NGHEO DA CHIEU CUA PHU NfT DAN TOC THIEU SO TAI XA DU SANG, HUYEN KIM BOI, TINH HOA BINH
Lu'ffng T h u y Dirffng Tdm tdt: Bdi viit dp dung cd diiu chinh phuong phdp ddnh gid ngheo da chiiu do Bd Lao ddng.
Thucmg binh vd Xd hgi ban hdnh ddi voi nhdm phu nir ddn tdc thiiu sd, trong do loai bd, khdng dp dung tiiu chi ddnh gid ngheo da chiiu chua phu hop nhu tiiu chi ve tdi sdn, diin sinh hogt Kit qud cho thdy, dxaDdSdng, huyenKimBdl, tinhHdaBinh, ty li phu nii ddn tdc thieu sd ngheo da chiiu v&i nguong ngheo thieu hut tiip can nhu cdu dich vu xd hgi co bdn 3 chi bdo la 58,7%, vd nguong thiiu hi^t Id 5 chi bdo Id 49,4%. Tren ca s& ndy, bdi viet di xudt hdm y chinh sdch hd tro gidm ngheo ddi vai phu nu ddn tgc thieu sd tgi xa cdn hu&ng din viic giup hg tiip can hi thdng chdm sdc sire khde, tin dung uu dai quy md vira, tiip can thdng tin vd ky ndng tiep can thi tru&ng.
Tir khda: Ngheo da chiiu; ngheo da chieu ddn tdc thieu so; ngheo da chiiu nhdmphiA nd.
M g d ^ u
Trong nhiing nam 2000, phuong phap danh gia ngheo da chieu da co su phat trien dang ke (Bourguignon va Chakravarty, 2003; Deutsch va Silber, 2005; Chakravarty va D'Ambrosio, 2006;
Bossert va cgng sir, 2009; Aikire va Foster, 2011a,b). Chi s6 ngheo da chieu (MPI) do Sabina Aikire va James Foster xay dung va dugc OPHI (Oxford Poverty and Human Development Initiahve) phat tnen, ung dung, da dugc C h u a n g trinh phat trien Lien hiep quoc (UNDP) iing hg dinh huong pho bien den cac nude tren the giai.
Thang 7 nam 2010, U N D P va Dai hgc Oxford dong phoi hop ap dung rong rai chi bao moi danh gia cac mirc do ngheo ma theo hg, se dua ra mgt birc tranh da chieu ve cuoc song ciia con nguoi va CO the giiip xay dung cac bien phap giam ngheo hieu qua han.' Do vay, chi so ngheo da chieu hay chi so ngheo da chieu toan cau (MPI) da dugc Lien hgp quoc su dung thay the cho chi so ngheo tong hgp HPI (Human Poverty Index, dugc ap dung tir nam 1997). Danh gia ngheo theo phuong phap da
http://www.un.org/apps/news/story .asp?NewsID=35 323#.VmajKtKLRdg
chieu cho thay pham vi va tinh chat ciia ngheo a cac miic do khac nhau, va rat khac so vdi phuong phap do ngheo truyen thong thong qua thu nhap.
Phuong phap do lucmg ngheo da chieu co the ap dung a ca cap do hg va ca nhan. Bronfman (2014) da danh gia ngheo da chieu a cap dp ca nhan tai Chile. Batana (2013) ap dung cho danh gia ngheo a phu nii vimg Ha Sahara, Tram va cgng su (2013), Roelen va cgng sir (2009, 2010) van dung phuong phap nay cho danh gia ngheo a tre em lan lugt 6 Afganistan va Viet Nam.
Thang 11 nam 2015, Thii tuong Chinh phu da ban hanh Q u y i t dinh s6 59/2015/QD-TTg v i chuan ngheo tiep can da chieu ap dung cho giai doan 2016-2020. Phuang phap danh gia ngheo da chieu nay dugc Bg Lao dong, T h u a n g binh va Xa hgi van dung danh gia o cap do hg gia dinh tren pham vi toan quoc, co tinh den yen to vimg mien nhimg chua de cap den sir khac biet ve dac t n m g dan tgc va giai.
Hoa Binh la tinh mien niii thugc Tay Bac Viet Nam va la dia p h u a n g co dong bao dan tgc thieu so (DTTS) song rai rac cac noi, dien hinh la ngutri Muong, Thai (phan bo chu yeu o huyen Mai
P H A T T R I E N B E N VCPNG V O N G Q U Y £ N 9, SQ 4 (12/2019)
N G H I E N CLfU THL/C NGHIEM - KINH NGHIgM
Chau), Tay (chii yeu a huyen Da Bac), Dao (d cac huyen Da Bac, Luong San, Kim Boi, Cao Phong, Ky Son va thanh pho Hoa Binh), ngucn H'mong ( a xa Hang Kia va xa Pa Co, huyen Mai Chau) Co the noi day la tinh co sir da dang sac tgc du chi each thii do 80 km. Theo thong ke cua Van phong quoc gia giam ngheo, nam 2014 toan tinh co 23.796 hg ngheo DTTS (chiim 74,8% tong s6 hg ngheo toan tinh) va nam 2016 con so nay la 44.112 hg (chiem 9 5 % tong so hg ngheo toan tinh) N h u vay, trong xu the ca nude dat dugc nhung thanh tuu dang ke trong cong tac giam ngheo thi tinh trang ngheo o nh6m DTTS song tren dja ban tinh Hoa Binh lai tang ca ve quy mo va miic do. Tinh Hoa Binh hgi tu nhiing yeu to dang quan tam trong nghien cuu ve ngheo da chieu o nhom DTTS
Tuy nhien, voi phuang phap danh gia nhu tren cua Bp Lao dgng, T h u o n g binh va Xa hgi, dua chii yeu tren cap hg va khong tinh den cac yeu to dan tgc va gioi, buc tranh ngheo da chieu ciia phu nir DTTS - ragt trong nhiing doi tugng dugc quan tam trong chinh sach phat tnen - khong dugc phan anh toan dien. Do do, ngheo da chieu o phu nir DTTS, dac biet a khu vuc nong thon mien nui, hien lit khoang trong frong nghien ciru. Bai viet nay se gop phan nhan dien thuc trang ngheo da chieu ciia phu nii DTTS qua truong hgp a xa Dii Sang, huyen Kim Boi, tinh Hoa Binh. So lieu phan tich trong bai viet dugc thu thap tit cugc khao sat do tac gia tien hanh nam 2019.
