các nhân tố ảnh hưởng đến kinh tế tư nhân trong nông

(1)

Soá 07 (228) - 2022 Soá 07 (228) - 2022

78

Taïp chí nghieân cöùu Taøi chính keá toaùn Taïp chí nghieân cöùu Taøi chính keá toaùn

79

TAØI CHÍNH QUOÁC TEÁ

Ngày nhận bài: 10/5/2022 Ngày gửi phản biện: 18/5/2022

Ngày nhận kết quả phản biện: 18/6/2022 Ngày chấp nhận đăng: 20/6/2022

Đại hội lần thứ XI của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào khẳng định, phát triển mạnh mẽ khu vực kinh tế tư nhân cả về số lượng, chất lượng, hiệu quả “thực sự trở thành một động lực quan trọng trong phát triển kinh tế”. Đây là chủ trương lớn, nhất quán của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào vừa thúc đẩy kinh tế tư nhân tiếp tục phát triển;

vừa phát huy vai trò của thành phần kinh tế này trong phát triển kinh tế - xã hội, củng cố an ninh quốc phòng trong tình hình mới. Trong phạm vi bài viết, tác giả trên cơ sở của việc khái quát chung về phát triển kinh tế tư nhân ở CHDCND Lào; đi sâu phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến kinh tế tư nhân trong nông nghiệp ở CHDCND Lào; từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển kinh tế tư nhân trong nông nghiệp ở CHDCND Lào hiện nay.

• Từ khóa: Kinh tế tư nhân; nông nghiệp; nhân tố ảnh hưởng; CHDCND Lào.

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KINH TẾ TƯ NHÂN TRONG NÔNG NGHIỆP CỦA NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO

Bunmixay Vi Khăm Phăn*

* NCS Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh 1. Khái quát chung về phát triển kinh tế tư nhân ở CHDCND Lào

Khu vực kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường, bao gồm kinh tế các hộ gia đình, cá thể và các doanh nghiệp tư nhân, là bộ phận chủ yếu của khu vực kinh tế ngoài nhà nước. Trong những năm qua, khu vực kinh tế tư nhân đã góp phần phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của CHDCND Lào. Đóng góp của kinh tế tư nhân vào tổng sản phẩm trong nước (GDP) liên tục tăng qua các năm, từ 1,094 tỷ USD năm 2005 lên 8,611 tỷ USD vào

The 11th Congress of the Lao People's Revolutionary Party affirmed strongly developing the private economic sector in terms of quantity, quality and efficiency "really become an important driving force in development". economy". This is a large and consistent policy of the Lao People's Revolutionary Party, while promoting the private economy Humans continue to grow; while promoting the role of this economic component in socio-economic development, strengthen national security in the new situation. Within the scope of the article, the author on the basis of the concept of general overview of private economic development in Lao PDR; in-depth analysis of the factors affecting the economy private sector in agriculture in Lao PDR; then propose some solutions to develop the private economy agricultural workers in Lao PDR today.

• Keywords: Private economy; Agriculture;

influencing factors; Lao PDR.

năm 2020 [5, tr.203]. Tỷ lệ của kinh tế tư nhân trong GDP giai đoạn 2005 - 2020 đạt từ 40% - 45%, cao hơn cả khu vực kinh tế nhà nước và khu vực có vốn đầu tư nước ngoài [5, tr.205].

Tuy nhiên, xu hướng đóng góp của khu vực kinh tế tư nhân trong GDP của CHDCND Lào thời gian gần đây đang có chiều hướng giảm nhẹ, từ 45% giai đoạn 2010-2012 giảm xuống còn trung bình 42% giai đoạn 2012-2020 [5, tr. 109]. Một mặt, do sự lớn mạnh của khu vực kinh tế có vốn FDI, mặt khác, trong xu thế hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng hiện nay, khu vực kinh tế tư nhân dễ bị tác động nhất.

Mức độ đóng góp vào ngân sách nhà nước của các doanh nghiệp khu vực kinh tế tư nhân thời gian qua ở CHDCND Lào đã có sự tăng trưởng, từ 7,9% năm 2006, đến năm 2010 là 10,53% và năm 2018 ước trên 14%

tổng thu ngân sách nhà nước. Mức độ đóng góp này so với từ khu vực FDI qua các năm là tương đương nhau.

