CHON LOC TRAU DUC NGOAI HINH L 6 N LAM GIONG DE NANG CAO TAM VOC TRAU DIA PHUONG TINH HA GIANG
Mai Van Sanh'', Nguyen Kiem Chied Vu Chi Cuang' va Jean.Charles Maillard^
'Vien Chan nuoi; ^ Co van Duan Biodiva
*Tac gia Ii6n he: TS. Mai Van Sanh, Trudng Bp mdn nghien cuu Trau Vien Chan nudi - Thuy Phuang - TU Liem - Ha Npi
DT: (04) 8 386.125/ 0912.585.495 ; Fax : 04.8 389.775; Email: mvsanh (gnetnam.vn
TOM TAT
Chon loc trau dUc ngoai hinh ldn lam giong de nang cao tam voc Trau dia phucmg tinh Ha Giang
Ba muoi trau due giong tam voc ldn va 900 trSu cai da duoc chpn loc \(i 220 trau due va 1.280 trau dia phuong thong qua khoi luang co the, kich thudc chieu do, ngoai hinh va kha nang sinh san cua 4 xa tinh Ha Giang nh§m cai thien nang cao khdi lugng vi sinh trudng cua trSu dia phuong. TrSu due giong chpn Ipc c6 khdi lugng 20% ldn hon so vdi dan trSu due dai tra.
Trau chon loc duge chia lam 30 nhom (moi nhom 1 trau due giong va 30 trau cai). Trau cai dugc phat hiSn ddng due hang ngay va dua ddn phoi vdi trSu due gidng trong tirng nhom.
Khdi lugng so sinh ciJa nghe sinh ra sau chon Ige la nghe due 23,.23 kg va nghe eai 22,18 kg. Khdi lugng du kidn cua nghe d cac dd tudi 3, 6, 12 va 24 thang tuong Crng la 57,4; 84,3; 148,1 va 246,0 kg ddi vdi nghe due va 54,8; 82,6; 144,5 va 242,7 kg ddi vdi nghe eai. Co thd kdt luan rang ehgn Igc trau due gidng dia phuong eo khdi lugng 20% Idn hon so vdi dai tra da eai thien khdi lugng so sinh va sinh trudng cua nghe. Trong san xua't n6n thugng xuyfin ehgn Igc dan trau due va eai (dae bifet la trau due gidng) dd tCrng budc nang eao tam voc va kha nang san xua't trau dia phuong eae thd h§ sau.
DAT VAN D^
H^ Giang la mpt ti'nh mien Nui, nai cd tdi khoang 90% dan sd sdng d ndng thdn va cupc sdng cua hp phu thupe va san xua't ndng nghiep. Con trau ddng vai trP rat quan trpng trong trdng trpt va ddi sdng eua ngudi ndng dan, ehung la ngudn sdc keo ehinh eho eay bda va van chuyen trong ndng thdn, cung cap mpt lupng Idn phan huu ea cd gia tri cho eay trdng. Ddi vdi ngudi dan tpe, eon trau cdn la hinh thuc bao toan tai san, la eai sd tiet kiem ed lai sua't Idn de giai quyet cac viec Idn trong gia dinh nhu xay dyng nha cua, mua sam md td xe may hay dyng vp ga chdng v.v...
Nhin ehung, trau dam lay npi cd nhupe diem la tam vdc nhd, sinh trudng cham, thanh thuc mupn, khoang each Ida de dai, kha nang eho thjt tha'p nhung thich ung va phat trien tdt trong dieu kien sinh thai nudc ta. Nhieu nam qua edng tae gidng trau eua ta lam chua tdt, viec quan ly gidng trau khdng dupc chu y ke ea ehinh quyen cac cap cung nhu ndng dan nen tren thyc te dan trau dang ed hien tupng bj ddng huyet va bj chpn Ipe ngupe (trau to bi ban di giet thit, trau nhd dupe giu lai cho cay keo la chinh va cung ddng thdi lam gidng ludn).
Nhieu nai tam vdc dan trau da cd chieu hudng giam dan qua cae the he, khdi lupng trau trudng thanh ehi 320-350 kg (Mai Van Sanh, 2006). Theo ket qua eua nhieu NC da khang djnh neu dan trau duac chpn Ipc se gdp phan eai tao tung budc, nang cao tam vdc trau dia phuang (Aleko Alexiev,1998; Charan Chantalakhana va Pakapun Skunmun, 2002; Mai Van Sanh, 2006).