1. C a c h tiep can, dia ban va p h i r o n g p h a p nghiSn cihi
1.1. Cdch tiep can ngheo da chieu Khac voi danh gia mgt chieu truyen thong dua tren thu nhap hoac tieu dung, each tiep can ngheo da chieu c6 the phan biet nguoi ngheo dua tren cac chieu canh khac biet va cac loai hinh thieu hut Danh gia ngheo da chieu thira nhan ngheo nhu mgt hien tugng co nhieu mat, nhieu chieu canh, nhu sice klioe, giao due, dieu kien song,... Vi vay, each t i i p can mai nay nhan manh: i) Ngheo khong chi la ve thu nhap ma con gom nhieu khia canh cua doi song. Khong co mot chi bao rieng le nao co the
phan anh het dupe tinh trang ngheo; ii) Do luang ngheo da chieu can xem xet tren nhieu phuong dien tac dgng den doi song con nguoi; va iii) Dac t n m g ciia nguoi ngheo dugc the hien rat da dang Tiep can da chieu dua tren nhiing khia canh tac dong ciia ngheo se gop phan chi ra dac trung ciia nguoi ngheo tai moi dia phuong.
1.2. Dia bdn nghien cuu
Xa Dii Sang thuoc phia Dong Bac huyen Kim Boi, tinh Hoa Binh, vimg co dia hinh chu yeu la doi niii thap, niii da voi xen ke vdi cac viing dat hep, kha bang phang. Chay dgc theo cac chan doi niii la cac manh rugng bac thang dut doan. Tong dien tich dat tix nhien cua xa la 5.043 ha. Tong so bp dan tren dia ban la 1.400 vai 6.020 nguoi. C o cau dan tgc o xa gom 7 0 % nguoi Muong, 17%
nguoi Dao va 1 3 % dan tgc khac
Thang 12 nam 2013, xa Dti Sang dugc Thu tuong Chinh phii phe duyet nam trong Danh sach cac xa dac biet kho khan, xa bien gioi, xa an toan khu thugc dien dau tu cua Chuong trinh 135.^ Nam 2016 thuc hien theo Q u y i t dinh s6 204/QD-TTg ngay 01/02/2016 ciia Thii tuong Chinh phu v i lg trinh bao hiem y te den toan dan, tat ca cac hg dan cu tni tren dia ban xa Dii Sang dugc ho trg cap the bao hiem y t e .
Xa CO 17 xom, bao gom Bai Tam, Bua Sao, Dong Bai, Go Bin, Vo Mai, Xom Trang, Sang Trong, Sang Ngoai, Sang Mdi, Doi Mu, Go Thau, Chugn 6 m , Lam Truong, Su6i My, Suoi Chugn, Suoi Than, N u o c Diic. Xa dugc chia thanh 3 cum dan cu: Khu A (nguoi dan ggi la trong Du - khu vuc nam sau v i khu vuc rirng bao hg), khu B (nguai dan gpi la ngoai Sang) va khu C.
Cho den nay, Hgi doan the ciia xa, dac biet la Hoi Phu nii nhan dugc mgt so goi ho trg ve phat nien cgng dong ciia to chiic Child Fund, Choba2
- Quyet dinh s5 2405/QD-TTg ngay 10 thang 12 nam 2013 ciia Thii tuong Chinh phii phe duyet danh sach xa dac biel kho khan, xa bien gioi, xa an toan khu vao dien dau tu ciia Chuong trinh 135
P H A T T R I E N B ^ N V O N G V U N G Q U Y E N 9, SQ 4 (12/2019)
Linmg Thdy Dinmg Ngheo da chieu...
(nhu nha tieu hgp ve sinh, cai tao mgt so cong trinh cong cgng, tin dung tiet kiem)
6 xa, kinh te nong - lam nghiep la chii dao, vai cac boat dgng nhu trong keo, trong rau, liia,... Mgt so cong ty cung ung vat tu nong nghiep den cac x6m ky hgp dong cung cap vat tu nong nghiep va thu mua nong san (nhubi dao, mudp dang,...).
Theo ket qua ra soat ho ngheo cua Uy ban Nhan dan xa Dii Sang (2018), so hg ngheo toan xa la 590 chiem ty le 42,5%) tong so ho toan xa; trong do so hg ngheo thu nhap la 508 (36,62%i); so hg ngheo da chieu la 82 hg (5,91%). So ho can ngheo la 340 (16,71%). Ting si hg thoat ngheo la 150 hg (10,71%), trong do thoat ngheo vugt qua raiic chuan ngheo la 67 hg (4,79%) va thoat ngheo nhimg van o miic c^n ngheo la 83 ho (5,93%i).
Tong so hg thoat can ngheo la 120 bg (8,57%i) Dii Sang la xa co ty le bp ngheo cao Tuy nhien, hr khoang 10 nam tra lai day, ben canh chinh sach h6 trg khu vuc DTTS chung cua ca nuoc, xa Dii Sang con dugc nhan ho trg ciia mgt so to chuc phi chinh phii hudng den nhora phu nu DTTS. Day la nhom doi tugng van dugc Hgi Lien hiep phu nil Viet Nam xem la nhom yeu the kep khi hg khong chi chiu nhiing bat lgi do dja ban sinh song ma con la nhiing bat lgi ve dac trung gioi lan nhijng dinh kien gioi van ton tai lau nay.
7.3. Phu&ng phdp nghiin ciru 1.3.}. Do luang ngheo da chieu
• Cap do phan tich: ca nhan.
- Chi bao do luang ngheo:
Nhom cac chi tieu ap dung dua tren dac diem hg gia dinh bao gom: (i) Thu nhap binh quan dau nguoi; (ii) Chat lugng nha o; (iii) Dien tich nha a binh quan dau nguai; (iv) Ngudn nuoc sinh boat;
(v) H6 xi/nha tieu; va (vi) Tai san phuc vu tiep can thong tin. Chi tieu Thu nhdp binh qudn ddu nguai/thdng cua hd gia dinh ciia nguoi tra loi duac dung thay vi chi tieu thu nhap binh quan/thang ciia ca nhan boi nguoi tra lai la mot trong nhiing thanh vien ciia hg gia dinh ciing an, cimg a va co chia se
nguon thu nhap. Cac chi tieu con lai ciing phan anh dieu kien, boi canh ma nguoi tra Icri sinh song.
