CHiNH TRI - AN NINH QU6C 16
J
Xu hiFang canh tranh quyen ILFC giOa cac cu^ang quoc den nam 2030**^
HOANG KHAC NAM*
Tom tdt: Bdi viel nay ldp trung xem xet nhung xu hudng cgnh (ranh quyen lire noi bdt nhdt trong nen chinh Iri the gidi hien nay. chu yeu dien ra giiia ba cudng quoc qudn sir la My, Trung Quoc vd Nga, trong do hai cap cgnh tranh co vai tro chi phoi la cgnh tranh My - Trung Quoc vd cgnh tranh My - Ngg. Bon xu hudng chii yeu duac phdn tich Id: i) Khdi qudt cgnh tranh quyen luc My - Trung Quoe vd My - Nga de eho thdy tinh ben vitng tuong doi cua xu hudng ndy; it) Cgnh tranh trong linh vuc chinh (ri - qudn su Iruyen (hong vdl nhirng sdc thdi mdi; iii) Cgnh tranh ve kinh te vd khoa hoc - cong nghe nhu nhirng dac trung mdi ciia cgnh tranh quyen luc thdi hien dgi, vd;
iv) Tap hap luc luang nhdm mue dieh eanh tranh quyen luc
Tu- khoa: Nen chinh tri the gidi, egnh tranh quyen lire, tap hap luc luang. cdc cudng quoe.
B
ai viet tap trung nghien ciiu co tinh du bao ve xu huong canh tranh quyen lye ndi bat nhat trong nen chinh tri the gioi hien nay vdi sy tham gia cua hau het cudng qudc, la nhirng ddng luc va la chu the anh huang ldn ddn ndn chinh tri the giai. Nhtrng chieu hudng van ddng do cd su tuang hgp dang ke vai cau triic ciia he tbdng qudc te. Sy tuong hpp vdi cau triic khdng chi dem lai cho no sy van hanh thuan Ipi trong he thdng qudc te ma ca kha nang phd bidn ciing nhu tdn tai lau trong nen chinh trj the gioi. Dieu nay dugc xem nhu la ca sd cho viec dy bao xu hudng trong thcri gian toi. Tuy nhien, viec dy bao khd cd the khang djnh dugc bdi chung thucmg xuyen chju tac dpng ciia cac yeu td chii quan va yeu td ngau nhien. Nhung it nhat."Truong Dai hoc Khoa hpc Xa hoi va Nhan vSn, Bai hoc Qu6c gia Hi! Ngi
viec du bao voi kha nang ldn nhdt van cdn dupc fien hanh bdi vi nhu ngan ngii Trung Qu6c cd ndi: "ai khdng lo xa thi tai hpa se toi gdn".
1. Canh tranh quyen lire IVIy - Trung va My - Nga: Khai quat va co" so"
Chidn tranh Lanh ket thiic cii ludng canh tranh quyen lyc se giam bot nhimg thyc Id khdng phai nhu vay. Trong mau thudn nay, canh tranh quyen lyc ndi bat nhat la giira My - Trung va My - Nga. Sy canh tranh nay la mdt qua trinh ldn tai tir trudc do, khi ngam ngdm, khi cdng khai nhung thyc sy Id dien tir ddu thS ky XXI khi Trung Qudc trdi day va Nga bdt ddu qua trinb phuc hdi.''' Cudc canh tranh do thyc su trd thanh cdng khai ban tir sau khimg hoang tai chinh loan cdu 2008
''>Bdi viit ihuoc khuon kho De tdi cdp Nhd nuac "Cdu triic khu v\t-c chdu A - Thai Binh Duong den ndm 2025 vd chinh sdch cua Viet Nam". mdsdKX.OI 12/16-20
34 - Nhdng vin di KINH it VA CHJNH TRj IHt G\d\ So 3(275) 2
Xu huong canh tranh quyan lyc giCra cac cud'ng qudc. Hoang Khac Nam - 2009. Khi do, su suy yeu tucmg doi cua My da
khidn cho su phan bd trong cau tnic quyen luc co sy chuyen djch nhat dinh tbeo huong cd lpi bon cho Tmng Qudc va Nga. Tir do, mong mudn da eye hoa cua bai nud'c nay ciing tang len. My kbd chap nhan dieu nay bai nd de dpa dia vi sd mpt ciia My va canh tranh quyen luc da tra nen ro rang.
Sy trdi day cua Trung Quoc ve kinh te da nhanh chdng chuyen sang ket hgp vai sy trdi day ve chinh tri va quan su. Trung Quoe cd nbieu dpng thai ba quyen gay ra tinb hinh cang thang 6 khu vyc ciing nhu fim each lan san tren binb dien t h | gidi. Chien lupc "Vanh dai Con ducmg" dugc Trung Qudc khoi xudng nam 2013 la bieu hien dam net ciia qua trinh nay. Cac ddng thai ke tren ciia Trung Qudc da khien My lien hanh chinh sach xoay true cimg cac co gang tang cudng lien minh My - Nhat, mo rpng quan he quan sy voi mdt sd nuoc chau A - Thai Binh Duong... Ddi voi nuac Nga sau khi Putin len nam quyen, su phuc hdi ve kinh te voi gia dau md lang len da dem lai cho nuoc nay mdt ngudn tien de gia tang Igi the canh tranh so sanh ve quan su va timg buac mo rpng anh hudng nham khoi phuc dia vj qudc te da timg cd trong qua khii. NATO tim each chan lai bang viec trien khai ten liia phdng thu d Ba Lan va Sec khien cho sy canh tranh bat dau tang len. Sy canh tranh cang r5 ret sau su kien Ukraina va viee Nga sap nhap Crimea nam 2014. Phuang Tay dap lai bang cupc cam van Nga keo dai den tan bay gio.
