VAI TRÒ CỦA NHÀN VIÊN CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG Mối QUAN HỆ GIỮA GIA ĐÌNH, CỘNG ĐồNG ị VÀ HỆ THỐNG NHÀ TRƯỜNG TRONG TRƯỜNG HỌC
Nguyễn Thanh Bình1
Tóm tắt. Công táp xã hội nói chung và công tác xã hội trường học nói riêng phát triển tương đối nhanh ở Việt Nam trong những năm gần đây. Bài viết đưa ra một số đề xuất cơ bản về vai trò của những người làm công tác xã hội chuyên nghiệp trong việc hỗ trợ học sinh thông qua việc phối kết hợp giữa gia đình, cộng đồng và nhà trường để giúp các em học sinh có điều kiện phát triển toàn diện nhất.
Từ khóa: Vai trò Ịcủanhăn viên công tác xã hội, gia đình, cộng đồng, nhà trường, công tác xã hội trường học.
1. Đặt vấn đề ị
I
Thông tư số 33J/2018/TT-BGDDTngày 28/12/2018 của Bộ Giáo dụcvàđàotạolàcơsở quan trọng để công tác xã hội được triển khai trong nhà trường.Côngtác xã hội trườnghọc hưởngtới hỗ trợ tấtcảnhững người thamgia vào nhàtrường:họcsinh/sinh viên, phụ huynh, giáoviên,cán bộ nhàtrườngvà những nhà quản lý giáo dục ở tấtcả các cấp học. Mặt khác, công tác xã hội trườnghọc còn giúp học sinh giải quyết những khó khăn về tâm lý,khai thác những điểm mạnh của các emđể các emcóthể tham giamộtcáchhiệu quả vào quá trình bọc tập, giúp các em phát triển tốttiềm năng và những kỹ năng sống.
Những vấn đề inàhọc sinhthườnggặp trong những năm gần đâynhư:sứckhỏe tâmthần (rốinhiễu tâm trí, tự kỷ, tựtử), gaygổ, bạolực, xâmhại tình dục, nghiện game online, hút thuốc lá, phân biệtđối xử với học sinhkhuyết tật, học sinh nhiễm,ảnh hưỏng HIV, nghèo đói, bỏhọc, rắc rối trong quan hệ tìnhbạn, tình yêu,quan hệ thầy trò... các tác động kháctừ giađình, cộng đồng vào trường học (ứng xửxã hội, phim ảnh không phù hợp vơi chuẩn mức đạo đức xã hội...). Các vấn đề đó tạo nên gánh nặng, cú sốc tâm lý ảnh hưởng đếnkếtqua họctậpvàsự pháttriển bình thườngcủacác em.... Từ đó, cần thiết phảicóhoạtđộng công tác xã hội tr<i>ng trường học đểgiúp đỡ các em vượt quanhững vấn đề xã hội này. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra hiện naylàỊihân viêncông tác xã hội được đưavào trường học họ sẽ đảmnhận và làm những công việc gì và họsẽ thực hiệnnhiệmvụ đó nhưthế nào. Đây chínhlà vấn đềchúng tôi đặtravà cố gắng đề xuất những gợi ývề va| trò và nhiệm vụ của nhân viêncông tác xã hộitrong nhà trường [9],
2. Nộidung nghiên cứu
2.1. Vai trò hợp tác củanhânviên côngtác xã hội trongmối quan hệgiữa gia đình, cộng đồng và hệ thống nhàtrường trong trường học
Vaitrò đầu tiêhvà rất quan trọng của nhânviên công tác xã hội trong trường học là việc nhân viêncông tácxã hội tăng cương mối liênhệ giữa giađìnhvànhà trường trong giáo dục-xã hội hóa các emhọc sinh.
Mối liênhệ giữa gia đình và nhà trường là mối liên hệcó tính hữu cơ vìcùngchungmụcđích là giáo dục trẻ em ưởthà|nh con ngườingoan, trò giỏi, côngdân có íchcho xã hội. Tàngcưòng mốiquan hệ giữa gia đình vànhàtiịíờng là biện pháp tốt nhất đểtheo dõi, giám sát, quản lí, giáo dục phòng ngừa, sớmphát --- ---
Ngàynhận bài: 15/02/2022. Ngày nhận đăng: 22/03/2022.
