NGHEO DA CHIEU CUA DONG BAO DAN T Q C THIEU SO d TINH LAM DONG*""
Vu T u a n Anh LiTffng Thuy DtfOTig Tdm tat: Bdi viet sii dung ca sd dir lieu khao sdt 850 hd gia dinh tai 8 xa thugc 4 huyen d Lam Dong ndm 2017 nhdm ddnh gid muc do ngheo da chieu d vung dong bdo ddn tdc thieu so d tinh Lam Dong theo bg chi bdo cua Bd Lao ddng, Thuang binh vd Xd hgi (2015). Mac dii da gidm trong nhiing ndm qua nhung ty le ho ngheo ddn tgc thieu sd d dia bdn nghien cuu vdn con cao (11,2%). Trong do ty le hd ddn tdc thieu so co muc thieu hut tiep can cdc dich vu xd hdi tir 03 chieu canh trd len chiem tdi 58,3%, so vdi con so tuang img chi 9,3% cua ddn tgc Kinh. Nhu vdy, de gidm ngheo theo chudn ngheo da chieu cdn tiep tuc day manh cdi thien khd ndng tiep can dich vu xd hdi, ddc biet trinh do gido due ciia ngudi lan, dien tich nhd d vd dieu kien sinh hoat.
Tir khoa: Ngheo da chieu, gidm ngheo, chinh sdch bdo tro xd hoi
Md^flau
Trong ba thap ky qua, cac khai niem ngheo da chieu khac nhau da dugc giai thieu va phat trien.
Sau nd luc ciia Sen ve phucmg phap tidp can nang lire (Sen, 1976, 1979), cac each thiic do ludng ngheo da chigu da ngay mot md rong, bao gdm ca cac nhu cau co ban, cimg vdi loai tru xa hdi. Cac nhu cau co ban ma con nguoi tidp can, di kem vdi cac quydn va kha nang da duoc su dung de xac dinh ngheo ddi. Nhm chung, ngheo da chieu la hien tugng thidu hut cac dieu kien sdng d mire co ban xet trgn nhieu phuang dien khac nhau, ca vat chat va tinh than.
Nhihig nam 2000, danh gia ngheo da chigu da dugc phat trign dang kg ca vg phuang phap luan trong viec thao tac hoa khai mem lln hoan thign phuang phap do luong. Den nam 2007, khai niem ngheo da chigu da dugc phd bidn rgng rai hon
'"' Day la mgt san pham ciia dS tai nghien cihi cap tinh:
"Nghien cint thuc trang. de xudt gidi phap gidm ngheo ben vung theo chudn ngheo da chieu cho dong bdo ddn toe thieu so tren dia hdn tinh Lam Dong giai doan 20J6-2020"
(Nhiem vu Khoa hoc va Cong nghe tinli Lam D6ng).
trong gidi nghign ciiu va nhiing ngudi lam chinh sach. Sabina Alkire va James Foster (2007, 2011) da gidi thigu bg chi sd ngheo da chieu (MPI) va 12 budc dd danh gia, trong do 6 budc dau tien ve each do ludng ngheo da chidu chung va 6 budc tigp theo the hidn tinh dac tnmg cho phuang phap luan ciia hg. Phuong phap cua Alkier va Foster dugc Chuang trinh phat tridn Lien hiep qude (UNDP) va Dai hgc Oxford ddng phdi hgp phd bien thay the cho chi sd ngheo tdng hgp HPI (Human Poverty Index') tu thang 7 nam 2010. Danh gia ngheo theo each tiep can da chigu cho thay pham vi va tinh chat ngheo d cac miic do khac nhau, cd the giiip dua ra cac bien phap giam ngheo hieu qua hon phuang phap do ngheo truygn thdng thdng qua thu nhap.
O Viet Nam, vide do ludng ngheo da chigu cung da dugc quan tam tii' rat sdm, nhu ciia Vu Tuan Anh (2000), Vu Tukn Anh va Vu Vtn Toan (2004), Asselin and Vu Tuan Anh (2005). Cac nghien ciiu da so sanh tieu chi danh gia ngheo theo thu nhap vdi cac chi tigu do ludng ngheo theo cac
'Chi so ngheo long liop HPI duoc ap dung tii nam 1997 PHAT TRlfN B^N VCfNG VONG QUYEN 8, SO 2 (6/2018)
LV LUAN - TRAP QQl
nhu cau ca ban ciia doi sdng va da dd xuat phuong phap do ludng ngheo da chidu cho Viet Nam dua trgn 6 tieu chi (viec lam, loai nha d va cdng trinh vd sinh, nude sach, hgc hanh cua ngudi Idn va tre em, siic khde, phuang tien tiep can thdng tin) thay cho tigu chi thu nhap hay chi tigu. Trong thai gian gin day, co nhigu nghien ciiu nham xac dinh cac chi bao vg do ludng ngheo da chigu cho hd gia dinh ndng thdn nhu ciia Roelen et al. (2009, 2010), Roelen (2014) va Tdng cue Thdng ke (2010) vd ngheo ciia tre em; Uy ban nhan dan thanh phd Ha Ndi va Uy ban nhan dan thanh phd Hd Chi Minh (2010) va OXFAM (2010) vg ngheo do thi; Tran Tign Khai va Nguygn Nggc Danh (2013) ve ngheo ndng thdn. Mac du vay, phuang phap danh gia ngheo su dung phd bign trgn thuc tign van la thang do ngheo tmygn thdng la thdng qua thu nhap. Nhirng hg cd miic chi tidu hoac thu nhap vugt trgn chuan ngheo dugc xem la thoat ngheo, song tren thuc tg hg van phai ddi mat vdi nhigu nii ro khac ve siic khde, dao tao, thien tai, viec lam,... Dodo viec xac dinh hg ngheo nhu tren khdng hgp ly va khdng phan anh dugc tinh da chidu ciia ddi sdng tu do dan den vide xac dinh chinh sach giam ngheo thieu hieu qua.