Va ddn thdi Tdng thdng Donald Trump, cudc canh tranh da cdng khai va manh me ban len.
Khac vai sy than trpng thdng thudng truac kia, chinh quydn Donald Trump da cd thai dp cimg ran hon voi Trung Qudc khi phat dpng "chien tranh thuang mai" voi Trung Qudc. Day la banh ddng khdng don thudn de "ddi lai sy cdng bang"
do sy tham hut thuong mai qua Ion ciia My.
Trung Qudc trdi day ve mpi mat nha nen tang
kinb te phat trien va nhcr thu Igi nhieu lir kinh te ddi ngoai. Viec ap thud nbu vay da danh triing vao nen tang trdi day ciia Trung Qudc la kinh te.
My da timg buoc ap thud suat cao vai hang nhap khau tir Trung Qudc, tham chi de dpa ap thud len loan bd mat hang xual khau ciia nuoc nay Neu dieu nay tiep tuc xay ra, nen tang siic manh cua Trung Qudc chac chan se hi anh hudng, sue manh long hgp ciia Trung Qudc se hi suy giam tuong ddi. Ciing vai do, su canh tranh Trung - My se trcr nen sau sac va keo dai hon.
Su khai quat nhu trdn cho thay canh tranh quyen lyc giira My vai Trung Quoc va voi Nga la cd finh xu huong bdi da dien ra tir lau vol mirc dp khdng he nhd. Tinh xu huang nay cdn dugc quy dinb them bdi nhimg co so tuong ddi viing ben. Theo quan diem ciia Chii nghia Hien thuc, canh tranh quyen lyc la thudng xuyen, lien tuc va khdng tranh khdi trong chinh trj qudc te'.
Canh tranh quyen lyc ciing la xu hud'ng cd anh hudng ldn nhat den nen chinh trj qudc te bdi quyen lyc la "mau ciia nen chinh trj qudc te".
Hans Morgenthau da timg ndi dai y rang kbi anh da cd quyen luc tbi lai cang mong mudn cd nhieu quyen lyc hon. Dieu do cd nghia, khi da cd quyen lyc thi ai ciing mudn giii, Nhung mudn giir dupc thi phai fim each gia tang quyen luc bd'i quan he quyen lyc cd tdng sd bang 0 - ngudi khae manh len ddng nghTa voi viec anh yeu di. Vi the, canh tranh quyen luc thucmg dien ra nhieu nhat giiia cac cudng qudc - nhirng nuoc da co quyen lyc quoc te. Xu hudng qanh tranh quyen lyc giiia cac cucmg qudc xuat phat tir ban chat nay cua quyen lyc. Dieu do da dupc chirng minh suot chieu dai lich su va van dugc phan anh ro rang trong thai hien nay.
Su canh tranh quyen luc cdn dupc quy dinh boi CO so cd finh cau triie vdn ciing la dang nguyen nhan co tinh tau ben, Su van dpng eua canh tranh quyen lyc thucmg di cimg nhiing thay ' Xem them Hoang Khic Nam, Chii nghTa Hien thyc,
trong Hoang Khk Nam (chu bien), Ly thuydt Quan he qu6c d, NXB, Tha gioi. Ha Npi, 2017,
Nhdng van di KINH T^ VA CHINH TRj TH^ Giai So 3(275} 2019 - • 3 5
Xu hud'ng canh tranh quy§n luc giiia cac cudng qudc. Hoang KhacJ^Jam^
ddi trong phan bo quyen lyc quoc te. Ke tir sau Chien tranh Lanh den nay. My la sieu cudng duy nhat tren the giai. Tuy nhien, da c6 sy noi len ciia mdt sd cucmg qudc canh tranh dia vj sd mdt voi My, hoac it nhdt thach thirc uu the quyen lyc cua My. Cac cudng qudc mdi ndi mudn thiet lap cau true da eye ddng dang, trong khi My luon muon giu cau triic don eye hoac it nhat vi the sieu cucmg duy nhat trong trat tu "nhat sieu da cudng". Trong khi cbua thay ddi dupc hoan loan su phan bd quyen luc - co so chinh yeu ciia cau tnic, cac nuoc nay cd gang thay ddi nhiing mau hinh quan he pho bien va luat le chung - cac phuang dien khac ciia cau triic. Cac mau hinh quan he phd bien va luat le chung trong cau true hien nay dupc coi (a cd Igi cho My, bat lpi cho sy vuon len ciia Trung Qudc va Nga. Ca Trung Quoc va Nga deu muon thay ddi cac mau hinh quan he va luat le nay theo hucmg cd Ipi cho minh hon. Dd chinh la nhiing buoc de tranh gianh quyen lyc cau true trong he thdng qudc te thd gioi. Didu nay khien canh tranh quyen lyc giu'a nuoc dung dau va nuoc thach thirc la khdng tranh khdi.
Ngoai ra, canh tranh quyen lyc My - Trung, My - Nga cdn dupc quy dinh bd'i mdt sd co sd chil quan khac. Dd la nhan thiic ve sy tiep ndi truydn tbdng khi My da la cucmg qudc manh nhat thd gioi tir sau Chien tranh the gioi thir Hai ciing nhu giai doan ba chii voi uu the tuyet ddi khoang 10 nam sau Chidn tranh Lanh. My khdng chap nhan uu tbd nay mat di. Trung Qudc da lirng la de chd Ion sudt thai ky co trung dai va chi bi mat trong "thd ky d nhyc" nen nay cung mudn lay lai.
Nga thi vira each dd khdng lau cung da tirng la sieu cuong trong thdi gian Chien tranh Lanh.
