Ph¸t triÓn ngµnh du lÞch vµ vÊn ®Ò m

(1)

Ph¸t triÓn ngµnh du lÞch vµ vÊn ®Ò m«I trêng trong bèi c¶nh

héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay

NguyÔn Quèc Hïng^*

1. Quan niÖm cha ®óng vÒ b¶o vÖ m«i trêng trong ph¸t triÓn du lÞch

§Çu t cho du lÞch chñ yÕu lµ cña ®èi t¸c níc ngoµi, míi chØ lµ “®Çu t

måi”; trong bè trÝ c¬ cÊu ngµnh th× tríc hÕt lµ viÔn th«ng, c«ng nghÖ th«ng tin, råi ®Õn giao th«ng vËn t¶i, dÖt may - da giÇy, x©y dùng - vËt liÖu, n¨ng lîng – dÇu khÝ, n«ng l©m s¶n, thñy s¶n vµ vÞ trÝ sau cïng míi tíi ngµnh du lÞch. H¬n thÕ n÷a, c¸c vÊn ®Ò vÒ m«i trêng vµ b¶o vÖ m«i trêng trong c¸c ch¬ng tr×nh du lÞch còng cha ®îc coi träng ®óng møc cÇn thiÕt.

HiÖn nay, trong hÇu hÕt c¸c ch¬ng tr×nh du lÞch ®Õn c¸c vïng thiªn nhiªn vµ v¨n hãa cña ViÖt Nam míi chØ ë t×nh tr¹ng ®¹i trµ hoÆc du lÞch thiªn nhiªn, do

®ã c¸c ch¬ng tr×nh du lÞch nµy kh«ng mang tÝnh bÒn v÷ng, Ýt hay nhiÒu g©y thiÖt h¹i ®èi víi m«i trêng tù nhiªn vµ céng ®ång ®Þa ph¬ng. VÝ dô, trong khi ngêi ta véi ch¹y theo nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña du kh¸ch ®Õn th¨m ®¶o th×

®a d¹ng sinh häc vµ vÎ ®Ñp cña Vên quèc gia Çt Bµ, ®Æc biÖt lµ çc nguån lùc biÓn vµ loµi KhØ ®Çu vµng l¹i bÞ ®e däa bëi quy ho¹ch nghÌo nµn vÒ ph¸t triÓn h¹ tÇng c¬ së vµ çc ho¹t ®éng liªn quan tíi du lÞch mµ kh«ng tÝnh ®Õn çc chi phÝ vÒ m«i trêng vµ x· héi. Çc vÊn ®Ò nµy ph¸t sinh kh«ng chØ trong thÞ trêng du lÞch dµnh cho du kh¸ch quèc tÕ, mµ cßn nhiÒu h¬n n÷a ®èi víi thÞ trêng trong níc lµ thÞ trêng lín h¬n nhiÒu vµ cã t¸c ®éng m¹nh h¬n so víi thÞ trêng quèc tÕ.

Thùc ra, quan niÖm vÒ m«i trêng vµ b¶o vÖ nãi chung, còng nh “b¶o vÖ m«i trêng du lÞch” nãi riªng ë níc ta còng cßn ®îc hiÓu rÊt gi¶n ®¬n, cha

* TS. ViÖn Kinh tÕ ViÖt Nam

(2)

®Çy ®ñ, míi chØ lµ viÖc dän dÑp vÖ sinh-s¹ch-®Ñp, t¹o ra c¸c ®iÓm ®Õn hÊp dÉn

®èi víi du kh¸ch. ChÝnh v× vËy, ngµy 28 th¸ng 5 n¨m 2007, t¹i Thµnh phè §µ L¹t, Tæng côc Du lÞch phèi hîp víi tØnh L©m §ång ®· ph¸t ®éng tuÇn lÔ b¶o vÖ m«i trêng du lÞch §µ L¹t. T¹i lÔ ph¸t ®éng, tiÕn sÜ Ph¹m Tõ, Phã tæng côc trëng Tæng côc Du lÞch ®· kªu gäi mäi ngêi cïng hµnh ®éng v× mét m«i trêng trong s¹ch, ®Ó t¹o nªn §µ L¹t - thµnh mét thµnh phè du lÞch hµng ®Çu cña ViÖt Nam - víi néi dung chØ lµ trë thµnh thµnh phè xanh-s¹ch-®Ñp, ®iÓm

®Õn hÊp dÉn ®èi víi mäi du kh¸ch trong vµ ngoµi níc. Râ rµng lµ cÇn ph¶i nhÊn m¹nh kÕt qu¶ kh¶o s¸t m«i trêng vµ du lÞch v¨n hãa cho thÊy xu thÕ næi bËt lµ kh¸ch du lÞch lùa chän kiÓu du lÞch th©n thiÖn víi m«i trêng vµ du lÞch v¨n hãa. HÇu hÕt du kh¸ch cho r»ng sÏ chän nh÷ng s¶n phÈm du lÞch mang ®Ëm b¶n s¾c v¨n hãa ®Þa ph¬ng vµ b¶o vÖ m«i trêng tù nhiªn.

