Nghien ciiu - Trao doi
Lien keX mrdfc - nang luong va an ninh lirong thirc
O NGUYEN CONG NHUE 76' chdc CARE Qudc te tai Viet Nam
N G U Y I N DLTC VINH
Dai sU quan Thuy Didn
T rudc bdi canh nguon nudc tren toan the gidi dang dan can kiet, each tiep can lien ket nudc, nang lugng va luong thue trd nen can thiet de thue hien nhuhg muc tieu phat then ben vdng eua Viet Nam. Tuy nhien, can cd su nd lue va hgp tac gida ca ba nginh d tat ca eac cap.
Tai nguyen nudc trong phat Irien nang lugng
Nudc, nang lugng va an ninh luong thyc la nhQng yeu td can thiet cho su phat trien cua con ngUdi va sU phat trien cua xa hdi.
Lien Hpp Qudc (LHQ) da khSng djnh: "Quyen cd iuong thue". dO ve sd lugng va chat lugng cOa con ngudi. "Quyen cd nudc" cOa con ngudi dugc neu trong Cdng ude Qud'c te ve eae quyen kinh te, xa hgi va van hoa. Nhan thyc tam quan trpng cOa mdi lien ket nay, hot nghj Bonn nam 2011 da khdi xudng chil de "Lien ket Nudc - Nang lugng - An ninh luong thuc - Giai phap cho Kinh id xanh".
Hdi nghj cung da khiing dinh nude, nang lugng va an ninh lUdng thyc gan ket chat che vdi nhau va van de nay can duge giai quyel mpl each long hgp cung vdi sy hdp tac cOa lat ea eae tac nhan ty ca ba ITnh vyc.
Dip thOy dlin laly.
Tai Hdi nghi ThUdng dinh LHQ ve phat Irien ben vQng (Rio+20) nam 2012, cac nUde tham dy cung da nhal tri de ra nhdm nhung mue tieu phai then ben vQng, trong do nhan manh den nhQng hanh ddng va giai phap nhlm bao dam an nmh lUdng thye, nudc va nang lugng cho eac the he tuong lai.
Vay thyc sy mdi lien ket nudc, nang lugng va lUdng thye la nhu the nao? Ve ban chat, md'i quan he the hien lien ket qua lai chat ehe khdng the lach rdi giua nude, nang lugng va lUdng Ihyc. Neu chOng
ta nhin md'i lien ket theo "ban do tau dien ngam'", khi ma nudc, nang lugng va lUdng thyc nhU la cac
"ben tau", Ihi chimg ta c6 the nhan tha'y nhieu "dudng lau" chay qua lai giua cac "ben lau". Neu co mgt sy co tai mdt ben tau, cic dudng lien kel den eac ben khic se bi anh hudng, tac ddng ddn hoal ddng cua ea he thdng. Dly la mdi lien he phu Ihupc lan nhau cOa ba ITnh vyc nay.
Qua trinh lap ke hoach v l ra
cle quyel djnh can xem xel cac
mdi lien kel nham lam han che tac
ddng ty ITnh vyc nay den ITnh vUC
2 0 Tdl nguyen vd Mdi trudng | Ky 2 - Thang 9/2013
khae. Quan Irgng hdn nya. s u phdi hdp va cac giai phap ehung se dat ket qua khi nude, nang lugng v l cac van de an ninh lUdng Ihue dugc giai quyet vdi nhau hon la don le theo c i c h tidp can nganh. Khi mdi lien ket duge quan lam, c i c CO hdi mdi va eac lua chon se xual hien de dap dng c l e thach IhUc p h i t trien. Quan diem cua mdi lien ket la lam tang s u hieu biet ve s y phu thudc lan nhau giya nang lugng, nude va lUdng thuc, nang cao nhan thUc va khudn khd mmh bach n h l m xac djnh va giai quyet s y thda hiep giQa cac nganh, eae ITnh vue chfnh sach khac nhu BDKH cung nhu da dang sinh hpc.
