Q U A N NIEM CUA B.RUSSELL VE TON GIAO
VU MANH TOAN <*'
B.Russell khdng chi cd ddng gdp vdo viic phdt triin triet hgc phdn tich, md con vdo nhiiu llnh vQc khac nhau. Phdn tich nhQng cdng hien cua ong trong llnh vQc ton gido, trong bdi viet ndy, tdc gid da dQa ra vd ludn gidi quan niim cua ong ve: 1. Moi quan he giQa ton gido vd khoa hgc; 2. Niim tin ton gido; 3. NhQng ddng gdp cua tdn gido trong nin vdn minh nhdn logi.
hiing ta da biet de'n B.Russell nhU mot trong nhiing nha sang lap triet hoc phan tich. Tuy nhien, ong khong chf la mot nha triet hoc CO nMlu tac pham, ma con la ngUdi mang triet hoc den vdi dai chiing va gat hai thanh cong d nhieu linh vUc khac, nhU logfc hoc, ton giao va than hoc, tam ly hoc, ngon ngii hoc,...
Trong khuon khd bai vie't nay, chiing toi chi de cap den quan diem cua ong ve ton gido.
Quan diem ton giao cua B.Russell dUdc hinh thanh ttt rat sdm. Sau nay, chinh ong da thiia nhan rang, tfl thua thie'u nien, do'i vdi ong "khong gi quan trong b i n g ton giao - ngoai trtt mon toan"(l). Ring, xui't phat tfl long mo dao i'y ma sau nay, ong da tim hieu xem gia tri cua ton giao la gi va vi sao minh da tflng tin vao ton giio nhU vay. Ket qua cua qua trinh nghien cttu ve ton giao da dUdc ong the hien d nhieu t i e pham, nhu Bdn chdt cua ton gido (1912), Ton gido vd gido hpi (1916), Nhiing diiu tdi tin (1925), Tgi sao tdi lgi khong phdi Id tin do Kito gidol (1927), Tdn gido cd ddng gop hQu ich gi cho nen van minh hay khong?
(1930), Tdn gido vd khoa hgc (1935), v.v.. Cac t i e pham nay da dem lai danh tie'ng eho ong khong kem gi eae t i e phdm viet ve logic hoc, toan hoe va triet hoc.
Trong quan diem ve ton giio, trfldc het B.Russell da khang dinh, ba vi'n de quan trong nha't do'i vdi bi't ky mot ton giao nao - do la: 1. Thfldng de; 2. Linh hon bi't ttt; 3. Y chf tu do. Ong t u eho minh la trUcIng help dac biet khi suy tu ve ba vi'n de nay theo thfl tU
tfl dudi len tren, nghia la bat dau tfl van de "y chi tu do". ThQ nhdt, xua't phat tfl luan ctt cho rang "moi chuyen dong vat cha't deu tuan theo nhflng quy luat ve dong lUc hoc", B.Russell da di tdi eho bae bd quan diem "co y chi tu do". ThQ hai, ve van de linh hon bSCt ttt, theo ong, the ehat va tinh than hien nhien la CO quan he vdi nhau va bi't ke moi quan he do la nhu the n i o thi cung "khong c6 ly do gi de cho rang tinh than eon ton tai khi ma bo 6e da thoi nat". ThQ ba, ve van de ThUdng de, B.Russell eho rang, mac du tfl trU6c t6i nay,
"ngUdi ta da dUa ra nhieu ly le de chflng minh ThUdng de ton tai", nhUng "ti't ca nhflng ly le do tuyet nhien khong co gia tri gi ea". Vdi ba quan niem nay, ong di de'n ket luan: "Toi khong CO mot ly do gi de tin ci ba cai do ea"(2) va tuyen bo' da giai quyet xong vi'n de ton giao.
Tuy nhien, do mdi ehi la nhflng quan niem ban dau cua B.Russell ve ton giao va chiing eon dUdc ong tiep tuc nghien cflu cung vdi nhflng van de khae eua ton giao.