Thang 9 nam 2015, Bd Lao dgng - Thuang binh va Xa hdi (MOLISA) ban hanh tieu chi va miic chuan ngheo theo phuong phap tigp can da chigu ap dung cho giai doan 2016-2020, Day dugc xem nhu diu mdc quan hrgng trong viec chuygn ddi quan diem va phuong phap danh gia ngheo ciia Chinh phu Viet Nam. Qua do viec xac dinh hd can dugc bao trg xa hdi ciing nhu chinh sach trg giiip xa hdi hieu qua hon d nhirng viing mien, nhdm dan tdc khac nhau.
Lam Ddng la tinh thudc vimg Tay Nguydn cd tinh da dang cao vg cac nhom dan tdc noi cd den 42 dan tgc thigu sd (DTTS) vdi 364.022 nguoi (Ban Dan tdc tinh Lam Dong, 2016), trong do nhdm DTTS tai cho Ma, K'Ho, Chu Ru chiem tren 60% DTTS. Bai vigt nay se phan tich thuc trang ngheo da chigu d DTTS tinh Lam Ddng dua trdn vide van dung bd chi bao danh gia ngheo da chigu hign hanh cua MOLISA; tir dd nit ra mdt sd nhan
xet vg phuang phap luan va each thiic digu chinh cho phii hgp hon vdi cac nhdm ddi tugng dac thii.
1. PhiroTig phap nghien cihi 1.1. Cdch thirc chon mau
Dia ban khao sat dugc xac dinh dua n-en phuang phap chgn mau phan ting cd chii dich dg chgn ra mlu nghign curu dam bao tinh dai dien vg thanh phan dan tdc.
Tigu chi lira chon huyen:
i) Huyen co tinh trang ngheo hd DTTS tram trgng nhat (huyen Dam Rdng va Lac Duong);
ii) Huyen cd mgt trong ba nhdm Ma, K'Ho, Chu Ru chiem it nhat 50% tdng sd nhdm dan tgc tuong img trong toan tinh (Don Duong cd 63%
ngudi Chu Ru toan tinh; Bao Lam cd 53% ngudi K'Ho toan tinh);
iii) Huyen cd ty le ngheo DTTS >30% (vg thu nhap) theo ra soat ciia tinh cac nam truoc do (Diic Trgng, Di Linh, Bao Lam, Da Huoai, Don Duong, Lam Ha, Da Tgh, Cat Tign);
iv) Tu van ciia chuyen gia ciia tinh Lam Ddng.
Theo dd, cac huyen dugc chgn la Lac Duong, Dam Rdng, Don Duong va Bao Lam. Tai mdi huyen, cac tac gia lua chgn ngau nhien 02 xa, vdi thara van can bd dia phuang va uu tien xa khu vyc II va xa khu vuc HI theo Quyet djnh sd 30/2012/QD- TTg cua Thii tudng chinh phii ban hanh ngay 18 thang 07 nam 2012 ve Tieu chi xdc dinh thon dac biet kho khan, xd thuoc viing ddn toe vd mien mi giai doan 2012-2015.Cac xa dugc chgn la Da Sar va Da Chais (huyen Lac Duong), Tu Tra va Pro (huyen Don Duong), Phi Lieng, va Lidng S'rdnh (huyen Dam Rdng), Lgc Nam va Ldc Tan (huyen Bao Lam).
Mau DTTS phan bd cho cho moi xa dua tren so lugng nguoi DTTS d xa dd va tdng mlu DTTS du kign (630). Ngoai ra, cac tac gia lira chgn them mau 2160 hd Kinh, phan ddu cho cac xa, dg lam nhom ddi chimg. Cac hd dugc lya chgn phdng van phidu hdi hd gia dinh dya trdn phuang phap ngau
56 PHAT TRltN BEN VUNG VUNG QUVeN 8, SO 2 (6/2018)
Vii Tuan Anh - Luvng Thiiy Dinrag Ngheo da chieu—
nhien don gian tir datih sach hd DTTS va Kinh ciia timgxa.
Nhu vay, mau dieu tra hoan toan dap irng dugc yeu cau ve tinh dai dien cho 4 huyen da chgn vdi do tin cay 95%i va dp lech chuan 3,5%. Tuy nhign.
do viec chgn mau khdng mang tinh ngau nhign trgn pham vi toan tinh ngn cac tac gia cho rang mau nghien ciru cd the khdng dii dai dien cho toan tinh Lam Ddng. Ddi vdi toan tinh, miic do ngheo DTTS cd the se thap han d 4 huyen dieu tra.
Bang 1: MAU KHAO SAT BANG HOI H O GIA DINH STT
1 2 3 4 5
Huyen Dam Rong Lac Duong Bao Lam Don Duong Tong
C&mau DTTS tai cho
(Ma, K'Ho, Chu Ru) 120 100 110 160 490
DTTS khac 40 20 20 60 140
Kinh 54 54 54 54 216
Tong 214 174 184 274 846 Ngudn: Khdo sdt cua De tdi (2017).
1.2. Phuang phdp do ludng ngheo da chieu Budc 1: Xac dinh miic do ngheo ve thu nhap
MOLISA dua ra cac ngudng de xac dinh cac hd ngheo, can ngheo hay cd muc sdng trung binh, trdn co sd thu nhap binh quan dau ngudi/thang, theo Bang 2 dudi day.
