Tgp chi Cong ngh? Sinh hge 12(3): 447-454,2014
i T N G D V N G H O R M O N E S I N H S A N T R O N G D I E U T R I B | ; N H B U O N G T R I T N G B 6 S C A T . ^ I B A V i , H A N Q I
TSng X u i n Luu*, Cii Xa£n D^D^ Sir T h a n h Long^
Trung ldm nghien cuu bo vd dong co Ba Vi, Viin Chdn nuoi Hgi chdn nuoi Vi?tNam
^Hgc vi?n Nong nghiep Viit Nam Ngdy nhdn bai: 07.8.2014 Ngay nhan dang: 30.8.2014
Ciing nhu cac nude co ngdnh chin nuoi bo sQa phdt trien, hi^n nay nganh chSn nudi b6 sua Vi?t Nam dang phdi d6i mat v6i hai logi b$nh chii ylu la b?nh sinh san vd b|nh dmh du&ng. Nhimg bd c6 biiu hign bgnh Ij? ve sinh sdn thudng do hogt dgng buing tning khSng binh thudng nhu: u nang bu6ng tning, thi vdng t6n luu hay bu^ng tning khong hogt ddng. DS khSc phyc benh buing tning, tren thi gidi van sir dyng hormone sinh sdn dl dilu tli Id chii yeu va dd cho ket qud tot. Tuy nhiSn, vi^c sir d(mg hormone a Viet Nam vdn chua hi6u qud, vd ddi khi din den nhihig tdc dyng khdng mong muon nhu: chai bu6ng triing din din v6 sinh vuih vien, luc d6 bo thudng khong dgng d^c hodc ddng due nhung thy tinh nhieu lan vdn khdng cd chiia. Thi ngbiem dugc tiln hdnh t^ thang 4/2011 den thdng 4/2014 tai Ba VI- Ha Ngi nhim xac dinh bgnh buong tning vd sir dyng cdc logi hormone de dieu tri. Qua kham lam sdng 746 bd, cd 125 con (16,75%) khong bilu hi^n dgng due tir khi deden 120 ngdy sau dSvd chu yeu mac cdc bgnh ve buong tning nhu thi vdng tdn luu (17,60%), unang bu6ng tning (28,0%) va budng tning khong hoat ddng (54,40%). Kit qua sii dgng hormone trong dieu tn cho ty Ig dgng dye va co chiia Idn luot Id 90,90%; 72,72% ddi vdi ttil vang ton luu; 88,57%; 71,42% d6i vdi u nang bu6ng tning vd 83,82%; 61,76% ddi vdi buong tning khdng hoat dgng Nhin chung, bd sOa tgi Ba Vi co ty Ig dgng d\ic Ud lgi sau de thip, chil ylu do b^nh thi vang ton luu, u nang buong ining, budng tning khong hogt dgng. Bdng phde do sir dyng homione sinh san trong dilu tri da phan nao ndng cao kha nang sinh san ddn bd
Tir khda: Bo sua, CIRD. GnRH. hormone. PGFla.
M ( 5 D A U
Chu truong chinh sach ciia Nhd nude Vi?t Nam ve phdt trien dan bd siia d i n nam 2020 dgt 500 nghin con hau het Id bo siia cao sdn. Tuy nhien, bd cang cao sdn bao nhieu thi ty Ie benh sinh sdn cao b i y nhieu, trong dd dgc biet nb\ lfin Id cdc b^nh d budng tning (Macmillan et al. 1996; Joche et al. 2000;
Royal el ai. 2000; Lucy, 2001).
Mpt trong rdiiing chi tieu sinh sdn quan trong nhat ciia bd sOa la dpng due Igi trong vdng 120 ngay sau dd vd chu ky dgng due nhip nbdng, deu dan 21 ngdy trfin mdt chu ky ddng dye. Vdi bd nhu vdy thudng ddng dye rat rd rdng vd khd ndng thy tinh cd chiia cao vd nit ngan khoang cdch giira hai liia de.