Vốn đầu tư phát triển toàn xã hội thực hiện của khu vực kinh tế tư nhân giai đoạn 2005 - 2018 đạt 38% - 43%, đặc biệt tăng mạnh trong những năm gần đây và thành nguồn vốn quan trọng cho đầu tư phát triển kinh tế - xã hội [4, tr.93].

(2)

Soá 07 (228) - 2022 Soá 07 (228) - 2022

78

79

TAØI CHÍNH QUOÁC TEÁ Nông nghiệp, chủ yếu là trồng lúa, đang chi phối

nền kinh tế. Ngành này sử dụng khoảng 85% dân số và đóng góp khoảng 51% GDP [1, tr.25]. Do đó, Đảng và Nhà nước Lào rất coi trọng phát triển nông nghiệp nhằm phát triển kinh tế - xã hội đất nước, nâng cao đời sống nhân dân, trong đó phát triển kinh tế tư nhân trong nông nghiệp là một chủ trương được quan tâm hơn trong những năm gần đây.

2. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế tư nhân trong nông nghiệp ở nước CHDCND Lào

Thứ nhất, nhóm nhân tố nội lực của kinh tế tư nhân trong nông nghiệp

Một là, vốn của kinh tế tư nhân trong nông nghiệp, đây là nhân tố cơ bản có ý nghĩa quyết định đến việc đầu tư, mở rộng thu hẹp hay ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại vào sản xuất kinh doanh. Thiếu vốn là vấn đề trầm kha của các đơn vị kinh tế tư nhân trong nông nghiệp, nhu cầu về vốn càng cao, nhất là đầu tư vào nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp công nghệ cao.

Hiện nay, ở nước CHDCND Lào đa số các chủ cơ sở sản xuất tư nhân trong nông nghiệp quy mô vốn thường nhỏ và nhu cầu về vốn của các chủ trang trại là rất lớn, nhưng muốn vay vốn phải có giấy Chứng nhận quyền sử dụng để thế chấp, chủ trang trại mới có cơ hội được vay vốn ở ngân hàng.

Hai là, nguồn nhân lực có ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động sản xuất kinh doanh của khu vực kinh tế tư nhân trong nông nghiệp.

Nước CHDCND Lào có nguồn nhân lực nông nghiệp khá rồi dào, với 380.797 người. [4, tr.30]. Chất lượng lao động rất hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu của phát triển kinh tế nông nghiệp, hiện nay, ơ nông thôn lao động phổ thông chưa qua đào tạo chiếm tỷ lệ rất lớn 78,4% [1, tr.47]. Trong những năm qua, lao động qua đào tạo có tăng trong lĩnh vực nông nghiệp có tăng nhưng không đáng kể, lại chiếm tỷ lệ rất thấp (4,1%).

Rất ít cử nhân sau khi tốt nghiệp ngành nông nghiệp về làm nông nghiệp, mà chủ yếu làm việc ở khu vực hành chính nhà nước [1, tr.48]. Điều này đang là trở ngại lớn đối với phát triển kinh tế - xã hội cũng như phát triển ngành nghề mới. Trong tương lai, với chất lượng lao động như vậy sẽ là một thách thức lớn đối với nền nông nghiệp CHDCND Lào nói chung và kinh tế tư nhân trong nông nghiệp nói riêng.

Ba là, trình độ và năng lực của đội ngũ nhà quản lý kinh tế tư nhân trong nông nghiệp.

Theo kết quả điều tra của Bộ Kế hoạch và Đầu tư Lào thực hiện khảo sát trong hơn 13.760 DN tư nhân trong nông nghiệp tại 10 tỉnh, thành phía Bắc Lào cho thấy: Chỉ có 34,5% số chủ DN có trình độ từ cao đẳng, đại học trở lên, còn lại là 65,5% số chủ DN có trình độ bậc trung học phổ thông và chưa qua đào tạo đại học.

Trong đó, cũng chỉ khoảng 25,5% là được đào tạo về quản trị kinh doanh và có kiến thức kinh tế và khoảng 74,5% số chủ DN còn lại chưa qua đào tạo [4, tr.56]. Với nền tảng học vấn thấp, thiếu đào tạo để trở thành giám đốc điều hành một cách bài bản nên họ bị thiếu nhiều kỹ năng để có thể lãnh đạo điều hành tốt doanh nhiệp của mình. Điều này, sẽ rất khó khăn khi gặp phải những diễn biến bất thường của nền kinh tế, đặc biệt khi quan hệ với đối tác nước ngoài, nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn và chịu thua lỗ, thậm chí là phá sản.