Bang 2: CAC N G U O N G THU NHAP DE XAC DINH H Q NGHEO (nghin ddng)
Thanh thj Nong thon
Ho ngheo Khong qua 900 Khong qua 700
Ho c^n ngheo Tit 900 den 1.300 Tir 700 dSn 1.000
Ho trung binh Tir 1.300 d6n 1.950 Tir 1.000 dSn 1.500 Nguon: Thu tudng Chinh phu (2015).
Budc 2: Do ludng miic do thidu hut dich vu xa hdi co ban
Bang 3: CAc TIEU CHI THIEU HUT CAC NHU CAU DICH VU XA H O I CO B A N Chidu ngheo
1) Giao due
2 ) Y t e
Tidu chi de do lirdiig 1.1. Trinh do giao due ciia ngudi Idn 1.2. Tinh trang di hgc cua tre em 2,1, Tiep can cac dich vy y te
Ngu^oTig thidu hut
Hg gia dinh cd it nhat 1 thanh vidn trong dd tudi lao dgng chua tdt nghiep Tmng hgc co sd va hien khdng di hgc
Hd gia dinh cd it nhat 1 tre em trong do tudi di hgc (5 ddn dudi 16 tudi) hidn khdng di hoc Hg gia dinh cd ngudi bi dm dau nhung khdng di kham chira benh (dm dau dugc xac dinh la bi benh/chan thuong nang ddn miic phai nam mdt chd va phai cd ngudi cham sdc tai giudng hoac nghi viec/hgc khdng tham gia dugc cac hoat ddng binh thudng)
Trgng so 0,1
0,1 0,1
PHAT TRI6N BEN V C N G VLING Q U Y 6 N 8, SO 2 (6/2018) 57
LY LUAN-TRAO S6|
3) Nh^ d-
4) Dieu kien song
5) Tilp can thdng tin
2.2. Bao hiem ytg 3.1. Chat lugng nha d
3.2. Dien tich nha d binh quan dau ngudi 4.1 Ngudn nude sinh hoat
4.2. Hdxi/nhatieu 5.1 Sit dung dich vu vidn thdng 5.2 Tai san phuc vu tidp can thdng tin
Hd gia dinh cd it nhSt 1 thanh vidn tu 6 tudi trd len hien tai khdng cd bao hidm y td
Hd gia dinh dang o trong nha thidu kien cd hoac nha don sa (Nha d chia thanh 4 ckp do: nha kign CO, ban kign cd, nha thidu kien co, nha don so) Dien tich nha d binh quan dau ngudi ciia hg gia dinh nhd hon 8 m^
Hg gia dinh khdng dugc tiep can ngudn nuac hgp ve sinh
Hd gia dinh khdng sir dyng hd xi/nha tieu hgp ve sinh
Hd gia dinh khdng cd thanh vien nao sic dyng thud bao dien thoai va intemet
Hg gia dinh khdng cd tai san nao trong sd cac tai san: Ti vi, radio, may tinh; va khdng nghe dugc he thdng loa dai truygn thanh xa/thdn
0,1 0,1
0,1 0,1 0,1 0,1 0,1
NguSn: Thii tucmg Chinh pM (2015).
Buac 3: Xep loai ho ngheo, can ngheo theo chuan ngheo da chieu
Bang 4: PHAN LOAI HO THEO C H U A N NGHEO DA CHIEU Ph^n loai hg theo thu
nh^p Ngheo Can ngheo Trung binh
Thieu bi^t tiep can dich vu ca ban
>0,3 Nl: Ngheo tuyet ddi N3: Ngheo (tiep can dich vu)
<0,3 N2; Ngheo (thu nhap) N4: Can ngheo N5: Hd cd mire sdng trung binh Ngudn: Thu tudng Chinh phu (2015). Quyet dinh so 59/2015/QD-TTg.
2. Ngheo da chieu a dan tgc thieu so d' tinh Lam Dong
2.1. Ngheo thu nhap Ty le ho ngheo thu nhap
Nhu da trinh bay d trdn, thu nhap dugc xem nhu tieu chi dau tign va quan trgng dugc xet dgn khi danh gia hd ngheo trudc khi xet ddn 5 chieu canh vg tigp can nhu cau xa hgi co ban. Ddi vdi mau khao sat, khdng cd su khac biet dang kg vd ty Id hd ngheo thu nhap d nhdm Kinh va DTTS, do do khdng cd su chenh lech Idn giua nhom DTTS vdi mite chung ciia mlu khao sat d chi bao nay.
Tuy vay, ty le hd DTTS khac ngheo vd thu nhap lai thap hon khoang 4 didm % so voi mire chung.
Xet d cap do huyen, cd thg thay rang huyen Bao Lara cd ty le hg ngheo o cac nhdm dan tdc deu thap nhdt trong so bon huyen. Ty le hg DTTS khac d Lac Duong ngheo ve thu nhap cao hon 2,5 lan so vdi miic chung toan huyen. Ngu nhu nhdm DTTS tai chd tai huyen Lac Duong va Bao Lam cd ty le hg ngheo thu nhap thap hon ty le chung cua n^u thi con sd tuong ung tai huyen Dam Rdng lai cao gap 1,8 lan miic chung. Nhu vay, ty le hg ngheo thu nhap cd sir phan hda giiia cac cac nhom dan tgc tai mdi huyen.
