Thong tin khoa hpc cong nghe m o / ^ ^
RUI RO VA CAC BIEN PHAP NHAM GIAM THIEU RUI RO lrong ngdnh cong ngliiep than va khoang san Viet Nam
Coal and mineral mining sector is an industry with high risk potential due to its nature and mining operations.
The authors of this paper represent some ideas on the risk classification and assessment and propose methods for minimizing risks in Vietnam coal and mineral mining industry
KS. TON THU HyaNG va nnk
Vien Khoa hgc Cdng nghe Md - Vinacomin
fWtg\ heat dpng cua eon y / t - n g u - d i , du trong cdng nghiep hay ndng nghiep, giao thong van tai, djeh vy hay b i t ky ITnh vyc nao khae d i u cd chCra dyng rui ro. Trong nganh khai khoang cQng ludn tiem I n nhQ-ng rui ro, quan trpng nhlt la phai lam sao tinh toan du-gc xae s u i t x u l t hien cae rui ro dd va ed nhQ'ng k l hoach quan ly rui ro.
Rui ro phat sinh se gay t i n thit v l ngu'di va vat c h i t chp doanh nghiep, n l u cac rui ro dd khdng du'gc xac djnh va kilm seat t i t . Viee phan tieh rui rp la hoat dpng r i t quan trpng d l i vdi m i i doanh nghiep, bao g i m : Djnh dang aii ro; phan tieh rui ro; danh gia rui ro va d l i phd vdi rui rp.
Trong dd, djnh dang rui ro la budc ein thilt va quan trpng vi cd djnh dang du-gc rui ro mdt each ehinh xac va chi tilt thi mdi chu ddng quan li du-gc rui ro va mang lai hieu qua.
Mdt s l phu-gng phap xac djnh rui ro cd t h i ap dung trong d i l u kien Viet Nam nhu-:"
nghien CCPU rui ro trong van hanh; xac djnh rui ro thilt bj va cae loi tiem I n do con ngu'di. Trong dd phan tieh sai l l i la mpt ky thuat cho phep phan tich mdt each he thing cQng nhLf cae tac ddng cua cac y l u t l tdi sy phat sinh
cua rui ro, gdp p h i n chp doanh nghiep hiiu nguyen nhan chinh. Bang viec thyc hien phu'ong phap nay, cae nha quan li cd t h i tim ra cac nguyen nhan g l c r l gay ra cac sy kien, tu dd danh gia va tim k i l m bien phap phu hgp d l bao ve doanh nghiep khdi eae thiet hai ldn.
I. Khai niem va phan loai riii ro
Nhu vay, rui ro la nhung bat trac ngoai y muon xay ra trong qua trinh san xuat, kinh doanh cua doanh nghiep, tac ddng xau den su tdn tai va phat trien cua doanh nghiep.
Phan loai cae dang rui ro:
* Rui ro ngoai sinh bao gdm cac yeu td:
- Khdng I n djnh chinh trj, kinh t l hoac eg c h l chinh sach, phap luat khdng nhlt quan, kh6ng I n dinh, eae xao trdn thi tnidng, cac thay d l i v l ti gia cung nhLT thay d l i cac chinh sach v l ngoai thuong (han c h l thLfong mai, t h u l hai quan...).
- D i l u kien t y nhien biln dpng nhu-: nhQ-ng de dpa cua thdi tilt: d6ng d i t , han han, mu-a d i m , thien tai, hda hoan, djch benh...
* Rui ro ndi sinh bao gom:
- He thing thong tin du' lieu phye vy lap d y an khdng d l y du va chinh xac d i n d i n sai
l l m trong lap dy an d i u tu', tu' xae djnh edng nghe d i n dy tcan t i n g mCre d i u tu.
- Thay d l i chiln lu-gc san xuat kinh doanh, cac each t i l p can thj tru'dng ehu-a phu hgp.
- Chi phi d i u tu- tang cac trong qua trinh thye hien dy an do xae djnh khong chinh xae cae thong s l d i u vao.