Khi chflng kie'n nhflng cuoc tranh l u i n keo dai ve moi quan he gifla ton giao va khoa hoe, B.Russell eho r i n g , trong thdi ky hinh thanh, khong nhflng toan hoe, logic hoe, ma ea thien
(*) Thae si. Vien Triet hoc, Vien Khoa hoc xa hoi Viet Nam.
(1) Xem: Bertrand Russell. The gidi ngdy nay vd tuang lai nhdn load. (Nguyin Hien Le). Nxb Ca dao, Sai Gon, 1971,' tr.31.
(2) Xem: Bertrand Russell. Thi' gidi ngdy nay vd tUcing lai nhdn loai. Sdd., tr.31 - 32.
v u MANH TOAN
van hoe, y hoe, v.v. v6i tu each cac linh viic san xui't tinh than da xui't hien va phat trien trong eae he tho'ng the gidi quan ton giao. Khi do, eae khai niem va tU tudng cua cac khoa hoe nay con mang tinh cha't than thanh va do vay, cd sd cho xung dot gifla khoa hoe va ton giao ehUa xui't hien. Bdi luc nay, theo ong, tri thflc ve the gidi tu nhien hoa nhap va ci'u thanh mot bo p h i n cua the gidi quan ton giao. Xung dot gifla ton giao va khoa hoc chf xua't hien dudi hinh thflc gay g i t va ro rang khi eae ton giao, die biet la eae ton giao mac khai, da hoan toan than thanh hoa bflc tranh the gi6i, con khoa hoc da d i n xay diing dUdc eae phUdng p h i p n h i n thflc eua ban than minh va bat dau hoai nghi eae thanh to' eua the gi6i quan ton giao.
Vdi quan niem nhU vay ve moi quan he gifla khoa hoe va ton giio, khi dflng tren lap trudng eua triet hoc thilc chflng mdi, B.Russell da stt dung nhflng thanh tiiu eua khoa hoc tU nhien de cho'ng lai nhflng tin dieu phi ly eua ton giao va de cao vai tro eua eon ngUdi. Mpt mat, B.Russell da stt dung nhflng thanh tUu ed ban eua khoa hoe tU nhien the ky XVII - XVIII de loai trfl khai niem muc dich ra khoi he. tho'ng khai niem eua tu duy khoa hgc.
Theo ong, 6 thdi ky nay, khoa hoe tU nhien deu tho'ng nhat ci eho doi hoi can phai dUdc giai phong hoan toan khoi mue dieh luan; mgi tri thflc khoa hgc deu eho tha'y tU nhien la vUdng quo'c eua nhflng nguyen nhan t i e dgng, trong no khong eo quan he mue dieh, ma chi eo quan he nhan qua. Mat khac, B.Russell eon stt dung nhflng thanh qua eua hgc thuyet Dacuyn ra ddi vao cuo'i nhflng nam 50 cua the ky XIX de phan bae lai the gi6i quan ton giao. Theo ong, hgc thuyet cua Dacuyn d i chflng minh dUdc rang, cic Ioii thUc v i t v i dgng v i t khong phai la eo' dinh ma luon bien ddi; nang lUc thfeh nghi eua cd the, ci'u tao va 161 flng xtt hdp ly cua chung la ket qua eua qua trinh chgn Igc tU nhien. Ring, nhflng phat hien nay
eua Dacuyn va nhflng thanh tUu khac ciia khoa hoe tU nhien (vat ly, hoa hge...) da tao ra mgt bflc tranh m6i ve the gi6i tU nhien tho'ng nhat ma trong do, v6i tat ca nhflng sU khac biet, cae hinh thflc v i n dgng khae nhau lai hoa ra la co lien he v6i nhau va dUde giai thieh dUa tren cae quy luat ngi tai cua chung, chfl khong phai do mgt Da'ng toi cao nao tao ra ca. Chinh Dacuyn da lam nen mgt eugc each mang trong khoa hgc, bdi nhflng thanh tUu nghien cflu cua ong da chflng td rang, ehinh con ngUdi da tham gia vao qua trinh tie'n hoa cua sU song, chfl khong phai eon ngUdi ra ddi n i m trong "ke hoach" cua Chua.
