NHỮNG ĐẶC SẮC TRONG HỆ THỐNG LÝ LUÂN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI ĐẶC SAC TRUNG QUỐC
THỜI KỲ CẢI CÁCH MỞ CỬA
★ PGS, TS LÊ VĂN TOAN Họcviện Chinh trị quốcgia HồChí Minh
•
Tóm tắt: Đảng Cộng sản Trung Quốc đã có nhiều thành tựu quan trọng về lý luận và thực tiễn trong sự nghiệp xây dựng Đảng và phát triển đất nước Trung Quốc. Bài viết tiếp cận từ thực tiễn sáng tạo lý luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc, nhất là trong thời kỳ cải cách mở cửa, để luận giải những “đặc sắc” trong hệ thống lý luận đặc sắc Trung Quốc, trong đó phân tích những đặc sắc về hệ thống lý luận, về dùng từ và thuật ngữ, về thực tiễn, vẽ dàn tộc, thời đại, và nội hàm khoa học của những điểm đặc sắc trong CNXH đặc sắc Trung Quốc.
• Từ khóa: Đảng Cộng sản Trung Quốc; chủ nghĩa xã hội; lý luận về chủ nghĩa xã hội đặc
sắc Trung Quốc.
ỉ.Những điểm đặc sắc trong hệ thống lý luận chủ nghĩa xã hội đặcsắc Trung Quốc
Thứ nhất, về hệ thống lý luận
CNXH đặc sác Trung Quốc khôngphảilàlý luận mói đơn nhất mà là mộthệ thống lý luận.
Đạihội XVII Đảng Cộng sản Trung Quốc(2007) chỉ rõ, hệ thốnglý luận CNXH đặc sắcTrung Quốcchínhlàhệ thốnglýluậnkhoahọc, bao gồm: tưtưởng chiến lược quan trọnglýluận ĐặngTiểuBình, tư tưởng quan trọng “ba đại biểu” và quanđiểm pháttriển khoahọc. Đến Đại hộiXVIII(2012), mệnhđề trên đãđượcdiên đạtlại: Hệ thống lý luận CNXH đặc sác Trung Quốc chính là hệ thống lý luận khoa học bao gồm: lý luận Đặng Tiểu Bình, tư tưởng quan
trọng “ba đại biểu” và quan điểm phát triển khoa học,làsự kiên trìvà pháttriển chủ nghĩa Mác - Lênin. tư tưởngMao Trạch Đông. Đạihội XIXĐảng CộngsảnTrung Quốc (2017) chỉ rõ, tư tưởng CNXH đặc sác Trung Quốc thòi đại mới TậpCận Bình là bộphận cấuthành quan trọng của hệ thống lý luận CNXH đặc sắcTrung Quốc.
Tinh hoa của hệthốnglýluậnCNXH đặc sác TrungQuốc làgiải phóng tư tưởng, thựcsự cầu thị,tiến cùngthòi đại, cầu chân vụ thựố1}.Giải phóng tư tưởng, thực sự cầu thị là yêucầu bản chất của đường lối tư tưởngchủ nghĩa Mác, là tinh hoacủahệ thống lý luận CNXH đặc sác Trung Quốc. Biết kết họp nhuầnnhuyễnchân lý phổ biến củachủ nghĩaMác vớithực tiễncụ
LÝ LUẬNCHÍNH TRỊ - Số 535(9/2022)
CNXH đặc sắcTrungQuốc không phải là iý luận mới đơn nhất mà là một hệ thống lý luận. Đại hội XVII ĐảngCộng sảnTrungQuốc (2007) chỉ rõ,hệthống lý luận CNXHđặc sắc Trung Quốc chính là hệ thống lý luận khoa học, bao gồm: tư tưởng chiếnlược quan trọnglý luận Đặng Tiểu Bình,tư tưởng quan trọng “ba đại biểu” và quanđiểmphát triển khoa học.
thể Trung Quốc, đicon đường của chính mình để phát triển CNXH đặc sác TrungQuốc. Giải phóng tư tưởng làcốt lõi về phương pháp của CNXHđặcsácTrung Quốc. Tiến cùng thòiđại là phẩmchất lýluậncủa chủ nghĩa Mác. Cầu chân vụ thựcìầ hạt nhân đường lối tư tưởng. Hệ thống lýluận đó đã làm phong phúvà phát triển chủnghĩa duy vật biện chứngvà tư tưởng triết học chủ nghĩa duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác.
