QUAN HỆ MỸ - NGA TRONG NĂM 2021

(1)

CHÂU MỸ NGÀY NAY SÓ02-2022 3

QUAN HỆ QUỐC TÉ

QUAN HỆ MỸ - NGA TRONG NĂM 2021

Nguyễn VănLịch*

* Học viện Ngoại giao

Vũ Thị Kim Liên*

Tóm tăt: Thảng 1/2021, Tông thống Joe Biden lên nắm quyền đã đề ra mục tiêu tìm kiêm mối quan hệ on định trong quan hệ Mỹ - Nga. Trong năm 2021, Mỹ và Nga đã thảo luận nhiều chù đề quan trọng trong quan hệ hai nước và các vấn đề quốc tế; nhất trí các biện pháp duy trì đối thoại và tham vấn về những vấn đề an ninh nhạy cảm để hướng tới mục tiêu ổn định và tạo dựng lòng tin giữa hai bên. Tuy nhiên, những nỗ lực cải thiện quan hệ Mỹ - Nga vẫn gặp nhiều trở ngại. Bài viết sẽ nêu ra các yếu tố tích cực và căng thăng trong quan hệ Mỹ - Nga trong năm 2021 và dự báo triển vọng của quan hệ giữa hai nước.

Từ khoá: Cải thiện, căng thẳng, Mỹ, Nga, quan hệ

N

ăm 2021 đi qua với nhiều bất ổn chính trị, xung đột và đại dịch COVID-19 vẫn diễn biến

khó lường. Cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn đã tác động không nhỏ tới

từng quốc gia, khiến thế giới vốn đã phức tạp lại càng phức tạp hon. Trong các sự kiện thế giới của năm 2021, có thể thấy những bất đồng giữa Mỹ và Nga chiếm một phàn không nhỏ. Hai nước đã trải qua một năm thử thách những giới hạn đỏ của nhau. Tuy nhiên, ngay cả khi còn tồn tại nhiều bất đồng khó hóa giải, quan hệ Nga - Mỹ vẫn là một trong những vấn đề đối ngoại quan trọng, then chốt nhất trên thế giới.

ỉ. Bối cảnhthế giói năm 2021

Kinh tế

Trong năm 2021, với sự phủ khắp của vaccine ngừa COVID-19 và những nỗ lực

của nhiều nước, các nền kinh tế đã dần phục hồi, song có chênh lệch đáng kể giữa các nền kinh tế phát triển và đang phát triển. Việc đứt gãy chuỗi cung ứng, biến thể Delta, khủng hoảng năng lượng, giá cả hàng hóa leo thang,... đã khiến nhiều nước bắt đầu rút lại các chính sách tiền tệ lỏng lẻo. Thị trường tài chính toàn cầu đã có một năm sôi động, với nhiều tài sản từ cổ phiếu, hàng hoá cơ bản tới tiền tăng giá mạnh mẽ. Trong khi đó, triển vọng của ngành du lịch, hàng không vẫn còn ảm đạm.

Chính trị

Năm 2021 tình hình chính trị và quân sự trên thế giới có nhiều chuyển dịch khá rõ nét, xuất phát từ sự điều chỉnh, cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc và trung tâm quyền lực, từ đó làm nảy sinh trạng thái bất định và khó đoán định.

(2)

4 ^so^02-2022 CHÂU MỸ NGÀY NAY

Kết thúc cuộc chiến 20 năm của Mỹ ở Afghanistan: Ngày 15/8/2021, Taliban đã đánh bại quân đội của chính phủ, giành quyền kiếm soát toàn bộ lãnh tho Afghanistan, tuyên bố cuộc chiến đã kết thúc. Việc quay trở lại kiểm soát đất nước sau gần 20 năm của Taliban được cho là sẽ tạo ra bước ngoặt lớn trong lịch sử của Afghanistan.

Trung Quốc tiếp tục là đổi thủ cạnh tranh sổ 1 của Mỹ: Định hướng chiến lược an ninh quốc gia mới của Mỹ xác định, Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh duy nhất có tiềm năng về kinh tế, chính trị và quân sự, tạo ra thách thức nghiêm trọng nhất và lâu dài đối với Mỹ. Vì thế, Mỹ chủ trương thành lập liên minh các quốc gia dân chủ trên toàn thế giới để hóa giải thách thức từ Trung Quốc.