Khdng nhirng the, ca Trung Qudc va Nga deu timg la ke ddi dich voi My va phuong Tay trong Chidn tranh Lanh. Qua khir vira qua nhu vay chdng ai de quen. Ngoai ra, chu nghia dan tdc nuoc Icrn cua Trung Qudc va Nga van bj ton thuang bcri su ap che ciia My va phuong Tay
trong tbdi gian qua. Hgp tac dii tang len nhirng long lin khdng ed trong hpp tac ciing gdp phan nudi duong sy canh tranh quydn lyc giira cac nuac nay.
Cac nguyen nhan neu tren khidn cho bai sy canh tranh quyen lyc nay trong tbdi gian tdi dii tang len bay giam thi mau thuIn quyen lyc van khdng mat di. Tham chi sy sau sac van cdn nguyen bcri da dupc cpng hudng them bdi nhirng canh tranh thdi Donald Trump.
2. Canh tranh trong chinh tri - quan sy Trong mpi canh tranh quyen lyc, chinh tri - quan sy ludn la dja ban chinh. Trong lich sir ciing vay va trong hien tai cung vay. Xu hudng canh tranh giua My voi Trung Quoc va Nga cUng dien ra trong ITnh vyc nay va nhieu kha nang se duy tri cai da nhu vay trong tbdi gian tai. Su canh tranh nay the hien tren may phuong dien chinh:
Thu nhdt la chay dua vii trang de gianh uu the ve chien lupc, nhat la cuoe chay dua vu khl cdng nghe cao. Trong kbi My van tiep tuc duy tri miic chi phi quan sy thuang xuyen cao hon ban cac cuong qudc cpng lai thi Trung Quoc va Nga da cd sy gia tang chi pbi quan sy nhanh nhat the gidi trong 10 nam gdn day. Trung Qudc tang 174% tir 131,35 ly USD nam 2009 len 228,23 ty USD nam 2018, cdn Nga con sd tuong ty la tang 157%
tir 42,26 ty USD nam 2009 len 66,33 ty USD nam 2018^. Theo da nay, cac cucmg qudc van se duy tri chi phi quan sy d mirc cao va ddu tu phat trien ky thuat quan su hien dat. Cudc chay dua nay chac chan vdn se tidp tuc lau dai do nhidu nguyen nhan nhu sy lo ngai truac nguy co mdt can bang quyen lyc, sy lo idng an ninh truoc finh the luong nan ve an mnh va su canh tranh quydn lyc trong md hinh trd choi tdng sd bdng 0. Sy canh tranh tren phirong dien nay dien ra giiia ca My vdi Trung Qudc va Nga, nhung se gay gdt ban trong quan he voi Nga do nuoc nay sd hiru tiem nang lorn ban Trung Qudc va cd kha nang thach thiic My nhieu ban. Do fidm lyc ban chd
^ https://www.sipri.org/sites/default/files/l_DataUSD pdf
36 - Nhdng vin di KINH T^ VA CHJNH IR] THE Giai S6 3(275) 2019
Xu hud'ng canh tranh quyln luc giiia cac cud'ng qudc . Hoang Khac Nam hon so voi My nen Nga co the tiep tuc xu hucmg
phat triin vii khi theo hudng "can bang mdi de dpa" (lire la tao ra kha nang hiiy diet ddi phuong nhu nhau) hem la tao su can bang ve nang lyc quan sy noi chung tren binb dien toan cau. Tuy nhien, do Trung Qudc cung dugc coi ia ddi thii tiem nang va dang rat chu trpng phat trien ky thuat quan su nen su canh tranh My - Trung trong ITnh vuc nay chac chan se tang len. Ben canh do, su canh tranh nay con dien ra trong vide tranh gianh thi trudng xuat khau vu kbi, Canh tranh tbi phan budn ban vii khi cdn la each lam giam thu lpi ve kinh te, canh tranh anh hucmg quan sy - chinh trj va nang cao vi the qudc te trong ITnh vyc an ninh - cbinh tri.
Mpt sd dpng thai cua My gan day cang cho thdy dieu nay. Do la viec My co ke hoach phat trien vu khi hat nhan quy md vira nho thay vi chi tap trung vao vu khi cbien luge lon. Tiep tbeo la viec My riit khdi hiep uoc ten lira tam trung da ky voi Nga tir nam 1987. Kho long xac djnh dpng thai nay cua My co keo dai den nam 2030 hay khdng nhung tac gia cho rang dieu nay la hoan toan cd the vi nd dem lai lpi the cho My. Xet ve mat quan sy, cac ddng thai nay giiip cho My cd dugc nang lyc quan su tdt hon trong nhimg cupc khiing hoang khu vuc. My se cd kha nang linh hoat hon trong de dpa, ngan chan hay tham chi la tac chien trong nhung cudc chien eye bp. Thii nira. My se bupc Nga va Trung Quoc phai lao vao cupc chay dua vu trang ldn kem mai ma khdng ban cd nhieu lpi the. Ca hai nuoc deu dang gap khd khan vd kinh Id thi se gap bat lpi 1cm neu phai lao vao chay dua nham cd dugc sy can bang chien luge. Hoac it nhat. My se bupc Trung Qudc phai tham gia mpt hiep djnh moi ve kiem spat hat nhan ma tru'oc kia chi co My va Nga tham gia.
Nhu thd, nang lyc hat nhan voi ten lira tdm trung ciia Trung Qudc se bi ban che va giam kba nang chi^m dupc lpi thd tai khu vyc chau A - Thai Binh Duong.