1 Khoa Công tácxã hổi, Trường ĐH Sư phạm HàNội e-mail: quynhngadhsjmn 1 @gmail.com
Nguyễn Thanh Bình JEM., Vol. 14 (2022), No. 3.
hiện và kịp thờingăn chặn, uốn nắn những sai lệch trong nhậnthức và hành vicủacác em. Trongthực tế nhàtrường không chỉ truyền thụ học vấn mà còn giáo dục trẻ empháttriển toàn diện. Nhữngnhận xét, đánh giá củanhàtrường về sựtiến bộhay chậmtiến của trẻ em là cócơ sỏ đáng tin cậy. Nhà trường chủ động liên hệ với gia đình không chỉvì chất lượng họctập, mà còn vì sựtu dưỡng rèn luyện phẩm chất đạođức của con cái họ. Giađình chủđộng liên hệ vổi nhàtrường cũngkhông phải chỉ để biết kết quả họctập của con cái màcònđể biếtsự tiến bộ trong tu dưỡng rèn luyện của con cái ỏ nhàtrường như thếnào.
Tăng cường mối liênhệgiữagiađìnhvànhàtrườngtronggiáo dục-xã hội hóa các emhọc sinh trưốc hết duy trì thường xuyên các cuộc gặp gỡ, trao đổi giữahai bên để cungcấp các thông tin cần thiết về các mặt học tập tu dưỡngcủacác em. Cha mẹ cần chủ động gặp gỡ nhà trườngđể biết được những hoạt độngcủa con mình (đi học, sinh hoạt tập thể,...) vàđể biết được giáoviên nhậnxétvềconem mình nhưthế nào, qua đó có biện pháp và nội dung giáodục phù hợp.Thứhai,các thông tin về thựctrạng nhận thức,thái độ và các hànhvi không bình thường của các em phải đượccungcấp kịp thời,đầyđủ, đảmbảotrungthực, không bị chi phối bởi tìnhcảm, nhận xétchủ quan. Điều đó cũngcó nghĩa là giađình cầnphải gác lạicác tiêu chí đặc thù khi đánh giávề concái và chấpnhậncác tiêu chuẩn phổ quát mà giáo dục nhà trường áp dụng cho mọi học sinh. Thứ ba, giađình vànhàtrườngcùngphântích đánh giá tình hình, đưa ra các biện pháp thích hợp để ngăn chặn, phòng ngừa nhữnghành vi sailệch của các em.
Tăng cường quan hệ giữagia đình vànhàtrường đòihỏisự cảmthông sâu sắc,sự kiêntrì, bền bỉ,tinh thần trách nhiệm cao của nhânviên công tácxã hộitrong trườnghọc.
Nhân viên công tác xã hội trong trườnghọc còncó vai tròquan trọng trong việckết hợp giữa gia đình vàcộngđồng trong việc giáo dục-xã hội hóa trẻ em.
Việctạo ra mối quan hệ mật thiết, thường xuyên giữa giađình và cộngđồng không chỉ là nhu cầu mà cònlàđiều kiệncần thiết có tínhchấttự giác. Sở dĩ như vậy vì tính cộngđồng trongxã hội Việt Nam, đặc biệttrongcác xã hội nôngthôn là rấtlốn. NgườiViệt Nam cócâu: Bán anh em xa, mua láng giềng gần.
