mÉu sè chung cña viÖc ®oµn kÕt t«n gi¸o trong t

(1)

12 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 6 - 2013

mÉu sè chung cña viÖc ®oµn kÕt t«n gi¸o trong t− t−ëng hå chÝ minh

hùc tiÔn lÞch sö ViÖt Nam ®· chøng tá quan ®iÓm vÒ ®¹i ®oµn kÕt d©n téc nãi chung vµ ®oµn kÕt t«n gi¸o nãi riªng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ ®óng

®¾n, phï hîp víi hoµn c¶nh riªng cña

®Êt n−íc, ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n C¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc vµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi cña ®Êt n−íc.

Nh−ng ®Ó quan ®iÓm, chñ tr−¬ng ®ã trë thµnh hiÖn thùc, cã hiÖu qu¶ th× cÇn ph¶i t×m ra nh÷ng ph−¬ng ph¸p ®oµn kÕt cho phï hîp. Mét trong nh÷ng ph−¬ng ph¸p mµ Hå ChÝ Minh ®· sö dông lµ cè g¾ng t×m ra nh÷ng mÉu sè chung lµm c¬ së cho viÖc ®oµn kÕt ®ã:

1.

1. §Æt lîi Ých quèc gia d©n téc §Æt lîi Ých quèc gia d©n téc §Æt lîi Ých quèc gia d©n téc vµ quyÒn §Æt lîi Ých quèc gia d©n téc vµ quyÒn vµ quyÒn vµ quyÒn lîi c¨n b¶n cña con ng−êi

lîi c¨n b¶n cña con ng−êi lîi c¨n b¶n cña con ng−êi

lîi c¨n b¶n cña con ng−êi lªn trªn hÕtlªn trªn hÕtlªn trªn hÕtlªn trªn hÕt Nguyªn t¾c cña Hå ChÝ Minh vÒ ®oµn kÕt t«n gi¸o lµ t×m kiÕm, t«n träng vµ ph¸t huy nh÷ng yÕu tè t−¬ng ®ång, thèng nhÊt ®Ó h¹n chÕ, gi¶i quyÕt dÇn nh÷ng yÕu tè kh¸c biÖt. ViÖc gi¶i quyÕt cÆp quan hÖ trªn theo ph−¬ng ch©m “D©n téc trªn hÕt - Tæ quèc trªn hÕt” vµ “tÊt c¶

do con ng−êi, tÊt c¶ v× con ng−êi”. Ng−êi mong muèn: “N−íc ta ®−îc hoµn toµn ®éc lËp, d©n téc ta ®−îc hoµn toµn tù do,

®ång bµo ta ai còng cã c¬m ¨n, ¸o mÆc, ai còng ®−îc häc hµnh”⁽¹⁾. §©y lµ mÉu sè chung, ®iÓm ®¹i ®ång ®Ó ®oµn kÕt mäi ng−êi ViÖt Nam. ChØ trªn c¬ së t−¬ng

®ång lîi Ých ®ã míi cã thÓ ®oµn kÕt tÝn

®å c¸c t«n gi¸o. Kh«ng chØ ra lîi Ých

NguyÔn Xu©n Trung^(*) chung, kh«ng quan t©m ®Õn lîi Ých chung ®ã mét c¸ch thiÕt thùc th× kh«ng thÓ x©y dùng khèi ®¹i ®oµn kÕt ®−îc.

Hå ChÝ Minh ®· chØ ra c¬ së v÷ng ch¾c cña khèi ®oµn kÕt d©n téc lµ lîi Ých chung cña ng−êi ViÖt Nam, ng−êi cã t«n gi¸o còng nh− ng−êi kh«ng t«n gi¸o, ®ã lµ quyÒn ®−îc sèng trong ®éc lËp, tù do, h¹nh phóc. ChØ cã cïng chung mét lîi Ých míi cã ®−îc c¬ së v÷ng ch¾c vµ ®éng lùc m¹nh mÏ cho ®oµn kÕt. Ngay tõ nh÷ng n¨m 20 cña thÕ kØ XX, Hå ChÝ Minh ®·

ph¸t biÓu: “Chñ nghÜa d©n téc lµ ®éng lùc lín cña ®Êt n−íc”⁽²⁾. Tù do, h¹nh phóc lµ