Tuy nhi£n, thudng chi 40-45% bd siia sau de cd chu ky sinh ly binh thudng. Nhu vdy, cdn Igi 55-60%
thudng c h | m dgng due, ddng dye khdng rd rang hogc ddng dye keo dai din d i n bd Id nhieu chu ky vd keo ddi khoang cdch giiia hai liia de gdy anh faudng
kinh te Idn cho nganh chan nudi bd siia. Nhung bd CO bieu hien b?nh ly thudng do hogt dpng budng trung khdng binh thudng nhu: u nang budng trung, the vdng tdn luu hay budng tning khdng boat dpng (tren be mdt ciia budng tning Iron bdng khdng cd thd vdng vd cung khong cd nang tning). De khac phuc hien tugng b^nh d budng tning, hien nay tren the gidi vdn sii dyng hormone sinh san de dieu va cho ket qua tdt (Bilego el ai, 2013; Giordano el ai, 2013; Shephard,2013; Souza e/a/., 2013).
Tuy nhien, vi6c sir dung hormone d Viet Nam dang dupc iing dung mpt each chua khoa hpc, khdng diing phuong phap hoac thieu hieu biet. Do vay, din din tac dyng ngugc Iai nhu chai budng tning ddn den vd sinh vinh vien, liic dd bd thudng khdng ddng dye hoac ddng due nhung thu tinh nhieu lan van khdng cd chiia.
Nhu vdy, dd tdi cdn thiit phai danh gid rapt cdch chi tiet vd khoa hoc ve thuc trgng b^nb budng tning
TfingXudn Luue/ai ciia bd siia nudi. Ddng thdi, qua do xdy dung mdt sd
phac dd sii dung hormone dieu tri tren tiing loai benh budng tning d bd sau khi de nham nang cao kha ndng sinh san tren dan bd sua Ba Vi, Ha Npi.
Do vay, chung Idi lien hanh nghien ciiu de Iai:
"LTng dung hormone sinh sdn trong dieu In b?nh budng Ining bd siia nudi tai Ba Vi Hd Ndi".
VAT LIEU VA PHU'ONG PHAP NGHIEN CUtJ V^t U$a
Nghien cuu duoc tien hdnh tren 746 bd siia d mpi Ilia tudi va lua de kbdc nhau thudc gidng HF vd bd lai HF nudi tgi Tnmg tdm nghien cdu Bd va Ddng cd Ba Vi vd cac trai bd stra nudi tgi vung Ba Vi, HdNpi.
Phvimg phdp
Phuongphdp dieu tra. thu thdp. tong hgp so liiu Thong ke theo doi benh bd siia thudc Trung tam nghien ciiu Bd vd Ddng cd Ba Vi va bd nuoi tgi cdc ndng hd bd siia tgi vung Ba Vi, Hd Ndi.
Theo ddi ghi chip dan bd sira ve cac bidu hien dpng dye lai sau de den 120 ngay.
Phuongphdp theo doi cdc biiu hiin tren bd Chpn bd cai dd sinh con vd chua dpng dye trd lai, cd ghi chdp ro rdng dac biet ghi chep ve cac bieu hien dpng dye, quan ly tren phdn men may tinh, chuang Irinh qudn Iy ddn bd siia Viet Nam (VDM).
Phuongphdp xdc dinh b?nh a buong trwng Sau khi de 120 ngay, niu bd chua dpng due \f, chiing duoc khdm budng Ining (qua tr^rc trdng) hai % lien ti^ cdch nhmi 7-10 ngay (Hodng Kim Giao, Ngigife
TTianb Duong, 1997). ' Ndm bit su thay ddi v i kich thudc, cdc llnli
trang benh ly tren budng tning thdng qua vifc khim budng trung qua true trang (Bdng I).
Ndu thdy thi vang cimg d mpt vj tri trdn budng tning ma khdng tieu biin tbi so bp ket ludn la tiii vang Idn luu. Cdn kham Ihi vdng liic cd liic khdng tai hai thdi diim khdm tbi ket luan la cbiic ndng budng tning binh thudng.
N i u thdy nang Ining ciing vj tri trSn mdt buSng tning md khdng ti€u bien thi so bp ket luan Id u nai^
budng tning. Cdn khdm nang triing luc cd Idc khong tai hai thdi diem kham thi kSt ludn chirc ndng buoi^
tning binh thudng.
Neu qua hai lan kham lien tiep khdng thay xu3l hi^n thi vdng ciing itiiu nang Ining, md ca hai bufing tning tron lang bdng thi k i t lu§n chiic ndng bu^Dg trung khdng hogt dpng.
Phirong phdp diiu tri ihi vdng ldn lieu (Hinh 1) Trong trudng hpp thi vang ton luu d bd, tiin hdoh tiem PGF2a vdi liiu 25mg/b6. Sau khi ti^m trong ving 1 tudn niu bd cd biiu hi^n ddng dye, tiin hdnh khdm vi chae chan bd dpng dye, tien hanh thy tinh nhdn Igo.