Ngudng ngheo cua cac chi bao nay ap dung theo Di dn tdng the chuyin ddi phuang phdp tiip can do lu&ng ngheo tir dcm chiiu dua vdo thu nhdp sang da chiiu dp dung trong giai dogn 2016-2020 va CO dieu chinh nguong ngheo doi vai chi tieu nguon nude sinh hoat va tai san phuc vu tiep can thong tin. Ve chi tieu nguon nuoc sinh boat, tac gia bo sung "nuac nguon" (nuoc dugc dan tir khe niii bang duimg ong ve tan hg gia dmh) tit ket qua khao sat thuc dia. Tai xa Dii Sang, phan lon cac bp gia dinh song gan niii deu sic dung "nuoc nguon"
va hg tin rang day la nuoc sach, khong bi 6 nhiem do CO hg da tung lay mau kiera tra chat lugng nuoc. Ve tai san tiep can thong tin, dai phat thanh/radio dugc dua khoi danh sach liet ke, ap dung theo khuyen nghi ciia Luong Thiiy Duong va Vii Quic Huy (2017) va Luong Thity Ducmg va Phan Thi Song Thuang (2018).
Nhora chi tieu ap dung danh gia chi dua vao dac diem ca nhan cua nguoi tra loi la Trinh dp giao due (ke thira Di dn tdng thi chuyin ddi phuong phdp tiip cdn do luang ngheo tir dan chiiu dua vdo thu nhdp sang da chieu dp dung trong giai dogn 2016-2020), va hai chi tieu tac gia de xuat la Str dung dich vu diin thoai (dt dgng) vd Internet, va Su tham gia trong quyit dinh cdc vdn de cda gia dinh. Ly do de xuat chi tieu Sir dung dich vu dien thoai di dgng va Intemet la trong ky nguyen xa hoi thong tin so, Intemet va dien thoai di dong dugc xem la kenh truyen dan thong tin co hieu qua cao nhat bai phuang thtic truyen tai ngi dung da dang voi toe do cao, nho do xoa bo bat binh dang giiia cac vung dia ly trong viec tiep can thong tin.
Trong khi d6, chi tieu Su tham gia trong quyit dinh cdc vdn di cua gia dinh long ghep quan diem ve gidi trong viec danh gia ngheo da chieu cua phu nu DTTS, boi viec the hien tieng noi trong gia dinh khong nhiing la y thiic ve quyen mit cdn la buoc gan nhat de nang cao vj the xa hgi ciia nguai phu nu.
- Nguong ngheo chung: Thieu hut 3 chi tieu va 5 chi tieu.
P H A T T R I ^ N B ^ N VCfNG V O N G Q U Y ^ N 9, SO 4 (12/2019)
NGHIEN Cl>U THLfC NGHIEM - KINH NGHIEM
Bang 1: CHIEU TIEP CAN NHU CAU XA HOI CO BAN Chieu ngheo
Thu nhap
Tieu chi de do iirtmg Thu nhap binh quan dau nguai cua hg/thang
Ngirong thieu hyt Thu nhap dau nguai hang thang cua hg gia dinh nguin tra lai 700.000 dong/thang TIEP CAN NHU CAU XA HQI CO BAN Giao due
Yte
Nh^ff
Di£u kien s3ng
Tiep can thong tin
Binh dang giM
Trinh do giao due Tiep can cac djch vu y te
Bao hiem y te Chat lugng nha o
Dien tich nha 6 binh quan dau ngucri
Nguon nuoc sinh boat
Ho xi/nha tieu Sir dung dich vu Intemet va dien thoai
Tai san phuc vu tiep can thong tin
Sir tham gia trong quyet dinh cac van de ciia ca nhan va gia dinh (1. van de ca nhan; 2.
san xuat kinh doanh; 3 mua sam tai san; 4. sua chiia/xay dung nha cira; 5. viec hgc hanh ciia con cai)
Chua tdt nghiep Trung hpc ca sa
Nguai tra loi bi benh nhung khong di kham chiia benh (6m dau dugc xac dinh la bi benh/chan thuang nang den can nghi ngai va co nguai cham sdc tai giuong hoac nghi viec/hgc khong tham gia dugc cac hoat dgng binh thuang)
Nguoi tra loi khong co the bao hiem y te Nha nguoi tra Itri dang sinh song thieu kien co hoac nha don so (Nha o chia thanh 4 cap do: nha kien co, ban kien co, nha thieu kien co, nha don so) Dien tich nha a binh quan dau nguoi ciia hg gia dinh nguoi tra lai nho ban 8 m"
Hg gia dinh khong dugc tiep can nguon nuac hgp ve sinh (nuoc may, nuoc gieng khoan, gieng dao dam bao, nuoc mua, nuoc nguon)
Hg gia dinh khong sii dung ho xi/nha tieu hgp ve sinh
Nguoi tra loi khong sic dung thue bao dien thoat (di dgng) va Internet
Hg gia dinh khong co tai san nao trong so cac tai san: Ti vi, may tinh
Nguoi tra loi tham gia dudi 3/5 quyet dinh cac vin de ca nhan, gia dinh
Ngudn: Tdc gid tdng hgp.
P H A T T R I E N B £ N V O N G V U N G Q U Y £ N 9, SO 4 (12/2019)
Linmg Thuy Dutmg Ngheo da chieu...
Bang 2 : P H A N LOAI HQ THEO C H U A N N G H E O DA CHIEU (VQl 3 N G U O N G CHI BAO)
PhSn loai hS theo thu nhap Thieu hut tiep can dich vu cff ban
> 3 chi bao <3 chi bao
Ngheo flHI^^^^^^^^^Hk^J^fQi!^^^^)
Can ngheo Tmng binh
N3: Ngheo (tiep can dich vu) N4: Can ngheo
N5: Hg c ^ ^ c song tnmg bmh .if[nMa^M..-iwii—jytB^Bi^^^ffl Ngudn: He thdng hda tir Quyit dinh sd 59/2015/QD-TTg ve Di dn tdng thi chuyen ddi phuang phdp tiip can do lu&ng ngheo tir dan chieu dua vdo thu nhap sang da chiiu dp dung trong giai dogn 2016-2020.