Bëi vËy, tríc nh÷ng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn trong ®ã cã nhu cÇu ph¸t triÓn du lÞch vïng biÓn cña níc ta (mµ trong c¸c NghÞ quyÕt, chØ thÞ cña

§¶ng vµ nhµ níc ®· nhiÒu lÇn ®Ò cËp, nhÊt lµ trong NghÞ quyÕt cña §¹i héi

§¶ng lÇn thø XI võa qua), vÊn ®Ò m«i trêng vµ b¶o vÖ m«i trêng cµng trë thµnh nh÷ng vÊn ®Ò nãng báng, víi nh÷ng ®ßi hái ngµy cµng cÊp b¸ch. ChÝnh v×

vËy, chØ gÇn ®©y (®Çu n¨m 2007), Tæng côc du lÞch vµ Bé V¨n ho¸ – thÓ thao vµ du lÞch ®· dµnh nhiÒu chó ý tíi vÊn ®Ò m«i trêng, nh b¾t ®Çu tõ viÖc g¾n vÊn

®Ò m«i trêng trong ®µo t¹o du lÞch, n©ng cao nhËn thøc vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong ph¸t triÓn du lÞch t¹i ViÖt Nam, nªu cao yªu cÇu cña viÖc g¾n m¸c (nh·n) sinh th¸i trong c¸c Tour hay tuyÕn du lÞch; c¶nh b¸o vÒ n¹n g©y « nhiÔm t¹i c¸c

®iÓm du lÞch, nhÊt lµ ë c¸c nhµ hµng næi trªn biÓn, phª ph¸n t×nh tr¹ng « nhiÔm kh«ng khÝ ë c¸c ®« thÞ vµ thµnh phè lín, nh thµnh phè Hå ChÝ Minh, hay thñ

®« Hµ Néi… do giao th«ng, còng nh çc ho¹t ®éng ph¸t triÓn cña çc ngµnh kh¸c… ®· g©y ra çc ¶nh hëng xÊu, tiªu cùc tíi viÖc thu hót kh¸ch vµ çc ho¹t

®éng du lÞch... Tæng côc du lÞch còng më çc héi chî “TriÓn l·m quèc tÕ c«ng nghÖ m«i trêng ViÖt Nam n¨m 2007”, triÓn l·m “Kh«ng khÝ s¹ch h¬n – cuéc sèng tèt h¬n” hay “Xö lý níc th¶i « nhiÔm ë lµng nghÒ”, “VÖ sinh – m«i trêng ë çc c¬ së lu tró cña kh¸ch du lÞch”, nh»m n¨ng cao tiÕp thÞ xanh trong ho¹t ®éng l÷ hµnh… Tuy nhiªn cÇn ph¶i thÊy r»ng vÊn ®Ò m«i trêng vµ viÖc b¶o vÖ m«i trêng lµ kh¸i niÖm hÕt søc phong phó vµ cã néi dung réng lín h¬n nhiÒu. Çc dßng h¶i lu ë ven biÓn sÏ mang tÊt c¶ r¸c th¶i trªn biÓn ®æ vµo çc Resort ë Mòi NÐ. R¸c nµy kh«ng chØ cã ng d©n cña ViÖt Nam th¶i xuèng biÓn mµ do tÊt c¶ ng d©n ®Þa ph¬ng khi ®¸nh b¾t trªn biÓn th¶i xuèng biÓn, kÓ c¶ ë çc Resort.

GÇn ®©y, còng trong th¸ng 7 n¨m 2007, Tæng côc du lÞch ®· nhÊn m¹nh tíi yªu cÇu b¶o vÖ m«i trêng, nhÊt lµ m«i trêng sinh th¸i trong c¸c ho¹t ®éng du lÞch ë c¸c tØnh miÒn nói, r»ng: víi nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ c¶nh quan phong phó, céng thªm víi nÒn v¨n ho¸ ®a d¹ng, ViÖt Nam cã tiÒm n¨ng rÊt lín

®Ó trë thµnh mét trong nh÷ng ®iÓm du lÞch sinh th¸i hµng ®Çu t¹i ch©u ¸.