Cdn nhiing bd sau khi tiem PGP2a md khdng c6 biiu hien ddng dye, chiing Idi tien hanh ti€m PGF2a lin hai va trong vdng mdt tudn niu bd dpng dye, tiin hdnh thy tinh nhdn tgo, sau khi thy linh tien hdnh khdm sau 45 ngdy kiem tra cd chua hay khdng.
Bdng 1. Chan doan lam sang b^nh buong tning sau khi kham qua tn/c trdng hai lan lien tgc cdch nhau 7 din 10 ngdy.
Vj tri khdm
T h ^ vdng
Nang trirng Th4 v^ng vd nang t n i n g
Khdm lan thiF nhat (ngay 1)
K h a m l^n thCr hai (sau tan thi> nhat 7-10 ngay)
D d n h g i d t i n h t r g n g b u d n g trOng T h i vang t i n luu Smh ly Smh IJ U nang budng trtmg Sinh IJ Sinh ly Khdng hogt dgng
Top chi Cdng ngh? Sinh hge 12(3): 447^54,2014
Phucmg phdp dieu tn u nang budng tning (Hinh 2)
Khi kham vd ket luan bd bi u nang budng liung, tien hanh tiem GnRH (lOOpg/bd) va sau mdt Uiln tiem PGF2a vdi lieu 2Smg/bd va theo ddi trong vdng mpt tuan phat hien dpng dye tien banh thu tinh nhan tao. Sau do kham thai d ngdy thii 45 sau Ihu tinb nhan tgo.
Phuang phdp diiu trj bgnh buong trdng khong hogt dgng (Hinh 3)
Tiin hdnh dat vdng CIDR (chiia 1,9 gr progesterone) tii ngdy thii nhat din ngdy thii 12 rdi riit vdng. Trudc khi nit vdng CIDR mdt ngay (ngay 11) tiin hdnh tiem PGF2a. Cl ngay thii 13 tiem GnRH (lOOpg/bd). Tiin hdnh ttieo ddi va phat hien dpng due Iii ngdy 14 den ngay 20, niu bd biiu hign dpng dye, thu tinh nhan tao vd kham thai d ngay thu 45 sau thu tinh nhan l^o.
PGF2alpha PGP2alpha
T
N45 s a u TTNTK n h 1. P h u o n g phdp difeu trj t h i vdng tdn IUTJ (N: ngay, TTNT: Thg tinh nhdn tgo; PGF2alpha: prostaglandin F2a1pha).
GnRH PGF2alpha
N45 s a u TTNT
h 2. Phucrng phdp d i i u trj u nang bu6ng t n i n g
Tff L l
T " " If
N45 s a u TTNTH n h 3. Phucmg phdp d i i u trj b$nh bg6ng t n i n g khdng hogt dgng (CIDR Controlled Intemal Dmg Release; GnRH:
Gonadotropin-Reieasing Hormone)
Tang Xuan Luu etal.
Phuongphdp dnh ty li dgng dgc vd ly li co chua
Ty le bo ddng dye = -
Tdng sd bd ddng due
' ; "
Tong sd bd dieu tri
Ty Ig bo cd chira =
Tdng sd phdi gidng Tdng sd bd dieu tri
Nam). Theo Washburn vd ddng tac gia (2002) t j |$
phdt bifin ddng dye va thy tinh lgi sau de d bd sih hign nay gidm din va theo Crowe (2008) hien tupng chdm ddng dye d bd siia ngdy cdng gia tang d cdc trang trgi chan nudi bd sua. Theo Lucy (2001);
Pursley va ddng tdc gia (1997); Royal vd ddng tdc gid (2000); Washburn SP vd ddng tac gid (2002) deu cho rdng ty le phdi gidng lin ddu thdp chi khoang Ii 20-40%.
Phuongphdp xie ly so li?u
Sd lieu duac xu ly theo phuong phdp tiidng ke sirdi hpc. Sic dyng chuong trinh Excel, Minitab d i xii 1^ thing ke. Su sai khde chi cd ^ nghia khi P<0,05.