Chính biến ở Myanmar: Myanmar rơi vào bế tắc chính trị kể từ cuộc chính biến ngày 1/2/2021. cố vấn Nhà nước Aung San Sưu Kyi và một loạt lãnh đạo dân sự Myanmar đã bị bắt giữ, Thống tướng Min Aung Hlaing nắm quyền kiểm soát đất nước. Cuộc chính biến đã làm bùng phát các cuộc biểu tình trên diện rộng, đẩy nền kinh tế Myanmar vào suy thoái và khiến tình hình dịch bệnh COVID-19 thêm phức tạp.

Xã hội

Từ đầu năm 2021, đại dịch COVID-19 với những biến chủng mới tiếp tục diễn biến phức tạp, khó kiểm soát. Dịch bệnh đã làm thay đổi đời sống thế giới, buộc nhiều nước phải điều chỉnh định hướng và chiến lược phát triển. Đói nghèo,

xung đột và khó khăn do dịch bệnh đã khiến vấn đề người di cư bùng nổ thành căng thẳng ngoại giao giữa nhân đạo và an ninh quốc gia. Bên cạnh đó, nhiều loại vaccine đã được nghiên cứu, sản xuất chỉ trong vòng một năm cho thấy thế giới đã đạt được nhiều tiến bộ trong phòng chống dịch.

2. Những tín hiệu tích cực trong quan hệ Mỹ - Nga năm 2021

Gia hạn Hiệp ướcNew START Hiệp ước Cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược mới giữa Mỹ và Nga (New START) được ký vào năm 2010, hết hạn vào ngày 5/2/2021. Hiệp ước quy định môi nước không được duy trì quá 1.550 đầu đạn hạt nhân, 700 tên lửa đạn đạo và 800 bệ phóng1. Ngày 26/1/2021, hai Tổng thống Mỹ và Nga đã đồng ý kéo dài thời hạn của New START thêm 5 năm2. Cần biết rằng, New START là hiệp ước có tính ràng buộc pháp lý duy nhất còn lại về kiểm soát vũ khí hạt nhân giữa hai cường quốc quân sự. Do đó, hiệp ước sẽ là cơ sở và nền tảng duy nhất để hướng tới những mục tiêu xa hơn trong tương lai. Việc gia hạn hiệp ước mang đến niềm tin rằng hai nước có thể tiếp tục thương lượng, cùng tìm ra những điểm chung để thúc đẩy hợp tác, củng cố hơn nữa an ninh, hòa bình và ổn định trên thế giới.

HộinghịThượngđỉnhMỹ- Nga Ngày 16/6/2021, hội nghị thượng đỉnh giữa Tổng thống Mỳ Joe Biden và Tổng thống Nga Vladimir Putin đã

(3)

CHÂU MỸ NGÀY NAY SỐ02-2022 5 được tổ chức, trong bối cảnh quan hệ hai

nước đang ở mức thấp nhất kể từ sau Chiến tranh Lạnh. Đây là cuộc gặp chính thức đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo, kể từ khi Tổng thống Mỹ Joe Biden lên nắm quyền vào tháng 1/2020.

Việc Nga và Mỹ tiến hành hội nghị này được đánh giá là một thành công trong quan hệ hai nước.

Tại hội nghị, hai bên đã thể hiện sự khác biệt về quan điểm trong các vấn đề song phương và quốc tế, như chiến lược hạt nhân, xung đột khu vực, vấn đề Bắc Cực, cuộc chiến chống tội phạm trên không gian mạng, vấn đề nhân quyền, thương mại, đại dịch COVID-19... Mặc dù hội nghị chưa thể cải thiện được quan hệ, nhưng tinh thần chung của cuộc gặp là thẳng thắn, không khiêu khích và thực dụng, hai bên đều thể hiện thiện chí, mong muốn hiểu nhau hơn. Kết quả lớn nhất là hai bên đưa ra được nhận thức chung nhằm đưa quan hệ hai nước vào “đường ray bình ổn”, nhất trí sẽ tiếp tục tham vấn để kiểm soát vũ khí chiến lược, giảm bớt rủi ro chiến tranh, bao gồm chiến tranh hạt nhân. Đặc biệt, hai bên đã trao đổi và đi đến một nhận thức chung là sẽ tránh tấn công mạng liên quan đến cơ sở hạ tầng thiết yếu của nhau3. Hội nghị là một dấu hiệu tích cực trong quan hệ hai nước nói chung, trong quan hệ giữa hai Tổng thống nói riêng. Như vậy, ngay cả trong giai đoạn căng thẳng, hai nước vẫn có nhiều cố gắng đế cùng nhau thực hiện các mục tiêu chung.