Điều đócónghĩa những người hàngxóm,những người sống trong cộng đồng làng, xã, khu phố cóvai trò và mối liên hệ thân mật hơn sovới nhữngngườicómối quan hệ huyết thống nhưngở xa phạm vi sinh sống của giađình. Sở dĩ như vậy là vì các gia đình sinh sống trong cộng đồng lànhữnggia đình sinh sống bên nhau, quan tâmchia sẻ nhữngkhó khăn trong cuộc sống. Có niềm vui gì họ cũng có thểchiasẻ với những người hàngxóm, có khókhăngì học cũng có thể tìm được sự trợgiúpcủanhữngngười xung quanh. Có một thời kì, trong xã hội nông thôn ViệtNamcòn hình thành các tổđổi công, họlà những người hàngxóm vởi nhau, giúp nhau các công việc đồng áng: gieomạ, nhổ cỏ, chăm sóc, thu hoạch lúa,.... Các gia đình trong cộng đồng sống rất gần gũi nhau, con cái của họ cùng sinh sống và vuichơi với nhau. Các giađìnhquan tâm đến con mình khôngthể không quan tâmđến cácbạn chơi của con cái.Do vậy, những phát hiện của tổ dân phố vềsai lệch trongnhậnthứcvà hành vi của các emlà nhữngthông tinrất cần thiết giúp giađình sớm có các biệnpháp kịp thời phối hợp uốn nắn, điều chỉnh. Cũnggiống như phốihợp vớinhà trường, giađình cầnphải gác lại những tiêu chuẩnđặc thù và chấp nhậncác tiêu chuẩnphổ quát màcộng đồngyêu cầu đối vớicáctất cả mọi trẻ em để giáo dục-xãhội hóa các em học sinh. Điều đó tránhcho gia đình bịtình cảm chủquan lấn át, đánh giá sai về thực chất cácphẩm chất cácem, nhìn thẳng vào sự thật, áp dụngphù hợp các biệnpháp trong giáo dục-xã hội hóahọc sinh. Gia đìnhchủ động liênhệ, phối hợp với cộng đồngtrong việc bảovệ, chăm sóccác em học sinh làmột trong nhữnggiải pháp tíchcực hiện nay.
2.2. Vai trò vận động củanhânviên công tác xã hội trong mối quan hệ giữa gia đình,cộng đồng và hệ thống nhà trường trong giáo dục học sinh
Nhân viêncông tác xã hội vận động gia đình các em học sinh thực hiệnviệc đưacác emhọc sinh đến trường.Trong các gia đìnhvùng nông thôn, đặc biệtcác vùngmiền núi, hải đảo,...điều kiệnsinh sống còn có nhiềuhạn chế.Nhiều giađìnhkhông đủ điềukiệnđếcho con emđến trường, vì vậyvai tròcủanhân viên công tác xã hộitrong trường hợp này là rất lớn.Họcầnthể hiện được vaitròcủa mình để học sinh được đến trường.
Nhânviên công tác xã hộivận độngcộngđồngxã hộihuyđộng các nguồn lực có thể để giúp các em
học sinh. Trong nhớng năm qua, ViệtNam đang thực hiện chính sách xã hội hóa giáo dục. Bản chất của xã hội hóa giáodục là ịhuy động mọi nguồn lực cóthể để phục vụ cho mụctiêu giáodục củanưởc ta. Nhiều người dân,giađình đã hiến đất, hỗ trợtiền, đồ dùng,....đểpháttriểngiáo dụccác cấp học, bậc học. Đâylà cơ sỏ tốt để nhân viên công tác xã hội có thể huyđộng được nguồn lực trong cộng đồng để phát triển giáo dục, để giúpđỡcácịem học sinh trong nhà trường.
Nhân viên công tác xã hội cũng có thểvậnđộng chính các thầy,côgiáo và nhà trường để các nhàgiáo cónhững hình thức) trợ giúp, giúpđỡ các em ỏcác mặt khác nhau, kể cả khíacạnh vật chất lẫn khía cạnh tinh thần. Giúp các em học sinh ổn định đểcó thể cókếtquảhọctập cao nhất.
2.3. Vai tròtổ chức của nhân viên công tácxã hội trong mối quan hệ giữa gia đình,cộng đồng và hệ thống nhàtrường tronggiáo dục họcsinh
Hoạt động của ịihânviêncông tácxã hội trong vaitrò này là tổ chức các hoạtđộngcho các emhọcsinh thể hiện đượctiềm năng và năng lựccủa mình.
Các hoạt động Ịổ chức cóthể được thực hiện ỏ cấp độ nhà trường haycấp lớp, cũng có thể tổ chức ỏ cấp nhóm nhỏ cho các thành viêntronglớp đó. Mụcđích của việctổ chức các hoạt động này là để các em có điều kiện được nghỉ ngơi, vui chơivàgiảitrí sau cácgiờ học tập trên lớp.
Thôngqua tổ chứccác hoạt động này, nhânviên côngtác xã hội trường học phát hiện được tiềm năng của các emcũngnhư sỏ trường của các em đó. Đâylà cơ hội nhân viêncông tác xã hội nắm bắt, gần gũi với các em nhiều nhất) Từ đó,cùng vớigiađình vànhàtrường phát huy thế mạnh của các em đểcác emcó thể phát triển toàndiện nhất.