- T u y i n chpn, su- dyng nguIn nhan lye b i t hgp ly, trinh d6 can bp t h i p d i n tdi viee dieu hanh va quan ly dy an khdng t i t lam giam c h i t lu'gng, nang s u i t lao dpng, vi pham eae quy trinh san xult, cae d i l u khoan hgp ding...
- Ngoai ra, rui ro lien quan d i n y l u t l eon ngu'di cQng la mdt trong nhQ'ng ITnh vyc rat e i n quan 'am vi ngudi lao dpng cd t h i v6 tinh hoac c l y gay ra nhu'ng thiet hai trong qua trinh san xult bd qua cae bu'dc van hanh hoac quy trinh, l l i do thdi gian, cac hanh dpng thu'a so vdi quy trinh, l l i do van ehuyin, lya ehpn).
Khi rui rp x u l t hien cd t h i d i n tdi cac k i t qua nhu':
- K i t qua theo chilu hydng t i t , x u l t hien cac y l u t l thuan Igi cho du an lam tang Igi nhuan (tinh hulng lac quan).
- K i t qua theo chieu hu'dng x l u : x u l t hien cac y l u t l b i t lgi, d i n d i n t i n thit, m i t mat
KHCNM s o 6/2011* NGHIEN CUU -TRAO DOI
Thong tin khoa hpc cong nghe m o
va giam Igi nhuan (tinh hulng bi quan).
- K i t qua khong hoac t i n g h6a la khong anh hudng tdi Igi nhuan eua dy an (tinh hulng trung binh).
II. Phu'O'ng phap danh gia rui ro
Cd r i t nhilu each danh gia rui ro: danh gia rui ro dinh lu-gng va danh gia rui ro djnh tinh; danh gia theo phugng phap chuyen gia, phuong phap phan tich ehi phi hgp ly va phuong phap tu'ong duong.
- Phuang phap chuyen gia:
Trong phuong phap nay cac chuyen gia eung nhau phan tieh, danh gia va t i n g hgp mCpc dp rui ro eua dy an, thao luan cd tham khao y kiln cua nhu-ng chuyen gia d i u nganh, thudng duge dung khi t h i l u cac phuang phap tinh va thdng tin. Nhuge d i l m cua phuong phap la mang tinh chu quan, phCre tap khi su- dyng cae chuyen gia cao clp.Sau khi tap hgp danh sach cac rui ro da du-gc xac djnh, eae nha quan li se t i l n hanh phan tieh rui ro mpt each chi tilt va danh gia rui ro. K i t qua phan tieh rui ro eho bilt xac suit va hau qua khi rui ro xay ra... Do nganh md la mpt nganh e6ng nghiep su- dung r i t nhilu thilt bi hang nang nhu may khai thae, may dao Id, may khoan, bang tai va may thuy lye nen viee SLP dyng cac phuong phap nay la r i t e i n thilt, giup eho cac may mdc thilt bi du'gc theo ddi, quan sat tren t i n g t h i hoac tu-ng bp phan va lien he vdi cae kha nang sai hdng, l l i , tai nan cho ngu-di van hanh d l tim ra nguyen nhan.
- Phuang phap phan tich hgp ly chl phi theo hu-dng
lam rd vung rui ro t i l m an, su- dyng eae giai phap d i u tu- d l giam rui rp. Cae y l u t l lam tang chi phi dp mpt hoac mpt nh6m eae y l u t l k i t hgp vdi nhau g i m : vugt ehi phi d i u t u do lam phat va ehinh sach thul, khdng danh gia duge d l y du va dung v l ting mCre d i u lu- t i n g t h i cua dy an va tu-ng giai doan do nang lye thilt k l ; thay d l i bien gidi, edng suit thilt k l tao ra nhQ-ng v i n d l chu-a dy dean 6ugc.
