Tgp chi Ddn lpc hpc sd2-2020
LAN CHIEM, TRANH C H A P D A T DAI
Of CAC CONG TY LAM NGHIEP TREN DIA B A N TINH DAK LAK:
THlTC TRANG, NGUYEN NHAN VA MOT S 6 GIAI PHAP' TS. Truong Thi Hanh Vien Khoa hoc xa hdi vung Tay Nguyen PGS.TS. Td Van Hoa Trirdng Dai hoc Luat Ha Noi Tom tdt: Tranh chdp, ldn chiim ddt dai Id hiin tupng diin ra giira cd nhdn, tap the ngicdi ddn tpc thiiu sd tgi chd vd ngudi di cu tu- do v&i cdc cdng ty ldm nghiep trin dia ban tinh Dak Ldk, cd tdc dpng xdu din phdt trien kinh ti - xa hpi, an ninh chinh tri. Cd nhiiu nguyen nhdn ddn den tranh chdp, ldn chiim ddt dai, ndi com la do dp luc gia tdng ddn sd, di cu tic do, thiiu ddt sdn xudt, do yeu td lich su di lgi, tdn tgi nhiiu chu thi su dung ddt trin cimg dien tich ddt, su gia tdng lpi thi kinh te trin ddt sdn xudt vd nhdng ke hd trong giao ddt giao rieng.... Trin casdphdn tich thirc trgng, tim hieu nguyin nkdn, bdi viit ndy di xudt mpt so gidi phdp gop phdn gidi quyit vdn di ldn chiem, tranh chdp ddt dai a cdc cdng ty ldm nghiep tren dia bdn tinh DdkLdk.
Tie khda: Ddn tpc, ddn tpc thiiu sd tgi chd, qudn ly. su dung ddt dai, ldm nghiep, tranh chdp, ldn chiim ddt dai. Dak Ldk.
Ngdynhgn bdi: 10/2/2020; ngdy gin phdn bien: 28/2/2020; ngdy duyet ddng: 17/4/2020
Dik Lik la tinh nim d ttung tam Tay Nguyen, nai cu tni ciia nhilu dan tdc tai chd va mdi din, cd vai trd diu tau vl kinh tl va mdi trudng sinh thai ciia viing Tay Nguyen. Day cung la tinh cd sd lugng cdng ty lam nghiep ldn nhit so vdi cac tinh khac. Tir khi thanh lap din nay, cac cdng ty nay da co nhung ddng gdp tich cue cho sy phat trien kinh te, xa hdi cua tmh. Song, do nhilu nguyen nhan, da va dang tdn tai mdt sd bat cap trong quan ly, sir dung dit, rimg cin giai quyit dl phat triln, ttong dd ndi com va biic xiic la tinh trang Ian chiem, ttanh chip dit dai keo dai giua cac ca nhan va tap thi dan cu tren dia ban vdi cac cdng ty
' Bai vilt nay duoc thuc hien trong khuon k h i de tai "Nghien cuv gidi quyet linh trang tranh chdp dat dai bdo ddm phdt triin ben vOng vimg Tdy Nguyen trong hoi cdnh hien /7a>'"_(TN18/X07) thugc Chuang trinh nghien cijii cdp Nha nucrc "'Khoa hoc vd cong nghe ph^ic vu phdt tnin kinh te - xa hoi Tdy Nguyen tj-ong lien ket vung vd hoi nhap qudc te" (KHCN-TN/16-20).
Truang Thi Hanh - To VdnJIda_
lam nghiep. Day khdng chi la vin d l rieng ciia tinh Dik Lik, ma cdn la vin d l chung cua Tay Nguyen va toan xa hdi.
Bai vilt trinh bay thyc trang, nguyen nhan va &h xuit mdt sd giai phap gdp phan giai quyet tinh ttang lin chiem, tranh chip dit dai tai cac cong ty lam nghiep, ddng thdi hudng tdi muc tieu gan phat trien kinh t l vdi dn dinh xa hpi, bao ve mdi trudng sinh thai tren dia ban tinh Dak Lak ndi rieng, vung Tay Nguyen ndi chung.
L Khai quat v l cac cdng ty nong, 13m nghiep tren dia ban tinh D i k Lak Cac cdng ty ndng, lam nghiep d rinh DSk Lik co tiln than tir nhtnig nong, lam trudng qudc doanh dugc thanh lap sau nam 1975. Qua qua trinh tdn tai va phat ttien, cac nong, lam trudng dan dupe chuyen ddi thanh nhiing eong ty ndng, lam nghiep.
Thuc hien Nghi quyit sd 28/2003/NQ-TW ngay 16/6/2003 Ve viec Tiep tuc ddi m&i, sap xip vd phdt trien ndng, ldm tnc&ng; Thong tu 04/2005/TT-BTNMT cua Bd Tai nguyen va Mdi trudng ngay 18/7/2005 Ve hudng ddn cdc bien phdp qudn ly. su dung ddt dai cdc ndng, ldm truang; Nghi quyit sd 02/NQ-CP ngay 9/01/2011 va Nghi quyit s l 11/NQ-CP ngay 24/2/2011 cua Chmh phil Vi viic Tiep tuc day mgnh sdp xep, cd phdn hda. doi m&i doanh nghiep Nhd nudc..., cac ndng, lam ttirdng qudc doanh ttong ca nudc da co nhiing sap xep, doi mdi va bien ddng nhat dinh.