58 PHAT TRltN B £ N VUNG V O N G Q U Y E N 8, S6 2 (6/2018)
Vii Tuan Anh - Lmmg Thuy Dirtfng Ngheo da chieu..,
Bidu dd 1: TY LE HO C 6 THU NHAP BINH QUAN DAU NGUCil 6 MlTC NGHEO (DJJdl 700.000 DONG/NGLTi^I/THANG)
30 -I 25 - 20 -
10 -
0 - 1 0 . 2 ^ % . 3
25
• 1 1
m 1
Chung Lac ]
J 1
1.
)uang 14.8"•M°9
1 • 1 0
Dcm Duong„ 4.5
•3°
Bao Lam14.4 1
H-^'H
1 "1
Dam Rong
• Chung
• Kinh
• DTTS tai cho
. . . .
Nguon: Kit qua khdo sdt ciia De tdi (2017).
Ty le ho can ngheo thu nhap
Mgt dieu co the thay ro rang ty le hd can ngheo d mau nghign cuu thap hon han so vdi ty le hd ngheo vd thu nhap d miic tuong duong 1/10. Nhin chung ty le hd DTTS can ngheo vg thu nhap d huyen Lac Dugng cao nhat trong 4 huyen, trong dd ty le hd DTTS tai chd can ngheo d day cao gap gan 2,5 va gSn 3 l&n, tuong img so vdi ty le hd DTTS tai chd can ngheo va ty le hg can ngheo chung.
Bilu d^ 2: TY LE HO CO THU NHAP BINH (Tir 700.000-1.000.000
Mac dii huyen Dam Rdng co ty le hd ngheo thu nhap cao nhat trong 4 huyen nhung lai co ty le hg can ngheo thap nhat. Neu nhu ty le hd can ngheo giiia cac nhdm dan tgc d huyen Lac Duong va huyen Bao Lam chgnh lech dang kg thi tai huyen Don Duong va Dam Rdng lai khdng cd su khac biet Idn. Trong khi do, ty Id can ngheo d dan tgc Kinh deu thap hon con sd tuong ling cua nhdm DTTS d ca 4 huyen.
QUAN DAU NGUOl 0 MlTC CAN NGHEO DONG/NGLTOI/THANG)
6 - 5 - 4 - 3 -
^ -
1 0 -
4.2
2.8
H
^ ^ ^ 1 | o
C h u n g Lac D u o n g 2.2 2.3
D o n D u o n g 5
i . i ^ H
B a o L a m 0.8
D a m R o n g
• Chung
• Kinh
• DTTS t a i c h o
• DTTSI<hac
Nguon: Ket qua khdo sat cita De tdi (2017).
PHAT TRIEN BfiN VLfNG V D N G Q U Y I N 8, S6 2 (6/2018) 59
LY LUAN - TRAO BQ|
2.2. Ngheo tiep can dich vu xa hoi Co the ndi tinh trang thidu hut d chieu canh Y te va Tiep can dich vu vien thong a mau khao sat khdng phai la van de tram trgng nhat ma la Gido due, Nhd d va Dieu kien song. Khdng cd su khac
Bang 5: TY LE H Q THIEU HUT c A c NHU CAU DICH VU XA H Q I CO B A N TAI 4 HUYEN (%) biet dang ke vg tinh t r ^ g thigu hut Tiep can thong tin o ca bdn huy?n. Ngoai ra, Trinh do gido di^c cua ngudi Idn va Dieu kien nhd ve sinh la cac chi bao thidu hut cao nhat, vdi qua nua sd hd dudi ngudng.
Chi bao Trinh do giao due cua nguoi Ion Tinh trang di hoc ciia tre em tir 5 - 16 tuoi
Ti6p can dich vu y te Co bao hiem y te Chat luong nha 6
Dien tich nha o binh quan dau nguai Nuac sinh hoat
Dieu kien nha ve sinh Sii dung dich vu vien thong Tai san tiep can dich vu thong tin
Chung 81,5
9,5 7,1 19,7 31,2 20,8 1,5 52,2 10,5 13,1
Lac Du'ong
66,5 6,2 1,7 22,7 26,9 30,7 1,1 38,9 10,8 10,2
Ban Dtftfng
83,9 8,8 9,1 15,9 16,5 22,6 1,5 49,3 9,9 12,4
Bao LSm 84,8 8,7 10,3 15 29,3 12 1,6 52,7 10,3 13
Dam Rdng 87,9 14,0 6,0 25,8 55,1 18,1 1,9 66,4 11,2 16,3 Nguon: Ket qua khdo sdt cita De tdi (2017)
Ddi vdi nhdm DTTS dugc khao sat, chidu canh Giao dye. Chat lugng nha d va Didu kien nha ve sinh cd ty le hd thidu hut cao nhSt. Ty le hd thigu hyt d chi bao Trinh do giao dye ciia ngudi Idn d nhdm DTTS cao nhat trong 10 chi bao, hon trdn 30
Hinh 2: TY LE HO THIEU HUT TIEP CAN NHU CAU DICH VU XA HOI CO BAN 0 NHOM D A N T Q C THIEU s 6
diem % so voi ty Id hd thieu hyt Digu kien nha v sinh - chi bao cd ty le hg thidu hut cao thir ha Trong khi do, chi bao Nude sinh hoat, Tigp cfi dich vu y tg cd ty Id hd thidu hut thap nhSt.
Tai san dip c^n dich vu ihong
SiiduDgd|ch vu vicn ihong
Dieu kien nha ve suili
Trinh do &io dye ciia nguoi Ion Tinhligng di hoe cua
16tu6i
Dien lich nha a binh quin dau
Nguon: Kit qud khdo sdt cua Di tdi (2017).
60 PHAT TRltN BEN V O N G VUNG QUYEN 8, SO 2 (6/2018)
VQ Tuan Anb - Linmg Thuy Diiwng Ngheo da chieu...