®iÒu bÊt kÓ ng−êi d©n nµo còng mong muèn, mµ muèn ®−îc tù do, h¹nh phóc th× ®Êt n−íc ph¶i ®−îc ®éc lËp. SÏ ch¼ng bao giê cã ®−îc tù do, h¹nh phóc nÕu ®Êt n−íc cßn ch×m trong bãng tèi bëi sù n«

dÞch cña ngo¹i bang. V× thÕ mµ tÊt th¶y

®ång bµo, ®Òu ph¶i ®Æt lîi Ých cña d©n téc, cña Tæ quèc lªn trªn hÕt, ®óng nh−

tinh thÇn, quan ®iÓm cña Hå ChÝ Minh:

kh«ng cã g× quý h¬n ®éc lËp tù do. V×

vËy, mäi ng−êi, kh«ng ph©n biÖt giµ trÎ, g¸i trai, giµu nghÌo, t«n gi¸o… ®Òu ph¶i

®ång lßng, ®oµn kÕt ®øng lªn ®¸nh ®uæi kÎ thï, giµnh ®éc lËp cho d©n téc. Khi

*. ThS., Khoa LÝ luËn ChÝnh trÞ, §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi.

1. Hå ChÝ Minh Toµn tËp, tËp 4, Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 1995, tr. 161.

2. S®d, tr. 146.

T

(2)

NguyÔn Xu©n Trung. MÉu sè chung cña… 13

13

mäi ng−êi ®Òu h−íng vÒ môc tiªu chung

®ã th× mäi ranh giíi kh¸c biÖt vÒ s¾c téc, quan ®iÓm, t− t−ëng, t«n gi¸o ®Òu bÞ xãa nhßa. V× thÕ, nã trë thµnh mÉu sè chung quan träng nhÊt trong t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ ®oµn kÕt toµn d©n téc nãi chung vµ ®oµn kÕt t«n gi¸o nãi riªng.

ViÖt Nam lµ quèc gia ®a t«n gi¸o. Mçi t«n gi¸o cã lÞch sö h×nh thµnh, ph¸t triÓn, gi¸o lÝ, gi¸o luËt... còng nh− vai trß x· héi vµ ®Æc ®iÓm kh¸c nhau, nh−ng mçi t«n gi¸o ®Òu tån t¹i trong lßng d©n téc ViÖt Nam. V× vËy, lîi Ých cña tõng t«n gi¸o g¾n chÆt víi lîi Ých cña c¶ céng ®ång d©n téc. Vµ theo Hå ChÝ Minh th× ph¶i ®Æt lîi Ých cña d©n téc lªn trªn hÕt v× ®©y lµ lîi Ých cña c¶ céng

®ång, trong ®ã cã lîi Ých cña c¸c t«n gi¸o. Mét khi ®éc lËp, chñ quyÒn quèc gia bÞ x©m ph¹m th× lîi Ých cña c¸c t«n gi¸o còng bÞ ¶nh h−ëng. Ng−êi nãi râ:

“N−íc kh«ng ®éc lËp th× t«n gi¸o còng kh«ng ®−îc tù do, nªn chóng ta ph¶i lµm cho n−íc ®−îc tù do ®·”. §èi víi ®¹o PhËt, trong Th− göi Héi PhËt tö n¨m 1947 Ng−êi chØ ra: “N−íc cã ®éc lËp th×

®¹o PhËt míi dÔ më mang”.

§Ó kh¼ng ®Þnh vai trß, søc m¹nh cña

®oµn kÕt t«n gi¸o trong khèi ®¹i ®oµn kÕt d©n téc, theo Hå ChÝ Minh: “Tõ Nam tíi B¾c, ai lµ ng−êi t¸n thµnh hßa b×nh, thèng nhÊt, ®éc lËp, d©n chñ th× chóng ta s½n sµng ®oµn kÕt víi hä dï tõ tr−íc tíi nay hä ë phe ph¸i nµo”⁽³⁾. Khi mµ ®oµn kÕt ®−îc hä, tËp hîp ®−îc lùc l−îng ®oµn kÕt d−íi ngän cê c¸ch m¹ng th× lóc ®ã

“®oµn kÕt lµ lùc l−îng v« ®Þch”.