Thứ hai, cơ chế chính sách và tổ chức quản lý nhà nước liên quan đến kinh tế tư nhân trong nông nghiệp

Về cơ chế chính sách: Đây là nhân tố rất quan trọng tạo hành lang pháp lý cho quá trình phát triển kinh tế tư nhân trong nông nghiệp, khi môi trường pháp lý được đảm bảo sẽ tạo ra một sân chơi bình đẳng, không còn sự phân biệt đối sử giữa các thành phần kinh tế trong quá trình sản xuất kinh doanh, tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh, đồng thời là động lực thúc đẩy các thành phần kinh tế phát triển trong khuôn khổ của pháp luật.

Về tổ chức quản lý nhà nước có liên quan đến kinh tế tư nhân trong nông nghiệp: đây là nhân tố do con người tạo ra những mối quan hệ có thể kìm hãm hoặc thúc đẩy các chủ thể thuộc kinh tế tư nhân đầu tư vào nông nghiệp. Nhiều vấn đề bất cập thuộc về hành chính và thể chế kinh tế đang gây trở ngại cho các chủ thể kinh tế nói chung, và kinh tế tư nhân trong nông nghiệp nói riêng.

Dù trong những năm gần đây đã được cải thiện nhiều nhờ sự nỗ lực của chính phủ CHDCND Lào trong việc xây dựng, ban hành chính sách pháp luật. Nhưng thực tế ở nước CHDCND Lào vẫn còn thiếu cơ chế giám sát, kiểm tra chất lượng của các quyết định, chính sách, đặc biệt là các chính sách mang tầm nhìn dài hạn. Bộ máy hành chính nhà nước hoạt động kém hiệu quả, năng lực của một bộ phận cán bộ công chức nhà nước còn hạn chế, thiếu chuyên nghiệp và còn mang nặng tính mệnh lệnh, hành chính, chưa thực sự hoạt động theo hướng phục vụ.

Thứ ba, sự liên doanh, liên kết giữa kinh tế tư nhân trong nông nghiệp với các doanh nghiệp chế biến và thị trường tiêu thụ

(3)

Soá 07 (228) - 2022 Soá 07 (228) - 2022

80

81

TAØI CHÍNH QUOÁC TEÁ

Việc liên kết, sản xuất theo chuỗi giá trị có ý nghĩa vô cùng to lớn, nhất là nước CHDCND Lào đang hội nhập sâu rộng với quốc tế, sản phẩm nông nghiệp chủ yếu là xuất khẩu. Do đó, từng người dân nhỏ lẻ không thể tự thực hiện được chuỗi sản xuất và tiêu thụ ở thị trường quốc tế. Liên kết chuỗi không chỉ giúp nâng cao giá trị nông sản mà còn đưa nền nông nghiệp nước CHDCND Lào bước sang một giai đoạn mới, phát triển theo chiều hướng hội nhập sâu rộng vào chuỗi nông sản toàn cầu.

Thứ tư, nhận thức xã hội và tác động của các tổ chức hiệp hội, các tổ chức xã hội nghề nghiệp đối với kinh tế tư nhân trong nông nghiệp

Một là, về nhận thức xã hội còn tồn tại nhiều định kiến gây bất lợi cho khu vực kinh tế tư nhân, ưu đãi nhiều cho khu vực kinh tế nhà nước

Hiện nay, trong Văn kiện Đại hội XI của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào, kinh tế tư nhân được xác định là

“động lực quan trọng của nền kinh tế” [6, tr.83], khối các doanh nghiệp tư nhân được khuyến khích đầu tư phát triển. Nhưng từ lý thuyết đến thực tiễn dường như còn rất xa. Theo một nghiên cứu của Viện Khoa học xã hội Quốc gia Lào về doanh nghiệp nhà nước và những hệ lụy với thị trường tại CHDCND Lào, sở dĩ doanh nghiệp nhà nước vẫn được ưu tiên hơn so với doanh nghiệp tư nhân khi cho vay vốn vì các ngân hàng tin rằng, nhà nước sẽ bảo đảm các khoản nợ khi doanh nghiệp nhà nước gặp khó khăn có thể phải giải thể. Theo quy định, doanh nghiệp không được huy động vốn vượt quá 3 lần vốn chủ sở hữu, nhưng năm 2013, có tới 21 trong tổng số 58 tập đoàn, tổng công ty có tỷ lệ nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu lớn hơn 3 lần. Những sai phạm này không được giám sát, đánh giá, ngăn chặn và xử lý kịp thời, khiến các doanh nghiệp nhà nước có “lòng tin” và chỗ dựa cho các hành vi sai phạm tương tự tiếp theo [3, tr.51]. Như vậy, trong khi khu vực kinh tế nhà nước và khu vực FDI được nhận khá nhiều ưu đãi thì các doanh nghiệp tư nhân đang chịu nhiều bó buộc, nhất là họ đang phải cạnh tranh trong môi trường kinh doanh bất bình đẳng trong phân bổ tín dụng, đất đai và những ưu đãi thường nhiều hơn cho khối doanh nghiệp nhà nước. Nhiều ngân hàng thương mại, thậm chí cả ngân hàng nhà nước cũng gây khó khăn cho doanh nghiệp tư nhân trong nước bằng hành loạt các quy định khắt