O ca hai nhdm DTTS va Kinh, Giao due d ngudi Idn la chi bao cd ty le thieu hut cao nhat tuy nhign trong dd Tinh trang di hgc cua tre tir 5-16 tudi lai cd ty le hg thidu hyt thdp hon dang ke so vdi Trinh do giao dye ciia ngudi Idn. Du v^y, vin CO su chdnh lech rd ret ve giao due d tre em DTTS so vdi tre em nhdm Kinh, vdi khoang 10 didm %
thap hon. Digu dang luu y la thigu hut chi bao Dieu kien nha ve sinh va Dien tich nha d binh quan cua DTTS cao g§p nhigu tan so vdi chi bao tuong ung ciia nhdm Kinh. Vi vay, cd sy chgnh lech dang kg vg chigu canh Giao dye, Nha d, va Dieu kien sdng d nhdm DTTS va nhom Kinh.
Bang 5: TY LE HO THIEU HUT THEO SO CHI B A O 0 CAC NHOM DAN T O C (%)
0 chi bao Tir 1-2 chi bao 3-5 chieu canh Ttr 6 chi bao tra len
Tong
Chung 8,2 45,9 42,4 3,5 100
Kinh 21,9 68,8 9,3
0 100
DTTS 3,5 38,2 53,6 4,7 100
DTTS tai cho
3,2 37,0 55,2 4,7 100
DTTS khac 6,3 49,2 39,7 4,8 100 Nguon: Kit qud khdo sdt ciia De tdi (2017).
Theo quy dinh ciia MOLISA, hd ngheo ve dich vu xa hdi ca ban la cd tu 3 chi bao thieu hut tro Idn. Do do, ty le hg thidu hyt trong tidp can dich vu xa hdi CO ban d mau khao sat chidm ty le gan 50%.
Ty le hd DTTS thidu hut dich vu xa hgi ca ban cao hon nhdm Kinh gan 50 diem % va cao hon miic chung la khoang 12 diem %. Ciing la nhdm DTTS nhung tinh trang thidu hyt tiep can djch vu xa hgi CO ban d nhom DTTS tai chd cd ve nhu tram trgng hon nhdm DTTS khac vdi ty le thigu hut cao hon
Bang 6: TY LE PHAN LOAI THEO CAC NHOM DAN T O C (%)
gan 6 digm %. Ngoai ra, cd thg thay, hd d miic can ngudng thieu hut chiem ty Id kha cao, ca d nhdm Kinh va DTTS.
2.3. Ty le ngheo da chieu
Mac du tdng ty le cua ba loai hg ngheo ciia nhdm Kinh, DTTS va DTTS tai chd kha tuang ddng vdi miic chung, loai hinh ngheo d mdi nhdm dan tdc kha khac bidt.
Phan loai ho Ngheo tuyet doi Ngheo thu nhap Ngheo dich vu xa hoi ca ban Can ngheo
Trung binh Tren trung binh Tong
Chung 4,9 5,3 1,1 0,6 3,3 84,8
100 Kinh
1,9 9,3 0,5 0,5 0,9 90,5
100 DTTS
6,0 3,9 1,3 0,6 4,1 84,1 100
DTTS tai cho 6,3 4,0 1,4 0,7 4,2 83,4 100
DTTS khac 3,2 3,2 0 0 3,2 90,5 100 Ngudn: Kit qud khdo sdt cita Di tdi (2017)
O nhdm Kinh ty le hg ngheo tuyet ddi thap hon dang ke so voi ngheo thu nhap, va thap hon 3 diem
% so vdi muc chung; trong khi do, ngheo thu nhap lai cao hon 4 digm % so vdi miic chung va ngheo
dich vy CO ban khdng dang ke. Ngugc lai d nhdm DTTS tai chd ty le hd ngheo tuyet ddi cao g§p gan 1,6 lan so vdi ngheo thu nhap va gSp han 4 \kn ngheo dich vy xa hdi ca ban. Nhu vay, ngheo myet
PHAT T R I E N B ^ N V U N G VUNG Q U Y E N 8, S6 2 (6/2018) 61
LY LUAN - TRAO DOI
ddi la loai hinh ngheo dac trung ciia nhdm DTTS tai bdn huyen khao sat trong khi ngheo thu nhap lai la loai hinh ngheo chiem uru the d nhdm Kinh. Vay cd thg ndi rgng, ngu nhu ty le ngheo da chieu chung cua hai nhdm d mlu nghign cuu khdng khac
Bang 7: TY LE H O PHAN THEO CAC HUYEN (%)
biet, thi nhdm DTTS vin ngheo d miic trSm trpng hon nhdm Kiiih. Trong do, nhdm DTTS khac c6 ty Id hd ngheo tuyet ddi lan ngheo thu nhap deu thdp hon nhdm DTTS tai chd.