KET QUA VA THAO LUAN
Tinh hinh d^ng d^c lai tir sau de den 120 ngdy ciia bo sira nuoi tai Ba VI, Hd Npi
Nguyen nhan chii yeu xdy ra tinh trgng bo ch|im dpng dye d day la trong khodng 70-90 ngdy sau de bd dang Irong thdi ki cho siia nhieu nhat (dinh siia), mpi boat ddng smh ly deu Igp trung cho vigc tiet siia, vi the trong Ihdi gian nay bd it dpng dye vd neu dpng dye thi kha nang ddu thai kem. Theo Hoang Kim Giao va Nguyen Thanh Duong (1997) thdi gian dpng due trd lai sau de khodng 90-120 ngay dao dpng 30-180 ngdy, phy thupc vao che dp cham sdc nuoi dudng vd hp ly sau khi de. Ngoai ra, viec khdm chgm ddng due cdn tien hdnh sau khi bd ddng due 3 ldn dupc ddn tinh md khdng thy Ihai. Kit qua nghidn Cliu khdo sat tren 746 bo siia dupc the biSn d Hinh 4.
Qua Hinb 4, chiing tdi nhan thay vdi 761 bd dupc diiu tra, theo ddi, cd 621 bd (chiem 83,25%) ddng dye lai sau de trong vdng 120 ngay. Trong khi do cdn 125 bd (chiem 16,75%) khdng cd bieu bien dpng dye trong vdng 120 ngay sau de. Theo Muhammad Yusuf vd ddng tdc gia (2011) bd de Irong vdng 100 ngay cd 75,1% dupc thu tinb nhan tgo cdn Igi la khdng bieu hign dpng due. Ty Ig bd khdng dpng dye lai sau de d cac tdi lieu nude ngoai chiim khoang tir 50%- 67% bo (theo Isobe N, et al, 2004) (P). Tuy nhien, hp chi tinh cham dpng due sau de Id 60 ngdy, cdn trong dieu tra tai Ba Vi, chiing tdi xac dinh tam thdi trudc mdi Id 120 ngay sau de khdng ddng due trd lai thi dupc gpi la chdm ddng dye (Hien nay, sd ngay chdm dpng due sau di van chua dugc thdng nhat giira cac nhd khoa hpc tgi Vigl 450
• Tylg bo ddng due
• Ty 13 bo khdng ddng due
Hinh 4. Bieu d5 Gnh hinh d$ng dgc lgi tir sau de din 120 ngdy
Cdc nguyen nhSn gay chSm d$ng due Mpt trong nhirng nguyen nhan chu yiu gay ra hien tupng rdi loai sinh sdn, chgm dpng dye bao gom cac yeu t i lien quan den dp tudi, he npi tiet, h? than kinh, miia vy, liia dh, diem thi trgng va cdc trudng hpp do thuc an, dinh dudng, diiu kign chara sdc, cdo trudng hpp nay chii yiu gdy rdi loan trao ddi chit dgc biet la vitamin, khodng da lupng va vi lupng.
Trong tdng sd 125 bo sfta dupc theo ddi sau 120 ngdy khdng cd bieu hign dpng dye hoac ddng dye khdng rd rang, chiing Idi kham budng tning d i xdc dinh benh nhu the vang ton luu, u nang budng trimg hay buong tning khdng hogt ddng. K i t qua khdm dupc the hien d bdng 2.
Qua Bdng 2, nhan thay buing tning khdng hogt dpng xudt hien kha nhieu d nbOtig bd khdng ddng dye Id 68 bd chiem 54,40%. Tren tbi^c t i , buong tning kem hoac khdng boat dpng cd t h i d tren m$t hoac ca hai ben budng tning vdi kich thudc nhi (bdng hgt ngo, hgt dgu) trcm nhln. Ciing cd khi
Tgp chi Cong ngh? Sinh hpc 12(3): 447-454, 2014 budng trung to nhung tren bfi m|it khdng xuat Men nang tning ciing nhu thi vang.
Hign tupng u nang budng tning bd Id 35 con chiim 28,0%, cac trudng hpp nay budng tning to hon binh thudng (bang qua bdng ban), trdn be mat noi len nhiing bpc nude to biing nhiing, bpc ndy thudng m i m hon so vdi khi sd vao thi vdng nhung Cling hon khi sd vdo nang triing.
Cd the ndi rdng trong cdc nguyen nhan gay nen bign tupng ch|lra ddng dye, s i con bi thi vdng tdn luu la thdp nhdt vdi 22 bd (chiim 17,60%). Trong qud trinh tham kham chiing tdi nhdn thdy thdng thudng the vang chi xuat hi^n tren mpt budng triing, cQng cd trudng hpp bgn cgnh thfi vdng tdn luu vdn t i n tgi nang triing.