Tai Dak Lak, sau sap xep ddi mdi, den nay tren dia ban tinh con 57 don vi ndng, lam trudng, trong dd cd 34 edng ty ndng nghiep, 15 edng ty lam nghiep, 6 ban quan ly rimg phdng hd va dac dyng, 2 vudn qudc gia. Cac to chuc nay hien dang quan ly, sir dung tten 534.690 ha. Theo dd, 15 cdng ty lam nghiep quan ly, sir dung dien tich 197.254,59 ha, trong do: dien tich dugc giao la 80.446,42 ha; dien tich da chuyen sang thue dat la 116.788,17 ba; dien tich dang lien doanh, lien ket gop vdn quyen sir dung dat 5.152,16 ha;
dien tich sir dung dimg muc dich 181.116,98 ha; dien tich su dyng vao muc dich khac 330,90 ha (Tmong Thi Hanh, 2017).
Tinh D i k Lik da trien khai ra soat tdng the dien tich dat, rimg do cac cdng ty ndng, lam nghiep, cac ban quan ly rimg, ban quan ly vudn Quoc gia, cac td chirc khac quan ly, su dung tu 2011 d i n nay, ddng thdi ra soat nhiing vy viec tranh chap, khilu nai dit dai tai cac cdng ty ndng, lam nghiep. Kit qua cho thay, toan tinli cd 35 don vi dang sir dung dit ndng, lam nghiep cd vi pham phap luat ve dat dai, 958 trudng hgp xay nha trai phep, 6.075 vu lin chilm din din ttanh chip dat rimg, chu ylu tai cac cdng ty lam, ndng nghiep. Qua dd, UBND tinh da thu hdi 4.206 ha dat cua 8 td chirc, Sd Tai nguyen va Moi trudng tinh da thu b l i 2.652 ha dit ciia 6 to chirc vi pham phap luat dat dai giao ve dia phuang quan ly, sir dung (UBND tinh D i k Lik, 2018).
2. Thuc trang l i n chiem, tranh chap flat dai d cac cdng ty lam nghidp
Theo kit qua kilm tta, ra soat, danh gia ciia UBND tinh Dak Lik, tinh rieng nam 2017, tai cac cdng ty lam, nong nghiep ttong tinh, dien rich dat dai bi xam canh la 5.492,9 ha, s l vu pha ning trai phep la 195 vy, dien tich rimg bi lin chilm la 789,758 ba.
Tgp chi Ddn tdc hpc so 2 - 2020
Tmh ttang lin chilm dit dai dien ra phd bien d mpi noi, ndi com va biic xiic la d cac huyen Ea Slip, Cu M'gar, Krdng Nang, Ea H'leo, Krdng Bdng,... Bao eao ciia UBND cac huyen Ea Slip, Krdng Bdng, Kr6ng Pik, Lak va thi xa Budn Hd cho bilt, tii' nam 2011 din thang 5/2017, tdng dien tich rimg bi lin chiem tten dja ban la 3.691,29 ha, vdi 876 vu pha rimg, lan chiem dat. Huyen Krdng Nang quan ly 2.304,82 ha dat lam nghiep thi bi lin chilm 952,29 ha (41,3%).
Theo Kit luan sd 1600/KL - TTCP ngay 22/6/2012 ciia Thanh tta Chinh phu, kit luan thuc hien phap luat ve Ddu tu, qudn ly sic dung ddt dai vd gidi quyet khieu ngi, td cdo mot so du dn trdng rimg, trdng cao su, du dn kinh ti qudc phdng cho thay. Ban quan ly rimg phdng hp diu ngudn Krdng Nang dugc giao quan ly 7.925,27 ha, trong dd dien tich bj lin chilm khoang 2.661 ha (33,5%). Trong 2.034,82 ba dat lam nghiep do UBND cac xa tren dia ban huyen quan ly, dien tieh bi lan chiem trdng cay cao su, ca phe, bip, mi... la 952,29 ba (41,3%) (UBND tmh Dik Lik, 2018).
Tinh ttang lan chiem, tranh chap giii'a tap the cac bp dan va cdng ty lam nghiep dien ra pho bien. DiSn binh la mpt sd vu nhu: 96 hd dan tgc thieu so (DTTS) tai chd E-de tai thi ttan Ea Slip, xa Ea Le va xa Cu Khang (huyen Ea Sup) lan chiem va tranh chap dat ciia Cdng ty ed phan cao su Phudc Hda; 156 hd dan E-de xa Ea Wy va xa Cu Mdt (huyen Ea H'leo) ttanh chap vdi Cong ty TNHH CIC Highland; 29 hd dan E-de tai cac xa Ea Tar, Ea M'Roh va Ea Kiet (huyen Cu M'gar) lan chiem dat rimg thudc Cdng ty TNHH lam nghiep Budn Ja Warn;
159 hg dan E-de buon Ea Nao, xa Ea Tu, thanh phd Budn Ma Thudt ttanli chap 78,48 ha vdi Lam tm'dng 30/4; 35 hp dan E-de budn Biing, xa Ea Kpam (huyen Cu M'gar) lan chiem 85,4 ha ciia Cong ty TNHH MTV cao su Dik Lik;...