Tuy nhiªn, du lÞch sinh th¸i ë ViÖt Nam, còng gièng nh ë nhiÒu níc kh¸c, vÉn cßn lµ mét kh¸i niÖm thêng cha ®îc hiÓu ®óng vµ vËn dông mét c¸ch

®óng ®¾n, ®iÒu ®ã g©y t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn m«i trêng vµ ngêi d©n ®Þa

(3)

ph¬ng, lµm thÊt väng du kh¸ch. Du lÞch sinh th¸i lµ mét trong nh÷ng h×nh th¸i ph¸t triÓn nhanh nhÊt cña ngµnh du lÞch hiÖn nay. Du lÞch sinh th¸i dêng nh

lµ h×nh th¸i du lÞch ®Çu tiªn nh»m vµo c¸c vÊn ®Ò bÒn v÷ng trong du lÞch, vµ cã

¶nh hëng lín, thùc sù trong viÖc “xanh hãa” ngµnh du lÞch, th«ng qua n©ng cao nhËn thøc vÒ tÇm quan träng cña viÖc b¶o vÖ m«i trêng vµ phóc lîi cña céng ®ång ®Þa ph¬ng ®èi víi sù thµnh c«ng cña ngµnh du lÞch. §Ó du lÞch thiªn nhiªn ë ViÖt Nam hiÖn nay còng nh vÒ sau cã thÓ trë thµnh du lÞch sinh th¸i thùc sù, cÇn ph¶i ®¸p øng mét sè ®iÒu kiÖn nh sau:

- N©ng cao nhËn thøc vµ ®µo t¹o vÒ du lÞch sinh th¸i cho çc nhµ ®Çu t ph¸t triÓn vµ tham gia vµo du lÞch, bao gåm çc nhµ chøc tr¸ch ®Þa ph¬ng, còng nh çc híng dÉn du lÞch, vµ çc c¬ së kinh doanh du lÞch;

- N©ng cao nhËn thøc cho c«ng chóng vÒ c¸c vÊn ®Ò m«i trêng - du lÞch vµ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm;

- §Çu t cho c«ng t¸c qu¶n lý khu vùc thiªn nhiªn vµ nguån nh©n lùc;

- Qu¶n lý vµ ®iÒu phèi tèt h¬n t¹i c¸c ®iÓm du lÞch sinh th¸i;

- X©y dùng tèt h¬n kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch vµ quy ®Þnh vÒ ph¸t triÓn du lÞch bÒn v÷ng, ®Æc biÖt lµ c¸c khu b¶o tån;

- T¨ng cêng sù tham gia cña ngêi d©n ®Þa ph¬ng sinh sèng trong vµ gÇn c¸c ®iÓm du lÞch sinh th¸i vµo qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch vµ qu¶n lý du lÞch;

- §¶m b¶o du lÞch sinh th¸i gãp phÇn b¶o tån c¸c khu tù nhiªn còng nh

®ãng gãp cho c«ng cuéc xãa ®ãi gi¶m nghÌo ®Ó gi¶m bít ¸p lùc vÒ khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn.

ViÖc hoµn tÊt qu¸ tr×nh x©y dùng chiÕn lîc du lÞch sinh th¸i quèc gia vµ thµnh lËp HiÖp héi Du lÞch sinh th¸i còng sÏ cã lîi cho ph¸t triÓn du lÞch ë ViÖt Nam, th«ng qua hç trî n©ng cao chÊt lîng vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a du lÞch sinh th¸i thùc sù.

M«i trêng du lÞch lµ sù tæng hßa cña rÊt nhiÒu thµnh phÇn nh ®Êt, níc, kh«ng khÝ, ©m thanh, ¸nh s¸ng, sinh vËt, hÖ sinh th¸i, c¸c h×nh th¸i vËt chÊt kh¸c, trong ®ã cã c¶nh quan m«i trêng. §èi víi ho¹t ®éng du lÞch, yÕu tè c¶nh quan m«i trêng cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng.

Ngµy 2 th¸ng 12 n¨m 2003, Thñ tíng ChÝnh phñ còng ®· ban hµnh QuyÕt

®Þnh sè 256/2003/Q§-TTg, phª duyÖt ChiÕn lîc B¶o vÖ m«i trêng quèc gia n¨m 2010 vµ ®Þnh híng n¨m 2020. V¨n b¶n nµy cã hiÖu lùc tõ ngµy 24 th¸ng 12 n¨m 2003. ChÝnh s¸ch chiÕn lîc nµy nh»m c¸c môc tiªu chñ yÕu sau ®©y:

1. KÞp thêi ng¨n chÆn tr¹ng th¸i « nhiÔm vµ xu thÕ suy tho¸i tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i trêng.

2. Sö dông mét c¸ch tiÕt kiÖm c¸c tµi nguyªn, tËn dông tµi nguyªn t¸i t¹o

®îc víi yªu cÇu ®¶m b¶o m«i trêng sinh th¸i.

3. Chèng sö dông bõa b·i vµ l·ng phÝ çc tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ cã çc ph¬ng thøc, biÖn ph¸p tiÕt chÕ ®Ó dù tr÷ l©u dµi çc tµi nguyªn kh«ng t¸i t¹o

®îc.