III. Cac rui ro trong nganh cong nghiep mo
l.Tinh hinh san xuat kinh doanh 2010 cua Tap doan
Nam 2010 Tap doan Vinacomin da dat duge cac chi tieu san lugng nhu- sau:
than nguyen khai san x u l t 46,985 trieu t i n , than tieu thy 43,089 trieu t i n , trong dd tieu thy trong nude 24,4 trieu t i n , xult khiu 18,64 trieu t i n . Tinh quang ding san xult 44.239 t i n , dong t i m 5.237 t i n , thilc thdi 845 t i n , kem thdi 9.550 t i n . San xult va tieu thy dien 3,7 ty kWh. San xult co khi:
Lap rap 213 xe d to, tieu thy 317 xe g i m cae ehung loai xe KamAZ, SCANIA trpng tai 20- 35 t i n , san xult may biln t h i 110 kV 10 chile, mang cao cae loai 200 chile, may xue da h i m Id 12 chile, tau dien 16 chile,...
C h l tao phy may khai thae, cpt ehing thuy lyc, gia ehing, u i n thep vi ching Id, c h l tao mang cao, xegodng...
Thulc n l cdng nghiep san xult 56,6 ngan t i n , cung u-ng 99,5 ngan t i n . Xi mang san xult va tieu thy dat tren 700 ngan t i n . Thye hien 250 ngan met khoan khao sat tham dd
Vdi khii lugng san phim nhu- tren nam 2010 Tap dean
dgt t i n g doanh thu 84.400 ty d i n g , trong dd doanh thu san x u l t kinh doanh la 81.485 ty d i n g vdi: san x u l t than dat 50.460 ty d i n g , san xult kinh doanh khae dat 31.025 ty dong. T i n g Igi nhuan tru-dc t h u l 8.610 ty d i n g , trong dd:
san x u l t than 7.660 trieu dong, ngoai than 950 ty d i n g .
2. Rui ro va cac bien phap glim thieu rui ro trong khai thac than va khoang sin
Heat ddng khai thac than va khoang san mang nhilu tinh rui ro cao trong trong t i t ea cac qua trinh tu- tham dd d i n khai thac va tieu thy san phim.
Rui ro trong qua trinh tham dd: khoang sang nam du-di mat d i t cho nen trong qua trinh tham dd ed r i t nhilu rui ro, viec danh gia trCi" lu-gng dia chit, trCJ- iLrgng khai thae cQng nhu- c h i t lu-gng, ham lu-gng khoang san khong t h i chinh xae nhu- mong m u l n la nguyen nhan d i n d i n rui ro trong khau tham dd la r i t cao.
- Rui ro trong qua trinh dau tu. Do s u i t dau tu- Idn, nen kha nang thu x l p v i n cho cac d y an tu- eae ngan hang thu-ong ma/ la khd khan; cham t i l n dp, lai vay tang cao d i n d i n kha nang thu h i i t h i p . C h i t lu-gng edng tae quan ly d y an tai khau chuin bj thyc hien d i u tu- va thye hien d i u tu; cdn y l u , cdng tae to chu'c d i u t h i u keo dai, c h i t lugng chu-a dam bao yeu cau theo quy djnh; nang lyc can bp dieu hanh d y an ehu-a tu-ong xu-ng vdi yeu c l u dy an, qua trinh chuin bj dau tu- ehua du-gc nghien cu-u ky lu-gng ve tinh kha thi eua thi tru-dng, ky thuat, cdng nghe...Sl lugng d y an nhilu, phu-c tap v l mat
KHCNM SO 62011* NGHIEN CUU -TRAO DOI
Thong tin khoa hpc cong nghe m o
ky thuat, edng nghe d i n tdi thdi gian ehuin bj keo dai;
cdng tae ehuin bj d i u tu" cac dy an Idn bj anh hu'dng nhilu vao sy biln dpng eua kinh t l t h i gidi, cae nha t h i u tham gia cd nhQ'ng thay d l i trong qua trinh d i u t h i u khdng phu hgp vdi quy djnh cua Viet Nam. Lye lugng thi edng cac edng trinh md edn han c h l ; he thing djnh mCre don gia ehuyen nganh xay dyng co ban h i m Id da lac hau so vdi edng nghe mdi, chu'a d i l u ehfnh kjp thdi d i n tdi viee xae djnh t i n g mCre d i u tu- cua d y an khdng chinh xae lam anh hu'dng Idn tdi tinh kha thi cua dy an va quylt dinh khdng dung d i n eua cac nha d i u tu-.