Cach liep can lien ket la can thiet cho hdi nhap giQa ba trong sd cac yeu td ca ban cOa s y phat trien cua con ngudi, tdc la bao dam quyen tidp can nudc, nang lupng, va lUdng thyc, trong khi xem xet cae chUc nang cOa he sinh thai va sinh ke ddng gdp giai phap hudng ldi nen kinh le xanh, dd la mdt trong n h y n g each liep can quan trpng n h l m phat tridn toan cau mdt c i c h ben vQng.
Vai t r o cua n u d c t r o n g phat t r i e n n a n g l u g n g
Ngay nay, nUdc va n a n g lugng gan ket vdi nhau n g i y cang chat che hdn. Lugng nudc cung cap nhieu hay it se cd t i e dpng kha Idn den ngudn eung nang tuong. Trong khi d d , viec san xuat ra nang lugng va dien se anh hudng den tinh s i n cd cOa ngudn cap nudc va chat lugng nudc.
Hien lai, nang lugng rat c I n thiel de san xuat v l p h I n phdi nudc sach cho smh boat cung nhU la x d ly nude thai de bao dam chat lugng nudc dat lieu chudn ve sinh trudc khi x l ra mdi IrUdng. Ddi vdi cae khu vye san xuat nang lugng
khae nhau, nude tham gia true tie'p hoac gian tiep trong qua Irinh san xual.
Dat trong bd'i eanh nang lugng, nude cd m p l vai trd dae biel quan trpng. Nude dugc s y dung de san xua't ra nang lugng nhu san xua't ra dien va nang lugng (dien nang) lai dugc dung de bdm nude, Iruyen tai nude va x d ty nude. Hai he thdng nude va nang lugng nay dan xen, hoa quyen va p h i t tnen dan ten ngay cang phUc lap va ngay cang phu thudc vao nhau.
Tfnh tdl thai diem hien nay, nang lugng va nude deu dang ddi mat vdi nhu cau s d dung ngay eang gia tang, dac biet la khi tl le do thj hoa cua cac qudc gia tren the gidi dang tang len mdt each dang ke trong nhung nam g i n day.
Theo nghien ciru ciia Vien Khoa hgc Nang lugng (Bd KH&CN), Viet Nam se phai ddi mat vdi nguy ca Ihieu hyt nang luong va trong tuang lai khdng xa se trd thanh nudc nhap khau nang tuong. Neu Viet Nam khdng bao dam duoc khai t h I c cac ngudn nang lUdng trong nUdc mdt each hgp ly, nhap khau nang lugng se xay ra khoang nam 2015. Ve tinh hinh tieu thu nang lugng hien nay, trong giai doan 2000-2009, tdng tieu thu nang lugng sd cap cua Viet Nam tang trudng trung binh 6,54%/nam va dat 57 trieu MTOE vao nam 2009. Tieu thy than tang trung binh 12,12%/nam, xang dau tang 8,74%/nam, khi lang 22,53%/nam, dien tang 14,33%/nam - dat 74,23 ly kWh nam 2009.
Hdn nQa, dua tren ket qua d u b i o phat trien kinh te Viet Nam den nam 2030, Vien Khoa hoe Nang luong eung da d y bao nhu cau nang lugng nUde ta nam 2020 la 80,9 tneu MTOE, nam 2025 la
103,1 tneu MTOE va nam 2030 la 131,16 trieu MTOE. Kha nang khai thae va s y dung eac ngudn nang lugng so cap d trong nudc den nam 2050 se nhu sau: San lugng than da ta tU 95 - 100 trieu tan/nam (trong do phan tdn danh cho p h l l dien); dau thd khoang 21 Ineu tan/ nam (chO yeu dung di cung cap cho cae nha may tgc dau trong nude); khi ddt khoang 16,5 ty m^/nam (trong dd cd khoang 14 - 15 ty m^ danh cho p h i t dien); thOy dien khoang 60 ty kWh/nam; ngudn nang lugng tai tao khoang 3500 - 4000 MW.