Nội bộ Mỹ giảm chỉ trích Tổng thốngtrong quan hệvớiNga

Là chính trị gia lão luyện, Tổng thống Joe Biden đã có nhiều cách giải quyết khôn khéo, nhằm xoa dịu nội bộ nước Mỹ và các đồng minh châu Âu trong quan hệ với Nga. Chính sách đối ngoại của ông Biden tập trung vào tăng trưởng trong nước, ổn định quốc tế và nỗ lực giải quyết các thách thức toàn cầu. Ông đã tăng cường tham vấn về đối ngoại;

tiếp tục áp một số lệnh trừng phạt Nga;

cam kết hỗ trợ tài chính và quân sự cho Ukraine... Từ đó, nội bộ Mỹ đã giảm chỉ trích ông so với Tổng thống Trump trong việc thúc đẩy quan hệ song phương với Nga.

Những tiến triển trong các cuộc đổi thoại

Sau hội nghị thượng đỉnh, còn có hàng loạt sự kiện quan trọng trong quan hệ hai nước. Trong số đó, có việc cố vấn cấp cao Nhà Trắng về công nghệ mới và mạng đã tham gia các cuộc họp trực tuyến với những người đồng cấp Nga. Đặc phái viên của Tổng thống Mỹ về biến đổi khí hậu đã đến Nga 4 ngày.

Đặc phái viên của Mỹ về Iran cũng tham gia các cuộc đối thoại tại Moscow. Phó Thủ tướng Nga đã gặp gỡ cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ...

Ngày 11/10/2021, bà Victoria Nuland, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ, tuy nằm trong danh sách bị cấm nhập cảnh, đã tới Moscow 3 ngày. Sự kiện này cho thấy hai nước đều có thiện chí, vẫn muốn duy trì đối thoại. Để có được

(4)

6 ^SỐ^02-2022 ^CHÂU^MỸ^{NGÀY NAY} chuyến thăm này, Mỹ đã phải rút lệnh

trừng phạt một nhà ngoại giao Nga4.

Mặc dù các cuộc đối thoại còn hạn chế, nhưng đã giúp hai nước không rơi vào tình trạng căng thẳng không thể kiểm soát. Phía Mỹ cho rằng đây là

“điểm sáng” trong quan hệ Mỹ - Nga5.

Đáng chú ý, ngày 9/7/2021, Tổng thống Mỹ Joe Biden và Tổng thống Nga Vladimir Putin đã điện đàm về an ninh thông tin và tội phạm mạng. Nga nhấn mạnh, do quy mô lớn và mức độ nghiêm trọng của các thách thức trong an ninh mạng, hai bên cần duy trì quan hệ lâu dài, chuyên nghiệp và phi chính trị hóa.

Phía Mỹ đã cam kết tiếp tục hợp tác hơn nữa để chống lại các đe dọa liên quan đến mã độc tống tiền. Hai Tổng thống cũng đánh giá tích cực sự phối họp về vấn đề Syria6. Ngày 4/12/2021, hai Tổng thống đã thảo luận về một số vấn đề quốc tế, như tình hình Ukraine, Afghanistan và Trung Đông, biến đổi khí hậu và dầu mỏ.

Ngày 30/12/2021, hai Tổng thống đã điện đàm 50 phút, nhằm giảm căng thẳng, tránh xung đột tại Ukraine. Hai nhà lãnh đạo còn thảo luận về nỗ lực đưa Iran trở lại đàm phán7.

về đàm phán, ngày 28/07/2021, Mỹ và Nga đã gặp nhau để tiếp tục cuộc

“đối thoại chiến lược” nhằm ổn định quan hệ song phương. Đây là cuộc họp kín, diễn ra rất “chuyên nghiệp và có thực chất”8. Tiếp theo, ngày 30/9/2021, hai nước lại tổ chức đối thoại chiến lược lần thứ hai. Trong tuyên bố chung đưa ra sau cuộc họp, hai bên cho biết đã

thống nhất lập hai nhóm làm việc, để tập trung vào các nguyên tắc và mục tiêu kiếm soát vũ khí trong tương lai, cũng như các khả năng và hành động có hiệu quả chiến lược9. Nhìn chung, các vòng đàm phán đã diễn ra trong không khí cởi mở, hiệu quả. Cả hai nước đều đánh giá tích cực về các vòng đàm phán, đều mong muốn tạo nền tảng cho việc kiểm soát vũ khí và các biện pháp giảm thiểu rủi ro trong tương lai. Việc tổ chức các cuộc đàm phán trên là sự khởi đầu để cải thiện quan hệ song phương; cho thấy khả năng hai nước có thể xích lại gần nhau về quan điểm. Việc hai nước có thể gạt bỏ bất đồng, sẵn sàng lắng nghe nhau và thúc đẩy họp tác có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với an ninh thế giới.