Khong chf the, B.Russell con phu nhan quan diem cua cic ton giao tfl trUdc t6i nay ve ngudn gdc eua vu tru va sU song. Theo ong,
"eon ngUdi la san phdm eua nhflng sii tac dgng - nhflng cai khong the thi'y trUdc ke't cue ma ehung dang trong tie'n trinh vUdn tdi;
nguon goc cua eon ngUdi, sU p h i t trien eua con ngUdi, U6c vgng va noi sd hai cua anh ta, tinh yeu va niem tin cua anh ta chf la ket qua sap dat n g i u nhien eua nhflng nguyen ttt"(3).
Theo ong, ehi eo khoa hgc mdi co the giup eon ngUdi vUdt qua mgi noi sd hai. Bdi chi eo khoa hge mdi c6 the eho chung ta tha'y the gidi tot dep m i chung ta dang so'ng la the gidi hien thUc. Chung ta phai thay the cai the gidi da bi ngU tri bdi nha thd trong nhieu the ky qua bang mgt the gidi td't dep hdn de so'ng mgt eugc ddi dang s6'ng(4). Con ngUdi phai vfldt qua mgi thtt thieh ctta eugc so'ng b i n g kie'n thflc cua minh chfl khong nen chi biet eau nguyen.
Rang, khi con ngfldi c6 kien thflc va am hieu thUc te thi cai ma con ngudi eo dUde con nhieu hdn la eau nguyen, "bdi sflc manh cua ldi edu nguyen chi cd gidi han, con sflc manh eua khoa (3) Xem: B.Russell. Tin ngUdng cua ngudi tU do.
www.talawas/talaDB/showFile.php?res=12267&rb
=0301.
(4) Bertrand Russell. Why I am not a Christian. L, 1957, p.22.
hge la khong co gidi han. Chung ta noi niim tin ed the ddi non lap bien thi khong ai tin, nhUng khi noi rang bom nguyen ttt co the ddi non li'p bien thi tat ea mgi ngUdi deu tin"(5).
Trong t i e phdm Tg,i sao toi khong phdi Id mgt tinh do Thiin chda gido (1957), B.Russell da the hien ro lap trudng vo than cua minh.
Diia tren nhflng thanh tiiu eua khoa hgc thdi bi'y gid (toan hge, v i t ly, logic hge), ong da cho'ng lai niem tin tdn giao va ly giai vi sao ma eon ngUdi eo nhu eau ton giio, can de'n niem tin tdn giio. ;
Theo B.Russell, ton giao cd ngudn gd'c ddu tien vd cd bdn chinh Id do noi sd hdi. Loai ngUdi ludn cam thi'y bi't lUe trUde nhflng gi ma minh gap phai, chang ban nhU sd hai trfldc sflc manh cua tu nhien, trUde nhflng kho khan ma nd luon phai hflng chiu trong ddi sd'ng xa hgi; t h i m ehi, eon ngUdi eon sd ehinh ban than minh. Theo dng, cd ba dieu lam cho eon ngudi sd hai. Do la, thQ nhdt, eon ngUdi "sd thien nhien", vi du "cd the bi set danh, hoac bi ehdn sd'ng trong mdt eugc dgng da't"; thQ hai, eon ngUdi "sd ngUdi khic", chang ban, tren chie'n trfldng, ke thu ed the giet minh; thQ ba, con ngUdi sd ngay nhflng dam me cua chfnh minh. Bdi le, "nhflng dam me cd khi manh liet qua, cd the thuc day minh lam nhflng dieu ma sau khi binh tinh lai roi, minh se an han"(6). Do dd, eon ngUdi ludn song trong canh sd hai, va ehfnh tdn giao da giup cho eon ngUdi bdt di ndi sd hai a'y.