1.3.2. Phucmgphdp dinh tinh
Phuong phap dinh tinh dugc ap dung nham kiem dinh chi tieu danh gia ngheo da chieu ap dung cho doi t u a n g phu nii DTTS, tim hieu dieu kien song, chinh sach ho trg cho phu nir DTTS.
Phong van sau (10). Can bg xa va phu nir DTTS;
Thao luan nhom (02): Nhom phu nil DTTS.
1.3 3. Phucmgphdp chon mdu
Dua tren danh sach hg khau dugc luu trii a Uy ban Nhan dan xa, tac gia lap danh sach cac doi tugng dap img tieu chi: phu nii tir 18-55 va dang co gia dinh. Dua tren danh sach tong the nay lira chpn ngau nhien 150 mau hien dang sinh song a 17 xom.
Dgc diem mdu nghiin cuu:
- Hg gia dinh ciia nguoi tra loi
+ Dac diem bp gia dinh ciia nguoi tra lai: Ho CO 4 thanh vien chiem 54%i; 5-8 thanh vien chiem 41,4% va 8-10 dianh vien la 5,7%.
+ Sa hiiu nha dang sinh song: 98,7% nguoi dugc h6i hien dang song trong ngoi nha do minh so hiiu va chi co 1,3% song nho nha cua hg hang.
+ Phan loai hg theo ra soat ciia Uy ban Nhan dan xa nam 2018: 36,7% hg ngheo; 35,3%. hg can ngheo va 28%o hg tu tmng binh tro len
+ Dac diem c u trii: 88,7% hg d u g c hoi sinh s6ng nhieu the he tai xa va 11,3%> ho di cu tir xa/huyen/tinh khac
+ Thanh phan dan toe ciia nguoi tra loi: 88,6%.
dan tpc M u o n g va 11,4% dan tgc Dao.
- Nguoi trd loi:
+ Ve Ilia tuoi: 2 1 , 3 % nguai dugc hoi tu 18-30 t u i i , 3 2 % tu 31-40 va 46,7% Kt 41 d i n 55 tu6i
+ Trinh do chuyen mon: 83,3%o nguoi dugc hoi khong dugc dao tao nghe; 7,3%. da hgc qua lop day nghe; 2% dugc dao tao so cap nghe; 6,8%) dugc dao tao nghe dai ban trinh dg tmng cap va cir nhan.
-I- Chit hg: 12,7% nguoi dugc hoi dimg ten chu hg tren so ho khau.
2. K e t q u a nghien cuu
2.1. Thuc trgng ngheo da chiiu &Du Sdng Mac dii each tiep can ngheo da chieu da d u g c ap dung, nhung tieu chi danh gia dua tren thu nhap v i n dugc xera nhu lit thang do dau tien, lgc va xac dinh hg ngheo, can ngheo (thu nhap).
Theo ket qua ra soat so ho ngheo tren dia ban toan xa nam, toan xa co 508 ho ngheo thu nhap 2018, tuong duong 36,3'% ho toan xa (Uy ban Nhan dan xa Dii Sang, 2018). Ket qua dieu tra khao sat ciia tac gia doi voi phu nir DTTS cho thay 48,7% mau nghien ciiu co mirc thu nhap ngheo, cao hon so lieu cua xa khoang 12 diem %o. Ty le ngucri dugc hoi co miic thu nhap ngheo cao h o n 2 lan so vdi nhom thu nhap miic can ngheo va 3,5 lan nhom thu nhap tning binh.
PHAT T R I E N B £ N V O N G V O N G Q U Y t N 9, S 6 4 (12/2019)
NGHIEN CLTU THLfC NGHlEM - KINH NGHIgM
Hinh 1: TY LE H O P H A N THEO N H 6 M THU NHAP
w Ngheo thu nhap W Can ngheo thu nhap
^ Thu nhap trung binh
w Thu nhap tren trung binh
Ngudn: Kit qud diiu tra khdo sdt cua tdc gid.
Bang 3: TY LE CAC NHOM THU NHAP TINH THEO THANH PHAN DAN TOC Nhom thu nhSp
Ngheo thu nhap Can ngheo thu nhap Thu nhap trung binh Thu nhap tren tmng binh Tong coDg
Dan t$c IMutrag
55.3 19.7 II.4 13.6 100.0
Dao 0 23.5 35.3 41.2 100.0
T6ng 48.7 20.0 14.7 16.7 100.0 Nguon: Kit qud diiu tra khdo sdt cua tdc gid.
Nhom nguoi Muong chiem tren 70% dan so toan xa, nguoi Dao khoang 15% con lai la cac nhora dan toe khac (bao gom ca nguoi Kinh). Ket qua khao sat cho tren tren 1/2 hg phu nu Muong duoc hoi CO thu nhap o miic ngheo. Trong khi do, a nhom nguoi Dao, ty le co thu nhap o mirc tren trung binh lai cao hon ban. Nhom Dao cu tru chit yeu 6 xom Suoi Than, bam doc true duong giao thong lien xa de kinh doanh cira hang, ciia hieu (tap boa, thuc pham, bang an, quan nuoc, ) Diem
noi bat ciia nhom phy nii Dao la xu huong mo, huang ngoai, nang dgng, thich ling thi trudng (kinh doanh, buon ban, lam cong nhan trong khu cong nghiep). Ngugc lai nhom nguoi Muong la nhom von dugc xem la co tinh on dinh (ca ve dia ban cu trii) va co xu huong huong ngi. Hg chii yeu cu tni 6 khu vuc phia rimg phong bp. Qua lang kinh ciia nguai Muong, nguai Dao dugc cho la
"ghe gom, manh me" (Phong van sau phu nii nguai Muong).