Ngoai cac vu tranh chip dit dai tap the ngudi dan vdi cac cdng ty, cdn cd mgt sd vy ttanh chap dit dai tap thi giiia eac cpng ding DTTS vdi nhau. Dien hinh la vu 15 hd dan toe mdi den tai xa Ea Tam va xa Cu Kldng (huyen Krdng Nang) lan chiem dat dinh canh, dinh cu ciia ngudi E-de d ttlu khu 311 va 314a.
Hau bet cac vu lin chilm, ttanh chip dit dai ndi tten deu cd dan giri cac cap tham quyen, nhung rat phirc tap, khd giai quyit. Diln hmh la vu lin chiem, ttanh chap tai xa Vu Bon, huyen Krdng Pik. Nam 2017-2018, Cdng ty TNHH hai thanh vien Lam nghiep Phudc An da ttien khai dy an san xuit ndng nghiep theo hudng tap trung va ap dung cdng nghe cao vdi 100 ha ttdng chudi xuit khiu, tting thii nghiem 50 ha ca cao xen vdi chudi, dem lai thu nhap cao va giai quyit lao dgng cho nhilu hd dan. Nam 2019, cdng ty tilp hre md rpng dy an ttdng ehuoi vdi dien ttch 400 ha. Tuy nhien, tten vimg du an cdn 82 ha dit xam canh, lin chilm, mua ban, chuyen nhupng ttai phep nim xen ke. Cdng ty thuc hien phuang an hd ttg 7 trieu ddng/lha ddi vdi dit xam canh ttdng hoa mau nhung cbua canh tac, din bii tiln theo gia thuc te vdi dat da ttong dilu, ca phe, cao su, hi tieu, ca eao. Cac hd cd dien tich dit bj thu hli cdn dugc xem xet bd tri viec lam. Tuy vay, mpt sd hd dan nhan din bu va giao dit vdi thai dp mien cudng vi sp khdng nhan tbi cd tbi mit tring, Nhilu hd khdng giao dit vdi ly do mii'c den bii, hi trp chua thoa
Truang TliiHgnh --TdVinH^
dang. Mot s6 Idiae clio tSng co nang mite din bii, hi ttg len bao nhieu thi ho van khong chap nhan vi mat di nguin muu sunh lau dai. Nguyen vpng chung la cong ty tta lai dit de dja phucmg lam thii tae elp giay chiing nhan quyln sit dung dit cho nguoi dan. Tong so eo 56 ho dan khong nhan tien ho tta va giao dit, ttong do co 26 hp dan tpc Hmong.
Tit nam 2011 din 2018, tai cac eong ty lam nghiep DSk Lik, ting dien tich dat bi lan chiem la 6.864,91 ha, dien tich dit dang ttanh chip 12.598,96 ha (UBND tmh DSk Lak, 2018).
Tinh ttang lln chilm, ttanh chip dit dai diln ta phi biln cr cac xa, huyen, eac cong ty lam nghiep, vu viec keo dai, phiic tap va kh6 giai quyit hien nay da tac dpng khong mong muon den nliilu mat eua phat ttiln kmh tl - xa hpi tinli DSk LSk, ro net la tac dpng den kinh te, su on dinh xa hpi, quan he dan toe va an ninh chinh tri.
Dli vcri kinh tl, lln chilm, ttanh chip dit dai da anh huong tieu cue den hieu qua hoat dpng cua cac cong ty lam nghiep. Kha phi biln la kl hoach san xuit khong hoan thanh, dat dai bi bo hoa, tting ttpt dinh tte, suy giam, mit mat nguin tai nguyen rimg, kinh doanh khong co lai. Trong 15 cong ty lam nghiep chi co 1 don vi san xuat kinh doanh co lai 4,9% sau thue, 4 don vi thua 15, sl con lai dat miic lai thip, duoi 0,1% (Trucmg Thi Hanh, 2017). Hon niia, lin chilm, ttanh chip dit dai con lam thiet hai kinli tl eua chinh nguoi dan lien quan, hoi trong nhilu ttuong hpp, do lin chilm va tranh chip ma dit bi bo hoa, khong dupe canh tac, dan den thu nhap cua nguai dan giam sut. Mpt so du an trong cao su that bai, bi pha san do khong quan ly nii dit va rimg dupe giao, thilu von dl tiep tue dau tu va cham soc. Viec cho thue diit, thue rimg kem hieu qua do ehua danh gia dung kha nang bao ve rimg, nang lue tai chinh cua chti du an. Khi ttiln kliai, trir mot sl eong ty c6 bo tri lire lupmg ehuyen ttach bao ve rimg, con lai hau het khong man thu nhimg quy dinh ve bao ve rimg. Mpt so dien tich rimg hi khai thac de trong cao su nhung that bai da tu chuyen doi trong cac loai cay khac hoac sang nhupmg cho chii khac,... Tac dpng tieu cue ve kinh te ciia lim chiem, tranh chap diiit dai CO the thiiy ro qua vi du ve vu viec dien ra tai Cong ty TNHH hai thanh vien Lam nghiep Phuoc An, xa Vu Bon, huyen Krong Pak 6 tren da neu.