3. Căng thẳng trong quan hệ Mỹ - Nga năm 2021

Mỹ tố cáo Nga là sát nhân

Ngày 17/03/2021, Tổng thống Biden đã cáo buộc Nga can thiệp vào bầu cử Mỹ năm 2020, đồng thời tố cáo Tổng thống Putin là một “kẻ sát nhân”. Thực ra, câu hỏi “Putin có phải là kẻ sát nhân hay không?” đã nhiều lần được các lãnh đạo Mỹ đưa ra. Trước đây, Tổng thống Trump đã tránh trả lời và khẳng định không có bằng chứng về cáo buộc đối với ông Putin. Đây là lần đầu tiên một Tổng thống đương nhiệm đã khẳng định những cáo buộc trên là đúng. Ông Biden còn tuyên bố sẽ bắt ông Putin “trả giá”

về những can thiệp bầu cử. Trước những cáo buộc trên, Nga đã tỏ thái độ

(5)

CHÂU MỸ NGÀYNAY ^SỐ^02-2022 7 khinh thường ông Biden, đông thời triệu

hồi đại sứ của họ tại Washington về nước để tham vấn10. Đây là một căng thẳng mới về ngoại giao giữa hai nước.

Trừng phạt và đáp trả lan nhau;

Trục xuất nhân viên ngoại giao

Để trả đũa việc Nga đã can thiệp vào bầu cử, đứng sau cuộc tấn công mạng quy mô lớn và các hoạt động thù địch khác, ngày 15/4/2021, Tổng thống Mỹ đã ký lệnh trừng phạt 30 thực thể và trục xuất 10 nhà ngoại giao Nga11; đưa một số công ty Nga vào danh sách đen và cấm các ngân hàng Mỹ mua trái phiếu từ Ngân hàng Trung ương Nga, Bộ Tài chính và Quỹ tài sản quốc gia của Moscow, nhằm làm tê liệt kinh tế Nga.

Tuy nhiên, các biện pháp đó cũng ảnh hưởng tới Mỹ, đặc biệt là các hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp Mỹ tại Nga. Theo Nga, việc trừng phạt của Mỹ là vô lý, không thể chấp nhận được, không có tác dụng. Để trả đũa, ngày 16/4/2021, Nga cho biết sẽ trục xuất 10 nhà ngoại giao Mỹ, đồng thời hạn chế và ngăn chặn hoạt động của các Tổ chức phi chính phủ Mỹ được cho là can thiệp vào chính trị của Nga12. Moscow đã buộc đại sứ quán Mỹ phải sa thải nhân viên người Nga khỏi những cơ quan đại diện ngoại giao của Mỹ ở Nga. Với biện pháp này, 182 nhân viên người Nga và hàng chục nhân viên làm việc trong đại sứ quán Mỹ ở Moscow và các lãnh sự quán ở Vladivostok và Yekaterinburg đã bị sa thải. Phía Mỹ đánh giá “những biện pháp đáng tiếc” của Nga “sẽ tác động mạnh

đến hoạt động của phái bộ ngoại giao Mỹ tại Nga”, kể cả trong vấn đề đối ngoại với Chính phủ Nga13.

Vấn đề Ukraine

Ngày 20/11/2021, Mỹ nhắc lại rằng họ rất quan ngại về các động thái của Nga đối với Ukraine, đồng thời cảnh cáo lực lượng lính Nga đánh thuê không được xen vào nội tình xứ Mali ở châu Phi. Ngày 7/12/2021, Tổng thống hai nước đã có cuộc gặp trực tuyến14, trong bối cảnh hai bên đang căng thẳng do các vấn đề liên quan đến Ukraine. Có thể nói, đây là cuộc gặp quan trọng nhất trong nhiệm kỳ của Tổng thống Biden.

Mỹ cho biết sẽ có các biện pháp kinh tế mạnh mẽ trong trường hợp leo thang quân sự; tái khẳng định sự ủng hộ đối với Ukraine, đồng thời nhấn mạnh tới các biện pháp ngoại giao. Mỹ và Ukraine cho rằng, Nga có thể đang lên kế hoạch tấn công Ukraine, song Nga đã bác bỏ những cáo buộc này và cho rằng, những thông tin trên là vô căn cứ, nhằm mục đích kích động; quân đội Nga di chuyển trong lãnh thổ của mình, chỉ với mục đích phòng thủ. Nga tái khẳng định quyền triển khai quân đội trên lãnh thổ của mình khi thấy phù hợp.