Tfnh den nay. cd the ndi viec san xuat ra nang lUdng d Viet Nam dua tren ba try cgt chfnh ia d i u khi. than d l va thuy dien. Trong dd. thuy dien ehiem ti trgng tdn trong cd cau san xuat dien Viet Nam. Ngoai muc tieu phat dien, cac nha may thuy dien cdn cd nhiem vu c I t va chdng lu cho ha du trong mua mua bao, ddng thdi cung cap nude cho ha du phuc vu nhu cau dan smh trong miia kiet Theo d d . thOy dien tiep tuc la ngudn nang lUdng chfnh cua Viet Nam, dUng sau nhiet dien than lU nay den nam 2030, Tuy nhien, thOy dien se giam thj phan Irong tdng san lUdng dien tU 2 3 , 1 % (nam 2020) xudng cdn 11.8%
(nam 2030). Nguge lai, thOy dien tfch nang luong se tang d i n lU 2.4% len 3.8%.
N u d c va tac d o n g cua n o d e n an n i n h l u o n g t h u c
Trong tdng s d khdi lugng nudc dugc khai thae sd dung tren l o i n the gidi hien nay la 3.800 ly m3, thi viec tudi tieu nude trong ndng nghiep s d dung 70% (2.700 ty m3). Gan 9 5 % lugng nudc tai cac nudc dang phat then dugc s d dung de tudi tieu eho ndng nghiep.
Tuy nhien eho den nay, ngudn
Tdi n g u y e n v d Mdi t r u o n g | Ky 2 - ThAng 9/2013 2 1
nudc n g l m da giam manh va can kiet d 20 nudc, vdi dan sd chiem tdi 50% dan so the gidi. Nan khan hiem nudc cho ndng nghiep d 3 nUdc san xuat ngu cdc hang dau the gidi la My, Trung Qudc va An Dd dac biet dang lo ngai. Cung vdi dd, nhu cau luong thuc d u kien lang gap doi ciing vdi tac ddng cOa BDKH ddi vdi phan bd nude hien cd ve mat dja ly se lam tang dang ke nhu cau ve nudc va khOng hoang nude tiem tang.
Lien Hap Qudc khSng djnh, Chau A cd the ddi mat vdi tinh trang thieu lUdng thuc trien mien neu khdng tien hanh mdt cuoc each mang triet de trong thoi quen sd dung nudc, Chau A sd huu tdi 70% dien tfch dat dugc tudi tieu cOa the gidi. Hang tram tneu nong dan phai tu chju trach nhiem ve viec dUa nudc vao ddng rudng cua ho, Phan Idn nong dan chl s d dung nhQng thiet bi bam nudc lac hau va khong hieu qua, Tuy nhien. ho lai cd the lay mdt lugng nudc khdng han che vao rudng khien cac ngudn nudc nhanh chdng can kiet. Neu thdi quen nay van tiep dien se dan den tinh trang khong co nudc de san xuat luang thuc va khung hoang luang thuc se la tat yeu bung phat tren khap Chau A, Thuc te da cho thay, cU sd dung nude nhu hien nay, khu vuc Nam A se can them 5 7 % nude de tudi tieu d d n g rudng, trong khi cac nudc Ddng A can them 70%. Trong bd'i canh ea dat va nudc ngay cang trd nen quy gia nhu hien nay, mdt kich ban nhu the rd rang khdng ben vung va khi ngudi dan ddi, xa hdi se trd nen bat dn.
Tai nguyen nUdc b Viet Nam va bai hgc ve an n i n h l u a n g t h y c Viet Nam cd 2 378 con sdng trong dd cd 9 he thdng sdng co
dien lich luu vyc Idn hon 10.000 km2 v l 15 luu vUc cd dien tfch Idn hdn 2,500 km^. Dien tich cOa eae lUu vuc sdng (LVS) chiem 8 0 % dien tfch cda ea nUdc. Lugng mua trung binh hang nam la 1 960 m m vdl tdng lugng ddng chay h l n g nam cda tat ca eac con sdng vao khoang tU 840-850 ty m^ trong dd khoang 300 ty m^ (chiem 40%) trong lanh thd va khoang 500-510 ty m^ la nudc tU ngoai lanh thd.