về thủ tục vay vốn, về tài sản thế chấp. Do vậy, các chủ sản xuất tư nhân trong nông nghiệp gặp nhiều khó khăn trong vay vốn tại các ngân hàng thương mại và tín dụng thông thường, nguồn vốn và tín dụng ưu đãi.

Hai là, về tác động của các tổ chức hiệp hội, các tổ chức xã hội nghề nghiệp đối với kinh tế tư nhân trong nông nghiệp

Hiệp hội là tổ chức đại diện cho lợi ích của các hội viên trong sự phối hợp và hợp tác với cơ quan quản lý nhà nước để tìm hiểu thông tin về chính sách kinh tế, tài chính, thuế và cho vay của Chính phủ. Trong quá trình hội nhập quốc tế, các hiệp hội doanh nghiệp có vai trò cung cấp thông tin về pháp luật, thị trường, dịch vụ kinh doanh, hỗ trợ xúc tiến thương mại, giải quyết tranh chấp.

Khi hội viên gặp các vấn đề về pháp lý hoặc yêu cầu hỗ trợ pháp lý từ phía hiệp hội, hội có thể giải quyết được hoặc nếu cần tham vấn ý kiến của luật sư hoặc xin hỗ trợ của cơ quan nhà nước. Thông qua hoạt động đối thoại chính quyền, hiệp hội và các tổ chức ngành hàng đã trao đổi, kiến nghị với chính quyền các cấp về chính sách, pháp luật, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh. Qua đó, chính sách ngày càng được cải thiện theo hướng phù hợp và được thực thi hiệu quả. Trong quá trình xây dựng pháp luật, vai trò của các hiệp hội nghề nghiệp trở nên vô cùng quan trọng, với mạng lưới của mình, các hiệp hội cũng đã tích cực tổ chức lấy ý kiến hội viên và tham gia đóng góp ý kiến xây dựng các đạo luật liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp với cơ quan lập pháp. Hoạt động này của các hiệp hội nghề nghiệp được đánh giá là điều kiện quan trọng để các văn bản pháp luật có thể được đi vào cuộc sống. Có thể nói, các hiệp hội là điểm tựa và là nơi phản ảnh hơi thở của cộng đồng doanh nghiệp, giúp các hội viên hoạt động chủ động, tự tin và hiệu quả hơn trong quá trình nâng cao năng lực cạnh tranh và theo đuổi các mục tiêu của mình trong sự sự hài hòa với các lợi ích khác…

Thứ năm, nhóm các nhân tố khác như điều kiện tự nhiên, kết cấu hạ tầng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp

Kết cấu hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng kinh tế có ý nghĩa quan trong đối với sự tồn tại và phát triển của khu vực kinh tế tư nhân trong nông nghiệp. Hạ tầng giao thông, bảo đảm kết nối các trung tâm kinh tế lớn với nhau và với các đầu mối giao thông cửa ngõ bằng hệ thống giao thông đồng bộ, năng lực vận tải được nâng cao, giao

(4)

Soá 07 (228) - 2022 Soá 07 (228) - 2022

80

81

TAØI CHÍNH QUOÁC TEÁ thông được thông suốt, an toàn. Hạ tầng điện, bảo đảm

cung cấp đủ điện cho sản xuất và sinh hoạt. Hạ tầng thủy lợi bảo đảm tưới, tiêu chủ động cho diện tích lúa, hoa màu, các vùng cây nguyên liệu, nuôi trồng thủy sản tập trung; chủ động phòng, tránh bão, lũ, ứng phó với biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Một kết cấu hạ tầng đồng bộ và hiện đại, sẽ làm tăng sức sản xuất và giảm chi phí sản xuất tạo thuận lợi thúc đẩy kinh tế tăng trưởng nhanh, ổn định và bền vững.