2.4. Vai tròbiệịihộ của nhân viên côngtác xã hội trong mốiquan hệgiữa giađình, cộng đồng và hệ thongnhà trường tronggiáo dụchọc sinh
Vai tròbiện hốcủa nhân viên công tác xã hội đượcthểhiện ỏ chỗ nhân viêncông tác xãhội giúphọc sinh nhậnthức được đầy đủ quyền và góp phần giúp các em học sinh đáp ứng đượcnhững nhu cầu chính đáng của mình. Tất nhiên ở lứa tuổinày, việc tiếp nhận quyền của các emcòncó nhữnghạn chế nhất định.
Một số quyền cơ bản của học sinh ỏ Việt Nam hiện nay được thể hiện tại thông tư số 12/2011-TT-BGD ĐTvề quy địnhmột số quyền cơbản của học sinh trong nhàtrường. Baogồm:
Được bình đẳngtrongviệc hưỏngthụ giáo dục toàn diện, được bảo đảm những điều kiện vềthời gian, cơ sở vật chất, vệ sinh, an toàn để họctậpỏ lớp và tự học ỏ nhà, đượccungcấp thông tin về việc học tậpcủa mình, được sử dụng trang thiết bị, phương tiệnphục vụcác hoạt động học tập, văn hoá, thể thao của nhà trường theo quy đinh.
Hiện nay,mội sốtrườngđặcbiệt là ỏ các tỉnhvùng sâu, vùngxa, miềnnúi, hải đảo điều kiệncơ sỏvật chấtchưađược đậm bảo. Họcsinh phải học trong những ngôi trường tạm bợ, cũ kĩ, lạc hậu,...Nhân viên công tác xã hội tr<Ị>ng những tìnhhuống này cầncó "tiếngnói" để học sinhđượchọctrongnhững môi trương giáo dụctốt hơn. Bởi vì đó là quyền lợi chính đáng của các emhọc sinh.
- Được tôn trọngvà bảovệ,được đối xử bình đẳng, dân chủ, được quyền khiếunạivớinhàtrườngvà các cấpquản lýgiáo Hục về những quyết định đối vớibản thânmình; được quyềnhọcchuyển trường khi cólý dochính đángtheo quy địnhhiệnhành; được học trưởc tuổi, học vượt lớp,học ở tuổi cao hơntuổi...
Trong bất cứ trường hợp nào,học sinh cần được bảo vệ khi có những thay đổi trong quátrình đào tạo của mình. Việc thay đổi trườnglớp, đốixử bình đẳng là quyền của các em và nhân viêncông tác xã hội cần nhận thức vàcó Hành độngphù hợp để trợ giúp các emtrong những tìnhhuốngcụ thể.
Được tham gja các hoạtđộng nhằm phát triểnnăng khiếu về các môn học, thể thao, nghệ thuậtdo nhà trường tổ chứcnều có đủđiềukiện; đượcgiáodụckỹ năng sống.
Trong nhữngỊnămgần đây, việc giáo dục kiến thức cho học sinhcáccấp học không chỉtập trungtrong phạm vi kiến thức các môn họcmà hướngđếngiáo dục toàn diệncho các emhọc sinh.Vì thế, bên cạnh thời gian tập chính klịióa, các trường mầm nontrong cảnướccònhướngtới giáodục và phát triển năng khiếu
Nguyễn Thanh Bình JEM., Vol. 14 (2022), No. 3.
cho các emthông qua các hoạt động ngoại khóa.Những hoạt động ngoại khóabaogồm: thể thao,văn nghệ, giáo dục kỹ năngsống,...Các hoạt động này tương đối đa dạng,tùythuộcvào điềukiện của từng trườngvà nhu cầu của học sinh mầm non. Tuy nhiênthực tế nhiều em vẫn chưachủđộngvà được tham gia vào các hoạtđộngnày. Vì thế, vaitrò trợ giúp của nhân viên công tác xã hội trong tình huống nàylà rất cần thiết.
- Được nhận học bổng hoặc trợcấpkhác theo quy định đối với những họcsinhđược hưởngchính sách xã hội,những họcsinh có khó khănvềđời sống và những học sinh cónăng lực đặc biệt.