VIEN C H A N N U O I - Tgp chi Khoa hgc Cdng nghe Chdn nudi - So d d c biet-Thdng 2-2008
Muc dieh eua dy an la ehpn Ipe nhung trau dye tdt ed ngoai hinh Idn lam gidng de cai thien khdi lupng va sinh trudng eua nghe sinh ra, tdng budc nang eao tam vdc va kha nang san xuat dan trau dja phuang.
VAT LIEU VA PHUONG PHAP NGHIEN CtlU
Npi dung nghien cufu
Khao sat danh gia chat lupng dan trau
Chpn trau dye va trau cai, ghep nhdm giao phdi Phat hien trau cai dpng due va phdi gidng Theo ddi khdi lupng so sinh eua nghe Dja diem thiTc hien
Dy an dupe thyc hien tai 4 xa Trung Thanh (huyen Vi Xuyen), Bang Lang (huyen Quang Binh), VTnh Hao va Quang Minh (huyen Bae Quang).
Phi/dng phap tien hanh
Khao sat danh gia chat Iddng dan trau Can khdi lupng trau bang can dien td
Do mpt sd chieu do ehinh eua trau (VN, DTC, CV) bang thudc day, thudc gay.
Phdng van ndng dan ve tinh hinh sinh san, nudi dudng dan trau bang eae cau hdi da chuan bj trudc theo phuang phap dieu tra nhanh ndng thdn.
Chpn trau ddc va trau cai
Chpn trau dye dya vao ngoai hinh, khdi lupng td eao trd xudng, ed con sinh ra sinh trudng binh thudng.
Chpn trau eai dya vao ngoai hinh, khdi lupng td cao trd xudng den trung binh dan ket hpp tudi de Ida dau va khoang each Ida de td trung binh trd len.
Ghep nhdm
Trau sau khi ehpn dupe bd tri thanh eae nhdm, mdi nhdm ed 1 trau dye gidng va 30 tr§u cai sinh san Quan ly trau ddc gidng
Tat ca trau dye gidng dupe danh sd, cd sd theo ddi phdi gidng rieng.
Phat hien trau eai dpng due va phdi gidng
Trau eai dupe theo ddi hang ngay, khi dpng due dupe phdi gidng va gid tai nha den khi het dpng diJC.
Theo doi khdi Iddng nghe
Khdi lupng sa sinh dupc can bang can vai gid sau de.
Khdi lupng cac giai doan sau dupe ude tinh theo edng thdc cua Mai Van Sanh (2006)
Tudi nghe 3
6 12 24
(thang) Phuang trinh Y = 6,26 + 2,19x Y = 44,9 +1,70 x Y = 66,4 +3,52 x Y=174 + 3,10x
He sd tuang quan r = 0,72
r = 0,58 r = 0,56 r = 0,52
Do tin cay P<0,01 P<0,01 P<0,01 P<0,01
* y la khoi lirgng nghe cac giai doan sau, x la khoi Iwgng nghe sa sinh
KET QUA VA THAO LUAN
Khao sat chat Iddng dan trau dia phddng
Da dieu tra danh gia chat lupng 1500 trau dja phuang Trong dd; + xa Quang Minh; 250 con
+ xa VFnh Hao; 250 con + xa Bang Lang; 500 eon + xa Trung Thanh; 500 con
Khdi lupng trSu d cac Ida tudi cua cae xa d Ha Giang
Bang 1; Khdi lupng trau nhung dja phuang khao sat (kg) Lda tudi
Xa
QuangMinh Vinh Hao Bang Lang TrungThanh Trung binh
Cai 36 thang tudi n
31 35 26 39 131
Mean ± SD 276,5±35,1 290,3±37,6 276,4±28,8 278,2±24,6 277,2±29,2
Cai 48 thang tudi n
23 33 46 57 159
Mean±SD 312,4±21,2 319,6±34,1 313,9±36,7 330,2±31,0 320,7±32,8
Cai trudng thanh n.