3. Một số giải pháp phát triển kinh tế tư nhân trong nông nghiệp ở Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào

Do nhiều trở ngại khác nhau, phát triển kinh tế tư nhân trong nông nghiệp ở CHDCND Lào hiện đang là một nhiệm vụ khó khăn. Vì vậy, để phát triển kinh tế tư nhân trong nông nghiệp, cần tiến hành một số giải pháp như sau:

Thứ nhất, sửa đổi, bổ sung cơ chế, chính sách về kinh tế, tạo sự thuận lợi tối đa cho việc phát triển kinh tế tư nhân trong nông nghiệp; xây dựng, ban hành những chính sách khuyến khích đầu tư, huy động vốn, chính sách thuế, chính sách thuê đất, tích tụ ruộng đất; ban hành Luật Hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ nhằm phục vụ việc phát triển kinh tế tư nhân trong nông nghiệp.

Thứ hai, tạo lập môi trường kinh doanh bình đẳng, lành mạnh; hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm bảo đảm quyền tự do, tự chủ trong kinh doanh của kinh tế tư nhân trong nông nghiệp; xây dựng, sửa đổi, ban hành luật pháp theo hướng phát triển kinh tế thị trường hiện đại;

bảo đảm quyền sở hữu, sự cạnh tranh lành mạnh giữa các thành phần kinh tế; sửa đổi Luật Cạnh tranh phù hợp với sự bình đẳng trong hoạt động kinh tế.

Thứ ba, cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính;

xóa bỏ những quy định bất hợp lý về điều kiện kinh doanh, đơn giản hóa và loại bỏ những quy định không còn phù hợp với xu thế phát triển kinh tế trong lĩnh vực đất đai, tài nguyên, thuế và xuất nhập khẩu.

Thứ tư, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong lĩnh vực nông nghiệp; xây dựng, ban hành những chính sách đổi mới mang tính đột phá trong giáo dục, đào tạo, khoa học, công nghệ đáp ứng yêu cầu của phát triển của nền kinh tế và kinh tế tư nhân trong nông nghiệp.

Thứ năm, xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ công chức, đáp ứng yêu cầu mới trong quản lý kinh tế;

đẩy mạnh công tác phòng, chống tham nhũng và minh

bạch hóa hoạt động của bộ máy công quyền; sửa đổi, hoàn thiện Luật Đất đai, Luật Tài nguyên.v.v.

Thứ sáu, đẩy mạnh hình thức đầu tư đối tác công - tư và cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước; thúc đẩy kinh tế tư nhân trong nông nghiệp phát triển thông qua hình thức đầu tư đối tác công - tư; cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước nhằm tạo thêm cơ hội đầu tư, phát triển cho khu vực kinh tế tư nhân trong nông nghiệp.

4. Kết luận

Kinh tế tư nhân trong nông nghiệp ở CHDCND Lào đã có nhiều đóng góp cho kinh tế - xã hội của đất nước, góp phần quan trọng trong huy động các nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh, tăng trưởng kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tăng thu ngân sách nhà nước, tạo việc làm, cải thiện đời sống nhân dân, bảo đảm an sinh xã hội của người dân ở vùng nông thôn. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng của kinh tế tư nhân trong nông nghiệp có xu hướng giảm trong những năm gần đây, vì vậy, cần thiết có những chính sách đột phá, nhất là các chính sách về vốn, đầu tư, thuế và hỗ trợ khoa học công nghệ để kinh tế tư nhân, kinh tế tư nhân trong nông nghiệp thực sự trở thành động lực phát triển của nước CHDCND Lào trong thời gian tới.

Tài liệu tham khảo:

Ban Phát triển nông thôn và xóa đói giảm nghèo Trung ương (2016), Kế hoạch phát triển nông thôn và xóa đói giảm nghèo 5 năm (2016-2020), Viêng Chăn.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2016), Sự phát triển trong giai đoạn 15 năm qua và việc tổ chức thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm lần thứ VIII (2015-2020), Viêng Chăn.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2020), Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm lần thứ VIII của Lào giai đoạn 2016-2020, Viêng Chăn.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Cục Thống kê (2020), Tổng thu nhập quốc nội của Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào năm 2016-2020, Viêng Chăn.

Đảng Nhân dân Cách mạng Lào (2021), Văn kiện Đại hội lần thứ XI, NXB Nhà nước, Viêng Chăn.