Khi niÒm tin t«n gi¸o ¨n s©u vµo tiÒm thøc cña nh©n d©n, lóc ®ã trë thµnh thãi quen, tËp qu¸n cña quÇn chóng, nh− V. I. Lªnin nhËn xÐt: “Søc m¹nh cña tËp qu¸n ë hµng triÖu vµ hµng chôc triÖu ng−êi, ®ã lµ søc m¹nh ghª gím nhÊt”⁽⁴⁾. Søc m¹nh ®ã ®−îc Hå

ChÝ Minh tËp hîp, l·nh ®¹o vµ ph¸t huy t¸c dông trong sù nghiÖp çch m¹ng ViÖt Nam, mµ çc nhµ çch m¹ng tiÒn bèi kh«ng lµm ®−îc lµ:

“Lùc l−îng ®oµn kÕt ®· gióp c¸ch m¹ng thµnh c«ng,

Lùc l−îng ®oµn kÕt ®· gióp kh¸ng chiÕn th¾ng lîi,

Vµ lùc l−îng ®oµn kÕt sÏ ®éng viªn nh©n d©n tõ B¾c tíi Nam ®Êu tranh ®Ó thùc hiÖn hßa b×nh, thèng nhÊt, ®éc lËp, d©n chñ trong c¶ n−íc”⁽⁵⁾.

2.

2.2.

2. Chó träng khai th¸c çc gi¸ trÞ Chó träng khai th¸c çc gi¸ trÞ Chó träng khai th¸c çc gi¸ trÞ Chó träng khai th¸c çc gi¸ trÞ nh©n b¶n trong çc t«n gi¸o

nh©n b¶n trong çc t«n gi¸o nh©n b¶n trong çc t«n gi¸o nh©n b¶n trong çc t«n gi¸o

Hå ChÝ Minh kh«ng bµn nhiÒu vÒ mÆt tiªu cùc vµ sù kh¸c biÖt cña c¸c t«n gi¸o.

Ng−êi chó ý nhiÒu ®Õn viÖc chØ ra çi chung, çi thèng nhÊt cña çc t«n gi¸o víi môc tiªu, lÝ t−ëng cña CNXH. Qua ®ã, cho thÊy tÇm cao v¨n hãa chÝnh trÞ cña Ng−êi: “H×nh ¶nh cña Hå ChÝ Minh hoµn chØnh víi sù kÕt hîp ®øc kh«n ngoan cña PhËt, lßng b¸c ¸i cña Chóa, thiªn tµi çch m¹ng cña Lªnin vµ t×nh c¶m cña mét ng−êi chñ gia téc, tÊt c¶ bao bäc trong mét d¸ng dÊp rÊt tù nhiªn”⁽⁶⁾. Hå ChÝ Minh ®· nhËn thÊy trong b¶n chÊt t«n gi¸o vµ trong c¶ t− t−ëng cña nh÷ng ng−êi s¸ng lËp ra nã ch¼ng cã ai lµ kh«ng mong muèn cho cuéc sèng cña con ng−êi ngµy cµng tèt ®Ñp h¬n, ®¹o

®øc h¬n. XÐt cho cïng th× tÊt c¶ c¸c t«n gi¸o ®Òu h−íng tíi nh÷ng gi¸ trÞ chung cña con ng−êi lµ: Ch©n - ThiÖn - MÜ.

3. Hå ChÝ Minh, §oµn kÕt, ®oµn kÕt, ®¹i ®oµn kÕt.

Thµnh c«ng, thµnh c«ng, ®¹i thµnh c«ng, Nxb. Sù thËt, Hµ Néi, 1973.