NATOmở rộng về phía Đông

Đây là một trong những vấn đề nghiêm trọng nhất trong quan hệ Nga - Mỹ. Việc NATO mở rộng sang phía Đông là không thể chấp nhận đối với Moscow. Chiến lược “Đông tiến” của NATO đe dọa an ninh và kinh tể của Nga, bởi nếu NATO có thể tiếp cận

(6)

8 ^SÓ^02-2022 ^CHÂU^{MỸ NGÀY}^NAY biên giới Nga, thời gian để vũ khí, tên

lửa của NATO bay đến Moscow, Saint Petersburg và các thành phố khác của Nga sẽ rút ngắn lại.

Nga còn đặc biệt quan ngại việc NATO có thể kết nạp Ukraine. Vì vậy, Nga liên tục triển khai lực lượng với quy mô lớn gần Ukraine và cảnh báo phương Tây rằng, việc Ukraine gia nhập NATO là “lằn ranh đỏ” không được phép vượt qua. Vì vậy, đối với Nga, những đảm bảo pháp lý để NATO không mở rộng về phía Đông là cần thiết.

Trước những căng thẳng đó, năm 2021 Nga và phương Tây đã tìm cách làm dịu tình hình bằng nhừng cuộc đàm phán. Tuy nhiên, chưa có kết quả đột phá nào cả. NATO từ chối các đề xuất an ninh của Nga, tiếp tục cảnh báo sẽ

“giáng đòn đau” nếu Nga tấn công Ukraine. Trong khi đó, Nga cảnh báo rằng họ đang mất dần kiên nhẫn với NATO và không có ý định rút lại hay thay đổi các đề xuất an ninh đã đưa ra.

Bắc Cực: Điểm nóng trong căng thẳng Nga - Mỹ

Bắc Cực là vùng đất hầu như không có người sinh sống, nhưng gần đây đã trở thành khu vực cạnh tranh địa chính trị giữa các nước thuộc Hội đồng Bắc Cực (gồm Mỹ, Nga, Canada, Na Uy, Đan Mạch, Thụy Điển, Phần Lan và Iceland). Hiện nay, khí hậu toàn cầu đang ấm lên, khiến cho lượng băng giảm mạnh, nên việc tiếp cận Bắc Cực trở nên dễ dàng hơn. Vì vậy, việc quan tâm tới các nguồn tài nguyên thiên nhiên,

các tuyến đường hàng hải và vị trí chiến lược ở Bắc Cực ngày càng gia tăng.

Điều này đã gây ra những nguy cơ về an ninh cho Nga, vì trước đây, Bắc Băng Dương bị đóng băng đã bảo vệ nước này khỏi những đe dọa từ phía Bắc. Trước thực tế đó, Nga đã tuyên bố: “...đây là vùng đất của chúng tôi, lãnh thổ của chúng tôi”; các “hoạt động quân sự” của Nga ở Bắc Cực “hoàn toàn hợp pháp và chính đáng”15. Nga đã triển khai binh lính và các trang thiết bị tới Bắc Cực với quy mô chưa từng thấy để thúc đẩy sự hiện diện ở đây, nhằm đảm bảo tương lai của nước Nga. Trong kế hoạch Bắc Cực của Nga, biến đổi khí hậu lại tạo ra nhiều cơ hội kinh tế, thông qua việc khai thác dầu, khí đốt và than đá. Nga còn dự định phát triển một tuyến đường biển ở Bắc Băng Dương giữa châu Âu và châu Á. Ke hoạch này là một phần gây ra căng thẳng giữa Nga và Mỹ, bởi Mỹ coi đây là tuyến trao đổi thương mại quốc tế; Mỹ sẽ bảo vệ tự do hàng hải ở Bắc Cực; kêu gọi các bên tránh quân sự hóa Bắc Cực. Trên thực tế, từ đầu năm 2021, hải quân Mỹ đã bắt đầu tuần tra thường xuyên ngoài khơi bờ biến Nga ở Bắc Cực, nhằm ngăn chặn Nga củng cố các vị trí ở đây. Mỹ coi việc Nga tăng cường lực lượng quân sự ở Bắc Cực là một mối lo ngại ngày càng tăng.

Như vậy, tại một nơi rất xa xôi và khó khăn ấy, nhưng tình hình quân sự - chính trị đang trở nên phức tạp, do các quốc gia hàng đầu đang giành quyền tiếp cận các nguồn tài nguyên và giao thông vận tải.