Viec xay dyng don gia cdng trinh chu-a dLi-gc quan tam dung mu-c lam anh hu-dng ldn d i n t i l n dp e6ng trinh, keo dai thdi gian, tang ehi phi d i n d i n rui rp che dy an.
- Rui ro trong qua trinh khai thac: san x u l t than va khoang san la qua trinh phy thude r i t nhilu bdi anh hu-dng cua t y nhien: d i l u kien dja c h i t ed nhilu biln dpng phu-c tap khd khan lam anh hu-dng d i n t i l n dp b6e d i t da, dao Id, nhLc gap dCrt g l y , m i t via, gap d i t da eCmg, tru-gt Id. Mat khae day la mpt trong nhQ-ng nganh ma ngu-di lao ddng luon d l i mat vdi rui ro vdi eae sy e l v l sap Id khai thae, n l khi metan, bye nu-dc... mdi tru-dng lao dpng 6 nhilm khong chi anh hu'dng trong pham vi khu vyc san xult ma eung dang tae dpng kh6ng nhd d i n m6t^b6 phan ngu'di dan sinh s i n g trpng khu vyc lam eho cdng nhan bi mac benh nghe nghiep.
- Do d i l u kien thai t i l t trong thdi gian qua cd nhilu b i l n dpng eung nhu- viee cat dien luan phien anh hu'dng d i n qua trinh san xult.
- Cdng tae san xult, thi cdng e6n nhieu b i t cap tu"
cong nhan tryc t i l p san x u l t cQng nhu- khau chi dao thyc hien chLca nhlt quan, quylt liet... d i n d i n khong dat t i l n dp theo k l hoach d l ra, anh hu'dng d i n chit lu'gng cQng nhu t i l n dp san xult.
- Rui ro trong thi trudng kinh doanh va tieu thu sin pham: ban than viec kinh doanh va tieu thy than eung ehiu anh hu'dng r i t Idn tu" thj tru'dng, cac co c h l trong viee d i l u hanh gia ca cua khoang san tieu thy khdng I n djnh, eae nhu c l u cua khaeh hang v l c h i t lu'gng, ehung loai eung lien tue thay d l i .
IV. Cac bien phap giam thilu rui ro trong nganh cong nghiep mo:
Tu- cac rui ro trong cac qua trinh khai thae tieu thy k l tren ed t h i d l xult eae bien phap nham han c h l t l i da cac thiet hai do rui ro mang lai nhu- sau:
- Khi lap k l hoach, d l d l i phd vdi nhQ'ng rui ro trong qua trinh khai thae md do cac y l u t l dja c h i t gay nen, eae nha quan ly phai ehu trpng d i n viee xu ly cac tai lieu dia c h i t va lya ehpn edng nghe, thilt bj cQng nhu' cac giai phap an toan phu hgp.
- Lap v i n dy phdng d l trang trai eho cae ehi phi phat sinh. Hien nay, Nha nu'dc da ban hanh met s l cae c h l dp ehinh saeh, quy dinh v l trich lap cae quy dy phdng eung la eae hinh thCrc bCi d i p rui rp.