4. V. I. Lªnin Toµn tËp, tËp 31, Nxb. Sù thËt, Hµ Néi, 1969, tr. 46.

5. Hå ChÝ Minh, V× ®éc lËp tù do, v× chñ nghÜa x3 héi, Nxb. Sù thËt, Hµ Néi, 1970, tr. 45.

6. Ph¹m V¨n §ång, Hå chÝ Minh - Mét con ng−êi, mét d©n téc, mét thêi d¹i, mét sù nghiÖp, tËp 1, Nxb.

Sù thËt, Hµ Néi, 1990.

(3)

14 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 6 - 2013

14

Hå ChÝ Minh nhÊn m¹nh vµ ®Ò cao c¸c gi¸ trÞ tinh hoa cña c¸c t«n gi¸o. Ng−êi viÕt: “Chóa Giªsu d¹y: §¹o ®øc lµ b¸c ¸i.

PhËt ThÝch Ca d¹y: §¹o ®øc lµ tõ bi.

Khæng Tö d¹y: §¹o ®øc lµ nh©n nghÜa”⁽⁷⁾. T− t−ëng nh©n ®¹o cña Giªsu, t− t−ëng tõ bi hØ x¶, b×nh ®¼ng cña PhËt ThÝch Ca, t− t−ëng “hßa môc x· héi” cña Khæng Tö

®· gÆp gì víi môc tiªu lÝ t−ëng cña Chñ nghÜa x· héi mµ chóng ta ®ang x©y dùng.

TÇm nh×n cña Hå ChÝ Minh ®èi víi çc t«n gi¸o chÝnh lµ tÇm nh×n cña ®Ønh cao v¨n hãa nh©n lo¹i, tÇm nh×n “cña t−¬ng lai”, v−ît qua nh÷ng giíi h¹n cña lÞch sö, cña nh÷ng thiªn kiÕn t«n gi¸o, giai cÊp vµ d©n téc ®Ó thÊy ®−îc gi¸ trÞ ®¹o ®øc tÝch cùc cña çc t«n gi¸o, khai th¸c nã phôc vô cho sù nghiÖp çch m¹ng. TÇm nh×n ®ã dùa trªn Chñ nghÜa yªu n−íc ch©n chÝnh kÕt hîp víi hÖ t− t−ëng tiÕn bé cña thêi ®¹i lµ Chñ nghÜa M¸c - Lªnin.

Trong bµi “Khæng Tö”, Hå ChÝ Minh phª ph¸n ChÝnh phñ Trung Hoa D©n quèc xãa bá nh÷ng nghi lÔ t−ëng niÖm Khæng Tö vµ dïng ®Òn Khæng Tö lµm tr−êng häc.

Ng−êi khuyªn: “Nh÷ng ng−êi An Nam chóng ta h·y tù hoµn thiÖn m×nh vÒ mÆt tinh thÇn b»ng çch ®äc çc t¸c phÈm cña Khæng Tö, vµ vÒ mÆt çch m¹ng th× cÇn

®äc c¸c t¸c phÈm cña Lªnin”⁽⁸⁾.

§iÒu cÇn nhÊn m¹nh ë ®©y lµ Hå ChÝ Minh khai th¸c c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa, ®¹o

®øc cña c¸c t«n gi¸o trªn mét tÇm nh×n míi vµ ph−¬ng ph¸p míi nh»m phôc vô cho sù nghiÖp c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc vµ x©y dùng chÕ ®é x· héi míi.

Ng−êi ®−a vµo c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa, ®¹o

®øc cña c¸c t«n gi¸o nh÷ng néi dung míi cã ý nghÜa tiÕn bé phôc vô cho sù ph¸t triÓn cña thêi ®¹i míi, g¾n liÒn víi cuéc

®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc vµ x©y dùng x· héi chñ nghÜa d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n.