Sdng Me Cdng cd tong lUdng dong chay chiem 5 9 % tong ddng chay ca nUdc, tiep theo la sdng Hong chiem 14,9%.
Hien lugng nude mat binh quan tfnh theo dau nguai d Viet Nam nam 2010 chi cdn 3 850 m^/nam. Con sd nay da dua Viet Nam vao nhdm qudc gia thieu nudc vdl ngudng tU 4,000 m^/nguOi/nam trd xudng (ngUdng do HOI Tai nguyen Nuac Qud'c te (IWRA) quy dmh) Vdi dan sd va mUc dp phat tnen hien tai, theo tieu chuan tren, LVS Odng Nai va cac LVS d Odng Nam Bd dang dd'i mat nguy co thieu nuOc khdng thudng xuyen va cue bg, trong khi cac sdng Hdng, Ma va sdng Cdn dang tiem can mUc do thieu nudc nay. Theo tieu chuan qudc te ve
•'cang thang do khai thae nguon nudc", vao mua khd may nam gan day, 6 trong sd 16 LVS ea nude ta duac xep loai I I "cang thang trung binh", bd'n luu vuc khac duac xep loai "cang thang mUc do eao" trong dd cd sdng Ma (Thanh Hoa), sdng Huong (ThUa Thien Hue) va sdng Ddng Nai (Dong Nam Bd), Tren hau het cac LVS d Dong Nam Bd, hOn 7 5 % luang nude mua khd b\ khai thae.
Tai luu vuc sdng Ma. ty le nude khai thae len den gan 8 0 % . Cac ty le tren cho thl'y. cac hoal ddng khai thae nude qua mUc da va se
tao nen s y khdng ben vCmg eho eac luu v y c .
V e van de an ninh lUdng thuc, theo Bg NN&PTNT. de dap Ung nhu cau tieu dung eua khoang 130 Irieu ngUdi vao nam 2035 phai c I n tdi 36 tneu tan thdc. Dd dat dUde san lugng nay, Viet Nam can phai duy tri tdi thieu 3 trieu hec ta da't chuyen trdng lua hai vu de ed 6 trieu hec ta da'l gieo trdng.
Tuy nhien, ed the tha'y. trong hai thap nien vUa qua, qua trinh do thj hoa va phat trien edng nghiep dien ra manh me da khien dat ndng nghiep bj thu hep dang ke, Theo thdng ke, dien tfeh da't canh t i e lua cda ca nude den cud'i nam 2007 ehi con 4,1 trieu ha, giam 362,000 ha so vdi nam 2005. Du bao. tU nay den nam 2025, nudc ta cd the phai lay 10-15% dien tfch dat nong nghiep v l cac loai da't khac de phat trien cong nghiep, Theo d d , dien tfch liia nam 2010 cdn khoang 4 trieu ha, den n a m 2015 khoang 3,8 trieu ha, den nam 2020 chi cdn khoang 3,6 trieu ha va giQ on djnh sau nam 2020 la 3.5 trieu ha, trong do dien tfch ehuyen trdng liia nu6c la 3,1 trieu ha. Hon nua, Viet Nam la mdt trong nam nude bi anh hUdng nang nhat do BDKH loan cau. Vdi kich ban nudc bien dang 1 met.
Ddng b l n g sdng Hdng se mat 5.000 km2 dat, Ddng b l n g song Cdu Long bi ngap 15.000 - 20.000 km2, T d n g san lugng luong thuc nudc ta theo dd ed the giam khoang 5 trieu tan.
TrUdc tinh hinh dd, Viet Nam se s d m phai duong dau vdi cac khd khan ve nudc cung nhU la bi thu hep dien tich san xuat nong nghiep va c d the dan den mat an ninh ve lUdng thuc neu khdng ed cac giai p h i p ehien lugc va ben vQng.B
2 2 Tdi n g u y e n v d Mdi t r a o n g | Ky 2 - Thang 9/2013