Lan chiem, ttanh chap dat dai tai cac cong ty lam nghiep con tac dpng kliong mong muon den on dinh xa hpi, quan he dan tpc va an ninh chinh tti. Nhu da de cap, viin de nay 6 tinh Dak Lak dien ra gitra mpt ben la ca nhan, tap the nguoi dan, chii yeu la cae DTTS tai cho E-de, Mnong vol mpt ben la cac eong ty lam nghiep, ttong khi eac diin tpc do von la chti nhan lau doi ciia Tay Nguyen. Cac tranh chap dat dai diln ra keo dai, ehua duoc giai quyet vo hinh ehimg lam suy giiim long tin von vimg chac va dupe thir thach qua hai cupc khang ehien ctiu nuoc eiia nguoi dan tai ch6 vol he thing chinh tti dia phuong, anh hudng din quan he giira cac DTTS tai chi voi cae dan tpc moi din. (i khia canh dang lo ngai hon, ttanh chap dat dai cung la mpt ttong nhung nguyen co dl cac thi luc thii dich, phan dpng trong va ngoai nude lpi dung, tuyen ttuyin va kich dong ngucri dan gay mit trat tu xa hoi, tac dpng tieu cue den doan ket dan tpc, an ninh chinh tri vimg Tay Nguyen.
Tgp chi Ddn lpc hpc so'2 - 2020
3. Mpt so nguyen nhSn din din Ian chiem, tranh chip dat dai 3.1. Ap lire gia tdng ddn so
Do lpi the vl tai nguyen dat dai, tir sau nam 1975, nhat la tit khi dat nudc chuyin sang Dli mdi (1986), Dak Lak noi rieng, Tay Nguyen ndi chung trd thanh miln dit hira viy gpi ngudi Kinh tu cac tinh ddng bang Bac Bd, mien Tmng va cac DTTS mien nui phia Bic di cu tu do len phat trien cac loai cay cdng nghiep hang hda gia tri cao nhu ca phe, hd tieu, cao su, dao ldn hot. Dan so tinh Dak Lak tang nhanh bat thudng theo ca hai hudng ty nhien va co hoc, dac biet tang co hpc. Cudi nam 1975, dan sd cua tinh la 350.000 ngudi, nam 1979 tang len 500.000 ngudi va din nam 1990 ed khoang 900.000 ngudi, tang 2,5 lin so vdi nam 1975. Din cuoi nam 2003 dan sd toan tinh cd 2.003.520 ngudi, tang 5,68 lan so vdi nam 1975 gdm 43 dan tpc smh sdng (Cue Thong ke tinh Dak Lak, 2004). Do tach tinh nen tir nam 2004, dan so Dak Lak giam xudng con 1.524.313 ngudi. Tuy nhien, tinh ttang di cu tu do den tinh Dik Lak van tiep tuc dien ra lam cho dan sd cua tinh khdng ngimg tang len nhiing nam sau dd. Nam 2018, dan sd cua tinh la 1.919.147 ngudi (Cyc Thdng ke tinh Dik Lak, 2019).
Ben canh di dan cd td chiic. Dak Lak la noi thu hut ngudn di cu tir do d at. Giai doan tir nam 1976 den 2004 cd 57.995 hd vdi 282.230 khau di cu ty do den cu tni tten dia ban 13 huyen, thi xa va thanh phd cua tinh; tii' nam 2005 den 2014 cd 1.529 hp vdi 7.685 khau dan di cu tu do din DSk Lik va khdng ngimg gia tang (Ban Dan tdc tinh Dak LSk, 2015). Dan di cu ty do den Dak Lak chii yeu thudc cac DTTS mien nui phia Bae vao tap ttung tai cac huyen vimg sau, vimg xa, cdn nhieu dat rimg nhu Lak, Ea Slip. La nhung cu dan nong nghiep, lay trSng trpt lam nen tang, dat san xuit ludn la tu lieu bang dau va thiet yeu ciia cac cu dan tai cho va mdi den. Trong khi dat rimg deu dupe quy hoach, cd chu quan ly, sir dung. Dan sd gia tang bat thudng cpng vdi can sdt ttdng cay cdng nghiep dien ra manh me nen dat san xuat klian hiem dan, thudng chi khoang 0,5 - 0,7 ha/hd, tinh trang thieu dat san xuat ngay cang phd biln. Hien tai, viing Tay Nguyen cd khoang 52.940 hd thilu dit san xuat, vdi dien tich khoang 24.075 ha, nhilu nhit la tinh Dik Lik cd 19.198 hd thilu dit san xuit (chilm 36,3 % tdng sd hp thieu dit san xuit toan viing), vdi dien tich 6.591 ha. Phin nhieu cac hd gia dinh tte mdi tach ra co it hoac khdng co dit san xuit. Trong bdi canh ap lyc gia tang dan sd ti^r nhien va co hpc cao bit thudng, dl duy tri cudc sdng, mdt bd phan ngudi dan khdng cdn each nao khac la lan chiem dl rdi din din tranh chip dit rimg thudc quyln quan ly, su dung ciia cac cong ty nong lam nghiep, dac biet tren phin dit trdng rung va dat trdng ddi trpc.