125 143 242 254 764
Mean ± SD 359,8±34,7 381,8±46,4 359,1±33,9 379,3±44,1 370,2±41,4
Dye trudng thanh n
35 57 68 60 220
Mean ± SD 416,2±57,4 403,1±52,4 397,9±50,4 425,0±72,1 409,2±59,1 Nhin chung, khdi lupng trau dja phuang cac xa nay tuang ddi Idn so vdi cac vung khac. Nam 1999, Vu Duy Giang va CS da dieu tra danh gia tinh hinh phat trien dan trau mien Bac thay rang khdi lupng dan trau d Phd Yen (Thai Nguyen) trau dye trudng thanh la 334kg, trau eai trudng thanh 306kg.
Mai Van Sanh va CS. (1995) dieu tra trau d Binh San, Thai Nguyen cung thay khdi lupng trau vung nay tha'p, trau dye trudng thanh 326kg, trau eai trudng thanh 312kg. Mai Van Sanh (2006) bao cao khdi luang trSu eai d Van Hoa, Ha Tay lue 36, 48 va trudng thanh (60 thang tudi) la 267, 298 va 322kg edn trau dye trudng thanh la 357kg.
Khoang each Ida de dudi 18 thang eao nha't la 44,1% (xa Trung Thanh va Vinh Hao), va thap nhat la 35,2% (xa Quang Minh). Tuy vay ty le trau de thua (khoang each Ida de 24-30 thang) eung cao, bien dpng td 18,1 den 26,4% va trau de qua thua (khoang each Ida de tren 30 thang) bien ddng td 4,9 den 8,3%. So vdi trau cac vung khac dan trSu d day cd kha nang sinh san tdt han. Sd lieu dieu tra cua Mai Van Sanh va ctv (1995) trdn ddn trdu Binh San, Thai Nguyen cd tudi de Ida dau 48,6 thang, khoang
VIEN C H A N N U O I - Tgp chi Khoa hgc Cdng nghe Chdn nudi - So d d c biet-Tridng 2-2008
each Ida de la 24,9. Dan trau d Van Hoa, Ha Tay thi ed tudi de Ida dau la 51,7 thang va khoang each Ida de la 24,1 thang (Mai Van Sanh, 2006).
Bang 2. Hien trang sinh san eija dan trau eai
Xa
Quang Minh VFnh Hao Bang Lang TrungThanh Trung binh
Dan vi tinh eon
0/
/o
eon
% eon
% eon
% con
%
Sd
Con125 100 143 100 242 100 254 100 764 100
KCLD tdt (<18t) 44 35,2 63 44,1 98 40,5 112 44,1 317 41,49
KCLD kha (18-24t) 39 31,2 41 28,7 76 31,4 77 30,3 233 30,50
KCLD thua (24-30t) 33 26,4 32 22,4 48 19,8 46
18,1 159 20,81
KCLD qua thua (>30t) 9
7,2 7 4,9 20 8,3 19 7,5 55 7,20 Danh gia, phan loai, ehpn Ipe dan trad
Da ehpn 30 trau dye va 900 trau eai tdt nhat lam gidng Trong dd; + xa Quang Minh; 5 trau dye va 150 trau eai
+ xa VTnh Hao; 5 trau dye va 150 trau eai + xa Bang Lang; 10 trau dye va 300 trau cai + xa Trung Thanh; 10 trau dye va 300 trau cai
Bang 3. Khdi lupng trau da dupc ehpn (kg) Dja phuang (xa)
Quang Minh VTnh Hao Bang Lang Trung Thanh Trung binh
Trau dye n.
5 5 10 10 30
Mean±SD 507,8 ±39,7 490,4 ±39,1 487,7 ±32,1 501,8 ±50,6 496,2 ±40,3
Trau eai n 150 150 300 300 900
M e a n l S D 348,8 ±31,5 373,8 ±44,9 344,1 ±36,6 352,3 ± 38,2 354,7 ±40,8 Khdi lupng trau eai da ehpn tha'p han khdi lupng trau eai trudng thanh do ehpn ea trau d dp tudi 36 va 48 thang vdi ty le loai rat tha'p, nhung khdi lupng trau dye dupe ehpn thi cao han trau dai tra nhieu (496 kg so vdi 409 kg) do ty le loai eao.