(4)

4. B¶o vÖ vµ kh«ng ngõng c¶i thiªn c¸c ngu«n tµi nguyªn, b¶o vÖ m«i trêng

®Ó sö dông mét c¸ch l©u dµi, cã hiÖu qu¶ vµo sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc, t¹o nªn nÒn s¶n xuÊt m¹nh mÏ, trong khung c¶nh sèng hµi hoµ, t¬i ®Ñp cña nh©n d©n ta

C¸c chÝnh s¸ch qu¶n lÝ sö dông hîp lÝ tµi nguyªn, b¶o vÖ m«i trêng vµ c¶nh quan m«i trêng nãi trªn cÇn thùc hiÖn theo nh÷ng yªu cÇu cã tÝnh nguyªn t¾c sau:

- ChiÕn lîc b¶o vÖ m«i trêng lµ bé phËn cÊu thµnh kh«ng thÓ t¸ch rêi cña chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, lµ c¬ së quan träng b¶o ®¶m ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®Êt níc. Ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ, hµi hßa víi ph¸t triÓn x·

héi vµ b¶o vÖ m«i trêng. §Çu t b¶o vÖ m«i trêng thùc sù lµ ®Çu t cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng.

- B¶o vÖ m«i trêng lµ nhiÖm vô cña toµn x· héi, cña çc cÊp, çc ngµnh, çc tæ chøc, céng ®ång vµ cña mäi ngêi d©n.

- B¶o vÖ m«i trêng ph¶i trªn c¬ së t¨ng cêng qu¶n lý nhµ níc, thÓ chÕ vµ ph¸p luËt ®i ®«i víi viÖc n©ng cao nhËn thøc vµ ý thøc tr¸ch nhiÖm cña mçi ngêi d©n, cña toµn x· héi vÒ b¶o vÖ m«i trêng.

- B¶o vÖ m«i trêng lµ viÖc lµm thêng xuyªn, l©u dµi. Coi phßng ngõa lµ chÝnh, kÕt hîp víi xö lý vµ kiÓm so¸t « nhiÔm, kh¾c phôc suy tho¸i, c¶i thiÖn chÊt lîng m«i trêng; tiÕn hµnh cã träng t©m, träng ®iÓm; coi khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ c«ng cô h÷u hiÖu trong b¶o vÖ m«i trêng.

- B¶o vÖ m«i trêng mang tÝnh quèc gia, khu vùc vµ toµn cÇu cho nªn ph¶i kÕt hîp gi÷a ph¸t huy néi lùc víi t¨ng cêng hîp t¸c quèc tÕ trong b¶o vÖ m«i trêng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng.

QuyÕt ®Þnh cña Thñ tíng còng ®· chØ ra nh÷ng c«ng t¸c cÇn thiÕt, cÊp b¸ch:

1. TiÕn hµnh ®iÒu tra c¬ b¶n, nghiªn cøu khoa häc, kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ vÒ qu¶n lÝ hiÖu qu¶, sö dông hîp lÝ vµ b¶o vÖ tµi nguyªn m«i trêng (TNMT).

2. Ng¨n chÆn c¸c hµnh ®éng lµm suy tho¸i TNMT b»ng nh÷ng biÖn ph¸p gi¸o dôc, ph¸p chÕ, khuyÕn khÝch ®Çu t, vËn dông khoa häc kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn.

3. T¨ng cêng vµ tiÕn hµnh hiÖu qu¶ c¸c biÖn ph¸p qu¶n lÝ nhµ níc vÒ tµi nguyªn vµ c¶nh quan m«i trêng, hoµn thiÖn hÖ thèng qu¶n lÝ nhµ níc vÒ TNMT

4. Hîp t¸c quèc tÕ, khu vùc vÒ qu¶n lÝ hiÖu qu¶ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ b¶o vÖ m«i trêng.

Cã thÓ hiÓu tµi nguyªn vµ c¶nh quan m«i trêng lµ sù kÕt hîp cña c¸c yÕu tè v« h×nh vµ h÷u h×nh, ®îc t¹o ra díi t¸c ®éng cña tÊt c¶ nh÷ng thµnh phÇn m«i trêng tù nhiªn vµ nh÷ng ho¹t ®éng cña con ngêi, ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ cao, cã gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh vÒ v¨n hãa vµ vÒ mÆt thÈm mü. Gi¸ trÞ thÈm mü cña c¶nh quan lµ ®èi tîng ®Ó thëng thøc, th gi·n vµ ®Ó kh¸m ph¸ - mét néi dung rÊt quan träng cña ho¹t ®éng du lÞch, vèn ®îc hiÓu lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých c¬

b¶n lµ "®¸p øng c¸c nhu cÇu tham quan, gi¶i trÝ, nghØ dìng” cña con ngêi.