Thir hai la sy tranh gianh anb hucmg a cac vimg dja - chinh tri co tam quan trpng cho sy
banh trudng the lyc ciia Trung Qudc va Nga. Ddi vdi Trung Qudc, do la chau A - Thai Binh Duong (Ddng A), cdn ddi vai Nga la khdng gian hau Xd-viet. Thyc ra su tranh gianh nay da dien ra tir lau nhung chua manh me va chua cdng khai. Tuy nhien, sap tdi, kha nang canh tranh anh huang 6 nhung khu vyc nay se tang len. Nga va Trung Qudc mudn cd vi the ximg dang trong cau triic quyen luc the giai thi phai co dupc anh hudng lon 6 cac kbu vye nay. Dd cung la nhirng khu vyc thiet yeu ddi vdi an ninh va phat trien cua hai cudng qudc. Dd cung la nhirng hudng dja-chtnh tri dau lien de cd the banh trudng anh hudng ra the gidi. Vi the, ca hai nudc Nga va Trung Qudc tir lau deu da trien khai nhiing nd lyc gia tang anh hudng lai day ve chinh tri va kinh te, tham ehi la ca quan sy. Ca hai nudc deu da cd nhiing td chirc khu vyc va trien khai cac lien ket kinh te dudi hinh thirc khu vyc thucmg mai ty do d day. Ddi vdi Nga, dd la SNG va Lien minh Kinh te A - Au. Ddi vdi Trung Qudc, do la Khu vyc Thuong mai ty do ASEAN - Trung Quoc, Ngan hang Dau tu ha tang co sd chau A va dang day manh viec ra ddi Hiep dinb doi tac kirmh te loan dien khu vyc (RCEP)... Dong thdi, ca hai nudc ciing tham gia Td chirc Thucmg Hai va BRICS. Vi nhiing khu vyc nay la rat thiet yeu cho vj the cua Nga va Trung Qudc nen hai nudc nay se tiep tyc tim each gia lang anh hudng va nang cao kha nang kiem soat chimg. Va kbi do, My se tim each ngan chan ciing la dieu de hieu. No lyc tang cudng tuan tra bao dam an ninh hang hai cua My tang len trong thdi gian gan day la dpng thai kha ro rang ciia viec ngan chan Trung Qudc tiep tyc gia tang anh huang tren bien trong cd gang trd thanh cudng qudc hai quan. Tuong ty nhu vay la viec bao vay cam van Nga sau vu khiing hoang Crimea. Canh tranh dja - cbinh trj se tiep lyc cbii yeu tai eac khu vyc nay.
Tuy nhien, do cac ben se khdng mudn qua cang thang trong quan he nen sy canh tranh My Trung, My - Nga d hai khu vuc nay ciing se khdng qua rao riet va cdng khai nhu trong Chien tranh Lanh ma van thien ve kinh te vdi viec gianh
Nhdng van di KINH i t VA CHINH TR! TH^ G\d\ S6 3(275) 2019 -
Xu hudng canh tranh quy§n lyc giua cac cudng q u d c Hoang Kh^cjjam^
dupc anb hudng kinh te va quyen lyc cau true khu vyc ve kinh te Tat nhien, chidn lupc nay se la sy ket hpp vdi ca quan sy va chinb tri.
Theo chung tdi, nhieu kba nang My se tim each van dung lai hpc thuyet "ngan chan" nhu da sir dung trong Chien tranh Lanh ddi vdi Lien Xd.
Dd la tim each ngan chan anh budng va su banh trudng d cac khu vyc bao quanh Nga va Trung Qudc, trong do tap trung vao cac khu vyc trpng yeu nhu da ke tren. Cach thiic nay khdng gay ra tinh trang qua cang thang, ban che dupc nguy co xung dot tryc fiep giQa eac nudc bdi chu yeu dien ra d VLing ngoai vi hoac ban ngoai vi chir khdng phai la tai trung tam. Tuy nhien, chien lupc nay se "nudi duang" su canh tranh quyen !yc keo dai giira My vdi Trung Qudc va Nga.
3. Canh tranh ve kinh te va khoa hpc - cong nghe
Canh tranh kinh te va khoa hpc - cdng nghe la diem dang luu y trong tdng the canh tranh quyen lyc giira My va Trung, Nga. Va day ciing la diem tuong ddi khac so vdi canh tranh quyen lyc trudc kia.
Cudc chien tranh thuong mai ciia My cd myc lieu lam giam anh hudng ciia Trung Qudc trong cudc tranh gianh quyen luc cau triic trong kinh te. Dil cudc chien nay cd keo dai hay khdng, nhieu kha nang tde dp tang trudng cua Trung Qudc se eham lai, kinh le nudc nay se gap it nhieu khd khan. Kbi do, Trung Qudc se klidng cdn dil ty fin va tien de dau tu cho chien luge
"Vanh dai. Con dudng" bdi phai lap trung vao cac vdn de kinh te trong nudc ciing nhu hd trg cho cac doanh nghiep xuat khau. Ben canh dd, nd lyc quoc te hda dong Nban dan le se hi anh hu'dng bdi khdng cdn sy trg giiip cua mdt nen kinh te tang trudng nhanh vdi lugng vdn ngoai te nhidu. Tien ban che se khien each thirc Idi keo cac nudc bang tien se bi giam hieu qua bdi khdng con sire hdp dan nhu trudc. Cac nudc nhan lien
vay deu thuc Ipi nen se khdng cdn de dang chap nhan danh ddi nhieu didu kien dd nhan khoan tien nay nbu trudc. Cac Id cbiic kinh td do Trung Qudc lanh dao van dupc duy tri nhung se giam vaj trd trong viec dinh ra luat choi tai chinh - kinh te, sy ung hd ciia cac nudc thanh vien hay nudc nhan tien deu ed kha nang giam siit. Qua dd, sy canh tranh quyen lyc cau true ciia Trung Qudc vdi Ngan hang The gidi (WB) va Quy Tien te qudc te (IMF) do My va phuong Tay chi phdi se khd khan hon trudc. Nhieu kha nang Trung Qudc se bupc phai fiep tyc chap nhan he thdng - cau triic kinh te the gidi do My va phuong Tay chi phdi nbu hien nay.