Ket qua dieu tra nguyfin nhdn gdy nen tinh trgng chdm dpng dye dupc minh hpa bang bieu do 1 cho thay hign tupng chgm ddng dye sau de thudng xudt
hign do berth budng trung nhu the vdng tdn luu, u nang budng tning va budng tning khdng hogt ddng nhung xay ra cao nhat la do budng tning khdng hogt dpng vd thap nhat la do thi vang tdn luu.
Nhu vay, nguySn nhdn chinh gay nen hign tupng chgm dOug due tren bd la budng tning khdng boat ddng, u nang budng tning va thi vang ton luu. Can cd bien phap nghien cihi nguyfin nhdn ddn tdi hi6n tupng nay vd cdch dieu tri hop ly.
Tai thdi diem bd de, y6u td thdi tiet tdc ddng nhiiu den cdc hogt ddng sinh ly cua co the trong do cd ca boat ddng ciia budng triing. Tuy nhidn, d i diiu tri b^nb budng tning thong qua can ddi Igi khdu phin an hay tdc dpng vdo cdc yeu td dan den budng tning bi dnh hudng thudng phdi mat hang nhieu thdng tham chi hang ndm mdi cd tdc dyng, do vdy ngoai vigc can bdng khiu phin dn thi chiing tdi chu dpng dieu tri b£nb buing tning bdng cac logi hormone nhu GnRH, progesterone, PGF2a.
Bdng 2. Trgng thdi b$nh 1^ buing tning cCia b6 dupc theo doi Cdc trgng thdi buong trirng Kh6ng hogt d^ng Ting bd (con) S6 bo (n) T;/ If (%) 125 68 54,40
U nang S6 bo (n) 35
T* 1? (%) 28,00
The vdng t i n IIFU So bo (n) 22
Ty If (%) 17,60
Bdng 3. K^t qud di^u tii th^ vdng tin luu Lin dieu tii PGF2a Sd b6 xi> ly
Diiu bi PGF2a
(lin thO nhit) 22 Diiu tri PGF2a
(lin thij' hai) 6 Ting hai lan diiu trj
bdng PGF2a 22
Bieu hi^n dpng di^c So bo (con) 16 4 20
Ty Ig (%) 72.72 66,66 90,90
Bieu hign co So bo (con) 13 3 16
chira Ty 1$ (%) 59,09 50,50 72,72
K i t qua d i i u trj b^nh the vdng ton luu Trong sd 22 bd sua nudi tai Ba Vi- Ha Npi bi the vdng tdn luu, tiin hdnh diiu tri bdng PGF2a, sau khi diiu trj trong vdng 5-7 ngdy theo dOi niu thdy dpng due rd rdng tiin hdnh thy tinh nhan tgo, cdn nhung trudng hpp khdng cd biiu hi^n ddng dye, chiing tdi tien hdnh
tiSm PGF2a lan 2 vd ciing theo doi ddng due trong vdng I tuan va thy tinh nhan tgo vdi nhimg bd cd biiu hien ddng due va ket qua duac the hien d Bang 3.
d Bang 3 cbo thiy, vdi 22 bd duoc tiam PGF2a ldn I cd 16 bd biiu hien dpng due chiim 72,72% va tien hanh thy tinh nhan tao, sau 45 ngay kiem tra thay 451
Tdng Xuan Luu erli 13 bd cd chiia chiem 59,09%. So bd cdn Igi khdng bieu
hign ddng dye Id 6 va dupc tien hanh tiem PGF2a lan 2;
cd 4 bd bieu hien ddng dye chiem 66,66% va cd 3 bd cd chua chiem 50,50%. Nhin chung, ket thiic hai lin dieu tri bd nudi tai Ba Vi- Hd Ndi bi the vdng tdn luu bang PGF2a chiing ta thay sd bd dpng due Id 90,90%
vd sd bd cd chua la 72,72%. Khi bd bi the vang tdn luu thi trong mau ludn cd ham lupng progesterone cao, chinh hormone ndy lic chi hogt ddng ciia FSH va LH ldm bd khdng rung triing vd khong bieu hien dpng dye.
Do vay, khi sii dyng PGF2a cd tdc dung ldm co mach qudn nuoi the vdng vd ldm tieu bien the vang din den progesterone trong mdu gidm liic nay FSH vd LH tang tiet lam tning chin vd rung tning ddn den bd bieu hien dpng due.