Nhânviên công tácxã hội trong các nhà trường cần nắmrõthông tin về các học sinh trong nhà trường, thông qua giáo viên chủ nhiệm lớp hoặc chủ động nắm bắt thông tin của các emđặc biệt là những em có hoàn cảnh khó khăn. Mặt khác,nhânviên công tácxã hộicũng tìm kiếm cácnguồn lực để cóthể hỗ trợ cho các em học sinh trong những tìnhhuống cần thiết.
Đượchưởng các quyền khác theoquy định của pháp luật. Việc nắmbắtvàtìmhiểu pháp luật về quyền của các emhọc sinh làmột trong những yêu cầubắtbuộc của nhânviêncông tác xã hội. Khi họcsinh hoặc giađình các em có những khó khăn,thắc mắc thì nhânviên công tác xã hội cócơsở để giải đápvàgiúpđỡ cácem.
2.5. Vai tròlậpkế hoạch của nhân viên công tác xã hội trong mối quan hệ giữagia đình, công đồngvà hệ thống nhà trườngtrong giáodục học sinh
Lậpkế hoạch là phương pháp tiếp cậnhợp lý đê đạt tới mục tiêu định trước. Lập kế hoạch thực chất là chọn phương án hành động trong tươnglai, nóicách khác lập kế hoạch làxác địnhtrướcphải làm gì? Làm như thế nào? Khi nàolàm vàaisẽ làm?
Nhiệm vụ của lậpkế hoạch có thểđược khái quát là: dự đoántương lai + xác địnhmụctiêu kế hoạch+ đề ra các biện pháp để thực hiện mục tiêu+ xác định những bước đicần thiết từng giai đoạn để hoàn thành toàn bộ mục tiêu kế hoạch.
Lập kế hoạch làmột quá trình tri thức vì nóđòi hỏiphải biết phân tích, tổng hợp, nắm vững các quy luật tựnhiên, xã hội,...mới có thể đưa ra được mục tiêuvà biện pháp tốt nhất cho tươnglai, thông thường baogồm 7 bưóc cơbản:
Bước 1: Nhận thức tổngquátvấnđề,nắm đượccơ hội vànguycơ.
Bước 2: Thiếtlập các mục tiêu.
Bưởc 3:Xáclập hệ thống tiền đề kế hoạch
Bưóc 4: Xây dựng các phương án khác nhau có thểcó của kế hoạch Bưởc 5: Đánh giá, so sánhvà lựa chọnphươngán
Bước 6: Hoạchđịnh các kếhoạch phụ trợ Bưóc7: Lậpkếhoạchngân sách
Trong vaitrò của lậpkếhoạch, nhân viêncông tác xã hội cùng với bản thân các emhọc sinhvàgiađình trước hếtxácđịnhnhữngđiểmmạnhvà điểm yếu của từngemhọc sinh; xácđịnhnhữngmụctiêucụthểmà các emphấnđấuđạt được. Căn cứ vào thực tếvàcăn cứ vào nguồn lực sẵn có của cácem, gia đình của học sinh, nhânviên công tác xã hội và các em học sinh lập kế hoạch cho các em trong thời gian dài cũng như trong thời gian trước mắt để các emcóthểđạtđược những mụctiêu màmìnhđặt ra.
Với nhà trường phổ thông, nhân viên công tácxã hội cùngvới giáoviên chủ nhiệm, hộiphụ huynh học sinh lập kế hoạch họctập và rèn luyệncho các emhọc sinhtrongnhà trường. Kế hoạch này càng chi tiết, càng cụ thểthì các emhọcsinh mầm non càng dễdàngđạtđược các mục tiêu của bản thân.