Vdi Nga, viec keo dai lenh cam van ciia phuong Tay khdng don thuan chi la trimg phat kinh te tir vu Crimea ma nam sau do la nham lam giam sire tang trudng ciia nudc nay. Sy can thiep cua phuong Tay vao viec Iam giam gia ddu md ciing khdng dan gian la de cd ehi phi ddu vao thap ma cdn de danh vao ngudn thu chii yeu tir xuat khau ciia Nga, Day la dieu My da lirng lam trong Chien tranh Lanh va van dupc ap dung trong hoan canh hien nay.
Nhung cupc canh tranh nay khdng don gian chi kinh te ma la tuong ddi da dien. Trong no lyc canh tranh vdi My, Trung Qudc cd mpt didm ydu Idn la kha nang khoa hpc va cdng nghe cdn mpt khoang cdch tyt bau kba xa so vdi My va phuang Tay. Vi tbd, trong nhidu nam qua, Trung Qudc da tang dau tu vao nghien ciru khoa hpc tir 187,56 ty USD nam 2009 len 410,19 iy USD nam 2016^^ Hie la tang hem 218% trong vdng 7 nam. Trung Quoc da khong che gidu tham vpng dudi kjp phuang Tay vd cdng nghe nbu dua ra chuang trinh "Made in China 2025". Ddng thai, Trung Qudc fim each tiSp thu khoa hpc tien tidn va cdng nghe hien dai tir phia My va cac ddi tac phuang Tay bang nhidu binb thirc khac nhau, ca hgp phap lan bat hgp pbap. Hien nay, Trung Qudc dang tim each canh tranh vdi My trong mot ' hltps://www.data oecd.org/rd/gross-domestic-spendin
on-r-d.htm
38 - Nhiing vin di KINH Tg VA CHiNH TRj THfe GIOI S6 3(276) 2019
Xu hudng canh tranh quyln luc giua cac cudng q u d c . Hoang Khac Nam sd cdng nghe miii nhpn trong tuong lai nhu tri
tue nhan tao, cdng nghe khdng gian, ty ddng hda, cdng nghe so... Ve lau dai, Trung Qudc se tiep tuc tim each phat trien khoa hpc cdng nghe de canh tranh vdi My va phucmg Tay trong ITnh vyc nay va de tao dieu kien nang cao siic canh tranh ve kinh te lan quan su. Tat nhien, Trung Qudc van se chi lua chpn mdt sd cdng nghe trpng diem de canh tranh chir khdng ed kha. nang rai ngudn luc de canh tranh khoa hpc - cdng nghe mdt each loan dien. Trong khi do, dii kinh te edn nhieu khd khan nhung Nga van tim each de duy tri lang chi cho R&D. Tir nam 2009 ddn 2016, Nga tang khoan chi nay tir 35,08 ty USD len 37,17 ty USD**. Tuy lupng chi cho R&D eiia Nga khdng nhieu nhung Nga cd san mdt nen tang khoa hpc - cdng nghe kha manh nen van giii dupc vai trd la mdt trung tam khoa hpc Idn ciia the gidi.
Dieu nay gay ap lyc ldn len My bdi khoa hpc va cdng nghe la mpt trong nhiing lpi the co ban ciia My de duy tri vj the sd mpt the gidi cua nudc nay va la ITnh vyc chii chdt de duy tri uu the quydn luc trong tuang lai. Vi the. My va phuang Tay da tim each han che Trung Qudc bang hang loat bien phap nhu cam giao dich vdi cac cdng ty Trung Qudc cd kha nang danh cap cdng nghe nhay cam, kiem soat viec mua ban cac cdng ty ciia minh dk cong nghe bien dai khdng bj roi vao tay Trung Qudc, dimg chien tranh thucmg mai de bupc Trung Qudc tir bd chinh sach ep cac cdng ty ddu tu vao Trung Quoc phai chuyen giao bi quydt cdng nghe, ddu tranh chdng gian diep cdng nghe ciia Trung Qudc... Va tat nhien, nudc My vdn se figp tuc ddu tu cho tinh than sang tao va khoa hpc - cdng nghe de duy tri vj the dan dau ciia nudc nay. My van la nudc chi cho R&D cao nhdt Ihl gidi va v i n fidp tuc lang them. Tir nam 2009 ddn 2016, My da tang khoan chi nay tir 411,37 ty USD len 464,32 ty U S D ^
•'http.s://www.data.oecd.org/rd/gross-doinestic-spending- on-r-d.htm
^ htlps://www.da[a oecd.org/rd/grass-domestic-spending- on-r-d.htm
Kinh te la nen tang ciia sy phat trien, khoa hpe - cdng nghe la nen tang de di vao tucmg lai. Diing ve phuong dien quyen luc, day la hai thanh td co ban tao nen sire manh tdng hgp cua qudc gia ben canh lyc luong quan sy^. Trong bdi canh hien nay va sap tdi, viec sir dyng sire manh quan su tryc tiep de canh tranh la khd khan do cd the gay dd va ldn cho toan the gidi. Do do, kinh te va khoa hpc - cdng nghe se la hai thanb td chii chdt de nang cao quyen luc qudc te. Vi the, dd ciing la hai ITnh vyc phan anh canh tranh quyen lyc chil yeu giira cac cuang qudc cho den 2030.