P H A T TRIEN B E N VO'NG VUNG Q U Y E N 9, SO 4 (12/2019)
Lugng Thuy Dn-cmg
Hinh 2: THIEU HUT CAC NHU CAU XA HOI CO BAN CUA PHUNLT DAN TOC THIEU S6 (%)
Su tham gia trong quyet Jjnh cac van dS cua gia dini
Tai san tiep c|n thong tin
Sir dung internet
Trinh dp giao dgc
Tiep c|in cac djch vg y te
Chiat lirgng nha a
'len tich nha a binh quan d§u ngu'O'i NLeac sinh ho?t
Nguon: Kit qud diiu tra khdo sdt ciia tdc gid Ve cac chi tieu danh gia thieu hut nhu cau xa ligi CO ban ctia phu nii DTTS tren dia ban, co the thay trong khi ty le phu nii thieu hut Bao hiem y te chi la 3%., thieu hut ve Tiep can dich vu y te lai cao nhat trong 10 chi bao (79,3%o). Van de co the nam a CO so cham soc siic khoe. Tliii nhdt, tram y te ciia xa da cii, chi co mgt day nha cap 4 voi 2 buong benh va 1 phong kham benh, lam viec ctia nhan vien y te xa. Thir hai, nguoi dan a Dii Sang phai di chuyen khoang 20 km de co the dugc kham benh vien ciia huyen, dnh. Dieu nay dat ra van de ve hieu qua va y nghia ciia the bao hiem y te.
Chi bao ve Sii dung Intemet, Trinh dp giao due, Dien tich nha 6 binh quan dau nguoi lan lugt la 3 chi bao nep theo co ty le bp thieu hut cao, chi sau Tiep can dich vu y te.
Ve chieu canh Binh dang giai, ty le phu nii DTTS thieu but trong viec tham gia quyet dinh nhiing van de trong gia dinh chi la 4,6%.. Co the noi la vai tro va tieng noi ciia nguoi phu nii trong gia dinh a dia ban nghien ciru kha cao. Phan tich chi bao nay theo thanh phan dan tgc cho thay chi CO 3,8% phu nii Muong va ll,8%o phu nu Dao
thieu hut Ket qua nay lai trai ngugc voi chi bao ve mat thu nhap. Nhu vay co the nhom phu nii nguoi Muong CO muc thu nhap thap hon nhung tieng noi trong gia dinh lai cao hon phu nii nguoi Dao.
Vc so lugng chi bao thieu hut, ty le phu nir DTTS chii yeu thieu hut tir 3 chi bao tra len chiem 55,3%) (trong do 46%> thieu hut 3-4 chi bao va 9,3%> thieu hut tren 5 chi bao). Ty le nay cao hon nhom thieu hut dudi 3 chi bao ia 10,6 diem % (2%
khong thieu hut chi bao nao va 42,7% thieu hut 1 -2 chi bao).
Ket qua phan tich so lugng chi bao thieu hut theo nhom dan tgc cho thay 48% phu nii nguoi Muong thieu hut tii 3-4 chi bao; va 9,l%o thieu hut tir 5 chi bao trd len. Doi vai nhom phu nit nguai Dao, 29,4% tbi^u hut tit 3-4 chi bao va 11,8%
thieu hut tir 5 chi bao tro len. Nhu vay c6 the thay, ty le phu nii nguoi Muimg thieu hut tu 3 chi bao tro len nhieu hon 17,4 diem %. so voi ty le nay 6 phu nir nguoi Dao. Mac dii vay, miic do thieu hut 6 mgt so phu nii Dao tram trgng han phu nu Muong boi ty le thieu hut hi 5 chi bao tro len cao hon nhom phu nii Muong 2,7 diem %.
P H A T T R I ^ N B E N VO'NG VUNG Q U Y E N 9, S 6 4 (12/2019)
N G H I E N CU'U THUC NGHIgM - KINH NGHIEM
Bang 4: TY LE HO NGHEO DA CHIEU (%)
Ngheo thu nhap Can ngheo thu nhap Thu nhap trung binh Thu nhap tren trting binh Tong Cong
So chi bao thieu lint 0 thieu hut
0,0 0,0 0,0 2,0 2,0
Thieu hut 1-2 chi bao
17,3 10,0 5,3 10,0 42,7
Thieu hut 3-4 chi bao
Thieu hut tu 5 chi bao tra len 26,7 ^ ^ ^ ^ ^ 1
9,3 6,0 4,0 46,0
0,7 3,3 0,7 9,3
Tdng
48,7 20,0 14,6 16,7 100,0 Ngudn: Kit qud diiu tra khdo sdt cua tdc gid.
Tir bang ket qua tren, co the thay voi nguong ngheo 3 chi tieu, nhom NI co tyle la 31,4%, nhom N2 la 17,3%o, nhom N3 la 10% va ty le phu nir DTTS ngheo da chieu lit 58,7%. Theo ket qua ra soat hg ngheo ciia Uy ban Nhan dan xa Du Sang, 53,5% hg DTTS tai xa ngheo da chieu. Nhu vay, ket qua do luong ngheo da chieu (ngheo chung) a phu nii DTTS dugc thuc hien boi nghien cuu cao hon ty le chung ciia hg DTTS tai xa Dii Sang la 5,2 diem %. Con voi nguong ngheo 5 chi tieu, ty le ngheo da chieu cua nhom nii DTTS la 49,4%, thap hon ty le chung 4,1 diem %.
2.2. Ve nguyen nhan ngheo
Phat huy vai trd ciia cgng dong, hgi doan the, tang cuong tiep can thong tin: "Khi thay nii ro dii lon hay lgi ich dii nhieu thi cgng dong se ra tay giai quyet van de" (Ngan hang The giai, 2003, tr. 10).
Loi dan tren dugc Ngan hang The gioi dua ra kbi de cap den viec xay dung giai phap, chuong trinh ho trg nguoi ngheo. Phuong phap dong tham gia trong long ghep giam ngheo ciia cac du an van luon de cao vai tro ciia cgng dong.
Tuy vay viec thu hiit su tham gia ciia cgng dong Cling khong phai de dang de nhiing dai dien ciia cgng dong tham gia qua trinh giam ngheo nay phan anh diing mong muon ciia so dong? Ngay ca trong cugc hgp thara van y kien, so lugng thanh vien cgng dong thara gia cugc hgp chua chac da ty le thuan vdi so lugng y kien dugc dua ra. Banerjee va Duflo (2015) dua ra dan chiing truang hop Du an Phat trien Kecamantan (K.DP) do Ngan hang the
giai dau tu phat trien ca so ha tang cgng dong, trong cac cugc hop cgng dong, chi co khoang 50 nguoi (chua den 1/2 nguoi truang thanh trong lang) tham gia trong do hon 1/2 la nhiing nguoi co dia vi trong lang va co 8 nguoi luon phat bieu, trong do 7 nguoi xuat than tii tang Idp giau c6. Ve vai n-o cua nu gidi trong hoi dong lang d cac dia phuang d An Dp, nhdm tac gia dan chiing rang cung mot lugng ngan sach d cac dia phucmg c6 ngudi dimg dau la phu nii thyc hien dugc nhieu viec hon, hay noi each khac la hieu qua cao, it nhan hoi lg hon nam gidi.