Trong çc bµi nãi, bµi viÕt cña m×nh, Hå ChÝ Minh th−êng trÝch dÉn nguyªn v¨n nh÷ng lêi nãi cña çc vÞ th¸nh hiÒn rót trong Kinh PhËt, Kinh Th¸nh hay çc bé kinh cña Khæng Tö, M¹nh Tö... Ng−êi chuyÓn ý cña çc vÞ cho thÝch hîp víi thêi ®¹i, hîp víi d©n chóng, mµ tinh thÇn c¬ b¶n kh«ng hÒ thay ®æi. N¨m 1964, Hå ChÝ Minh lÊy tinh thÇn kinh th¸nh ®Ó gi¸o dôc tinh thÇn ®oµn kÕt:

®−êng yªu n−íc mµ ®ång bµo ®ang ®i lµ hoµn toµn ®óng. T«i mong c¸c cô phô l·o, c¸c vÞ gi¸m môc h¨ng h¸i khuyÕn khÝch tÝn ®å trong mäi c«ng viÖc Ých n−íc lîi d©n. L−¬ng - Gi¸o ®oµn kÕt, c¶

n−íc mét lßng ...”. Ng−êi cßn viÕt: “Trong C«ng gi¸o cã c©u “Tam vÞ nhÊt thÓ”, nhµ PhËt cã c©u “V¹n chóng nhÊt t©m” nªn chóng ta ph¶i hi sinh cho nh©n lo¹i vµ chóng sinh”⁽⁹⁾.

Hå ChÝ Minh t×m thÊy sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp vµ Ng−êi ®· nãi kh¸

®ång ®ã biÓu hiÖn ë sù thèng nhÊt vÒ c¬

b¶n trong môc tiªu gi¶i phãng con ng−êi cña giai cÊp c«ng nh©n vµ cña c¸c lÝ thuyÕt t«n gi¸o ch©n chÝnh. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ë chç c¶ lÝ t−ëng CNXH vµ c¸c häc thuyÕt t«n gi¸o ch©n chÝnh ®Òu mong

®Òu h¹nh phóc. §iÒu nµy ®· ®−îc V. I.

Lªnin nãi râ: “§èi víi chóng ta, sù thèng nhÊt trong cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng thùc sù ®ã cña giai cÊp bÞ ¸p bøc ®Ó s¸ng t¹o nªn mét c¶nh cùc l¹c trªn tr¸i ®Êt lµ

7. Hå ChÝ Minh Toµn tËp, tËp 6, Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 1996.

8. Hå ChÝ Minh Toµn tËp, tËp 1, Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 1995.

9. Hå ChÝ Minh - Biªn niªn tiÓu sö, tËp 3, Nxb.

ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 1994.

(4)

15

quan träng h¬n sù thèng nhÊt ý kiÕn cña nh÷ng ng−êi v« s¶n vÒ c¶nh cùc l¹c ë thiªn ®−êng”⁽¹⁰⁾.

Trong bµi Tù do tÝn ng−ìng, Hå ChÝ Minh viÕt: “Môc ®Ých cao c¶ cña PhËt ThÝch Ca vµ Chóa Giªsu ®Òu muèn mäi ng−êi cã c¬m ¨n, ¸o mÆc, b×nh ®¼ng, tù do cña thÕ giíi ®¹i ®ång”⁽¹¹⁾. §Ó thùc hiÖn

®−îc môc tiªu ®ã trong ®êi sèng hiÖn thùc trÇn thÕ, theo Ng−êi, kh«ng cßn con

t−ëng Hå chÝ Minh vÒ ®oµn kÕt t«n gi¸o

®· lµ c¬ së nÒn t¶ng cho c¸c gi¸o héi ®Ò ra t«n chØ môc ®Ých hµnh ®¹o theo h−íng g¾n bã víi d©n téc nh−: “§¹o ph¸p - D©n téc - CNXH” (PhËt gi¸o); “Sèng Phóc ¢m gi÷a lßng d©n téc” (C«ng gi¸o); “Sèng Phóc ¢m phông sù thiªn Chóa, phông sù Tæ quèc vµ d©n téc” (®¹o Tin Lµnh); “N−íc vinh §¹o s¸ng” (®¹o Cao §µi); “ChÊn h−ng nÒn ®¹o g¾n bã víi d©n téc; phï hîp víi chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña Nhµ n−íc, gãp phÇn tham gia x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc” (PhËt gi¸o Hßa H¶o).