Thứ hai, về hình thức diễn đạt
Trong quá trình cải cách mở cửa, Đảng Cộng sản Trung Quốc mà đứng đầu là Đặng Tiểu Bình đã nhiều lần dùng từ “vốn có” hoặc “có” đặc sác Trung Quốc. Đại hội XII Đảng Cộng sản
Trung Quốc(1982)khẳng định: “Cầnkết họp hài hòachân lýphổ biến của chủ nghĩaMácvói thực tếcụ thể của TrungQuốc, tựđi con đường của mình,xâydựng chủ nghĩa xã hội có đặc sắc của Trung Quốc.Đó là kếtluận cơ bản đượcrút ratừ sự tổng kết kinh nghiệm lịch sử lâu dài của chúng ta"(2).
Đại hội XVI Đảng Cộng sản Trung Quốc (2002) có bước đột phákhi sử dụng mệnh đề
“Xây dựng chủ nghĩa xã hội đặc sác Trung Quốc”.Thuậtngữ dùng từ đạihội lần nàycóhai điểm khác. Mộtlà, bỏtừ “có”, điều đó thể hiện rõ mô thứcban đầu của CNXH đặcsác Trung Quốc. Hai là, bỏ chữ “của”,làmcho CNXH đặc sác Trung Quốc liên kếtmật thiết vói nhau,tạo nêndanhtừ riêng, nêubậthàm ý quan trọng của đặc sácTrung Quốc.
Về quá trìnhchuyểnbiến từ “ba đặc sác” đến
“bốn đặc sác”, có thể thấy, Đại hộiXVII Đảng
Cộng sản Trung Quốc (2007) chỉ rõ: “cầnphải dốc sức sángtạo lý luậnđể không ngừng phù họp với đặc sẩc thực tiễn,đặc sâc dân tộc, đặc sắc thời đại tươi mói của chủ nghĩa MácTrung Quốc đương đại”(3). Chủ nghĩa Mác ở Trung Quốc đương đạichính là hệ thống lýluận CNXH đặc sác Trung Quốc.Vìthế, đặc sắc thực tiễn, đặcsắc dân tộc, đặcsắc thời đại ở đâychủyếu là chỉ hàmý về hình thứchệ thống lýluậnCNXH
đặcsác Trung Quốc.
Đại hội XVIII Đảng Cộngsản Trung Quốcđã nêu rõ bốn đặc sác:
“Chúng ta nhất định không dao động, luôn kiên trì phát triểnCNXH đặc sác Trung Quốc tiến cùng thời đại, không ngừng làm phong phú đặc sắc thực tiễn,đặc sắc lý luận, đặc sác dân tộc, đặc sắcthời đại của chủ nghĩa xã hội đặc sác Trung Quốc”(4).
-Về đặc sấc lýluận:
Một là, nhịp độ sáng tạo lý luậnngày càng nhanh.
Trong giai đoạn đầu khithành lập Đảng Cộng sản TrungQuốc, tư tưởng Mao Trạch Đông từ khi hình thành đến khi được xác định là tư tưởng chỉ đạo của Đảng Cộngsản Trung Quốc, ưải qua 24 năm.
Từ Hội nghị Trungương3 khóa XI Đảng Cộng sản Trung Quốc, lý luậnĐặng Tiểu Bình từ khi hình thành đếnkhi đượcxác định làtưtưởng chỉ đạo của Đảng Cộng sảnTrung Quốc, trải qua 19 năm.
Từ HộinghịTrungương 4 khóa XIIIđếnĐại hộiXVI xác định tư tưởng quan trọng “ba đại biểu” của Giang Trạch Dân làm tư tưởngchỉđạo của Đảng Cộng sản Trung Quốc,ttải qua13năm.
LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ - Sô 535(9/2022)
TừĐại hội XVI đếnĐại hộiXVIII Đảng Cộng sảnTrungQuốc, xác định quan điểm phát triển khoahọccủaHồ CẩmĐào là tư tưởng chỉ đạo của Đảng Cộng sản Trung Quốc, trải qua 10 năm. Sự tiến nhanh của sáng tạolý luận là để đáp ứng nhu cầu pháttriểnnhanh củathực tiễn.
Hai là, nội dungsáng tạolý luậnngày càng phong phú.
Nội dung CNXH đặc sác Trung Quốc xuyên suốt nhiềuchuyên ngành khoahọc: triết học, kinh tếchính trị học, chủ nghĩa xã hội khoahọc.