Phat hien trau eai dpng due va phdi gidng
Trau dupc phan lam 30 nhdm de ghep phdi (mdi nhdm 1 trau dye gidng va 30 trau eai) Trong dd: + xa Quang Minh: 5 nhdm ; + xa Vinh Hao; 5 nhdm
+ xa Bang Lang: 10 nhdm; + xa Trung Thanh; 10 nhdm
Bang 4. Sd trau phdi gidng va dau thai d cac xa
Dia phuang (xa) Quang Minh Vinh Hao Bang Lang Trung Thanh Tdng cpng Ty le(%)
Tdng phdi ( 82 97 156 178 513 100
sd trau da eon)
Sd trau dau thai lan phdi
58 81 130 142 411 80,1
1 (eon)
Sdtrau dau thai d lan phdi
(eon) 19 12 17 24 72 14,0
thd 2 /
Sdtrau dau thai lan phdi thd 3 (eon)
5 4 9 12 30 5,9
Ty le dau thai d ngay lan phdi thd nhat la kha eao (80,1%), tuy vay van edn tdi 14% dau thai d lan phdi thd 2 va 5,9% dau thai d lan phdi thd 3.
Khoi Iddng nghe sinh ra sad chpn Ipe
Bang 5. Khdi lupng sa sinh (kg) cua dan nghe sinh ra
Dja phuang (xa) Quang Minh VTnh Hao Bang Lang Trung Thanh Trung binh
Nghe dye N
8 10 12 10 40
Mean + SD 23,75 ±1,54 22,30 ±1,44 22,83 ±1,05 24,20 ±1,01 23,23 ±1,42
Nghe cai n 7 8 10 13 38
MeantSD 22,36 ±1,75 21,50 ±1,24 21,50 ±1,60 23,04 ±1,95 22,18 ±1,95 Khdi lupng sa sinh trung binh eua nghe sinh ra trong dy an la dye 23,23 kg va cai 22,18 kg la cao han so vdi cac sd lieu khao sat khac. Theo Mai Van Sanh (2006) thi dan trau khdng dupc ehpn eua Ha TSy cd khdi lupng sa sinh la dye 20,9 kg va eai 20,3 kg.
Bang 6; Khdi lupng ea the dy kien cija nghe (kg) luc 3, 6,12 va 24 thang tudi Tudi va tinh
biet nghe 3 thang
+ duc + cai 6 thang + duc + cai 12 thang
+ duc + eai 24 thang
+ duc + eai
Quang Minh Mean 58,2 55,2 85,2 82,9 150,0 145,1 247,6 243,3
Vinh Hao Mean 55,1 53,3 82,8 81,4 144,9 142,0 243,1 240,6
Bang Lang Mean 56,2 53,3 83,7 81,4 146,7 142,0 244,7 240,6
Trung Thanh Mean 59,2 56,7 86,0 84,0 151,5 147,5 249,0 245,4
Trung binh Mean 57,4 54,8 84,3 82,6 148,1 144,5 246,0 242,7
VIEN C H A N N U O I - Tgp chi Khoa hgc Cdng nghe Chdn nudi - So' ddc biet-Ttidng 2-2008 So lieu khao sat eua Ha Phuc Mjeh (1985) tren dan trSu Thai Nguyen, Tuydn Quang la 21 kg. Nguy§n nhan ed the dupc giai thich khdi lupng trau dye va trau eai d day deu eao han vung khae, han nua sau khi chpn khdi lupng trau dye gidng eao han 20% so vdi dai tra. Dya vao tuang quan gida khdi lupng sa sinh va khdi lupng ea the eae giai doan sau, dy kien khdi lupng trau d eae mde tudi nhu sau;
Khdi lupng dy kien trung binh eua nghe d 3, 6,12 va 24 sinh ra trong dy an cung eao han so vdi cae sd lieu khao sat khac. Theo Mai Van Sanh (2006) thi dan trau khdng dupc ehpn Ipc eua Ha Tay cd khdi lupng 3, 6,12 va 24 thang tudi cua dye la 48,7; 77,6; 135,9; 229,7kg va eai la 48,4; 77,3; 132,5 va 227,8 kg. Sd lieu khao sat cua Ha Phuc Mjeh (1985) tren dan trau Thai Nguyen, Tuyen Quang la 6 thang 79,5 kg v^ 12 thang 132 kg.