3.2. Ddt nong nghiep cua ngudi ddn tgi chd ndm trin ddt sdn xudt cua cong ty tu tru&c khi quy hogch 3 logi rimg
Nam 2005, Thu ttrdng Chinh phii ban hanh Chi thi sd 38/2005/CT-TTG ngay 05/12 vl viec ra soat, quy hoach lai 3 loai rimg la rimg phdng hd, rimg dac dyng va rimg san xuat, ttong dd rimg san xuit la rimg ttdng va kinh doanh cac cay lam nghiep phyc vu myc dich lam nghiep.
Truang Thi Hgnh - To Van Hoa Tai Dak Lak, dien tieh dat san xuat nuong riy huu canh ciia ngudi dan tai chd da tdn tai tii lau ddi trudc khi Nha nudc quy hoach rung san xuit trong eac cdng ty lam nghiep.
Dien tich nay thudng nam rai rac, xen ke d cac lam phin, tao biic ttanh da bao trong dat san xuat thudc quyen quan ly, sir dung cua cac cdng ty, eac ban quan ly lam nghiep. Khi dat rimg danh eho san xuat duoc khai thac, ngudi dan trd lai nhan dit cii ciia cha dng va md rdng them de ttdng ttgt, gay ra cac vy lin chilm, ttanh chip dit dai. Day la mpt trong nhirng nguyen nhan dan den lan chiem, ttanh chip dit dai cua ngudi dan tai cho, bdi dat ciia hp da cd san tren dat rimg dupe quy hoach thanh san xuat ciia cac cdng ty lam nghiep.
3.3. Bdt cap trong phdn edp qudn ly rung vd qudn ly ldm nghiep
Theo quy dinh cua Nha nudc, cac edng ty lam nghiep khdng cd chirc nang xir ly sai pham rimg, chi dupe phep tuyen tmyen, giao dye, ngan chan, lap bien ban va bao cao vdi nganh kiem lam khi cd sai pham lam luat. Nhu'ng nganh kiem lam ciing chi cd chiic nang hd trg, xir ly vi pham lam luat, cdn cac vi pham lien quan den dat dai, tai san tren dat nhu nha chdi, cay tring..., k i l m lam phai bao bao UBND xa, Phdng Tai nguyen mdi trudng cua huyen xii ly. O chieu canh khac, do dien tieh lam phan rdng, can bd cdng ty thieu, binh quan dien tich rii'ng/can bd cao, nguon kinh phi it nen hieu qua quan ly, sir dung Tu'ng dugc giao edn ban che. Cdng tac quan ly rimg ciia cac cong ty, ban quan ly cdn Idng leo, tiiy tien, mgt so can bd dia phuang, can bg cdng ty chiem dung dat lam nghiep trai phep khdng bi xii ly, dan den ngudi dan cung lam theo.
3.4. Bdc thit sd huu ddt dai vd tap tuc sd- dung ddt rdy cua ngudi ddn tgi cho Trong xa hdi truyen thdng, d cac dan tpc E-de, Mndng ciia tinh Dak Lak ciing nhu cac DTTS tai cho Tay Nguyen ton tai sd hiru tap the ve dat dai. Theo dd, dat rimg thupc quyen sd hiru va phan phdi ciia cpng dong buon/lang, dugc ghi nhan trong luat tyc, dac biet rd net va cu the trong Luat tuc E-de, dugc cac thanh vien trong budn/lang biet ro, tuan thii nghiem ngat. Tu sau nam 1975, cac Hien Phap, Luat Dat dai lan lugt duoc ban banh, quy dinh dat dai thudc sd huu toan dan. Du may chuc nam da qua, Luat Dat dai mdi dugc tuyen truyin, ap dung rpng rai, rrhung quyen sd buu dat rirng ciia cdng ddng budn/lang xua van dpng lai trong tam tbiic ngudi dan tai chd.
Cho d i n trudc ngay mien Nam giai phong, d cac dan tgc tai chd nhu E-de, Mndng tinh Dak Lak, tap quan quay vong dat ray luan khoanh khep kin van tdn tai. Theo dd, dat canh tac ciia mdi hd gia dinh gom dat duong canh vdi dien tich 1 - 2 ha va dat huu canh vdi dien tieh hang chuc ha. Mdi dam ray dupe canh tac 1 - 2 nam rdi bo hda de chuyen sang dam ray mdi, den dam ray cuoi cimg lai chuyen ve dam ray ban dau, tao thanh cbu ky quay vdng dit ray khep kin. Thyc hien Luat Dat dai va chii truang phat trien kinh te, tir sau nam 1975, cac ndng, lam trudng quoc doanh dugc thanh lap, cdng tac quy hoach thyc hien chu y l u tren ban dd, tap quan quay vdng dat ray khdng dupe xem xet, toan bd dat ray buu canh ciia ngudi dan d i u quy hoach vao cac nong, lam trudng, cac hd dan tai chd chi cdn quyln canh tac tren dat ray duong canh.
Tgp ciii Ddn tpc hpc so 2 -2020 53 Khac biet sd hiiu dit ning va tap tiic quay vdng dat riy huu canh ttruyin thing la
nguyen nhan dan den nhung lan chiem, tranh chap dat dai khd giai quyet va keo dai giira cac cdng ty va ngudi dan tai chd, do mdt ben can cu vao quy hoach dat dai va sd hiiu toan dan cita Nha nudc, mdt ben van bao luu quy hoach va sd hiiu dat rimg cua cdng ddng tai cac cong ty lam nghiep d Dik Lak trong nhiing nam qua.
