg plàt >1-2n m(19/55, 34,6%), ti ptheo là >2 n m (17/55, 30,9%), <6 tháng (11/55, 20.0%) vàt 6tháng 1 n m(19/55, 14,5%).
B ng 3.4.M c ho ra máu( n 55
M c HRM S l ng T l
M c nh 24 43,64%
M c trungbnh 23 41,81%
M c nhi u 8 14,55%
T ng 55 100%
Theo ph n l msàng, 24/55 (43,6%) BN có HRMm c nh (<50ml/24h), 23/55 (41,8%) BN HRM m c trungbnh (50-200 ml/24h). Ch có8BN (14,6%)b HRMm c n ng (>200ml/24h).
B ng 3.5. r uch ngv toàn th n ( n 55 Tri uch ngl msàng S l ng T l
S t 12 21,82%
M t m i 36 65,45%
Ăn u ng kém 33 60,00%
G ysútc n 26 47,27%
Ram h itr m 3 5,45%
H ch ngo ibi n 1 1,82%
Các tri uch ng ikèm HRM th ngg pnh tlàm t m i(36/55, 65,5%), n u ng kém (33/55, 60,0%), sútc n(26/55, 47,3%),s t(12/55, 21,8%), khó th (11/55, 20,0%), au ng c(9/55, 16,4%). Ch có3BN (5,5%) có bi uhi nram h itr mvà1BN (1,8%) cóh ch ngo ibi n. Ngoài ra, 10 BN (18,2%) kh ng
có tri uch ngg ngoài bi uhi nHRM.
B ng 3.6. r uch ng th cth ( n 55 Tri uch ng th cth n= 55 T l
Bnh th ng 4 7,27%
Raln 15 27,27%
Ral m 27 49,10%
R rào ph nang gi m 7 12,72%
Ral rít, ral ngáy 2 3,64%
T ng 55 100%
Khám th cth ph icho th y51 BN (92,8%) có bi uhi nranb nh l ,th ngg pnh tlà ran mvà rann ,chi m t l l n l tlà 49.1% và 27,3%.
B ng 3.7. Ngu nnh n c aHRM qua các xét ngh m c n l msàng M c
Nguy nnh n
Nh Trungbnh tr l n T ngs P-value
n % N % n %
Gi nph qu n 6 10.9 8 14.6 14 25.5
0.001
Lao ph itái phát 10 18.2 5 9.6 15 27.3
Ung th ph i 2 3.6 4 7.3 6 10.9
Vi mph i 4 7.3 2 3.6 6 10.9
N mph i 2 3.6 2 3.6 4 7.3
pxe ph i 2 3.6 3 5.4 5 9.1
Ch arõ nguy nnh n 3 5.4 2 3.6 5 9.1
T ngs 29 43.6 26 52.7 55 100
Nh nxét Theob ng tr nta th yLao ph itái phát là nguy nnh nhayg pnh tchi m27,27%%, ng th hai là do Gi nph qu nchi m25,45%, ung th ph ivà vi mph i g p t l nh nhay 6/55 b nh nh n chi m10,91%, chi míth nlà ápxe ph ichi m9,09% vàn mph i7,27%. Có 5/55 b nh nh nchi m 9,10% ch arõ nguy nnh n.
IV.B NLU N
Nghi n c u c a chúng t i cho th y: (1) -HRM tr n b nh nh n có ti n s lao ph i g p ch y u nam gi i, cao tu i sau khi kh i b nh >1 n m;
(2)- M c HRM th ng là nh và trungbnh và kèm theo các tri uch ngl msàngc a h ich ng nhi m tr ng nhi m clao và (3) nguy n nh n g yHRM ph bi nnh tlà lao ph itái phát và gi n ph qu n.
Các di ch ngg yHRM hayx yra tr n b nh nh n lao ph i c cót nth ng nhi u và c i utr lao tr . G p nam nhi u h n n và th ng trong l a tu i lao ng. Theo nghi n c u c a Al-Hajjaj
3 tr n b nh nh n b di ch ng lao ph i, nam gi i chi m t l 68.9%.K tqu này có th gi ithíchb i t l m clao ph i nam gi icaoh n n gi i 4 . Th c v y, theo các báo cáot ng k t c ach ng tr nh ch ng lao qu cgia Vi tNam th t l namm c b nh caoh n n g p 3 l n 5 .
Nghi n c u c a chúng t i cho k t qu t ng ngv i m t s nghi n c utrong và ngoàin c khác 4 . Theo tác gi Hoàng Minh 6 , HRM s l ng nh chi m 38.2 %, HRM trungbnh chi m 30,0%, HRMn ng chi m31,8% 2 .Ngoài ra, trong báo cáo c a Prasad và ng nghi p 3 , h u h t
b nh nh n(90,6%) HRM nh và trungbnh, ch có 9,4% HRMn ng 3 .Vi cxác nht ngl ng máu ho rac ngr tquan tr ng,v l ngt ngl ng máu m t ilày u t nguyc t vong. HRMn ng làm t ch nhc p c u N ikhoa. Trong nghi n c unày, k tqu c achúngt icós ch nhl ch m c HRM trungbnh và n ng cao h n so v i nghi n c u c a oànTh Thu Trang vàc ngs 4 . i u
ó có th gi i thích do nguy n nh n g y HRM cácm unghi n c ukhác nhau. Nghi n c u c a chúng t i m c d c ng c th c hi n t i b nh vi n chuy n khoa lao nh ng do th i gian nghi n c u c achúngt ich có1 n mvà úngv oth i i m dch COVID-19, n n s b nh nh n HRM ít (nh )có th s kh ng nvi ndi utr màt i u tr nhà.