Nóbao quát nhiều lĩnh vực:xâydựng kinh tế XHCN,xây dựngchính trị,xâydựng văn hóa-xã hội, văn minh sinh thái và xâydựng đảng, xây dựng hiện đạihóa quốc phòngvà quân đội, tổ quốc thống nhất, chiến lượcquốc tế,công tác đối ngoại.
Ba là, các thành quả sángtạo luônliên hệmật thiết vớinhauvà tuần tựphát triển.
Lý luận Đặng TiểuBình, tư tưởngquan trọng
“ba đại biểu”, quan điểm phát triển khoa học là sự gánkếtliền mạch củangọn nguồn lý luận, chủ đề lý luận, phẩm chất lý luận, điểm cơbản củalýluận vàmục tiêu lýluận. Trong đó,lý luận Đặng Tiểu Bình là sáng tạo mở đường cho hệ thống lý luận CNXH đặcsác Trung Quốc, là bộ phậncấu thành quantrọng, có tính chất nền tảng; tư tưởng quan trọng“ba đại biểu” và quan điểm phát triểnkhoa học là bộphận cấu thành quan trọng, kế thừa vàchỉ dẫn,gợi mở hướng phát triển củahệ thống lýluận CNXH đặc sác Trung Quốc.
- Vê đặc sắc thực tiễn:
Một là,kinh nghiệmtổng kết thực tiễn. Dấu mốc lịch sử củacảicách mở cửa ởTrung Quốc là sự chuyển biếntrongnhậnthức vê'“đại cách mạng văn hóa”, vềsựlạc hậu ttong phát triển và vê' tình hìnhtrong nước và quốc tếđươngthòi.
CNXH đặcsác Trung Quốc đượchình thành và
phát triển song hànhvói cải cách mở cửa. Mỗi bướctiếncủa cảicách mở cửa đềuthúc đẩysự pháttriển của CNXHđặcsác Trung Quốc.
Hailà, đã trả lời được những câu hỏi của thực tiên. CNXH đặc sác TrungQuốcđãửảlòi những câuhỏicơ bản do thực tiễn đặt ra, đó là, ởmột nướclớn, dân số đông hơn một tỷ người, muốn phát triển thì phảixây dựng CNXH nhưthế nào, vàlàm thế nàođể xây dựng CNXH? Xây dựng đảngnhưthế nào và làm thế nào để xây dựng đảng? Pháttriển như thế nào vàlàm thế nào để pháttriển?Vê'kiênquyết tiến cùng thời đại, phải luônkếthọp chặtchẽ giữa kiên trì và phát triển CNXH đặc sác Trung Quốcvói côngcuộcphục hưng vĩđại dân tộc Trung Hoa, kiênđịnhtínhtụ giác, lòng tự tin, không đi con đường cũ, bế quan, tỏa cảng cứngnhác.
- Vê đặc sắc dântộc:
Một là, truyềnthống lịch sử, ngưng tụ văn hóa, vànhững điều kiện dân tộc cơ bản trong nước là cơ sở cốt lõi của CNXH đặc sác Trung Quốc. Tiến trình phát triển lịchsử lâu dàicủa dân tộc Trung Hoavới truyền thống vănhóa đặcsác đã ảnhhưởngsâu sác đến tiếntrình phát triển của Trung Quốc. CNXH đặc sác Trung Quốc được hình thành trên nền tảng văn hóaTrung Hoa, phản ánh ý chí vưonlên củanhân dân Trung Quốc, phù họp vói yêu cầutiến bộcủaTrungQuốc và sựphát triển củathòi đại.
Hailà, hìnhthànhnên diễn ngôn cóphong cách đặc sác của dân tộc Trung Hoa. Mao Trạch Đông từng nói: “Chủ nghĩa Mác cần phải kết họp chặt chẽ với đặc điểm cụ thể nước ta và chỉ thực hiệnđược thôngqua một hìnhthức dân tộc nhất định,... nhữngca khúc trừu tượng,trống rỗng khôngnên tồn tại,chủ nghĩa giáo điều cần nên loạibỏ, thay vào đó là những cakhúc mang đậm tác phong Trung
LÝ LUẬNCHÍNH TRỊ -Sô 535(9/2022)
Quốc, khí khái TrungQuốc,trànđầy sứcsống tươi mới mà nhân dân Trung Quốc đều vui mừng đón nhận”(5).