Dac tnmg cua ngudi ngheo dupe phan tich rang; (i) Kho tiep can cac nguon tin dung de phat trien san xuat, kinh doanh; (ii) Thucmg thieu nhiing thong tm thiet yeu; va (iii) Canh tay thi trudng khong vdi tdi dugc ngudi ngheo hoac ngudi ngheo phai chiu bat lgi ve gia ca (Banerjee va Duflo, 2015).
Khdng neng gi cac nuoc tren the gidi, d khu vuc nong thon va mien nui Viet Nam, tinh cd ket cgng dong dua tren quan he huyet thdng, lang xdm con kha manh. Viec ldi keo su tham gia, de cao vai trd ciia cong ddng trong giam ngheo van la mot hudtig di kha quan cho cac chuong trinh, chinh sach. Ddi vdi nhdm phu nii DTTS, trudng hpp xa Dii Sang, boat dgng ciia Hgi phu nii kha sdi noi, tuy nhien mdi chi dimg lai d miic dp gan ket hoi vien trong nhiing boat ddng van hda, tinh than, giai tri. Mac dii chuong trinh tin dung cho hgi vien vay vdn theo bao cao cita Hgi lien hiep phu nii xa cho thay, sau khi du an nit, Hgi van duy tri dugc tin
P H A T T R | £ N B ^ N V O N G V U N G Q U Y £ N 9, SO 4 (12/2019)
LuoTig Tfauy Duxrng Ngheo da chieu...
dung VI mo. Nhung quy md khoan vay nhd va thai han quay vdng ngan khien hieu qua dat dugc chua dang ke, ndi each khac la chua thuc sir tao dot pha trong bdi canh thuc trang ngheo tai xa cdn rat cao.
Ngudn vdn rat quan trgng trong san xuat kinh doanh nhung ben canh dd, can co co che chia se thong tin thi trudng (tim hieu ve thi hieu, nhu cau mat hang, dich vu, gia ca,...) giiia cac thanh vien.
Hdp. "Chinh sach ho trg cho hg nudi 5-10 con ga, nhung cd dgt ho trg ve thi chet dich ca lang, khdng dii. Tdt nhat la chinh sach cho ba con vay vdn. Chinh sach ho trg tien dien, tien an tet cbi la thdi vu.
Hg nao gioi thi vay 50 trieu, thdng thudng la 20-30 trieu, chu truong cho vay tdi da 100 trieu nhung khi hdi Ngan hang chinh sach thi tra ldi la khong cd vdn. Ba con khdng cin cho tign, nhung nlu cho ba con vay vdn lai suat uu dai thi khdng nen cho vay ky han 5 nam" (Phdng vdn sau, nam).
"Chmh sach hd trg cho ngudi dong bao dan tpc thi qua phdng dan tpc ciia huyen phu trach nhung chat lugng hd tro. Viec thuc hien chinh sach qua qua nhieu trung gian, tinh - huyen - xa. Md Idp khoa hgc ky thuat, hudng nghiep cho ba con ciing can xet lai ve hieu qua" (Phdng van sau, nam).
Quyen tiep can thdng tin la quyen phai sinh tir quyen tu do bieu dat va dugc Hien phap 2013 thira nhan. Cac chinh sach lien quan den thdng tin, truyen thdng ap dung d viing DTTS la phat cac an pham bao chi (in) vdi tong sd lugng phat hanh la 51,2 trieu an pham tir 2016 den nay, kenh truyen hinh tieng dan tgc VTV5 phat sdng tren 22 ngdn ngii DTTS; cac nha xuat ban trong nude da xuat ban gan 100 dau sach vdi khoang 250.00 ban sach
phuc vu DTTS (Pham Thi Kim Cuong, 2019) Tuy nhien trong bdi canh xa hdi thdng tin manh me nhu hien nay, sii dung Intemet la each nhanh nhat de ngudi su dung cd the tiep can kho tang thdng tin, tri thiic nhan loai bat ke khoang each thin gian va khdng gian. Theo ket qua khao sat phieu hdi cua tac gia, ty le phu nii dan tgc thieu tren dia ban khdng sir dung Intemet la 60,7%, va ly do dugc dua ra nhu sau (Bang 5).
Bang 5: LY DO PHU NCT DTTS 6 DU SANG KHONG SC DUNG INTERNET
Khong CO phuong tien Khong biet sii dung Khong CO nhu cau
T6ng
So Iirong 50 34 5 89
T y l l ( % ) 56,2 38,2 5,6 100.0 Ngudn: Kit qud diiu tra khdo sdt cita tdc gid.
Nhu vay, thieu phuang tien va ky nang sic dung Intemet la nhirng nguyen do chinh ciia tinh trang khd khan trong tiep can thdng tin 6 day.
Ve kit noi thi tru&ng, canh tay thi trudng chua han da bd qua xa Dii Sang. Hien nay giao dich ndng san tai day kha da dang, gdm nhirng hinh thiic sau. (i) Ngudi ndng dan tu chii ve dau vao va dau ra ciia san xuat, hg cd phuong tien chuyen chd se mang ndng san den ban tai chg huyen (thi tran
Bo); (ii) Cac thuong lai true tiep dua phuong tien van chuyen (d td tai, xe may) den thu mua tai rudng, vudn; (ih) Hg gia dinh ky hop ddng de doanh nghiep cung cap vat tu va thu mua ndng san.
0 hinh thiic thii ba, cd the ndi la ngudi dan gdp vdn la dat dai va stic lao dgng, doanh nghiep gdp vdn la vat tu ndng san. Tuy nhien, d ca ba hinh thiic nay, ngudi ndng dan van cd the doi mat vdi nhirng riii ro nhat dinh.