V nguy n nh n g yHRM, nghi n c u b nh vi n Geral Otávio de Freitas, Recife, Brasil n m 2010 7 cho th ygi nph qu nchi m38%,n m ph ichi m 16%, lao ph i 8%. Tuy nhi n,k tqu nghi nc u các n cphát tri ncho th y dcht h c c aHRM khác bi tsov icácn c ang phát tri n. Ti u bi u làm tnghi n c ut i M ,nguy n nh n chính c a HRM là vi m ph qu n (26,0%), ung th ph i (23,0%), vi m ph i (10,0%) và lao ph i(8,0%) 2 .Trongm tnghi n c u c aHoàng Minh 6 cho th yHRM chi m48.0%s b nh nh n vào vi n, nhi u nh t là HRM do lao ph i chi m 80,9%, ho ra máudo gi nph qu n7,7%, do ung th ph qu n ph i3,1%. Trong m tbáo cáo c a oànTh Thu Trang 4 tr n162 b nh nh nho ra máuvào i u tr t iTrung t m H H pb nh vi n B ch Mai t 01/ 2008-12/2008 th yHRM do gi n ph qu n chi m t l cao nh t chi m 35,8%, do ung th ph qu n 34,0%, do lao ph i 16,7%, do vi mph i9,3% và don mph ichi m4,3% .
Theo nghi n c u c a Nguy n Th V (2007), B nh vi n i h c Y D c và B nh vi n Ph m Ng c Th ch TPHCM 8 có: 42 ca di ch ng x hang c b i nhi m (47,2%), 32 ca U n m ph i Aspergillus (36,0%), 15 ca gi nph qu n(16,8%).
Tr n m t b nh nh ncó th xu thi n c ng lúc nhi u tri uch ngl msàng nh ho kh c àm (85,4%) và s t(89,9%)g i cób inhi mth m. Các di ch ng lao ph i c g yHRM theo th t th ngg plà:x ph i,x pph i, hang cóhnhl c l c, gi nph qu n và cáchnh nh x hang chi m t l 100%, ngoài
ra còn ph i h p v icáchnh nh khác nh x ph i vàn t v ihoá (87,9%),x pph i(34,8%), gi nph qu n(16,8%).X ph i vàn t v ihoá là di ch ng th ngg pnh t trong nghi n c u c achúngt i, g n50,0% tr nX.quang ph ith ng và 87,9% tr n CT ng c.T n th ng x làm ph i b co kéo, d g yrách,v m ch d n nHRM nhh ng n ch t l ng cu c s ng. Di ch ng nàyv sau có th g ygi n ph qu n và c ng là nguy n nh n g y HRM tái phát nhi u l n.
V.K TLU N
HRM có th g p ng i t ng i utr lao ph i n nh. Nguy nnh n c aHRM tr n b nh nh ncó ti n s lao ph i r t a d ng, trong ócóc lao ph i tái phát ch alo itr vi khu nlao kháng thu c.V v ykhi nh ngb nh nh nlao ph i c có HRM tái i táil i, th n n ckhám và làm các xét nghi m chuy n s u t mnguy nnh nvà có ch n oán s m,h ng i utr thích h pcho ng i b nh, tránh các tai bi n, bi n ch ng c a HRM cho b nh nh n.
T ILI UTHAM KH O
1. Earwood J.S., Thompson T.D. (2015). He- moptysis: evaluation and management. Am Fam Physician., 91(4), 243-249. Conlan AA, Hurwit SS, KrigeL(1983). “Massive hemopty- sis”.JThorac Cardiovasc Surg, 85(1), 120-124.
2. Prasad R., Garg R., Singhal S. et al (2009).
Lessons from patients with hemoptysis attending achest clinic in India. Annals of Thoracic Medi- cine, 4(1), 10-12.
3. oàn Th Thu Trang (2010). M t c i m i m l msàng,c n l msàng vàk tqu i utr b nh nh nho ra máut ikhoah h p b nh vi n B ch Mai, Lu n v n t tnghi pbác s ykhoa, i h c YHà N i, HàN i.
4. Lundgren F.L., Costa A.M., Figueiredo L.C.
et al (2010).Hemoptysis inareferral hospital for pulmonology. Jornal Brasileiro de Pneumologia, 36(3), 320-324.
5. Nguy n Th V (2007). Nguy n nh n ho ra máu tr n b nh nh n lao ph i c , t i phòng khám ph i BV H Y D c và BV Ph m Ng c Th ch t 1/11/2006 n 31/10/2007, N i san lao vàb nh ph i.