Theo Hoang Kim Giao vd ddng tac gia (1996), sit dyng PGF2a gay ddng dye ddng logt trSn bd ma budng tning cd the vang d giai doan 5-14 ngay cho k i t qua vdi bd Iai Sind ty le d d i ^ dye dat 71,43%, vdi bd lai hudng siia la 78,87%
Theo Nguyen Tan Anh va ddng tdc gia (1995), da sii dyng PGF2a cho bo lai Sind cham sinh dat ty le ddng due 85,18%, ty Ig thu tiiai dat 65,21%. Nguyin Kim Ninh (1995) nghien ciiu tren bo lai hudng siia F|
cbo ty IS ddng dye 81,5% va phdi cd chiia Id 77,4%.
Nguyin Thanh Duong va ddng tac gia (1995), khi sii dyng PGF2a tren bd lai hudng sOa tai Hd Npi dat ty le dpng dye 82%, ty Ig tiiu thai 64%
Nhu vay so vdi cdc ket qua trudc day, so lieu ciia nghien ciiu khdng cd su khac biSt nhieu, tham chi ty le cd chua sau mpt ldn sii dung PGF2a cdn thdp hon cac ket qua ciia cac cdng trinh nghien ciiu trudc day, my nhien trong dieu tri ndy nhiing bo khdng bieu hien ddng due sau lin PGF2a tiem lin diu, chiing tdi tien hdnh tiem lin 2 ngay sau do hai tuan d nhiing bd khdng cd bieu hien dpng dye vd ndng dupc ty le ddng due va ty le cd chiia sau hai ldn sii dyng PGF2u.
K i t qud dieu tri bSnh u nang buong trirng Vdi 35 bd dupc ket luan la u nang budng tning, chiing tdi tien hanh dieu tri bang GnRH vdi liiu lOOpg va sau 7 ngay tiin hdnh tiem PGF2a va tiin hanh theo dot trong vdng I tuan thay ddng due tiin hanh thu tinh nhdn tgo. Sau do cSng khdm thai vao ngay thii 45 sau thu tinb.
Sau khi tiem hormone GnRH din ngay thii 5 sau dieu trj cd 2 bd bieu hien ddng due trudc kbi tiem PGF2a, sd bo cdn lgi khdng dpng due vao ngdy thii 7 sau khi tiem GnRH, tiin hdnh tiem PGF2a va theo
doi trong mpt tuin cd them 29 bd dpng dye vd dUjt thu tinh tdidn tao, nhu vay tdng sd bd dpng dye ld^|.
con chiim ty le 88,57% va sau 45 ngay kham M k i t ludn cd cbiia Id 25 bd chiim 71,42% cd chia Theo Nguyin Thi Udc (1996), gay dpng dye d6i^
pha cho bd bdng phucmg phap phdi hpp giOa hai nt tiem PGF2a va mdt mui tiem PMSG, ty Ip bd ryn;
trirng so vdi tdng sd bd gay ddng dye dong pha dfi 81,0% d bd lai Sind, 90,0% d bd sua.
Khi tidm GnRH ldm kich thich tuyin yin tiii FSH Iam tang sinh cdc noan nang phdt trien vd tn LH cd tdc dyng Iam vd nang tning gdy r^ng tniogVi b i i u hien dpng dye, tyy nhien, neu nang tning pliii trien ma tren budng tning van tdn tgi thi vdng ihj bdm lupng progesterone trong mdu cao dd den n^
thii 7 tiem PGF2a Iiic dd the vang tieu bien \i (li bieu hien dpng vd thy tinh nhdn tgo.
Vdi 68 bd dupc kit lugn Id budng tning khint boat ddng (tren be mat cua budng tning khdng cithl;
vdng ciing nhu khdng cd nang tning. Kit qud c6 51 bd bieu hien dpng dye chiSm 83,82% vd so bd d chua la 42 bd chiem 61,76%.
Khi nghiSn ciiu ve gdy dpng dye ddng pha cho bo bdng phuong phdp kit hpp giQa CIDR va PGF2a, theo fe gid Luu Cdng Khanh va ddng tac gia (2004), ty 1$ d^nj dye d b o lai Sind la 85,71% va d bd lai HF la 87,30%.