Phan loai ho Ngheo tuyet doi Ngheo thu nhap Ngheo dich vu xa hoi ca ban Can ngheo
Trung binh Tren trung binh Tong
Chung 4,9 5,3 1,1 0,6 3,3 84,8 100
Lac Duvng 5,7 4,5 1,1 1,7 4,0 83,0
100 Don Du-ong
4,7 6,9 1,8 0,4 3,6 82,5
100
Bao Lam 2,2 1,1 0,5 0,5 3,8 91,8
100 Dam Rong 7,0 7,4 0,5 0 1,9 83,3 100 Ngudn: Ket qud khdo sdt cua De tdi (2017).
Xet d khia canh cap huyen, Lac Duong cd tdng ty le ba nhdm ngheo tuong duong mau nghien ciiu chimg, cdn Don Duong va Dam Rdng cd ty Id nay cao hon. Trong khi do, Bao Lam co ty le ngheo chungthap hon con sd cua mau khao sat. O goc dg khac, cd the thay rang, huyen Dam Rdng cd ty le hd ngheo myet ddi va ngheo thu nhap cao nhat trong 4 huyen. Lac Duong va Bao Lam cd loai hinh ngheo tuyet ddi chigm uu the; ngugc lai huyen Don Duong va Dam Rdng cd loai hinh ngheo thu nhap phd bign hon. Tuy nhign, d Don Duong, ty le hd ngheo thu nhap cao ban ty le hd ngheo myet ddi khoang gan 2 diem % cdn d Dam Rdng, miic chgnh lech nay chi la 0,4 diem %.
3. Thao luan 3.1. Ve ket qud
Tuy cung dya tren bd chi bao ciia MOLISA nhung do khac ve each thiic tign hanh va quy trinh thyc hidn nen kgt qua khao sat ciia Dg tai nghign ciiu ciia chiing tdi cd sy chenh lech ty Id hd ngheo so vdi ket qua ra soat cua nganh Lao dgng, Thuong binh va Xa hdi cua tinh (ciing dya tren bd chi bao cua MOLISA)
Doi vdi Sd Lao ddng, Thuang binh va Xa hgi tinh Lam Ddng, viec ra soat hd ngheo va hd can ngheo hang nam dugc tidn hanh bing each danh gia, cham digm tai san, thu thap thong tin dac
diem, dieu kien sdng cua hd gia dinh de udc lugng thu nhap va xac dinh miic do thidu hut tigp can cac dich vy xa hgi ca ban cua hd ngheo, hd can ngheo theo mdt he thdng cac bieu mau (MOLISA, 2016, Didu 3, Chuang I). Thdi digm ra soat gdm hai moc thdi gian: (1) Thang 9 dgn thang 12 hang nam; (2) Hg gia dinh cd giSy de nghi giri UBND cap xa khi phat sinh khd khan dot xuat dd tir do dugc bd sung danh sach hd ngheo, can ngheo va dugc hudng chinh sach hd trg giam ngheo ciia Nha nude; hoac hd gia dinh thugc danh sach hg ngheo, ho can ngheo dang dugc dia phuang quan ly cd dg nghi xet duyet thoat ngheo, thoat can ngheo.
Uu digm ciia each tien hanh ra soat cua MOLISA la bao quat dugc tat ca cac hd ngheo co san trong danh sach (dugc cap nhat hang nam) va do do tiet kiem ngudn luc. Tuy nhien, nhugc diem la: (i) Khdng nhin dugc chigu canh ngheo, dac biet ve tigp can dich vu xa hdi, cua nhdm khdng ngheo;
va (ii) Mang tinh ch4t chu quan trong mdt so trudng hgp do dya trgn kdt qua binh xet (xem Pby luc). Trong khi dd, each thiic tinh toan ciia nhom nghidn ciiu cd uu diem la chi ra nhimg chigu ngheo ciia nhiing nhdm khdng ngheo va dam bao tinh khach quan. Mac dii vay, viec tinh toan nay ddi hoi can khao sat bang hdi d quy md mau Idn, dan den tdn kem vg kinh phi. Neu mlu nhd, co thg dan den sai sd Idn.
62 PHAT T R I E N B ^ N V U N G V O N G Q U Y E N 8, SO 2 (6/2018)
Vu TuAn Anh - Linmg Thiiy Dirong Nghdo da chieu...
B^ng 8: TY LE HO NGHEO DA CHIEU TU HAI NGUON D 0 LIEU
Huyen Lac Duong Don Duong Bao Lam Dam Rdng
Khao sat ciia D l tal^
10,2 11,6 3,3 14,4
Ra soat S&
LDTB&XH' 11,9 4,19 5,12 35,21 Ngudn: Tong hap cua nhom tdc gid (2017).
Ngoai ra, cd thd thay, quy trinh tidn hanh cap nhat danh sach hg ngheo, can ngheo cua MOLISA dugc hudng dan kha chi tidt vdi viec su dyng he thdng mlu bieu. Viec tinh diem cho timg chi bao cd tinh dgn sy khac biet giiia cac vimg mign da khac phyc dugc han ehg cua each thiic xac dinh hg ngheo truoc dd; tic do giup chinh quygn dia phuang dua ra nhimg bang chung thuygt phuc cho danh sach hg ngheo dugc thdng qua, tranh dugc nhung thac mac, khieu nai cua nguoi dan. Tuy nhien, each tinh toan va cho diem ddi vdi timg chi bao theo Thdng tu sd 17/2016/TT-BLDTBXH kha phiic t^p va khd tigp can ddi vol dpi ngu can bd ckp thdn/bWbudn. Didu nay din ddn nhung han ehg vg dg chinh xac ciia ket qua tinh toan va hieu suSt ciia cdng tac ra soat hd ngheo.
Kgt qua nghign cuu ciing cho thay nhdm Kinh cd ti le ngheo thu nhap cao hon nhung cd ti Id ngheo da chieu tuong duongnhdm DTTS. Nguyen nhan ly giai cho thuc trang nay la do phan Idn hd ngudi Kinh cd it dat canh tac han, ma dat dai la tu lieu san xuat quan trgng nhat d day. Ngoai ra, ty Id hg can ngheo trong nghign ciiu thap, cd thd khdng phan anh dugc tinh trang can ngheo thuc sy, la do khoang thu nhap quy dirih cho nhdm can ngheo qua nhd (tu 700-1000 nghin ddng/ngudi/thang).