Ching han, trpng qua trinh lap
d y toan eho cac dy an, eae nha soan thao cQng phai tinh d i n chi phi d y phdng - la khoan ehi phi d l d y phdng che cac khii lu-gng phat sinh, eae y l u t l trugt gia va nhQ-ng cdng viec chu'a lu-dng tru-dc du-gc trong qua trinh thyc hien dy an. Theo Luat Xay dyng, viee lap va quan ly ehi phi d y an d i u tu- xay dyng cdng trinh, khoan chi phi d y phdng du-gc xac djnh bang ty le p h i n tram cua t i n g cae chi phi cua d y an. Doanh nghiep cung ed t h i d y phdng giam gia hang t i n kho, dy phdng giam gia ehCmg khoan d i u ILJ- trong hoat dpng tai chinh va d y phdng ng khd ddi theo cae quy djnh eua Nha nudc. Day cQng cd t h i du-gc coi la cac hinh thu-c d y phdng eho rui ro.
Mae du vay, trong thye t l kinh doanh d cae doanh nghiep khai thac md cho thay, h l u nhu cac khoan dy phdng nhu-, giam gia hang t i n kho va dy phdng ng khd ddi d i u khdng du-gc xac djnh trong qua trinh quan tri kinh doanh, mac du cac doang nghiep thae md cd mua vat iu- cua nhilu nha cung c l p khdng nam trong Tap doan, va eae khoan phai thu cua khaeh hang chilm tu-gng d l i Idn trong t i n g s l tai san lu-u dpng eua dcanh nghiep. Mae du vay, mpt s l doanh nghiep md, c6 t i l n hanh lap d y phdng eua cac khoan nay nhu'ng khdng thu'dng xuyen. Mat khae, d l d l i phd vdi rui ro tu* phia ngu-di eurg e l p , trong k l hoach cung Ci-ng vat tu', doanh nghiep ed t h i chpn mpt vai nha cung Crng khae nhau, tu' dd ed t h i vu-a chu dpng, vua dam bao du-gc c h i t lygng vat
KHCNM SO 6/2011* NGHIEN CLTU -TRAO DOI
Thong tin khoa hpc cong nghe m o
tLF d i u vao eung nhu- gia ea d- mu-c canh tranh.
- Thye hien chiln iLi-gc da dang hoa san phim, dap u'ng nhu c l u ngay cang cao eua thj tru'dng, d i n g thdi tan dung cac nguIn lyc trong doanh nghiep. Trpng dieu kien tai nguyen d i n can kiet va trong lue ehua tim ra dien khai thac mdi, ed doanh nghiep da san xult da phy gia lam xi mang mac thip, vCra da dang hoa san phim phue vy thi tru-dng, vu-a tan dyng duge nhan lyc ddi du.
- Dae biet, d l i vdi eae doanh nghiep khai thae md, v i n d l an toan ludn du-gc d l cao. Cdng nhan cua doanh nghiep phai du-gc h u l n luyen an toan va trLi-de khi vao khu vyc san xult, bao gid cQng phai ed trang phue bao hp lao dpng. Day ehinh la ph6ng ngu-a sy c l tai nan lao dpng phat sinh, d i n d i n ngLi-di lao dpng va doanh nghiep bj thiet hai trong qua trinh san x u l t kinh doanh, va eung ehinh la mpt dang d l phdng rui ro. C i n cd nhu-ng giai phap tich cyc nhim giup ngu-di lao ddng ed dLi-gc mdi tru-dng lam viee t i t nhlt, nhu d i u tu- dan ehing thuy lyc tai cac md h i m Id, kilm tra g i t gao trang phue eua cdng nhan tru-dc khi xulng h i m Id khai thae... Tang eu-dng thuc d l y van hda an toan lao ddng va quan ly rui ro tai noi lam viee. eai thien dilu kien lao dpng va xay dyng van hda an toan lao dpng.
- Phan b l rui ro eho eae nha d i u tu- tham gia. Khi nhilu nha d i u tu- cung tham gia vao mpt viec, n l u xay ra rui ro thi se giam thilu du-gc mCpc dd thiet hai eho m i l nha
d i u tu- so vdi tru'dng hgp tap trung vao mpt nha d i u tu".