3.5. Nhu cdu ddt canh tdc vd gia tdng Iffi thi kinh te ti-in ddt sdn xudt nong nghiep Da so dan di cu tu do den Dak Lak la ndng dan, lam ndng nghiep nen dat san xuit la nhu ciu sing edn. Do thieu dat, thieu viec lam mdi nen img xii thudng thiy la pha rimg dl co dit canh tac. Pha rimg lam nuong ray la tap quan ttdng ttgt tmyen thdng cua mdt sd DTTS miln niii phia Bac di cu den, dien hinh la dan tdc Hmdng. Noi cu tni thudng d loi rimg dac dyng, rimg phdng bd,... Khi kiem lam phat hien, hp da dn dinh ddi sdng, dan den di dcd, giai tda khd khan. Tinh ttang nay phd bien d cac tieu khu rimg dac dung, rimg phdng hd dau ngudn tai huyen Krong Nang, Ea Sup,...
Gia tri dat canh tac do san xuat ndng nghiep cao hem vdi ttdng va bao ve rimg. Tai cac du an trong rimg, trdng keo lam nghiep dem lai hieu qua kinh te thap so vdi trong cay cdng nghiep hang hda nhu ca phe, cao su, hd tieu,... Can sdt cay cong nghiep va lpi ich cao ve kinh te ma no dem lai dan den nhu cau dat san xuat cua ngudi dan ngay mdt tang cao. Lgi nhuan cao tii' san xuat cay cdng nghiep la nguyen nhan dac thu thdi tbiic ngudi dan tang dien tich san xuat qua lan chiem dat rii'ng, chuyen ddi muc dich su dyng dat tu lam nghiep sang nong nghiep. Tinh trang ngudi dan tai chd chuyen nhugng quyen sir dung dat ray nam trong dat san xuat cua cdng ty lam nghiep cho cac dan tdc mdi den dien ra kha phd bien, lam gia tang lan chiem, tranh chap dat dai.
3.6. Bdt cap cua cong tde giao ddt, giao rirng
Giao dat, giao rung la cbinh sach lam nghiep quan trgng ciia Nha nudc nham xa hdi hoa nghe rimg, cai thien, nang cao thu nhap cho ngudi dan sdng trong rimg va gan rimg, dong thdi gop phan duy tri, bao ve von rimg bien cd. Cd hai hinh thirc la giao dat rimg ngheo de ngudi dan trdng, kinh doanh cay lam nghiep va giao dat rimg phong hd de ngudi dan quan ly, bao ve.
Nhiing nam qua, cdng tac giao dat, giao rimg d cac cdng ty lam nghiep Dak Lak con bat cap: (i) Diln ra tinh trang giao dit, giao rimg cho hd ngudi dan cu tni tai dia phuang nhung chua co dang ky hd kliiu thudng tni, thudng la cac hd gia dinh dan tdc Hmdng"'; (ii) Dien ra ttnh trang giao dit, giao rimg cho nhilu hd gia dinh can bd, cong chiic ttong cdng ty khong du tteu chuin va khdng dimg ddi tugng; (iii) Mdt sd dien tich dat, rimg da giao khdng dugc sir dung dung muc dich, chuyin tii mue dich lam nghiep sang muc dich ndng nghiep; (iv) Mdt sd dien tich dat rimg dugc giao kliong dugc sir dung va bi bd hoang ttong nhieu nam.
" Mpt trong cac dieu kien de duac giao d4t, giao rimg la hp gia dinh phai co dang ky ho khau thuang tni tai dia phuong. Nhieu ho dan toe Hmong di cu tu do chua co gidy to tiiy than noi chung va dang ky ho khau noi rieng.
Ti-uang Thi Hgnh - To VdnHoa_
Vdi chinh sach kliuyen khich diu tij phat ttiln ndng, lam nghiep, tir nam 2010 den nay, tren dia ban tinh Dak Lak, cac cdng ty lam nghiep dugc thue dit, thue rimg de bao ve va phat trien rii'ng. Trong thyc te, sau khi thue dit, mdt sd cdng ty chi quan tam den chuyen doi rimg tir rung ngheo sang rimg san xuit ma tiiiiu quan tam din bao ve rimg. Tinh ttang ngudi dan pha rimg xam canh, lan chilm rimg xay ra ttong sudt thdi gian hoan tat thu tiJc va thuc hien du an, dan den tranh chap, khilu kien keo dai, khd thu bdi. Mpt sd cong ty ty giai quyet bang each bdi thudng edng khai hoang cho ngudi dan d l thu hdi dit quy hoach ttdng cay cdng nghiep, nhung nhieu hd dan khong dong y, din din phan ddi, tu tap gay roi.
Nhiing bat cap ttong cdng tac giao dit, giao rung la nguyen cd gdp phan dan den viec sii dung dat, rimg khong hieu qua, lam gia tang lin chilm, tranh chap dat, rimg dien bien phiie tap.