H9 ngheo da chieu gom ngheo tuy?t doi, ngheo tiep can dich vu xa hgi va ngheo thu nhap, tinh theo Quyet dinh so 59/2015/QD-TTg ngay 19/11/2015 cua Thii tucmg Chinh phu.
' So Lao dpng, Thuong binh va Xa hgi tinh Lam Dong (2017), Tong hop dien bien ket qua giam so h$ ngheo nam 2016 S6 H|u trinh bay la so lieu tinh cr thdi di^m cufli nam 2016.
ndn khi digu tra thyc dja rat it hd roi vao khoang nay.
3.2. Ve chi bdo do ludng thieu hut nhu cdu dich vtf xa hgi ca ban
Trong qua trinh khao sat thyc dia tham van y kign can bd chuygn traeh giam ngheo tai cac cap tinh, huyen, xa, chiing tdi nhan thay mgt sd chi bao khdng phii hgp voi dac thu cua dia phuang.
Ddi vdi Trinh do giao due ciia ngudi Idn, cd nhidu y kidn cho rang nen thay chi tigu hien tai (Hd gia dinh cd it nhat 1 thanh vien trong do tudi lao dgng chua tdt nghiep Trung hoc co sd va hien khdng di hgc) bang mdt chi tieu khac. Vi du, viec da tham gia cac khoa hgc nghe ddi vdi ngudi DTTS quan trgng han nhieu so vdi viec da tdt nghiep THCS. Mat khac, d vimg ddng bao DTTS, nhimg ngudi cao tudi, tham chi trung nien khdng hgc het THCS la phd bien trong dai da sd cac hd gia dinh. Chinh chi tidu nay da lam cho ty Id hd ngheo d ddng bao DTTS cao hon nhieu so voi cac hd ngudi Kinh.
Ddi vdi Y tg, kgt qua thg hien ty le hd gap khd khan ve chidu canh nay kha thap nhung thuc tg khdng ai cd thg phii nhan la chat lugng dich vy y tg o viing DTTS thap hon dang kg d vung ddng bang, thanh thi. Ngoai ra, viec dat dugc con sd nay la do chinh sach va chd do ve bao hidm y td ciia Nha nude ap dung ddi vdi viing DTTS.
Ddi vdi Nha d, tidu chi "Dien tich nha d binh quan dau ngudi ciia hd gia dinh dudi 8m^" khdng phan anh thuc trang ngheo va ciing rat khd do ddm tren thuc tg.
Ddi vdi chieu canh tiep can thdng tin, viec khao sat cho thay day cd ve nhu khdng phai la chidu canh ma hg DTTS g$p khd khan. Hau hgt cac hd deu cd radio, tivi hay mdt sd hd cd thigt bi dugc kgt ndi Internet. Tuy nhign, viec cho rSng chi can cd mgt trong nhiing phuong tien neu tren la dii cho tigp can thdng tin la khdng phii hgp. Trdn thyc te, ngudi dan dung tivi hay radio de xem cac chuong trinh giai tri la chu ygu; sd ngudi xem tin hie, thdng tin kinh td, xa hdi, khoa hgc ky thuat cdn it, dac biet cac hd ngheo. Can phai cd tidu chi
PHAT T R I E N B E N VUNG V O N G Q U Y ^ N 8, SO 2 (6/2018 63
LY LUAN-TRAO BOI
phan anh mdt each thuc chat hon viec tiep can thdng tin cua ngudi dan.
Mat khac, each quy dinh trgng sd dong ddu cho tat ca 10 chi tigu chua phan anh miic dd thidt ygu cua cac loai nhu cku co ban. He thdng mau bieu tinh diem hien hanh la phiic tap ddi vdi can bg thdn, ban. Mac dii he thdng tigu chi ngheo da chigu dugc dua ra nh^m thay the cho each danh gia ngheo theo thu nhap, song hien tai cac dja phuang vin coi thu nhap la chi tieu chinh dg danh gia hd ngheo va thiet kg cac bien phap giam ngheo, trong khi do cac tigu chi ngheo da chigu chi la phu. Vi vay, ckn tigp tuc hoan thien he thdng chi bao vdi nguong ngheo phu hgp cho dia phuong va nhdm dan tdc.
Ket luan
Phuang phap do ludng ngheo da chidu thg hien sy chuygn bidn dang kg trong nhan thiic va khac phyc nhiing han ehg ciia danh gia ngheo don chidu theo thu nhap. Phuang phap nay giup xac dinh loai hinh ngheo cua hd chinh xac hon dd tir dd cd can cii xac dinh chinh sach bao trg xa hdi phu hgp. O phuong dien khac, cac chi bao cy thg, cd the lugng
Tai li£u tham khao
hda dugc, gdp phan giam bdt mau thuan tai dia phucmg vd qua trinh xac dinh hd ngheo.
Ty le hg ngheo tai Lam Ddng thdi gian qua da giam ro net nhung vSn cdn cao d mgt sd huy?n nhu Dam Rdng, Don Duong. Ngheo da chigu cua nhdm Kinh va DTTS khdng cd nhieu khac biet. Do vay, ygu td dan tdc cd the khdng quygt dinh tinh trang ngheo cua hd ma viec nam giu ngudn lyc mdi la yeu to then chdt. Tuy nhign, loai hinh ngheo da chieu d timg nhdm dan tdc lai khac nhau (ngheo tuyet ddi, ngheo thu nhap, ngheo dich vu xa hdi), trong do ngheo tuyet ddi o nhdm DTTS cao hon hSn so vdi nhdm Kinh. Digu nay cho thay, nhdm DTTS dl roi vao tinh trang cung eye hon.