Dieu nay cang cd y nghTa khi kinh te va khoa hoc - cdng nghe cUng lai la ngudn de phat trien lyc lupng quan sy theo hudng hien dai hda va dat dugc uu the ve quan sy. Rd rang, kinh te va khoa hpc - eong nghe se van la dia ban canh tranh hang dau giiia My vdi Trung Qudc va Nga trong thdi gian tdi.
4. Xu h u d n g tap hop lire lyomg Xu hudng lap hpp lyc lugng eiia cac nudc Idn thu'dng xuat phat tir mdt trong hai hoac ca hai myc dich: Mdt la theo Chii nghia Tu do, dd la qua trinh thiic day hop tac va hdi nhap de ciing phat trien va ngan ngira xung dot; Hai la theo Chil nghTa Hien thye khi tao lap khu vyc anh hudng, idi keo ddng minh, hoac it nhat la de ngan ddi thil canh tranh lam dieu tuong tu nham gia tang quyen lyc ciia minh.
Trong bdi canh hien nay, theo chiing tdi, sy song hanh cua ca hai mue dich trong nd luc tap hpp lyc lugng la rat rd. Dieu nay dupc quy djnh them bdi mpt sd nhan td nhu sy phy thudc lan nbau tang len khien tap hgp luc lugng trd thanh each thiic pbii hgp de dat dugc ca hai muc dich, kinh te va chinh trj ngay cang gan bd vdi nhau khien hai myc dicb nay cung de di cimg vdi nhau han, cang thang chinh trj qua muc khong phii hgp vdi he thdng - cau triic hien thdi nen tap hpp
^ Hoang Khac Nam (201 I)' Quyen lire trong quan he quoc i%: Ljch su va Van Ae, NXB. Van hoa - Thong tin, Ha Ngi.
Nhdng vin di KINH T^ VA CHINH TRj TH^ Giat So 3(275) 2019 - 39
Xu hudng canh tranh quyen lyc giCia cac cudng qudc. Hoang Khacjjam^
lyc lupng chinh trj di cimg kinh te hoac dudi hinh thiic kinb te giiip de thyc hien bon.
Tuy nhien, kbi tinh binb cang thang len, cung cd nhirng ddng thai tap hgp luc luong ve chinh trj. Day la dieu khdng the loai trir neu trong tuong lai, sy canh tranh quyen lyc giira cac nudc ldn tang len. Nhung khae vdi trudc, cac tap hgp nay thudng khdng manh me nhu nhu'ng thdi ky trudc trong ljch sir. Trong tap hpp lyc lupng ciia tbdi gian sap tdi, cd mpt sd xu hudng ndi bat va dang chii y sau:
Xu hudng tap hop luc luong giira cdc nudc phuong Tdy
Xu hudng nay nhieu kha nang van dupc fiep tyc trong nhieu nam tdi. Tinb kha thi ciia xu hudng nay dupc quy djnh bdi mdt sd nhan td sau:
Thir nhdt, day la xu hudng da cd mdt qua trinh kha lau dai, da dupc thu thach nhieu trong va sau Chien tranh Lanh. Thu hgi, giira chiing da cd mpt he thdng cac the che lau dai giup cho tap hgp lyc lugng nay dugc duy tri va tuong ddi cd hieu qua nhu G-7, OECD, NATO... Thir ba, chiing dupc tao dyng khdng chi tren quan he nha nudc ma ca tren nen tang quan he giira cac cdng ty xuyen qudc gia. Day la dieu Mac da nhan djnh tir lau rang giai cap tu san se phat trien va lien ket vdi nhau de trd thanh giai cap loan cau. Thir tu, giiia cac nudc phuong Tay chia se nhieu muc dich chung trong sy chi phdi the gidi va nam dupc tdng tren hay trung tam trong he thdng qudc le toan cdu. Vi dy nhu sy phdi hgp vdi nhau trong IMF va WB hay trong viec de ra cac luat le qudc Id. Thir ndm, chimg cd cimg muc fieu ngan chan su troi day ciia cac the lyc ngoai phucmg Tay nhu Trung Qudc, Nga eung nbu ban che kha nang tap hop luc lupng cua cac nudc dang phat trien trong nd luc thu hep khoang each Bac - Nam va ddi binh dang ban trong quan he nay. Thu sdu, cac nudc phuang Tay da tir lau chia se nhieu quan niem, gia tri, chudn myc va ban sac chung. Dieu nay giiip chiing thuan Ipi hon trong cac chinb sach chung. Theo tac gia, cac ly do tren dii manh dd khidn cac nudc phuong Tay tiep tuc duy tri
tap hgp lyc lupng nay mdt each lau dai bdt chap nhiing ddng thai cua My lam tdn thuong quan he nay dudi thdi Donald Trump.