(5)

Trong mèi quan hÖ víi c¸c thµnh phÇn m«i trêng kh¸c, tµi nguyªn vµ c¶nh quan m«i trêng võa mang tÝnh chÊt chñ ®éng, trùc tiÕp, võa mang tÝnh chÊt gi¸n tiÕp, ph¸i sinh bëi nã ®îc t¹o thµnh tõ c¸c thµnh phÇn m«i trêng liªn quan. Tuy nhiªn, c¶nh quan m«i trêng l¹i cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi. Sù ®éc lËp t¬ng ®èi nµy thÓ hiÖn ë chç chÊt lîng cña tµi nguyªn vµ c¶nh quan m«i trêng l¹i kh«ng

®îc ®¸nh gi¸ trùc tiÕp theo chÊt lîng cña c¸c thµnh phÇn m«i trêng c¬ b¶n, mµ ®îc ®¸nh gi¸ gi¸n tiÕp trªn c¬ së c¶m quan vµ chØ c¨n cø vµo nh÷ng yÕu tè h÷u h×nh t¸c ®éng lªn gi¸c quan cña con ngêi, ®îc ®¸nh gi¸ ë sù hµi hßa kh¶

n¨ng t¹o Ên tîng vµ t¹o c¶m xóc cña con ngêi.

TÝnh ®éc lËp cña yÕu tè tµi nguyªn vµ c¶nh quan m«i trêng cßn thÓ hiÖn ë chç cã nh÷ng hµnh vi, mÆc dï kh«ng lµm t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®Õn nh÷ng thµnh phÇn nh ®Êt, níc, kh«ng khÝ... song l¹i lµm ¶nh hëng ®¸ng kÓ ®Õn c¶nh quan m«i trêng (nh viÕt, vÏ bËy hay x©y c«ng tr×nh ch¾n mÊt tÇm nh×n...). T¸c

®éng tõ nh÷ng biÕn ®æi cña tµi nguyªn vµ c¶nh quan m«i trêng lªn c¸c ho¹t

®éng du lÞch thêng mang tÝnh trùc tiÕp, m¹nh mÏ vµ nhanh chãng.

H¬n n÷a, ®Êt níc ViÖt Nam h×nh ch÷ “S” tõ ®iÓm cùc b¾c ®Õn cùc nam ®Òu tiÕp gi¸p biÓn víi 3.200km bê biÓn, ViÖt Nam cã c¬ héi lín ®Ó qu¶ng b¸ cho du lÞch vµ h×nh ¶nh ®Êt níc. KhÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa cña ViÖt Nam rÊt ®óng mïa, ®óng lÞch. MiÒn nam tõ th¸ng 5-10 thØnh tho¶ng cã biÓn ®éng, trong khi miÒn trung thêi tiÕt l¹i ®Ñp, biÓn xanh víi n¾ng vµ giã, cßn mïa thu ë vïng biÓn miÒn b¾c biÓn xanh ng¾t, trêi trong v« cïng. §Õn biÓn ViÖt Nam, ngoµi t¾m biÓn, kh¸ch du lÞch cßn cã thÓ lÆn biÓn, ch¬i lít v¸n, ®ua thuyÒn buåm... Víi

®Æc trng cña thêi tiÕt ViÖt Nam, cho dï mïa cao ®iÓm hay thÊp ®iÓm trong du lÞch vÉn cã thÓ khai th¸c ®îc du lÞch biÓn.

Bê biÓn däc theo chiÒu dµi ViÖt Nam cã thÓ chia thµnh n¨m khu vùc dùa vµo nh÷ng yÕu tè riªng biÖt cña tõng vïng nh sau:

* Trµ Cæ - H¹ Long - §å S¬n - SÇm S¬n: ®©y lµ vïng biÓn cã bèn mïa râ rÖt l¹i, gÇn trung t©m Hµ Néi nªn thu hót nhiÒu kh¸ch néi ®Þa, còng cã thÓ thu hót kh¸ch tõ Trung Quèc. Khu vùc nµy t¬ng ®èi ph¸t triÓn, ngoµi Trµ Cæ cßn kh¸

hoang s¬, kh«ng cÇn ®Çu t c¸c h¹ng môc cao cÊp cho ngêi níc ngoµi. NÕu biÕt khai th¸c nguån kh¸ch Trung Quèc vÉn cã hiÖu qu¶ rÊt cao.