(7)

CHÂU MỸ NGÀYNAY SỐ 02-2022 9 Các vụ tẩn côngmạng

Trong cuộc gặp thượng đỉnh, Tổng thống Mỹ đã yêu cầu Nga phải có biện pháp mạnh mẽ để trấn áp các hoạt động tội phạm mạng. Tuy nhiên, chỉ vài tuần sau đó, hàng loạt vụ tấn công mạng đã diễn ra. Tiếp theo đó, trong tháng 7/2021, các vụ tấn công bằng mã độc tống tiền đã gây chấn động nước Mỹ, ảnh hưởng đến khoảng 1.500 doanh nghiệp trên toàn thế giới. Các chuyên gia cho rằng, các sự kiện này liên quan đến Revil, một băng nhóm tin tặc hoạt động ngoài Đông Âu hoặc Nga16. Mặc dù Tổng thống Biden yêu cầu Nga phải có trách nhiệm ngăn chặn các tổ chức tội phạm này, nhưng nhiều đảng viên Cộng hòa vẫn chỉ trích chính sách của ông là quá mềm mỏng với Nga. Trong khi đó, Nga khẳng định đã thực hiện các thỏa thuận và bác bỏ cáo buộc liên quan đến tấn công mạng, đồng thời bày tỏ sẵn sàng hợp tác với Mỹ trong cuộc chiến chống tin tặc.

Dòng chảy phương Bắc 2 và khủng hoảng năng lượng

Dòng chảy phương Bắc 2 (DC2) là dự án đường ống dẫn khí đốt dưới biển từ Nga sang Đức. Dự án này đã gây ra những tranh cãi ở Mỹ và châu Âu, trong bối cảnh căng thẳng với Nga gia tăng.

Ngoài tranh cãi trên, năm 2021, châu Âu còn phải đối mặt với việc giá khí đốt tăng cao kỷ lục. Dự án trên được xây dựng nhằm tránh tình trạng khủng hoảng năng lượng, nhưng giờ đây, hình như nó lại khiến cho khủng hoảng trở nên

trầm trọng hơn. Mỹ coi DC2 là dự án địa chính trị, đe dọa an ninh năng lượng và an ninh quốc gia, là vũ khí để Nga gia tăng ảnh hưởng đối với một khu vực mà Mỹ có các quan hệ đối tác chiến lược.

về kinh tế, nếu DC2 được thực hiện, châu Âu sẽ bỏ qua Mỹ, mà mua khí đốt của Nga, do vậy ước tính Mỹ sẽ thiệt hại khoảng 10 tỷ USD/năm. Tuy nhiên, Nga đã phủ nhận việc sử dụng năng lượng làm vũ khí. Trong bối cảnh căng thẳng Nga - Ukraine đang trở nên phức tạp, đồng thời Mỹ đe dọa trừng phạt các công ty Nga liên quan đến dự án, thì tương lai của Dòng chảy này vẫn còn bất định.

Nhân quyền vàvụ Navalny

Trong khi Tổng thống Biden xem nhân quyền là một ưu tiên trong nhiệm kỳ và đã nhiều lần lên tiếng về trường hợp của nhà đối lập Nga Navalny, thì Tổng thống Putin nói đây là chuyện nội bộ của Nga.

Ong Putin còn tuyên bố có thể nhà bất đồng chính kiến này sẽ ngồi tù suốt đời, vì một số tổ chức cực đoan và cá nhân ít nhiều có liên quan đến ông Navalny.

4. Trien vọng quan hệ Mỹ - Nga Khôi phục trạng thái bình thường trong quan hệ Nga - Mỹ là vấn đề không dễ dàng, bởi hai bên vẫn tồn tại nhiều mâu thuẫn liên quan đến hàng loạt vấn đề... Nếu Nga tiếp tục vi phạm an ninh mạng, dân chủ, nhân quyền,... Mỹ và đồng minh sẽ tăng cường gây sức ép.