Từ khi cảicách mở cửa đến nay,cùng vói việc thúc đẩy thựctiễn vĩ đại XHCN đặc sác Trung Quốc, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã tạo nên những diên ngôn thể hiện rõ đặc sắc Trung Quốc, khí khái Trung Quốc, phong cách Trung Quốc, dễ tiếp cậnđại chúng,như:“lấycon người làm gốc”, “tiến cùng thời đại", “hài hòa”, “khá giả”, “giấcmộng Trung Hoa”, “cộngđồng chung vậnmệnh”.
- Vềđặc sắcthòi đại:
Một là, nám vững xu thế phát triển củathòi đại, tạo tiền đề hoạch định đường lối, chính sách. Giai đoạn đầukhi mói tiến hànhcải cách mởcửa, ĐảngCộng sản TrungQuốc nhận định, hòa bìnhvà phát triển đãừởthành chủ đề của thờiđại. Trên cơ sở đó, những người cộngsản Trung Quốc đặt CNXH đặc sắc Trung Quốc
trongbốicảnhtoàncầuhóa, coi đó làđiều kiện để hai hệ thống CNTB và CNXH cùng tồn tại lâu dài, góp phần làm phong phú CNXH đặc sác Trung Quốc. Chính trong hoàn cảnh và điều kiện lịch sửđó,CNXH đặc sác Trung Quốc đã đượchình thành và phát triển.
Hailà, đápứng yêu cầu pháttriển của thòi đại. Mỗi thời đại lịch sửđều có vấn đề đặc trưng, cần phải đốimặt vàgiải quyết nhanhchóng, hiệu quả. CNXHđặc sắc Trung Quốc đã hình thành lý luậncơ bản, đường lối cơ bản, cương lĩnh cơ bản, kinh nghiệm cơ bản,yêucầu cơ bản
Hệ thống lý luận CNXH đặc sắcTrung Quốc baogồm lý luậnĐặng Tiểu Bình, tư tưởng quan trọng “ba đại biểu” của Giang Trạch Dân và quan điểm pháttriển khoahọc của Hồcẩm Đào, trên cơsở kế thừavà phát triển chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Mao Trạch Đông. Hệ thống lý luận XHCN đặc sắc Trung Quốc luôn đượccải tiến để phù hợp vói yêu cầuthực tiễn của sự nghiệpcải cách mở cửavà hiện đại hóaXHCN của Trung Quốc.
mangtính đặc trưng của thời đại. Kết họp lý luận vói thực tiễn, Đảng Cộng sản TrungQuốc đã trả lòi được những câu hỏi cănbản như: làm thếnào đểxây dựngCNXH đặc sác Trung Quốc ở một đất nướclớn, đông dân, cơsởmỏng ở phương Đông như Trung Quốc và xây dựng CNXH như thế nào? Với tầm nhìn hoàn toàn mới, Đảng CộngsảnTrung Quốc đã nhận thức sâu sác hơn quyluậtcầm quyền của đảng cộng sản, quy luậtxây dựng CNXH, quyluật phát triển xã hội loàingười. Hiện nay, CNXH đặc sác Trung Quốc đãđứngvững ở Trung Quốc và có
tiếng vangtrênthếgiói.
2. Nội hàm khoa học của những đặc sắc trong chủ nghĩa xã hội đặcsắcTrung Quốc
Xét từnghĩa rộng, nội hàm “đặc sác” của CNXH đặc sắc Trung Quốc chủ yếu chỉ các bìnhdiện đường lối, hệ thốnglý luận và chế độ.
Đại hộiXVII Đảng Cộng sản Trung Quốc đã xác định ro đườnglối CNXH đặc sắc Trung Quốc và luận giải một cách sáng tạo hệ thống CNXH đặc sác Trung Quốc. Đại hội XVIII Đảng Cộng sảnTrung Quốc lần đầu tiên luận giải rõ đường lối CNXH đặc sắc Trung Quốc,hệ thống lý luận CNXH đặc sắc TrungQuốc và chế độ CNXH đặc sắc Trung Quốc. Như vậy là đã luận giải tường minh nội hàm CNXH đặc sác Trung Quốc trên các bình diện hình thái lý luận, hình thái thựctiễn và hình thái chế độ. Cụthể:
Đường lối CNXHđặcsác Trung Quốc chính là dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Trung Quốc, nhân dân các dân tộc Trung Quốc đã
LÝ LUẬNCHÍNH TRỊ - Số 535(9/2022)
đứng vững ưên tình hình thựctiễncủa đất nước, lấy xây dựng kinh tếlàm trung tâm,kiên trìbốn nguyên tắc cơbản®, kiên trì cảicách mở cửa, giải phóng và pháttriển lực lượngsản xuất, xây dựng nền kinh tế thị trường XHCN, nền chính trịdân chủ XHCN,nền văn hóa tiên tiếnXHCN, xãhội hài hòa XHCN,thúc đẩy phát triển toàn diện con người, từng bướcthực hiện toàn thể nhândân cùng giàu có, xây dựng đấtnước hiện đại, XHCN văn minh, hài hòa,dân chủ,giàu mạnh.