Trong xu hudng nay, cd mdy didm dang chii y: Cac nudc phuong Tay cd thd cd nhirng bat ddng hay mau thuan trong nhiing vdn d§ khu vuc nhung lai de nhat tri vdi nhau trong cac van de toan cau. Trong cac van de khu vyc, sy bat ddng de xay ra hem ddi vdi cac van de d cac khu vuc khac hon la nhiing van de d chinh khu vye ciia cac nudc nay. Day la van de Ipi ich chung va Igi ich rieng. Trong trudng hgp phuong Tay, theo chiing tdi, cac loi ich chung cua cac nudc nay la dil ldn de duy tri sy gan ket chii khong de tan ra bdi mau thuan trong lpi ich rieng. Chung ta nhd lai rang thdi ky Tong thong Bush "con" thi hanh cbinh sach ngoai giao don phuong coi nhe cac ddng minh chau Au va Nhat Ban thi ciing khdng lam mat di tap hgp luc lupng nay. Brexit xay ra nhung chac chan sy hpp tac d Tay Au van tiep tyc. Gan day, cbinb quyen Donald Trump ddi hdi nghTa vu va traeh nhiem nhieu ban ciia cac dong minh trong van de an ninh khu vuc cung nhu ep cac nudc nay phai nhupng bd trong quan he thuang mai thi ciing khdng dii dd dua lai sy chia re. Vi dy cho thay dieu nay la NAFTA da bj My pbe phan va ep cac ddi tac Canada va Mexico dam phan lai. Ket qua la NAFTA da dupc didu chinh theo y My va van fiep tyc dugc tdn lai. Mpt vi du khac la lenh cam van ciia My doi vdi Iran dii Phap, Diie khdng nhat tri nhung cac cdng ty cua nliiing nude nay van phai chdp nhan tham gia.
Tac gia cho rang, trong tap hpp luc lugng eiia . cac nudc phuang Tay, My vdn cd vai trd ddu tau dil rang cac nudc phuang Tay khac van tdn tai nhung bdt ddng vdi My. Tat ca cac nudc phuong Tay deu can My khdng chi vd kinh Id ma cdn vd an ninh - chinh trj, nhat la trong eude canh tranh quyen luc da ke d tren. EU can My trong cupc canh tranh vdi Nga, Nhat Ban cdn My trudc su trdi day ciia Trung Qudc.
Ngupc lai. cho dii nudc My trong tbdi ky Donald Trump hay sau do ma van ap dung chinh
40 - Nhdng vin di KiNH T^ VA CHJNH TRj THE G\tf\ S6 3(275) 2019
Xu hudng canh tranh quyen luc giiia cac cudng qudc. Hoang Khac Nam sach "Nudc My tren het - America first" - mdt
chinh sach phan anh Chii nghTa Trpng thuong ve kinh te va Chii nghTa Hien thyc ve chinh tri, thi su lien ket nay ngay tir phia My van khdng mat di. Theo chung tdi, cai Igi ciia ty do hda thuang mai se khien My phai duy tri cac lien he kinh te nay trong the gidi phuang Tay. Dd la chua ke su lien ket nay cdn cd y nghTa chinh tri rat Idn. Vi the. My van se tiep tyc khu vyc thuong mai ty do vdi EU va nhieu kha nang se quay trd lai tham gia CPTPP.
Ve chinh trj quan su, NATO van tiep tue dugc duy tri. Su md rdng cua nd pbu thupc vao chinh sach cua Nga hon la mong mudn ciia phuang Tay vi phuang Tay eung khdng mudn qua cang thang vdi Nga ve van de nay. Don gian cai lpi trong viec giii quan he khdng cang thang vdi Nga ldn hon la bd sung them mdt nudc thanh vien nbd be nao dd.
Nhung cau chuyen nay d chau A - Thai Binh Duong la cd khac. Hien da cd nhieu dau hieu ve su xuat hien tir giac kim cuong gdm My - Nhat - Australia - An Dp vdi ham y kiem che Trung Qudc. Nhieu kha nang tir giac nay se tang cudng hon nira sy phdi ket hop vdi nhau. Khi Trung Qudc vdn cdn manh, tu giac nay cung se idn tai.
Tuy nhien, dd se khdng phai la mdt lien minh quan sy va cd tinb chinh thiic nhu NATO. Mpt su khdng chinh thuc nhu vay giiip khdng lam ddi ddu va cang thdng gia tang. Di theo chinh sach true - nan hoa truydn thong ciia My d khu vyc nay, tii giac kim cuong se dupc cung cd dya tren cac quan he song phuong la chinh. Mpt chinh sach song phuong nhu vay giiip My van giii dugc vi tri lanh dao va ban che dugc kha nang cac nudc trong khu vyc lien ket vdi nbau lam giam anh hudng ciia My.
Xu hudng tap hop luc lugng khde Dang chii y nhdt ca tren binh dien the gidi va khu vyc chau A - Thai Binh Dirong la sy xich lai gan nhau giiia Nga va Trung Quoc. Khi cimg ddi dien vdi sy o ep ciia My va phirong Tay, Nga va
Trung Qudc cd xu hudng xich lai gan nhau la dieu de hieu. Nga can Trung Qudc ve kinh te trong bdi canh bj bao vay cam van tir phuong Tay. Trung Qudc can Nga de ehdng lai su o ep cua phuong Tay. Va ca hai nudc deu can nbau de cimg nang cao vi the trong xu hudng da eye ciing nhu cho mdt sd Igi ich rieng. Tuy nhien, quan he nay khd Idng dat tdi mirc dp ciia mpt lien minh nhu cac nudc phuong Tay. Nga khdng he tin Trung Qudc. Nga cung khd chap nhan "chieu dudi" trong quan he vdi Trung Qudc. Giiia hai nudc cdn nhieu van de. Nga van theo dudi sy binh thudng hda quan he vdi phuang Tay va neu dat dupe dieu nay, quan he vdi Trung Qudc se khdng cdn man ma nhu trudc. Cac hgp tac dang cd giiia hai nude nay trong quan he song phuang hay tren cac co cbe da phuong nhu To chirc hop tac Thuong Hai (SCO) va BRICS dii vdn dupc duy tri nhung van se la tinh trang long leo vdi miic dp rang bupc khdng cao. Chang ai mudn tham gia qua sau vao mdt co che de rdi bi nudc kia "lanh dao". Ma the che boat dpng theo kieu dan hang ngang cimg fien thi hieu qua thudng la khdng cao.