P H A T T R I E N B E N VO'NG VUNG Q U Y t N 9, SO 4 (12/2019)
N G H | £ N CO'U THl/C NGHIEM - KINH NGHIfM
2.3. Ve hgn chi trong thuc dia vd phuang phdp nghiin cuu
Co cau thanh phan dan tgc mau nghien ctiu cd chenh lech vdi thuc te. Theo bao cao ciia Uy ban Nhan dan xa, ty le hd ngudi Mudng d xa Dii Sang la tren 70%. (mlu khao sat la 88%.); ty le ngudi Dao d xa la 17% (mau khao sat la 11 %).
Viec khao sat ngau nhien don gian tai dia ban xa gap kha nhieu khd khan bdi van de di chuyen giira cac bp dan va sap xep thdi gian de gap dugc hg bdi ban ngay phu nii a day di lara rugng. Ngoai ra cdn cd nhieu phu nii di lao dgng, lam cdng, lam thue, lam cdng nhan d noi khac. Vi vay, man nghien ciiu khdng bao phu nhdm phu nii DTTS di cu thdi vu, dl lam an xa. Tuy nhien, tac gia da cd gang khao sat tren pham vi 17/17 thdn/xdm d xa Dii Sang vdi nham dam bao phucmg phap ngau nhien, don gian.
Viec dieu chinh ngudng thieu hut cd tac ddng rd net den viec xac dinh thuc trang ngheo da chieu d phu nii DTTS tai dia ban nghien cuu. Khi thuc hien dieu chinh ngudng thieu hut tir 3 chi bao len 5 chi bao ty le hd ngheo tuyet ddi (Nl) chi cdn 4,7%.
(giam 26,7 diem %.), bp ngheo dich vu xa hdi (N2) chi cdn 0,7%o (giam 9,3 diera %) va ty le hg ngheo da chieu (ngheo chung) la 49,4% (giam 9,3 diem
%). Tuy nhien cd the thay, ngudng thieu hut la 3 tuong ddi phii hgp vdi biic tranh ngheo tren dia ban, trong so sanh vdi sd lieu ciia Uy ban Nhan dan xa.
3. De xuat hirdng nghien ciiii tiep theo Hien nay d Viet Nara cd 53 DTTS vdi 8 nhdra ngii he va cd the chia thanh nhdm theo phu he va mau he. Phai ndi rang cac DTTS d nude £a vd ciing da dang va den nay van cdn giir dugc nhirng gia tn, ban sac van hda rieng, ddng vai trd quan trgng trong ldi sdng va tap quan sinh hoat, lao dgng san xuat trong cgng ddng mdi dan tdc. Bdi vay, can cd nghien cim di sau vao tim hieu vai trd ciia ban sac, van hda truyen thdng den thyc trang ngheo, giam ngheo DTTS d Viet Nam d quy md Idn.
Tren co sd xac dinh diem ndi com va su thieu hut cao d chi tieu tiep can nhu cau xa hdi ciia phu
nii DTTS tai xa Dii Sang, nhu tiep can kham chira benh, tiep can thdng tin, giao due dao tao, hudng nghien cim tiep theo cd the la tim hieu nhiing yeu td tac ddng den thuc trang nay.
Ngoai ra, mgt hudng nghien ciiu khac la cd the di vao cd ket xa hdi ben trong cac nhdm DTTS va giiia cac nhdm DTTS. Nhan dien so bd tir khao sat ciia tac gia ve van de nay cho thay rang cd sir phan tach dia ban cu tni cua nhdm ngudi Dao, ngudi Mudng tren cung mgt xa. Cach ngudi d DTTS nay dinh danh ngudi d nhdm DTTS nhdra khac van dua tren yeu td tdc danh, tiic la cd su phan biet giiia cac nhdra DTTS. Dieu nay cd the cd nhiing tac ddng tich cue va tieu cue den sy phat trien chung cua cdng ddng.
4. Ket luan va ham y chinh sach Nghien ciiu ve ngudi DTTS tren the gidi va d Viet Nam lit chu de nghien ciiu duoc cac nha hoach dinh chinh sach va nghien ciiu quan tam trong sudt thdi gian qua de hg "khdng bi bd lai phia sau" ciia qua trinh phat trien. Phuong phap do ludng ngheo da chieu cd the dugc xem nhu cdng cu hiiu hieu trong viec xac dinh nhiing van de trgng tam can hd trg ddi vdi DTTS. Tuy nhien, d Viet Nam cdn mgt khoang hdng nghien cihi trong van dung tiep can da chieu trong nghien cuu ve ngheo d nhdm phu nii DTTS.
Thdng tu 14/2018/TT-BLDTBXH tach nhdm hg bao trg xa hgi (dii la hd ngheo) kbdi ddi tugng ap dung chinh sach giam ngheo la mdt thiet thdi vdi hg. Bdi hg chinh la nhdm yeu the kep. Cach thirc xac dinh ddi tugng chinh sach nay chi lam giam tai va de dang hon cho co quan quan ly, thyc hien chinh sach chii khdng mang lai phiic lot nhieu hon cho ddi tugng. Qua khao sat mot sd phu nu thudc hd thoat ngheo cd the nhan thay ly do thoat ngheo thudng la gia dinh da vugt qua thdi gian khd khan (ngudi bi benh khdi benh; con cai da ket thiic viec hpc; dau tu vao san xuat ndng nghiep thuan igi, dugc gia).
Ket qua danh gia ngheo da chieu d phy nii DTTS tat xa Dii Sang cho thdy ty le phu nir DTTS ngheo cao hon ty le ngheo chung ctia hg DTTS.
Ben canh do, cd su khac biet dang ke ve tinh trang
P H A T T R I E N B ^ N V Q N G VUNG QUY^N 9, S 6 4 (12/2019)
Lirinig Thiy Dutmg Ngheo da chieu...
ngheo giua cac nhdm DTTS (phu nij M u d n g va Phy n u DTTS d Dii Sang phan Idn cd nhu cau phu nil Dao). Nhin chung ty le ngheo thu nhap va sir dung Intemet nhung thieu p h u a n g tien ket ndi thieu hyt tiep can nhu cau dich vy xa hdi c a ban va thiSu ky nang su dyng. Vay nen cd chuang trinh cita phu nii Dao thap hon dang ke nhdm phu nii chinh sach phd bi^n ky nang tra ctiu thdng tin tren Mudng. Intemet cho phu nii DTTS, vdi diSu kien hg biet Phu n u DTTS cdn chua duoc t i l p can dSy dit '^'^^ ^^ ^'^^ ^^^^- , ^ ^ " § ^^^ ^^ ^ ^ ^ " § ' '=^" '^^ ' ° ' vdi he thdng Cham sdc siic khde. Hg cd the bao "^^ ""^^ *^f^g diem t m y cap Intemet, hoac chia se hiem y te nhung it sii dung Cd the bdt di chuyen phuong tien ket ndi Intemet giiia cac cbi em phu
• , : ,!,• . , 1 . ' . . u ' u *i, .-•" ir--i. nu vdi vai tid ket ndi lit Hdi phu n u xdm/thdn.