3. Kết luận
Dựa trênkếtquảnghiêncứuchúngtôi đề xuấtmộtsốvaitròcơbản của nhânviên công tác xã hội trong trườnghọc để phát huyhơnnữa vaitrò của gia đình, cộng đồng vàhệ thống nhàtrường trong giáo dục học
sinh. Đólà các vaitrò:vaitrò hợp táccủa nhân viêncông tác xã hộitrong mối quan hệ giữagiađình, cộng đồngvà hệ thống nhà trườngtrong trườnghọc; vai trò vậnđộng của nhân viêncông tác xãhội trong mối quanhệ giữagiađìiỊh, cộngđồng và hệ thống nhà trường trong giáodụchọc sinh;vaitrò tổchứccủa nhân viên công tác xã hộil trong mối quanhệgiữagia đình, cộng đồng và hệ thốngnhàtrường trong giáo dụchọc sinh; vai trò biện họ của nhânviêncông tác xã hội trong mối quanhệ giữa gia đình, cộngđồng và hệthống nhà trường trong giáo dục học sinh;vaitròlậpkếhoạch củanhân viên công tác xã hội trong mối quan hệ giữagia đình, cộng đồng vàhệ thống nhà trường trong giáodụchọcsinh
Lời cámơn: Nghiên cứu nằm trong khuôn khổ đề tài: Xây dựng mô hình công tácxã hộitrường học nhằm ứng phó với tại nạn thươngtích cho họcsinh trung học cơ sỏ, thuộc đề tài khoa họcvàcông nghệcấp Bộ, mã số: B2022-SPH-Q7.
I
i TÀILIỆU THAM KHẢO
[1] Lê ChíAn (2000, 2006). Công tác xã hội cánhân. Trường Đại học Mở Tp.HồChíMinh.
[2] Bộ giáo dục ýà Đào tạo (2004). Quyết đinh số 35/2004/QĐ-BGD&ĐTngày 11 tháng 10 năm 2004 của Bộ Trưỏnjg vềban hành mãngànhđàotạovàchươngtrình khung giáo dục đại học ngànhcông tác xã hội, Hà Nội.
[3] Bùi Thị Chớm và NguyễnThị Vân (2005).Tậpbài giảng công tác xã hội cánhân và nhóm. Trương Đại học Laođộng- Xã hội.
[4] Nguyễn Hải Hữu (2008). Khung kỹ thuật phát triểnnghề công tác xã hội (Chăm sóc, bảo vệ trẻ emcó hoàn cảnh đặcbiệt). NxbThốngkê.
[5] NguyễnThịMaiHồng (2015). Đàotạovà thực hànhcông tác xã hội trường học-tínhcấp thiết và tính đặc thù. Công tác xã hội trườnghọckinh nghiệm quốc tếvàđịnhhương phát triển ở Việt Nam. Kỷ yếu Hội thảokhoa họcQuốc tế. Nxb Đại họcSư phạm.
[6] Nguyễn Ngọt Hường,Nguyễn Thu Trang (2015). Côngtác xã hội trườnghọckinh nghiệm quốc tếvà định hướng phát triển ở Việt Nam. Kỷ yếu hội thảo khoa học quốctế.Nxb Đại họcSưphạm.
[7] NguyễnDuy Nhiên (2010). Giáotrình Công tác xã hội nhóm. Nxb Đại học Sư phạm.
[8] NguyễnDuyNhiên (2008). Giáo trìnhNhập môn Công tác xã hội.Nxb Lao động.
[9] Tô Phương Oanh, Đặng Thị HuyềnOanh(2015).Thực hành, thực tậpcông tác xã hội trong trườnghọc tại khoa công tác xã hộitrường Đại học Sư phạm Hà Nội hiện nay - thực trạngvàgiải pháp. Công tác xãhội trường họckinh nghiệm quốc tế và định hướng phát triển ở Việt Nam. Kỷ yếu Hội thảo khoa học Quốc tế. Nxb Đại học Sư phạm.
[ 10] HoàngThị Ụĩải Yến (2015). Vai trò của nhânviên công tác xã hội trường họcở Việt Nam hiệnnay.
Công tác xãhội trường học kinh nghiêmquốc tế và địnhhướng phát triển ởViệt Nam. Kỷ yếu Hội thảo khoa học Quốc tế. Nxb Đại học Sư phạm.
[11] Kỷ yếuhội tjhảokhoa học quốc tếCông tác xã hội trường học - Kinhnghiêm Quốctếvàđịnh hướng pháttriển ở ViệtNam, Nxb ĐH Sư phạm, 2015.
ỉ
ị ABSTRACT
Roles of socialworkersintherelation between family, community and social system in schools Social work ilji general and school social workinparticular have been relatively fast growingin Vietnam in recent years. |n this article, the author wishes to contribute some basic suggestions on the role of professionalsocial workers in assistingstudents through a combination of family, community and school to help students with the most comprehensivedevelopmental conditions.
Keywords: social worker’s roles, family, community, school social work.