* Cöa Lß - Qu¶ng B×nh - ThuËn An - L¨ng C«: khu vùc nµy cßn kh¸ hoang s¬ nhng cã thÓ ph¸t triÓn thµnh quÇn thÓ du lÞch theo tiªu chuÈn cao cÊp quèc tÕ. N¬i nµy qu¸ xa, tuy khung c¶nh buån víi du kh¸ch néi ®Þa, nhng l¹i l·ng m¹n, phï hîp víi du kh¸ch níc ngoµi víi nh÷ng khu nghØ dìng cao cÊp. C¸t ë khu vùc nµy tr¾ng ®Ñp, ngêi d©n cßn méc m¹c sÏ lµ tiÒm n¨ng lín cho lo¹i h×nh du lÞch nµy.

* §µ N½ng - Héi An - Qu¶ng Ng·i - Quy Nh¬n - §¹i L·nh - Nha Trang - Cam Ranh - Ninh ThuËn: n¬i nµy tËp trung nhiÒu resort, kh¸ch s¹n... s©n bay Chu Lai còng më ra nhiÒu c¬ héi ph¸t triÓn du lÞch cña khu vùc. Du lÞch biÓn sÏ bïng næ ë khu vùc nµy.

* Phan ThiÕt - Mòi NÐ - Bµ RÞa - Long H¶i - Vòng Tµu - CÇn Giê: khu vùc nµy phôc vô chñ yÕu cho ngêi d©n TP Hå ChÝ Minh. C¶ mét khu vùc, b¾t ®Çu

(6)

tõ Vòng Tµu kÐo dµi qua Long H¶i, Hå Cèc víi chiÒu dµi kho¶ng 70km cßn rÊt hoang s¬, l¹i cã thªm CÇn Giê lµ khu sinh quyÓn thÕ giíi. Nhãm nµy cã thÓ khai th¸c thuÇn tóy nghØ biÓn vµ du lÞch sinh th¸i.

* Hµ Tiªn - Phó Quèc: ®Ñp nhÊt lµ Hµ Tiªn, n¬i mang nhiÒu s¾c th¸i v¨n hãa vµ du lÞch biÓn l·ng m¹n nhÊt ë ViÖt Nam. C«n §¶o vµ Phó Quèc víi nh÷ng b·i c¸t dµi, níc biÓn trong xanh vµ hÖ ®éng thùc vËt quÝ hiÕm, phong phó còng sÏ thu hót nhiÒu du kh¸ch.

§Ó b¶o vÖ hiÖu qu¶ tµi nguyªn vµ c¶nh quan m«i trêng, cÇn nhËn thøc ®îc

®Çy ®ñ çc yÕu tè h×nh thµnh vµ t¸c ®éng lªn c¶nh quan m«i trêng. Tµi nguyªn vµ c¶nh quan m«i trêng tríc hÕt ®îc t¹o thµnh bëi çc yÕu tè tù nhiªn kh«ng cÇn cã sù xÕp ®Æt cña bµn tay con ngêi nh: çc d¹ng ®Þa h×nh, mÆt níc, c©y cá, chim mu«ng, çc hiÖn tîng thêi tiÕt... Tµi nguyªn vµ c¶nh quan m«i trêng còng cã thÓ ®îc t¹o thµnh bëi bµn tay con ngêi víi viÖc t¹o ra nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc, t¸c phÈm nghÖ thuËt, nh÷ng hå níc, th¸c níc, nói

®åi... nh©n t¹o; thËm chÝ cã nh÷ng ho¹t ®éng kh«ng cã môc ®Ých kiÕn t¹o c¶nh quan, song ®· t¹o nªn nh÷ng h×nh ¶nh rÊt ®Ñp nh viÖc canh t¸c trªn nh÷ng thöa ruéng bËc thang cña ®ång bµo çc d©n téc vïng miÒn nói rÊt Ên tîng víi çc du kh¸ch du lÞch, c¶ trong vµ ngoµi níc... Nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng lªn tµi nguyªn vµ c¶nh quan, m«i trêng còng bao gåm çc yÕu tè thiªn nhiªn vµ yÕu tè v¨n ho¸, nh©n v¨n, con ngêi…