xa va e ngat thu tyc (khong thanh thao tieng Viet, • ^ •
giay td kham, chiia benh,...). Chinh sach hd tig ddi V6 k i t ndi thi tirrdng, cSn hudng d i n la vai tid vdi phu nu DTTS tai xa can hudng den viec giup chu ddng ctia ngudi san xuit, dac diem cua phu nii hg tiep can he thdng cham sdc sice khde nhu nang la gidi nam bat thdng tin. Bdi vay, nen cd chuong cao chat lugng c o sd vat chat tmng tam y te xa, hd trinh, chinh sach tap hudn ky nang t i l p can thi tig bp hieu va vugt qua rao can tam ly khi lam cac t m d n g cho phu nii DTTS, hudng d§n hg each phan thu tuc kham chiia benh. tich rui ro, co hdi va ky nang quan ly tai chinh.
T a i l i i u t h a m k h a o
1. Abhijit V Banerjee va Esther Duflo (2015). Hieu ngheo thodt ngheo - cdch mgng tu duy di thodt ngheo trin thi gi&i.
2. Aikire, S., and Foster, J, (201 Ibj. Understandings and misunderstandmgs of multidiraensional poverty measurement. Journal of Economic Inequality, 9, pp. 289-314.
3. Aikire, S., and Foster, J. E. (201 l a ) . Counting and multidiraensional poverty raeasurement. Journal of Public Economics, 95(7-8), pp. 4 7 6 - 4 8 7 .
4. Batana, Y. M. (2013). Multidimentsional Measurement of Poverty Among Women in Sub-Saharan Africa, Springer Science+Business Media Dordrecht 2013.
5. Bossert, W Chakravarty, S. R and D'Ambrosio, C. (2009) Multidimensional poverty and material deprivation Society for the Study of Economic Inequality, ECINEQ WP 2009-19, link:
http://www.ecineq.org/milano/WP/ECINEQ2009-129 pdL
6. Bourguignon, F. and Chakravarty, S. R (2003). The measurement of multidimensional poverty Journal of Economic Inequality,1(1), pp.25-49.
7. Bronfinan, J. (2014). Beyond Income: A Study of Multidimensional Poverty in Chile. MPRA Paper N o . 63256.
8. Chakravarty, S. R. and Conchita D'A. (2006). The measurement of social exclusion. Review of income and wealth 52(3), pp. 377-398.
9. Deutsch, J., and J. Silber (2005) Measuring Multidimensional Poverty: An Empirical Comparison of Various Approaches. TheReview of Income and Wealth, 5 1 , p p . l 4 5 - I 7 4 .
10. L u a n g Thiiy D u o n g va Phan Thi Song Thuong (2018). Ngheo da chieu a nhdm DTTS mien nui phia BSc di cu d Lam Ddng. Tap chi Phdt tnen bin vimg Vung, quyen 8, sd 3 (6/2018).
11. L u a n g Thiiy D u o n g va Vu Qudc Huy (2017). Do ludng ngheo da cbilu cho cac viing d Viet Nam giai doan 2010-2014. Tap chiNghiin ciru Con nguai so 2 (2017).
12. Ngan hang T h i gidi (2003). World development report 2004: Making Services Workfor Poor people.
13. Pham Tbi Kim Cuong (2019) Thuc trgng tiip can thong tin cua phu nir DTTS Viit Nam hiin nay. Ky y l u hdi thao khoa hgc qudc gia: "Thach thiic de phu nii DTTS khong bi bd lai phia sau". Nxb Dai hpc qudc gia, H a N g i .
P H A T T R I E N B t N V O N G V O N G Q U Y £ N 9, S 6 4 (12/2019)
NGHIEN COO THLfC NGHlEM - K I N H NGHlEM
14. Roelen, K., Gassmann F., and de Neubour, C. (2010). Child Poverty in Vietnam: Providing Insights Using a Country-Specific and Multidimensional Model. Journal of Social Indices Research, 98, pp.
129-145.
15. Roelen, K., Gassmann, F. and de Neubour, C. (2009). The Importance of Choice and Definition for the Measurement of Child Poverty - the case of Vietnam. Journal of Child Indices Research, 2, pp. 245- 263.
16. Thu tudng chinh phii (2013). Quyit dinh so 2405/QD-TTg ngdy 10 thdng 12 ndm 2013 vi Phi duyet danh sdch xd dgc biit khd khdn, xa bien gi&i, xd an todn khu vdo dien ddu tu cua Chuang trinh 135 ndm 2014 vd 2015.
17. Thu tirdng Chinh phu (2015). Quyit dinh sd 59/2015/QD-TTg ngdy 19 thdng 11 ndm 2015 ve Ban hdnh chuan ngheo tiep cgn da chiiu dp dung cho giai dogn 2016-2020.
18. Thu tudng Chinh phii (2016). Quyit dinh so 204/QD-TTg ngdy 01/02/2016 vi Lo trinh bdo hiim y ti din todn ddn.
19. Trani, J., F., Biggeri, M., and Mauro, V. (2013). The Multidimensionality of Child Poverty: Evidence from Afganistan. Springer Science+Business Media Dordrecht.
20. Uyban Nhan dan xaDii Sang (2018). Kit qud rd sodt hg ngheo, can ngheo ndm 2018.
Thdng tin tac gia:
Ngaynhanbai: 10/10/2019 Luang Thiiy Duong, Th.S
- Don vi cdng tac: Vien Nghien cuu Phat tnin ^^^^ ^ ^ '^^ ^^^'- ^'^'^ ^^^019 bin viing Viing, Vien Han lam Khoa hgc xa hdi Ngay duyet dang: 22/11/2019 Viet Nam
- Dia chi email [email protected]
P H A T T R I E N B E N V O N G V O N G Q O Y E N 9, S 6 4 (12/2019)