4. Mot sd giai phap
Tren ca sd ket qua nghien ciiu va xuit phat tir thyc tiln dang dien ra, bai viet de xuSt mdt sd giai phap nham gdp phan giai quyet thuc trang lan chiem, tranh chap dat dai trong cac cdng ty lam nghiep tren dia ban tinh Dak Lak hien nay nhu sau:
Mot la, cdn cd chinh sdch quyet Hit nhdm chdm diet vdn ngn di cu tu do. Chinh phu can cd ca che, chlnh sach uu tien, ho trg nguon lyc de on dinh ddi song, phat trien kinh te - xa hpi cac tinh mien niii phia Bac, tu dd ban che va eham dut di cu tu do tir cac tinh nay vao Dak Lak noi rieng, Tay Nguyen ndi chung. Ddng thdi, tiep tyc bd tri ngudn vdn cho tinh Dak Lak de dn dinh di dan ty do da keo dai nhieu nam. Ddi vdi cac tinh mien niii phia Bac, can quan ly chat che dan cu, tuyen tmyen van dpng de ngudi dan yen tam d lai xay dung que huang. Rieng tinh Dak Lak, can dn dinh ddi sdng cua bd phan ngudi dan da di cu ty do tu lau, ban che giai quyet chinh sach cho dan di cu tu do mdi, tranh tinh trang hd trp tdt cang thu blit dan di cu tu do den.
Hai Id, ddy nhanh cdp gidy chirng nhdn quyin su dung ddt. hodn thdnh quy hogch ddt dai thuc hien giao ddt. giao rimg diing quy dinh. UBND tinh, Sd Tai nguyen va Mdi trudng, cac cdng ty lam nghiep cimg cac ban nganh hen quan can hoan tat ban do, hd sa dia chinh, hd so ky thuat phan anh dimg hien ttang tpa dp, ranh gidi cac loai rimg va ehii the quan ly, su dung. Chinh phu sdm bd sung, hoan thien, ban hanh cac co che, chinh sach v l quan ly, sir dung dit dai phu hop vdi dieu kien tii nhien va dan cu tinh Dak L i k ndi rieng, vimg Tay Nguyen ndi ehung, trong do can chii y dac diem van hda cac DTTS tai cho.
Ba la, ddnh gid hieu qud qudn ly, su dung ddt rirng di giao ddt. giao rieng hieu qud han. Viec danh gia phai bao dam hai hda giua quan tri doanh nghiep, san xuat, ngudn luc lao dgng vdi dien tich dat dugc giao phii hgp nang luc cong ty. Ddi mdi quan ly doanh nghiep, d i y manh c l phin hoa song song vdi xay dyng chiln lupc trong quan ly dat rimg. Ben canh dd, ra soat, thu hdi dien tich dit bi lin chiem, sir dung khdng dimg muc dich giao cho dia phuong quan ly. Cac cdng ty can xac dinh chien lupc kinh doanh de nhan dien tich vira du,
Tgp chi Ddn tpc hpc so 2 — 2020 55 ttanh nhan qua kha nang dan den quan ly kem hieu qua. Hoan thanh chuyin giao dit va hd
so dit khdng sit dung hoac sit dung kem hieu qua giao lai cho dia phuang dl cip cho hd dan thieu dat san xuat.
Bdn Id, gidi quyet dirt diim cdc vu khieu kiin ve ldn chiem, ti-anh chdp ddt dai UBND tinh, Sd Tai nguyen va Mdi trudng va cac ban nganh can tang cudng thanh tta, kilm tta, giai quyet tranh chap, khieu nai dat dai giiia ngudi dan va cac cdng ty lam nghiep ttanh dl keo dai, gay buc xiic, anh hudng den niem tin cua dan; (i) Ddi vdi dit cua cdng ty dang bi hd gia dinh, ca nhan lan chiem, neu la dien tich dang canh tac va nam ttong ke hoach sii dung dit cua cong ty thi thuc hien giao khoan, trudng hgp khdng nam ttong ke hoach su dung dit eiia cdng ty thi thu hoi theo quy dinh cua phap luat; (ii) Ddi vdi dat cua cac edng ty dang bi ttanh chip, nlu dat ttanh chap do gia dinh ndng dan da san xuat dn dinli nhung anli hudng den kl hoach sir dung dat ciia cong ty thi giao lai dia phuang giai quyet, rieng dat ttanh chap dang san xuat In dinh nhung nam ttong ke hoach sir dung dat ciia cdng ty thi ky hpp ddng giao khoan dat vdi gia dinh.
Ndm Id, dieu chinh quy hogch 3 logi ddt rimg. Thyc te cho thay, viec quy hoach 3 loai dat rimg hien nay chua phii hgp. Mdt sd khu virc co kha nang phdng hd thi lai quy hoach rimg san xuat, cdn nhiiTig khu vyc kha nang phdng hd khdng dat lai quy hoach la rimg phong hp, vay viec ra soat de dieu chinh lai dat quy hoach 3 loai rii'ng la can thiet. Doi vdi dien tich dat quy hoach rimg phdng hd khdng hgp ly nen chuyen sang rii'ng san xuat. Trong quy hoach, can hoc tach dien tich dat san xuat ngudi dan khai hoang nam xen lan trong lam phan de den bii thoa dang.
Sdu Id, ddy mgnh tuyin tniyen, phd bien phdp lugt ddt dai. Thuc te tai tinh Dak Lak cho thay, ngudi dan cac DTTS tai ch6 trong khi hieu rd sd hihi cdng ddng ve dat rii'ng tinayen thong thi lai it hieu biet ve Luat Dat dai va sd hii-u dat rimg toan dan; sy hieu biet ve Luat Dat dai ciia cac dan tgc di cu tu do ciing ban che, nhat la dan tdc Hmdng. Vi the, cdng tac tuyen tmyen, pho bien Luat Dat dai eho ngudi dan cac DTTS tai chd va cac dan tdc di cu tu do la viec lam co y nghia thilt thyc nhim han che tinh trang lan chiem, tranh chap, khieu kien dat dai nhu hien nay.