Do budng tning d trang thdi khdng hogt ding do vg.y chiing tdi tien hdnh dgt vdng CIDR trong ving 12 ngay nhdm cung cap progesterone vao mau d6n|
vai trd nhu vai trd cua the vang, sau dd din ngdy 11 tiem PGF2a nbu vai trd cda ni6m mac tii cung ti^tta de tieu bien the vang vd ngay ngay hdm sau (ngfiy thd 12) nit vdng CIDR d i bdm lupng progesterone gidm dan vd bang khdng, sau dd tiem GnRH di kich thich tning chin vd rung dudi tac dyng cua FSH vi LH. Vao thdi diem nay bd biiu hign dpng dye vd h^n hanh thu tinh nhan tgo.
Ty le bd nudi tai Ba Vi, Ha Npi khdng ddng df lai sau de 120ngay theo doi la 16,75%, bgnh chii yeu do budng tning khdng hogt dpng, u nang buinj tning va t h i vang t i n luu ldn lugt la: 54,40?fc 28,00% va 17,60%. Sii dyng PGF2a d bd cd buiug tning hi thi vdng t i n luu vdi hai lin diiu trj cacli nhau 14 ngdy cbo kit qud ddng dye Id 90,90% vd tj le bo cd chua Id 72,72%. Trudng hpp sii dyng GnRH vd PGF2a vdi bd cd budng tning bj u nang cho ik qua ddng due Id 88,57% va ty Ig cd chua 71,42%.
Tgp chi Cong ngh? Sinh hge 12(3): 447-454,2014 Vdi budng tning khdng hoat dpng d bo, sir dyng progesterone ket hpp vdi PGF2a vd GnRH cho k i t qua ddng dye Id 83.82% va ket qua cd chiia Id 61,76%. Nhu vgy, viec ap dung hormone sinh sdn trong dieu tri dd phan nao nang cao kha nang sinh san dan bo siia nudi tgi Ba Vi-Ha Npi.
LM cam on: Cdc tdc gid xin gui l&i cdm cm chdn thdnh din cdc Bdc sy Thd y thugc Trung ldm nghien cuu Bo vd dong cd Ba Vi da nhi?t tinh giup da chiing toi trong qud trinh thgc hien di ldi.
TAI LIEU THAM KHAO
Bilego UO, Santos FC, Porto RN, Pires BC, Oliveira Filho BD,Viu MA^jambarini ML (2013) Ovarian evaluation of Girolando (Holstein x Gir) heifere submitted to a GnRH-PGF2a GnRH protocol in the dry or rainy seasons in the tropical savannah. Trop Anim Health Prod45 (7): 1461-1467.
Giordano JO, Wiltbank MC, Fncke PM, Bas S, Pawlisch R, Guenther JN, Nascimento AB (2013) Effect of increasing GnRH and PGF2a dose during Double- Ovsynch on ovulatory response, luteal regression, and fertility of lactating dairy cows. Theriogenology 80 (7):
773-783.
Hoang Kim Giao vd Nguyen Thanh Duong (1997) Cong ngh4 smh sdn trong chan nuoi bo. Nhd xuat ban Nong nghiep I Ha Npi.
Hoang Kim Giao, Nguyen Thanh Duong, Luu Cong Khdnh (1996) Sii dyng prostaglandin F2o Sk gay dgng dgc dong loat cho bo cdi. Hoi thdo Quoc gia ve khoa hge vd phdt trien chdn nuoi din ndm 2000: 186-189.
Joche Jf, Mackey D, Diskin MD (2000) Reproductive management of pospartum cow. Anim Reprod Sci 60-61:
703-712.
Lucy MC (2001) Reproductive loss in high-producing dairy caHle: where will h end? JDiry Sci 84: 1277-1293.
Luu Cong Khdnh, Phan L6 Son, Nguyen Van Ly, Hodng Kim Giao, Nguyen Thi Thoa, Chu Thj Yen (2004) Gay dpng due ding pha vd ciy truyen phdi b6. Thong tm khoa hpc ky ihugt-Viin chan nuoi 6: 12-25.
Macmillan KL, Lean U, Westwood CT (1996) The effect of lactation on the fertility of daiiy cow. Aust Vet J 73:141-147.
Nguy&i Kim Nmh, Nguyfe Van Thuong, Trdn Trgng Them, Le Tigng Lap, Nguyen Huu Luong, Le V3n Ngpc, T9ng Xuan Luu (1995) Kit qua nghien ciiu ve bo lai hudng sua vd xay dyng mo Unh bo siia trong ddn. Tuyen Igp cong trinh nghien cuu khoa hpc ky thugt chan nuoi- Vi?n Chan nu6i(1969-1995).