Víi t çch lµ sù kÕt hîp cña toµn bé nh÷ng yÕu tè h÷u h×nh, bÊt kú mét ho¹t ®éng nµo t¹i khu, tuyÕn ®iÓm du lÞch cã thÓ lµm ¶nh hëng ®Õn tµi nguyªn vµ c¶nh quan m«i trêng, bao gåm c¶ ho¹t ®éng du lÞch vµ çc ho¹t ®éng kinh tÕ, d©n sinh kh¸c, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng x©y dùng. ThËm chÝ trong mét sè trêng hîp, chÝnh nh÷ng ho¹t ®éng nh»m t¹o c¶nh quan nh©n t¹o l¹i lµm mÊt ®i vÎ ®Ñp cña c¶nh quan tù nhiªn vµ lµm suy gi¶m tÝnh hÊp dÉn cña khu, tuyÕn hoÆc ®iÓm du lÞch. VÒ çc yÕu tè thiªn nhiªn, nh÷ng biÕn ®æi g©y ra ®èi víi c¶nh quan cã thÓ rÊt nhanh chãng (trong çc trêng hîp b·o tè, ®éng ®Êt) hoÆc l©u dµi nh níc ch¶y, ma, giã g©y bµo mßn ®Êt ®ai... Thµnh phÇn m«i trêng cã ý nghÜa cho ho¹t ®éng du lÞch kh«ng chØ lµ kh«ng khÝ mµ cßn bao gåm nhiÒu thµnh phÇn kh¸c cã mèi quan hÖ t¬ng t¸c víi nhau nh ®Êt, níc, sinh vËt, c¶nh quan, hang ®éng tù nhiªn, di tÝch lÞch sö, v¨n ho¸... Ho¹t ®éng du lÞch sö dông çc thµnh phÇn ®ã nh lµ çc nguån tµi nguyªn cho du lÞch. Trªn quan

®iÓm kinh tÕ vµ m«i trêng nÕu kh«ng cã nh÷ng ®iÒu chØnh tõ kinh tÕ th× ho¹t

®éng du lÞch, v× môc tiªu lîi nhuËn cã thÓ lµ nguyªn nh©n g©y ra nh÷ng tæn h¹i cho m«i trêng, chÝnh nã l¹i t¸c ®éng trë l¹i lµm suy gi¶m ph¸t triÓn du lÞch.

§Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy mét trong nh÷ng c«ng cô h÷u hiÖu ®ã lµ c«ng cô kinh tÕ EIs (Economic Instruments). Trong nh÷ng n¨m tíi, ®êi sèng kinh tÕ ngµy cµng ®îc n©ng cao, dÞch vô du lÞch lµ nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu. Chóng ta ®· cã nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cho viÖc sö dông mét sè c«ng cô kinh tÕ (nh thuÕ, phÝ... m«i trêng), nh nh÷ng rµo c¶n xanh ®Ó qu¶n lý m«i trêng rÊt hiÖu qu¶

trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ.

(7)

2. Mét sè khuyÕn nghÞ

2.1. Tranh thñ lîi thÕ du lÞch xanh cña níc ta

N¨m 2005, ngµnh du lÞch ®· kÕt thóc kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001 – 2005 víi nhiÒu sù kiÖn quan träng: ®ãn nhËn Hu©n ch¬ng Hå ChÝ Minh nh©n kû niÖm 45 n¨m thµnh lËp ngµnh; LuËt Du lÞch ®îc Quèc héi th«ng qua; kÕt thóc th¾ng lîi ch¬ng tr×nh Hµnh ®éng quèc gia vÒ Du lÞch 2001 – 2005 vµ chuÈn bÞ Ch¬ng tr×nh Hµnh ®éng quèc gia vÒ Du lÞch giai ®o¹n 2006 – 2010; ®ãn trªn 3,4 triÖu lît kh¸ch quèc tÕ, t¨ng trªn 17%; trªn 16 triÖu lît kh¸ch du lÞch néi ®Þa, t¨ng 11%; thu nhËp du lÞch ®¹t trªn 30.000 tû ®ång, t¨ng 15% so víi n¨m 2004.

Nh÷ng th«ng tin nµy b¸o hiÖu tríc mét kh¶ n¨ng gia t¨ng m¹nh mÏ kh¸ch du lÞch néi ®Þa vµ quèc tÕ ®Õn ViÖt Nam trong c¸c n¨m 2006, 2007 vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo.

Lo¹i h×nh du lÞch xanh hiÖn ®ang lµ lîi thÕ cña níc ta vµ còng lµ mét xu thÕ míi cña thÕ giíi vµ së thÝch chung cña du kh¸ch muèn trë vÒ víi thiªn nhiªn, t×m hiÓu ®êi sèng hoang d· víi c¸c ho¹t ®éng lÆn biÓn, lít sãng, chÌo thuyÒn trªn s«ng, ®i rõng, léi suèi, t¾m th¸c... còng lµ mét trong nh÷ng thÕ m¹nh cña du lÞch l©n cËn thñ ®« Hµ Néi, cña du lÞch miÖt vên §BSCL l©n cËn thµnh phè Hå ChÝ Minh… nhÊt lµ t¹i vïng rõng nói T©y B¾c, ®Æc biÖt tuyÕn ®iÓm Sa Pa cÇn qui ho¹ch ®Ó trë thµnh ®iÓm du lÞch mang tÇm quèc tÕ. So víi nh÷ng quèc gia trong khu vùc ASEAN, du lÞch ViÖt Nam cã nh÷ng lîi thÕ so s¸nh b»ng hoÆc h¬n. ThÕ nhng hiÖu qu¶ tõ ngµnh du lÞch níc ta mang l¹i cßn thua kÐm c¸c níc l©n cËn trong vïng nh Th¸i Lan, Malaysia, Xingapo... Mét trong nguyªn nh©n c¨n b¶n lµ chóng ta cha biÕt, cha hiÓu vµ còng cha biÕn ®îc nh÷ng lîi thÕ so s¸nh rÊt lín (ch¼ng h¹n vÒ m«i trêng) thµnh nh÷ng lîi thÕ c¹nh tranh, vèn chØ tån t¹i mét thêi gian vµ sÏ tr«i qua nÕu nh chóng ta kh«ng biÕt tËn dông mäi c¬ héi.