0 khu vyc chau A - Thai Binh Duong, cac nd luc tap hpp lyc lugng do Trung Qudc hoac My va/hoac Nhat Ban dan dau vdn se dien ra tren binh dien kinh te la chinh. Ddi vdi Trung Qudc, chien lupc Idn nhat la "Vanh dai, Con dudng".
Tuy nhien. theo tac gia, chien lupc nay la mdt ke hoach day tham vpng va chira dyng nhieu riii ro vdi Trung Qudc nen kha nang thanh cdng la khong cao, Neu cd dat dupc ket qua nhat dinh ve kinli te thi ciing chua chac da dem lai thanh cdng cho Trung Qudc ve mat cbinb trj. Ly do ciia dieu nay la d chd. Trung Qudc khdng dii sy bap dan ve chinh trj, pbai canh tranh gay gat vdi phuong Tay trong the yeu ban, sy nghi ngd ve each hanh xir theo kieu chii nghTa Hien thyc ciia nudc nay gay mat Idng lin ciia nbieu nudc trong khu vyc, kha nang phai phan tan ngudn luc vao trong nudc
Nhdng vin di KINH T^ VA CHINH TRI TH^ GIOI S6 3(275) 2019 - 41
Xu h u d n g canh tranh quydn lu'c giua cac cudng quoc.
trong cudc chien thuong mai vdi My lam giam cdng cu chinh ciia Trung Qudc la tidn bac...
Mdt nd lyc khac la RCEP. Ciing nhu tren, tac gia cho rang neu cd dupe trien khai tbi cung chua chac dem Iai kha nang tap hgp lyc lugng cho Trung Qudc. Cac ly do cho nhan dinh nay ciing gidng nhu ddi vdi chidn luge "Vanh dai. Con dudng" cua nudc nay. Cho dii Trung Qudc cd the tap hgp dupc mpt sd qudc gia trong vung nhung chac chan se khdng phai la da sd cac nude de dem lai cho Trung Qudc anh hudng dpc tdn trong khu vyc. Hem nu'a, sy tham gia cua cac nudc trong vimg vao co che hgp tae kinh te nay se la long leo, tinh rang bupc khdng cao, cdng vdi thai dp e ngai bj phy thudc vao Trung Qudc se khien nhieu nudc khdng dan sau. Trong khi dd, Nga se khdng di cimg Trung Qudc trong cd gang lap hpp lyc Iugng khu vyc nen Trung Qudc se la cudng qudc don ddc trong nd lyc nay. Va do dd, neu cd tap hpp lyc lupng dupe trong kbu vyc thi tap hgp dd se khd Idng canh tranh dupc vdi tap hgp gdm nhieu cudng qudc va cd ddng thanb vien hon ciia cac nude phuong Tay.
5. Ket luan
Dua tren finh quy luat nhat dirib ciia canh tranh quyen lyc, xu budng canh tranh quyen lyc ke tren van se fiep tuc cho den nam 2030 va tham chi la sau dd. Xu hudng nay cd tinh ndi trdi va tuong ddi viing ben bdi cd sy tham gia ciia hau bet cac nudc
Tai lieu tham khao:
H o a n g K h a c j J a n i
idn cung nhu cd su tuong hpp nhdt djnh vdi cau triic cua ndn chinh hj thi gidi.
Trong sd nay, sy canh tranh quydn luc giiia My va Trung Qudc nhidu kha nang trd thanh sy canh tranh Idn nhdt trong thdi gian tdi. It nhat.
My da xae djnh Trung Quoc la ddi thii cbinh trong Chien luoc an ninh qudc gia mdi. Sy duy tri miic dp canh tranh nay cdn ddn ca tir phia Trung Qudc bdi sy tbiic ddy ciia cac ydu to trong nudc nhu chii nghTa dan tpc nudc Idn, cd gang chirng td sy manh me cita gidi lanh dao vdi du luan trong nudc, quan tinh tu duy tir su trdi day ciia Trung Qudc cung nhu Gidc mdng Trung Hoa. Trung Qudc khdng de chap nhan tir bd cai gpi la "sy trdi day cua Trung Qudc" sau hang chuc nam thanh cdng cho dii cd sy ton thuang nhat djnh tir cudc chien tranh thuong mai vdi My. Lanh dao Trung Qudc cung khd tir bo muc lieu nay bdi se phai ddi dien vdi nguy co mat mat quyen lyc ngay trong chinh tri ddi npi.
Canh tranh My - Nga van se ti^p tyc khdng nhd nhung se dugc kiem chd hon bdi fidm lyc kinh te cita Nga cdn ban chd. Hon nira, Nga nhi§u nam qua van kien tri cd gdng cai thien quan he vdi My va phuang Tay. Va theo tac gia, thdi ky hau Pufin thi chinh sach nay van dupc tidp tyc vi cbinh sach nay la cd lpi cho Nga va kha nang ngudi ke nhiem Putin se tidp luc dudng ldi cua Putin do Putin vdn cd kha nang chpn lya ngudi thich hpp de len lam lanh dao nudc Nga*
1. Hoang Khde Nam (2011): Quyen luc trong quan he quoc ti: Lich sir vd Vdn di NXB Van hoa - Thdng tin. Ha Ndi.
2. Hoang Khae Nam (chu bien, 2017); Ly thuyet Quan he quoc te, NXB. Thd gidi Ha Noi 2017 3. https://www.data.oecd.org
4. https://www.sipri.org Thdng tin tdc gid:
GS.TS. HOANG KHAC NAM Khoa Quoc ti hoc Truang Dqi hgc KHXH&NV hknam84(^yahoo. com
42 - Nhijng vin ai KINH Tfe VA CHlNH TRI T H t GIOI S6 3(275)
2019