Ket luan
Dak Lik la tinh co nhilu cdng ty lam nghiep, boat ddng cua cac cong ty nay da dat dugc nhieu thanh tiJU, gdp phin thiic diy kinh tl - xa hdi phat triln. Song, tmh ttang lin chiem ttanh chap dit dai dang diln ra biic xuc, ndi com tai cac don vj quan ly, sir dung rimg gay nen nhung tac ddng tieu eye ve kinh te, xa hdi, an ninh chinh tri tten dja ban tinh.
Cd nhieu nguyen nhan din din lin chilm, tranh chip dit dai d cac cdng ty lam nghiep tai Dik Lak vdi ngudi dan nhung chii ylu la do ap lyc gia tang dan sd, sau do la cac tac dgng ciia can sdt trdng cay cdng nghiep, bit cap ciia cdng tac giao dit, giao rimg trong phan cap quan iy lam nghiep vdi dac thii sd hiiu dit dai cua ngudi dan,...
Tncang Thi Hgnh -JdJci>!J^
D I gdp phin giai quyit tinh ttang tren, mdt sd giai phap cin thuc hien gom: c6 chmh sach quyit liet eham diit v i n nan di cu ty do; diy nhanh viec cip giiy chiing nhan quyen su dung dat; hoan thanh quy hoach dit dai cho cac cdng ty lam nghiep; ddi mdi cong tac giao dat, giao rimg; danh gia hieu qua quan ly, sir dung dk giao dit, giao rimg hieu qua hon; giai quyet diit diem cac 'vu khieu kien lin chilm ttanh chip dit dai; dilu chmh quy hoach 3 loai rimg; day manh tuyen tniyen, pho biln phap luat v l dit dai.
Tai li§u tham Ithao
1. Vu Tuin Anh (2015), Van di Qudn ly vd sic dung ddi dai & Tdy Nguyin, Bao cao Tdng hgp de tai cap Nha nudc, ma s l TN3/X12, Ha Ndi.
2. Ban Dan tdc tinh D i k Lik (2015J, Bdo cdo ve tinh hinh ddn di cu tu- do din tinh Dak Ldk tic ndm 1976 din ndm 2014. D i k Lik.
3. Cyc Thing ke tinh Dfik Lik (2004), Nien gidm Thing ke 2003, D i k Lak.
4. Cue Thing ke tinh Dik Lik (2019), Niin gidm Thing ki 2018, D i k Lik.
5. Khdng Diln (2005), Thuc trgng su dung ddt dai cua cdc ddn tdc thieu sd tgi chd a Tdy Nguyen vd nhicng gidi phdp, kiin nghi, Bao cao ket qua de tai trpng diem cap Bd, Thu vien Vien Dan tdc hgc.
6. Bui Minh Dao (2006), Nghien cim sd hiru vd su dung ddt rimg cua ddn tpc Gia rai vd E de tinh Dak Lak, Bao cao thupc Dy an Sang kiln khu vue ve tang cudng ddi thoai chinh sach ve quyen cua ngudi dan viing cao va dan tpc it ngudi (RAS 04/001), Ca quan chii tri.
Uy ban dan tpc va UNDP, Thu vien Uy ban dan tdc.
7. Tntong Thi Hanh (2017), "Quan ly, su dung dat cua ndng, lam trudng d tinh Dak Lak - Thuc ttang va mdt so van de dat ra", ttong Vien Dan tdc hpc: Mdt so vdn de vi ddn tpc, toe ngicdi & vung biin gidi vd liin xuyen biin gi&i nu&c ta hiin nay, Nxb. Khoa hpc xa hdi.
8. Vu Dinh Lgi, Biii Mmh Dao, Vu Thi Hdng (2000), S& hiru vd su dung ddt dai d cdc tinh Tdy Nguyen, Nxb. Khoa hpc xa hdi, Ha Npi.
9. UBND tinh D i k Lik, Quyit dinh sd 2851/QD-UBND ngdy 28 thdng 9 ndm 2016 cua Uy ban nhdn ddn tinh Ve viec Thdnh lap Dodn Idem tra, rd sodt, ddnh gid cdc du dn phdt triin ndng ldm nghiep tren dia bdn tinh. Dak Lak.
10. UBND tinh D i k Lik, Thuc trgng qudn ly, sic dung ddt ndng. ldm nghiep tren dia bdn tinh Dak Lak. 2018
11. Dang Nghiem Van (1989), Nhung vdn di xa hdi hiin nay d Tdy Nguyen, trong sach: Tdy Nguyen trin du&ng phdt trien, Nxb. Khoa hpc xa hdi. Ha Npi, tt. 67-151.
12. Baotinttic.vn, tten ttang https://kinhtedautu.com/pha-rung-chiem-dat-tiiach-thuc-ttong- quan-ly-ning-tay-nguyen-alOOO 136.httnl (Dang ngay 27/5/2019, ttuy cap ngay 06/2/2020).