Cae yeu td anh hudng tdi khdi lupng nghe va tuang quan gida khdi lupng nghe vdi khdi lupng bd, me eung dupe nhieu tae gia nghien edu va xae dinh. Theo ket qua tinh toan cija Mai Van Sanh (2006) thi he sd tuang quan giOa khdi lupng ea the nghe sinh ra vdi khdi lupng trau bd la kha eao r=0,68-0,87 trong khi dd tuang quan vdi khdi lupng trau me la thap han r=0,09-0,28. Topanurak va cpng sy (1991) da nghien edu eae yeu td anh hudng den khdi lupng va sinh trudng cija nghe va bao eao rang khdi lupng sa sinh da bj anh hudng bdi khdi lupng trau dye bd va tinh biet nghe. Nguyen Ddc Thac (1983) nghien edu ve sinh trudng eua nghe eung thay rang khdi lupng sa sinh nghe ty le thuan vdi khdi lupng trau me vdi he sd tuang quan r = 0.71. Intaramongkol vacpng sy (1991) eung chdng minh rang khdi lupng nghe luc 24 thang tudi bj anh hudng bdi khdi lupng ca the va tudi tr§u dye gidng, trau cai me cung nhu tinh biet nghe, mua va nam sinh.
Nhu vay anh hudng cua chpn Ipe trau bd, me la da cai thien khdi lupng sa sinh va sinh trudng cua nghe, dae biet la anh hudng eua trau dye bd.
KET LUAN
Khdi lupng cua nghe va khdi lupng tr§u dye gidng bd, tr§u cai me cd tuang quan thuan chat che. Khdi lupng trau dye gidng bd va trSu eai me anh hudng tdi khdi lupng sa sinh va sinh trudng eua nghe. Chpn Ipe trau dye gidng dja phuang ed khdi lupng 20% ldn han so vdi dai tra da cai thien khdi lupng sa sinh va sinh trudng cua nghe.
Khdi lupng sa sinh nghe dye la 23,23 kg va nghe eai la 22,18 kg. Khdi lupng dy kien thPi diem 3, 6,12 va 24 thang tudi, nghe dye la 57,4; 84,3; 148,1; 246,0 kg va nghe eai la 54,8; 82,6; 144,5 va 242,7kg.
Trong san xuat nen thudng xuyen ehpn Ipe dan trau dye va trau cai de tdng budc nang eao ngoai hinh va kha nang san xuat trau dja phuang eae the he sau.
TAI LIEU THAM KHAO
Aleko Alexiev, 1998. The water buffalo. St Kliment Ohridski University Press, Sofia.
Charan Chantalakhana and Pakapun Skunmun (2002). Sustainable Smallholder Animal Systems in the Tropics. Kasetsart University Press, Thailand.
Ha Phuc Mich (1985). MOt s6 nhan xet budc dau ve kha nang sinh trudng cCia trau lai Fl Murrah x Viet nam. Khoa hgc va ky thuat nOng nghifp, 1985, trang 424-426
Intaramongkol, J.; S. Topanurak and S. Intaramongkol (1991). Factors influencing weaning weight in swamp buffalo and con-ection factors for adjusting this trait due to age of dam. Annual report 1898-1991. The national buffalo research and development project, Bangkok, Thailand, pp 26-35.
Mai Van Sanh, Nguyen Duc Thac, Dao Lan Nhi and R. J. Petheram (1995). Buffalo rearing in a mountainous village of Vietnam. Exploring Approaches to Research in the Animal Sciences in Vietnam. A Workshop held in Hue, 31 Jul.-3 Aug., 1995, pp161-166.
Mai Van Sanh (2006). Sd dung trau due ngoai hinh to eai tao tam voc va kha nang sinh trudng trau dia phuang. Tap chf KH CN Chan nudi, s6 3 nam 2006. Vi6n Chan nudi. Ha N6i.
Nguyin Due Thac (1983). Kha nang sinh trudng, cho sOa va thit eua loai hinh trau ngoai hinh to mien Bac va khi nang lai tao vdi trau Mun-rah. Luan an Tien sT, Hanoi.
Topanurak, S.; J. Intaramongkol, P. Ratanapunna, S. Intaramongkol, S. Tumwasom and C. Chatalakhana (1991). Factors affecting growth performance in Thai swamp buffalo. Annual report 1898-1991. The national buffalo research and development project, Bangkok, Thailand, pp 17-25.
VQ Duy Giang, Nguyen Trgng Tien, Nguyen Xuan Trach (1999). K^t qua di6u tra vS hi6n trang va phuong hudng phat trien ehan nuoi trau d mien Bac ViSt Nam. Truong Dai hgc Ndng nghiep I Ha Ndi.