2. Ph¸t huy “lîi thÕ ®éng”, tr¸nh g©y ra m«i trêng suy tho¸i vµ « nhiÔm Ph¸t triÓn du lÞch cña níc ta hiÖn nay còng gièng nh çch t¨ng trëng cña ViÖt Nam, míi chØ chñ yÕu dùa trªn nh÷ng yÕu tè cã s½n, khai th¸c tèi ®a lîi thÕ tÜnh, mµ cha biÕt khai th¸c, ph¸t huy çc “lîi thÕ ®éng” cña t¨ng trëng kinh tÕ. Du lÞch níc ta hiÖn nay cßn dùa chñ yÕu vµo viÖc t¨ng lîng ®Çu vµo, trong ®ã, quan träng nhÊt lµ ph¶i t¨ng cêng khai th¸c, ph¸t huy çc thÕ m¹nh, çc tµi nguyªn du lÞch... cho nªn kiÓu du lÞch vµ nÒn kinh tÕ ®ã võa kh«ng n©ng cao n¨ng suÊt, khã n©ng cao thu nhËp cho ngêi lao ®éng, võa bÞ suy tho¸i, võa chÞu « nhiÔm nÆng, l¹i kh«ng cã c¬ may tiÕn kÞp thÕ giíi vµ c¶i thiÖn h×nh ¶nh cña m×nh. Çch ph¸t triÓn vµ t¨ng trëng nh vËy khã ®¹t hiÖu qu¶ cao, Ýt c¶i thiÖn ®îc n¨ng lùc c¹nh tranh vµ kh«ng t¹o ®îc çc lîi thÕ míi. Trong thÕ giíi toµn cÇu hãa - héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ chuyÓn nhanh sang nÒn kinh tÕ dùa vµo c«ng nghÖ cao hiÖn nay, viÖc chËm thay ®æi t duy ph¸t triÓn, ®æi míi m« h×nh t¨ng trëng, cø dùa m·i vµo nh÷ng yÕu tè tµi nguyªn cã s½n, vµo lao

®éng rÎ, cø dùa vµo “Thiªn thêi ” ®· cã, mµ kh«ng x©y dùng, t¹o ra ®îc c¸c chÊt xóc t¸c thµnh “®Þa lîi vµ nh©n hßa” lµ rÊt nguy hiÓm. NÕu nh vËy th× nÒn

(8)

du lÞch níc ta sÏ m·i lµ nÒn du lÞch chØ cã gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp, kh«ng sím gãp phÇn vµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¨ng trëng kinh tÕ cña c¶ níc.

Trong suèt qu¸ tr×nh qui ho¹ch ph¸t triÓn du lÞch cña c¶ níc, hay t¹i hai trung t©m ®« thÞ Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ Hµ Néi cïng c¸c tuyÕn ®iÓm l©n cËn, chóng ta cÇn ph¶i rÊt chó träng ®Õn yÕu tè bÒn v÷ng, coi ®ã lµ then chèt ®Ó ph¸t triÓn l©u dµi vµ ph¸t triÓn du lÞch ph¶i g¾n liÒn víi viÖc ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ, x· héi, v¨n hãa vµ b¶o vÖ m«i trêng, b¶o vÖ ®êi sèng cña c¶ khu vùc. Cã thùc hiÖn ®îc nh vËy th× ngµnh du lÞch níc ta míi cã thÓ biÕn nh÷ng lîi thÕ so s¸nh thµnh lîi thÕ c¹nh tranh, thu hót ®îc nhiÒu du kh¸ch vµ gãp phÇn vµo t¨ng trëng kinh tÕ cña c¶ níc(**).

___________________

Chó thÝch

** Bµi ®· ®¨ng trªn T¹p chÝ Nghiªn cøu Kinh tÕ, sè 361/2008.

Ph¸t triÓn ngµnh du lÞch vµ vÊn ®Ò m

Ph¸t triÓn ngµnh du lÞch vµ vÊn ®Ò m«I tr­êng trong bèi c¶nh

héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay

Ph¸t triÓn ngµnh du lÞch vµ vÊn ®Ò m«I trêng trong bèi c¶nh