Nha xult ban Ndng nghifip Ha Ngi: 225 - 231.
Nguyin Tan Anh, Nguyen Thien, Luu Ky, Trinh Quang Phong, Bao Due Thd (199S) Bign phap nang cao khd ndng sinh sdn cho bo cdi. Tuyen tap cong trinh nghiin cuu khoa hoc ky thudl chan nuoi- Vien chdn nuoi (1969- 1995) tflia xuit ban Nong nghi|p Ha Ngi: 325 - 329
Nguyin Thi Udc (1996) Nghien ciru gdy mng trwng nhiiu vd gdy dong due dong pha trong cdy phoi trdu bd. Lugn dn ph6 tien sy khoa hge nong nghiep. Dgi hge Nong nghigp 1 Ha Npi.
Pursley JR, wiltbank MC, Stevenson JS, Ottobre JS, Garverick HA, Aderson LL (1997) Pregnancy rate per artificial insemination for cows and heirfers inseminated at synchronized ovulation for synchronized estnis. J Dairy Sci 80:295-300.
Royal MD, Darwash AO, Flint APF, Webb R, Woolliams JA, Lamming GE (2000) Declining fertility in dary cattle:
changes in traditional and endocrine parameters of fertility .4n(mSc(70-487-501.
Souza LB, Dupras R, MiUs L, Chorfi Y, Pnce CA (2013) Effect of synchronization of follicle-wave emergence with estradiol and progesterone and superstimulation with follicle-stimulating hormone on milk esUogen concentrations in dairy cattle. Can J Vet Res 77 (1): 75-78.
Shephard RW (2013) Efficacy of inclusion of equine chorionic gonadoUophin into a tteatment protocol for anoesttous dairycows. NZ VetJSl (6): 330-336.
Washburn SP, Sivia WJ, Brown CH, McDanial BT, McAllister AJ (2002) Trends in productive performent in southeatem Hostein and Jersey DHl herds. J Dairy Sci 85:
244-251.
isobe NI, etal (2004) Incidence of silent ovulation in dairy cows during post partum period Dtsch Tierarztl WochenschrU 1(1): 35-^.
Tang Xuan Luu et ti
A P P L I C A T I O N O F H O R M O N E S F O R T R E A T M E N T O F C O W S W I T H OVARIAN D I S E A S E A T B A V I , H A N O I
Tang Xuan Luu', Cu Xuan Dan ^ Su Thanh Long*' •
'Bavi Cattle and Forage Research Centre, National Institute of Animal Sciences
^Vietnam Livestock Associations
^Vietnam National University of Agriculture. Ministry of Agriculture & Rural Development
SUMMARY
As well as the countnes which have developed on dairy herd, the dairy industry in Viemam is facing to two major problems such as reproductive disease and nuUitional disorder. The cows with reproductive pathological findings usually caused abnormal ovarian such as cysts ovary, prolonged luteal phase and inactive ovary. To control ovary disease, the methods are using reproductive hormones and it was received many successfully. However, the use of hormones m Viemam is still iniffective and not applied in a strictly scientiSc method or lack of understanding. Thus, not only not effective for treatment of reproductive disorder but also bring bad effect on reproductive system leading to permanently non pregnancy in dairy cow or the cow is still in heat or estrus but not fertilized and resulting on non pregnancy. The experiment was carried out fiom April, 2011 to April, 2014 in Ba Vi, Ha Noi to identi^' ovarian disease and the effective used of hormones for Ueatment. Over 746 dairy cows were used for examination. The result show that, there were 125 cows (16.75%)didnot show any estms till 120 days afier calving and most of the cases were ovanan disease such as prolonged luteal phase (17.60%), cysts ovary ( 28.00%) and inactive ovary (54.40%). On the other hand, the application for hormone treatment was resulted in estms in dairy cow and the pregnancy rate was reach to 90.90% and 72.72% in case of prolonged luteal phase; 88.57% and 71.42% in case of cyst ovary; 83.82% and 61.76% in case of ovarian inactivity, respectively. In general, dairy cows in Ba Vi ratio postpartum estrus lower, mainly due to prolonged luteal disease, cysts ovanan, inactive ovary. By using hormone therapy in the treatment of reproductive somewhat improve fertility dairy herds.
Keywords: CIDR, Dairy cow, GnRH, hormone. PGFla
• Author for correspondence: E-mail: [email protected] 454