Nhdm nghidn ciiu ciing cho rang can tigp tuc hoan thien phuong phap danh gia ngheo hign nay ddi vai nhdm DTTS. Trudc hdt la dieu chinh mot so chi bao va nguong danh gia vg chieu canh thu nhap, tigp can thdng tin, y te va giao dye nham dam bao tinh khac biet vg viing mign va nhdm dan tgc. Cd nhu vay, viec do ludng ngheo, va tren ca so do dua ra cac bien phap giam ngheo, moi chinh xac va hieu qua han.
Alkire, S., and Foster, J E. (2007J. Counting and multidimensional poverty measurement OPHl Working Paper No. 7.
Alkire, S , and Foster, J. E. (2011). Counting and multidimensional poverty measurement Journal of Public Economics, 95(7-8), pp. 476^87.
Asselm Louis-Marie and Vu Tuan Anh (2005). Multidimensional Poverty in Vietnam 1993-1998 according to CBMS indicators, Vietnam Socio-Ecouomic Development Review, Spnng 2005, no.4.1
Ban Dan toe tinh Lam Dong (2016) Thdng ke ddn tdc. LamDong, ngay 20/9/2016.
Bg Lao dong, Thuang binh va Xa hgi (MOLISA) (2016). Thdng tu sd 17/2016/TT-BLDTBXH ve hudng dan quy trinh rd sodt hd ngheo, ho can ngheo hdng ndm theo chudn ngheo tiep can da chieu dp dung cho giai doan 2016- 2020.
OXFAM (2010). Bdo cao tdng hap vdng 3 ndm 2010. Theo doi ngheo dd thi theo phuong phdp ciing tham gia.
http://www.actionaid.org/sites/files/actionaid/theo_doi_ngheo_do_thi_theo_phuong_phap_cung_tham_gia_2009.
Roelen, Keetie, Franziska Gassmann and Chris de Neubour (2009). The Importance of Choice and DefinitioQ for the Measurement of Child Poverty—the case of Vietnam Journal of Child Indices Research, 2, pp. 245-263 Roelen, K., Gassmann, F., and de Neubour, C. (2010) Child Poverty in Viemam: Providing Insights Using a Country-Specific and Multidimensional Model Journal of Social Indices Research, 98, pp. 129-145.
PHAT T R I E N B £ N VUNG V O N G Q U Y £ N 8, S6 2 (6/2018)
v a Tu^n Anh - Lirinig Thiiy Duffng Ngheo da chieu...
9. Roelen. K. et al. (2014). Multidimensional Child Poverty in Vietaam from a Longitudinal Perspective—Improved Lives or Impoverished Conditions? Journal of Child Indices Research, 7, pp. 487-516.
10. Sen, A (1976). Povety: An Ordinal Approach to Measurement. Econometrica, 44(2), pp. 2I9-23L 11. Sen, A. (1979). Issue in the measurement of poverty. TheScandinavianJoumalof&onomics,Sl ,(2), pp. 285-307.
12. So Lao dong, Thuang binh va Xa hoi tinh Lam Ddng (2017). Tdng hgp dien bien ket qud gidm so hg ngheo cudi nam 2016.
13. Tdng cue Thdng ke (GSO) (2010). Kit qud dieu tra mire song ho gia dinh d Viet Nam ndm 2010 Nxb Thdng ke.
Ha Ngi.
14. Thu tudng chinh phu (2012). Quyet dinh sd 30/2012/QD-TTg vi Tieu chi xdc dinh thdn ddc biet khd khdn, xd thugc viing ddn tgc vd mien nui giai doan 2012-2015.
15. Thu mdng chinh phii (2015). Quyet dinh s6 59/2015/QD-TTg ve viec ban hanh chudn ngheo tiep can da chieu dp dung cho giai doan 2016-2010
16. Tran Tien Khai va Nguyin Ngoc Danh (2013^ Xdc dinh cdc chi bdo do ludng ngheo da chieu cho ho gia dinh nong thdn Viet Nam. http://ambn.vn/recruit/4264/xac-dinh-cac-chi-bao-do-luong-ngh%C3%A8o-da~chieu-cho- ho-gia-dinh-nong-thon-viet-nam.html
17. UBND Ha Noi va UBND TP. H6 Chi Minh (2010). Ddnh gid ngheo dd thi d Hd Ngi vd TP. Ho Chi Minh. Nxb Thanh NiSn, Ha Ngi.
!8 Vu Tuan Anh (2000). Poverty Monitoring in Vietnam Annual MIMAP Meeting held in Palawan, Philippines Sept IDRC, Ottawa, Mimeo.
19. Vu Tuan Anh and Vu Van Toan (2004). Implementaion of the Community-Based Poverty Monitoring in Vietnam. Vietnam 's Socio-Economic Development Review, 39.
Thong tin tac gia:
L Vu Tuan Anh, TS N g a y n h a n b a i : 12/3/2018 - Don Vl cdng tac: Tmng tam Nghien ciiu va Tu van ve Ngay nhan ban sua: 24/4/2018 Phat trien, Vien Han lam Khoa hgc xa hgi Viet Nam Ngay duyet dang- 09/5/2018 - Dja chi email: [email protected]
2. LiroTig Thuy D m m g , Th.S
- Dan vi cong tac: Vien nghien ciru Phat tnen ben virng Viing, Vien Han lam Khoa hgc xa hgi Viet Nam - Dja chi email: [email protected]
PHAT TRI^N B^N VLfNG VUNG QUYEN 8, S6 2 (6/2018) 65