Hệ thống lý luận CNXH đặc sắc Trung Quốc bao gồmlýluận Đặng Tiểu Bình,tư tưởngquan trọng “ba đại biểu” của Giang Trạch Dân và quan điểm phát triển khoa học của Hồ Cẩm Đào,trên cơ sởkế thừa vàphát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Mao Trạch Đông. Hệ thống lý luận XHCNđặc sác Trung Quốc luôn được cải tiến đểphù họp vói yêu cầu thựctiễn của sự nghiệp cải cách mở cửa và hiện đại hóa XHCN củaTrung Quốc.
Chế độ CNXH đặcsácTrung Quốc bao gồm việc lấy chếđộ chính trị Đại hộiđạibiểu nhân dân làm căn bản, chế độ đa đảng họp tác và hiệp thương chính trị dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản TrungQuốc, chế độ chính trị khuvực dân tộc tự trị và chế độcáccơ tầng quần chúng tự trị,hệ thống pháp luật CNXH đặc sác Trung Quốc,chếđộcông hữu làm chủ thể, chế độ kinhtế cănbản nhiều loại sở hữucùngphát triển. Các thể chếkinh tế, thể chế văn hóa, thể chế xã hội,... đều được xây dựng trên nềntảng các chế độ trên.
Xét từnghĩa hẹp, nội hàm “đặcsác” bao gồm các lĩnh vực cụ thể: kinh tế CNXH đặc sác Trung Quốc, chính trị CNXH đặc sác Trung Quốc, vănhóaCNXH đặc sác Trung Quốc, xã hội CNXHđặcsác Trung Quốc, văn minh sinh thái CNXH đặc sác Trung Quốc, Đảng lãnh đạo CNXH đặc sác Trung Quốc, có thể mở rộng
thêm các lĩnh vực tổ quốc thống nhất, chiến lượcđối ngoại.
CNXH đặcsác Trung Quốclà sựkết họpchặt chẽ thực tiễn,lý luậnvà chếđộ. Đảng Cộngsản Trung Quốc đã rất thành công trong việcchưng cất tổng kết thực tiễn, thănghoa thành lýluận, và dùng lý luậnchỉ đạo thực tiễn mói, rồi từ phương châm, chính sách đã đạt được hiệu quả của thực tiễn chung cất thành chếđộ củaĐảng vàNhà nước TrungQuốc. ĐườnglốiCNXH đặc sắc TrungQuốc là con đườngtất yếuđể thực hiện hiện đại hóa XHCN. Hệ thống lý luận CNXH đặc sác TrungQuốc là“phiên bản mói”
trong việc Trung Quốc hóa chủ nghĩa xã hội khoa học.Chế độ XHCN đặc sácTrungQuốc là bảo đảmchế độ căn bản cho sự tiến lêncủa công cuộc phát triển Trung Quốc□
Ngàynhận bài: 6-8-2022; Ngày bình duyệt: 16-9- 2022; Ngàyduyệt đăng: 26-9-2022.
(1) Cầu chân vụ thực. Tìm kiếm chânlý, tôn ttọng thựctế.
(2) (Wn Mr#. [M] 1994.
(3) ÍHO:
10-2007.
(4) [M].2014.
(5) Mr#.[M]. 1991.
(6) Bốn nguyên tắc cơbản: ngày 30-3-1979, tạiVụ Công tác lý luận Đảng Cộng sản Trung Quốc, Đặng TiểuBình đãnêu bốnnguyên tác cơ bản gồm: 1) cần phải kiên trì đường lối xã hội chủ nghĩa; 2) cần phải kiêntrìchuyên chính giai cấp vô sản; 3) cần phải kiên trì sự lãnhđạo của đảng cộngsản; 4) cần phảikiên trì chủ nghĩa Mácvàtư tưởng Mao Trạch Đông.
LÝ LUẬNCHÍNH TRỊ - số535 (9/2022)