Căng thẳng giữa hai cường quốc này không đem lại lợi ích cho chính họ và

(8)

10 ^SỐ^02-2022 ^CHÂU^MỸ^NGÀY^NAY nhiều nước trên thế giới. Vì vậy, việc

cải thiện quan hệ Mỹ - Nga được các đồng minh của cả hai bên tích cực ủng hộ. Dù hai nước vẫn cạnh tranh chiến lược, nhưng nhiều khả năng họ sẽ duy trì đối thoại để hạn chế các bất đồng. Ví dụ như ngày 13/4/2021, ông Biden đã bày tỏ mong muốn đưa quan hệ hai nước trở lại ổn định và có thể đoán định trước; mong muốn rằng, dù có những bất đồng nhưng vẫn có những khuôn khổ đối thoại ngoại giao để đưa quan hệ hai nước đi vào ổn định. Ngày 15/04/2021, mặc dù đưa ra các biện pháp trừng phạt Nga, nhưng chính Tổng thống Biden vẫn bày tỏ hy vọng là hai bên cần tiếp tục hợp tác để xuống thang căng thẳng. “Mỹ không tìm cách khởi động một vòng leo thang và xung đột mới với nước Nga. Chúng tôi muốn một quan hệ ổn định với Nga”17.

về phía Nga, họ cũng muốn có quan hệ hòa dịu hom với Mỹ. Tổng thống Nga tuyên bổ: “Chúng ta cần phải tìm ra phưomg cách chỉnh đốn lại mối quan hệ hiện nay... tôi hy vọng rằng một ngày nào đó tình trạng này sẽ chấm dứt”18.

Đáng chú ý là kết thúc thượng đỉnh, hai bên bất ngờ ra tuyên bố chung, trong đó bày tỏ mong muốn đưa quan hệ Mỹ - Nga trở lại trạng thái bình ổn.

Trong thời gian tới, có thể quan hệ Mỹ - Nga sẽ diễn ra theo chiều hướng cạnh tranh có kiểm soát; đẩy mạnh hợp tác trên một số lĩnh vực; trong đó, chống phổ biến vũ khí hạt nhân sẽ là nền tảng của hợp tác song phưomg.

Ngoài ra, hai nước có thể hợp tác trong giải quyết các vấn đề nóng trên toàn cầu như hạt nhân Iran; cuộc chiến ở Syria, Libya và Afghanistan hay các thách thức an ninh phi truyền thống: biến đổi khí hậu, đối phó với dịch COVID-19...

Kếtluận

Trong bối cảnh những tiến bộ về khoa học và công nghệ đang làm cả thế giới biến đổi từng ngày, dẫn đến không ít cơ hội song cũng nhiều những nguy cơ và thách thức phi truyền thống, kiểm soát bất đồng để có thể họp tác đang là xu hướng chủ đạo, kể cả trong quan hệ Nga và Mỹ. Năm 2021, quan hệ Mỹ - Nga có những yếu tố thuận lợi, nhưng chưa có đột phá hay cải thiện nhanh chóng trong quan hệ hai bên. Mỹ và Nga là hai nước có kho vũ khí hạt nhân lớn nhất thể giới và đều là ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Do đó, việc hai nước có thể gạt bỏ bất đồng, sẵn sàng lắng nghe quan điểm của nhau và thúc đẩy hợp tác không chỉ là tín hiệu tích cực trong việc cải thiện quan hệ song phương, mà còn có ý nghĩa quan họng đối với an ninh thế giới ■

Chú thích:

1. “New START Treaty,” The Nuclear Threat Initiative,

treaties-and-regimes/treaty-between-the-united- states-of-america-and-the-russian-federation-on- measures-for-the-further-reduction-and-limitati on-of-strategic-offensive-arms/. Truy cập ngày

16/02/2022.

https://www.nti.org/education-center/

2. Thu Lan (2021), “Dư luận thế giới hoan nghênh Nga, Mỹ gia hạn New START”,

. Truy cập ngày 07/02/2022.

https://dangcongsan.vn/the-gioi/tin-tuc/du-luan- the-gioi-hoan-nghenh-nga-my-gia-han-new-start- 574220.html

(9)

CHÂUMỸ NGÀY NAY SỐ02-2022 11

3. Song Minh (2021), “Hội nghị thượng đỉnh Nga - Mỹ: Thẳng thắn, không khiêu khích và thực dụng”,

ng-dinh-nga-my-thang-than-khong-khieu-khich- va-thuc-dung-921624.1do. Truy cập ngày 24/02/2022.

https://laodong.vn/the-gioi/hoi-nghi-thuo

4. Minh Anh (2021), “Thứ tnrởng Ngoại giao Mỹ đến Nga tìm cách duy trì đối thoại song phương”, ởng-ngoại-giao-mỹ-đến-nga-tìm-cách-duy-trì- đối-thoại-song-phương. Truy cập ngày 15/02/2022

https://www.rfi.fr/vi/quốc-tế/20211012-thứ-trư

5. Hà Linh (2021), Nga-Mỹ ngoài mặt đối đầu, hậu trường âm thầm tìm kiếm đồng thuận,

tintuc.vn/the-gioi/ngamy-ngoai-mat-doi-dau-hau- truong-am-tham-tim-kiem-dong-thuan-2021110