- D I U tu' vao nhilu giai dean trong ITnh vyc khai thac cung nhy tham dd. Cac nha d i u t u phai bd "trCrng" vao nhilu gid, da dang hda eg cau d i u tu g i m ca cac dy an tham dd, dy an phat triin khai thae va dy an mua md. Tuy nhien, dilm khae biet giu-a hai viec la n l u d i u tu- vao d y an tham dd thi rui ro cao nhu-ng ed t h i mang lai thanh cdng Idn, cdn d i u tu- mua md lgi nhuan khdng cao nhu-ng an toan. N l u chi tham dd thi ed t h i bj thua l l khdng bu du-gc, n l u chl d i u tu- mdt each chac c h i n bing viee mua md thi se khdng cd sy dot pha d l phat triin. Tu-c la n l u bilt c h i p nhan rui ro va tim each quan tri t i t thi se mang lai Igi nhuan dang k l .
- Chuyin rui ro sang cac cdng ty bao hilm bang each tham gia ddng bao h i l m cho cae dy an se tham gia thye hien.
- Dam bao nguIn va thanh toan v i n d i u tu- thdng qua bao lanh cua ngan hang, cac edng ty d i u tu tai ehinh.
- Thu thap thdng tin v l dy an mdt each chi tilt, e i n than nham nang cao dp ehinh xae cua s l lieu d i u vac.
- Nang cao nang lyc can bp quan ly va lap dy an nhim giam thilu d i n mu-c t l i da cae sai sdt khdng dang cd do cae can bp thyc hien dy an mang lai.
- D i u tu hgp ly, ed trpng tam, du cae thu tyc, dam bao t i l n dp nhim du-a cdng trinh vao heat dpng dung thdi han.
- Tang eu-dng cong tae can d l i nguIn v i n , kiem seat ddiig t i l n dam bao d l thye
hien d y an thdng suit, giam rui ro trong viec tang lai vay hoac do cae hoat ddng tin dyng mang lai.
V. K i t luan va kiln nghj Rui ro thu'dng du-gc lu-gng hoa bang mCre dp thiet hai va xac s u i t xult hien rui rc. Tuy nhien, tu- tardc d i n nay, viee xae djnh xae suit xult hien aii ro trong khai thac khoang san cQng chu'a ed mpt c6ng trinh nao nghien eCru mpt each toan dien va mac du cd r i t nhieu ky thuat giup djnh dang mi ro cd the SLP dung, nhu'ng cac rui ro thLi-dng dLpge xae cSnh dya tren kinh nghiem cua cac nha quan li nen cae nguyen nhan sau xa cua cae hien tu'gng chu'a dLPgc tim kilm toi g l c r l . Ben eanh dd, quan tri rui ro cdn chLPa du'gc dat ra vdi tu' each la mdt chCpc nang trong quan trj doanh nghiep. Day la mdt v i n d l c i n du'gc xem xet mpt each nghiem tue d l i vdi cae nha hoach dinh chinh sach phat triin doanh nghiep, dae biet trong iinh vyc khai thac, c h l biln khoang san.
Tren co sd nghien CCPU sau va ky lu'dng de tilp can rui ro mpt each khca hoc va cd he thing ehung ta cd t h i nhan dang, kiem soat, phdng ngu-a va giam thilu d i n mCpc t l i da nhQ-ng t i n thit, m i t mat, nhQ-ng anh hu-dng b i t Igi cua rui ro./.
Tai lieu tham khao:
- Rui ro tai chinh - thyc t i l n va phu-ong phap danh gia - NXB Tai ehinh 2002- Nguyin Van Nam.
- Quan tri rui va khung heang - NXB Thing ke 2002- Dpan Thj H i n g Van.
- Quan tri rui ro, bai giang TS. Ngd Quang Huan - Khoa QTKD - Dai hpc Kinh t l TP H i Chi Minh.
KHCNM s o 6 2011* NGHIEN CUU -TRAO DOI