Nh− vËy, nh×n nhËn t«n gi¸o nh− mét lÜnh vùc cña v¨n hãa, Hå ChÝ Minh chØ ra vµ khai th¸c çc gi¸ trÞ nh©n b¶n trong çc t«n gi¸o nh»m t¨ng c−êng khèi ®oµn kÕt d©n téc, ®oµn kÕt t«n gi¸o trªn c¬ së tin cËy lÉn nhau vÒ môc ®Ých, tõ ®ã thèng nhÊt vÒ hµnh ®éng vµ tËp hîp hä l¹i trong nh÷ng tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, nh©n lªn søc m¹nh cña çc tæ chøc nµy d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ ChÝnh phñ.

§©y lµ bµi häc lín quý b¸u mµ §¶ng vµ Nhµ n−íc cã thÓ tiÕp thu vµ vËn dông vµo trong ho¹t ®éng thùc tiÔn hiÖn nay nh»m x©y dùng, cñng cè khèi ®¹i ®oµn kÕt d©n téc, v×

trong c¸c t«n gi¸o lµm mÉu sè chung cho viÖc ®oµn kÕt t«n gi¸o, Hå ChÝ Minh cßn chó ý ®Õn c¸c ®éng lùc kh¸c nh−: cïng nhau x©y dùng ®êi sèng Êm no, x©y dùng Tæ quèc, t«n träng tù do tÝn ng−ìng. Theo Ng−êi, nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu cña ®ång bµo cã ®¹o còng ®ãng vai trß lµ nh÷ng ®éng lùc trùc tiÕp, l©u dµi cña ®ång bµo cã ®¹o, ®ã lµ nhu cÇu vÒ

®êi sèng vËt chÊt Êm no, ®êi sèng tinh thÇn phong phó (trong ®ã cã nhu cÇu tÝn ng−ìng, t«n gi¸o), nhu cÇu d©n chñ, tiªu diÖt ¸p bøc, bãc lét...

Tãm l¹i, ®Ó ®oµn kÕt ®−îc ®ång bµo theo t«n gi¸o vµ ®ång bµo kh«ng theo t«n gi¸o còng nh− ®ång bµo theo çc t«n gi¸o kh¸c nhau vµo khèi ®oµn kÕt chung cña d©n téc nh»m thèng nhÊt ®Êt n−íc, Hå ChÝ Minh lÊy lîi Ých quèc gia d©n téc, quyÒn lîi c¨n b¶n cña con ng−êi còng nh− chó träng khai th¸c çc gi¸ trÞ nh©n b¶n trong çc t«n gi¸o lµm mÉu sè chung. ChÝnh mÉu sè chung ®ã ®· gãp phÇn t¹o nªn søc m¹nh phi th−êng, bÊt khuÊt cña d©n téc ViÖt Nam trong Çch m¹ng Gi¶i phãng d©n téc vµ Çch m¹ng X· héi chñ nghÜa.

Trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc hiÖn nay do §¶ng ta khëi x−íng vµ l·nh ®¹o th× viÖc x©y dùng ®−îc khèi ®oµn kÕt toµn d©n téc, trong ®ã cã ®oµn kÕt t«n gi¸o nh−

®· nãi ë trªn lµ ®iÒu hÕt søc quan träng, quyÕt ®Þnh kh«ng nhá tíi sù thµnh c«ng cña c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc. V× thÕ, viÖc kÕ thõa, häc tËp, vËn dông t− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ ®oµn kÕt t«n gi¸o lµ ®iÒu hÕt søc cã ý nghÜa vµ ch−a bao giê hÕt tÝnh thêi sù, ®Æc biÖt lµ trong bèi c¶nh hiÖn nay ë ViÖt Nam, t«n gi¸o ®ang cã nh÷ng diÔn biÕn hÕt søc phøc t¹p vµ nh¹y c¶m./.

10. V. I. Lªnin Toµn tËp, tËp 2, Nxb. TiÕn bé - Matxc¬va, 1979, tr. 174.

11. Hå ChÝ Minh, VÊn ®Ò ®oµn kÕt t«n gi¸o tÝn ng−ìng, Nxb. Khoa häc xH héi, Hµ Néi, 1998, tr. 239.

mÉu sè chung cña viÖc ®oµn kÕt t«n gi¸o trong t

12 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 6 - 2013