1182137167.htm. Truy cập ngày 15/01/2022.

https://bao

6. Thanh Thể (2021), Nga, Mỹ nhấn mạnh tăng cường hợp tác thực chất,

https://nhandan.vn/tintuc-the-gioi/nga-my-nhan-manh-tang-cuong-hop- tac-thuc-chat-654524/

7. Thái Thanh (2021), Tổng thống Mỹ - Nga hội đàm lần thứ hai trong vòng một tháng,

231121340294.htm. Truy cập ngàỵ 20/01/2022.

https://vtv.vn/the-gioi/tong-thong-my-nga-hoi- dam-lan-thu-hai-trong-vong-mot-thang-20211 8. Thanh Phương (2021), Mỹ - Nga tiếp tục đối thoại

chiến lược tại Genève,

%E 1 %BB%91 c-t%E 1 %BA%BF/20210729-my- nga-tiếp-tục-đối-thoại-chiến-lược-tại-genève.

Truy cạp ngày 06/02/2022.

https://www.rfi.fr/vi/qu

9. Lâm Anh (2021), Tín hiệu tích cực trong quan hệ Mỹ - Nga,

/tin-hieu-tich-cuc-trong-quan-he-my-nga-672915.

Truy cập ngày 15/01/2022.

https://www.qdnd.vn/quoc-te/binh-luan

10. Thanh Hà (2021), “Tổng thống Mỹ Biden lên án nguyên thủ Nga Putin là “kẻ sát nhân”, https://

fr/vi/qu%E 1 %BB%91 c-t%E 1 %BA°/oB F/20210318-biden-len-an-putin-la-ke-sat-nhan.

www.rfi

11. Cao Trung (2021), “Nga trả đũa lệnh trừng phạt, trục xuất 10 nhà ngoại giao Mỹ”, . com.vn/The-gioi-24h/Nga-tra-dua-lenh-trung-ph at-truc-xuat-10-nha-ngoai-giao-My-i602654/.

https://cand

12. Hài Yến (2021), “Đáp trả lệnh trừng phạt của Mỹ, Nga trục xuất 10 nhà ngoại giao”, at-cua-my-nga-truc-xuat-10-nha-ngoai-giao-169

190157.htm. Truy cập ngày 17/01/2022.

https://suckhoedoisong.vn/dap-tra-lenh-trung-ph

13. Thành Đạt (2021), Mỹ sa thải gần 200 nhân viên sứ quán người Nga,

oi-nga-20210731083256606.htm. Truy cập ngày 28/12/2021.

https://dantri.com.vn/the- gioi/my-sa-thai-gan-200-nhan-vien-su-quan-ngu

14. Thiện Nhân (2021), “Vấn đề Ukraine lên bàn đàm phán Nga - Mỹ”,

https://cand.com.vn/binh- luan-quoc-te/van-de-ukraine-len-ban-dam-phan- nga-my-i637147/

15. Trọng nghĩa (2021), Bắc Cực: Căng thẳng bao phủ cuộc gặp Mỹ-Nga đầu tiên trước thượng đinh Biden - Putin,

https://www.rfi.fr/vi/quốc- tế/20210519-bắc-cực-căng-thẳng-bao-phủ-cuộc- gặp-mỹ-nga-đầu-tiên-trước-thượng-đỉnh-biden- putin

16. Phạm Hà (2021), “Tấn công mạng: Phép thử quan hệ Nga-Mỹ sau cuộc gặp cấp cao đầu tiên”,

https://vov.vn/the-gioi/tan-cong-mang-phep-thu- quan-he-nga-my-sau-cuoc-gap-cap-cao-dau-tien- 873218.VOV

17. Trọng Thành (2021), Tổng thống Mỹ ban hành một loạt trừng phạt Nga, nhưng khẳng định hai

bên cần hợp tác, %

BB%91 c-t%E 1 %B A%BF/20210416-tt-my-trung- phat-nga-hop-tac. Truy cập ngày 19/02/2022.

https://www.rfi.fr/vi/qu%E1

18. Thụy My (2021), Tổng thống Nga muốn cải thiện quan hệ với Mỹ,

https://www.rfi.fr/vi/quốc- tế/20210605-tổng-thống-nga-muổn-cải-thiện- quan-hệ-với-mỹ