Trong t i c p h i m Thi' ndo Id bdt khd tri (1953), B.Russell cho rang, "cd ri't nhieu ngudi khdng tin vao Chua va hg eung khdng ehiu sU trflng phat n i o vi sU bi't tfn nay. Va ne'u Chua ed that, tdi nghi rang Ngai se khdng lo lang hay b i n k h o i n gi den viec lieu minh cd bi xuc pham bdi nhflng ngUdi hoai nghi ve sfl hien dien cua minh hay kh6ng"(7). Ly giai dieu nay, ong da dUa ra hai ly do khien dng khdng tin vao Chua. ThQ nhdt, ong khdng thfla nhan sii ton tai cua
ThUdng de'va sU bi't ttt cua Ngai; thQ hai, dng khdng thfla n h i n sii ton tai eua Chua nhU mgt ngUdi khdn ngoan va s i n g sud't nha't.
Dieu ma B.Russell mud'n ndi de'n khi phu nhan niem tin tdn giio la: "Mgi dflc tin mu quang deu tai hai" va dflc tin tdn giao la mdt dflc tin vd can cfl. Bdi le, theo dng, thQ nhdt, khdng the danh gia dfldc dflc tin nao la td't va dflc tin nao la xi'u, chang ban nhu, "ngudi theo mgt tdn giao nao do cho rang, dflc tin trong tdn giao cua hg la td't trong khi dflc tin cua nhflng ngUdi khdng theo tdn giao i'y la xi'u"; thQ hai, chung ta chf cd the dinh nghia
"dflc tin" l i niem tin vflng chae vao mgt cai gi dd khdng the chflng thiie dUdc, va mdt khi da ed chflng ed rach rdi thi khdng ai ndi ddn dflc tin nfla. Ong vie't: "Chung ta khdng bao gid ndi de'n dflc tin khi hai cgng hai b i n g bd'n hay trai da't hinh trdn. Chung ta chi ndi de'n dflc tin, khi chung ta mud'n thay the cam xuc eho chflng ed"(8).
Mae du trong quan niem ve niem tin tdn giao, B.Russell ludn stt dung nhflng chflng efl khoa hgc de b i c bd niem tin tdn giao, song, dng cung phai thfla n h i n rang, tren thilc te, ri't khd tim thi'y cai cd the thay the niem tin tdn giio. Ong vie't: "Mac du chung ta da dUdc truyen thu ve thien van hge cua Cdpecnie qua sich giao khoa, nhUng hgc thuyet nay khdng the tham n h i p dUde vao niem tin tdn giio, dao dflc hay tinh than cua chung ta, tham chi nd cung khdng the p h i huy dUdc niem tin eua chung ta vao thuat chiem tinh.
Con ngUdi v i n tin minh ra ddi nam trong ke hoach thieng lieng cua Chua"(9).
Vdi eau hdi sU ra ddi cua Chua da diin ra (5) Bertrand Russell. Impact of Science Society. L., 1953, p.l5.
(6) Bertrand Russell. The gidi ngdy nay vd tUOng lai nhdn loai. Sdd., tr.34-35.
(7) Bertrand Russell. What is an Agnostics. Ii.l953.
(8) Bertrand Russell. Human Societty in Ethies and Politic. L., 1954, p.215.
(9) Bertrand Russell. Unpopular Essays. L., 1950, p.75.
v u MANH TOAN
nhu the nao, hay can phai tim b dau nguyen n h i n , ly do ddu tien da d i n de'n sU xua't Men eua the gidi, B.Russell cho rang, viec di tim ciu tra ldi eho c i u hdi nay eung cd nghia la bao ve quan diem eho rang mgi cai ma chflng ta tha'y tren the gidi n i y deu cd nguyen n h i n v i do viy, budc chung ta phai trd lai mgt chudi cic nguyen nhan v i trd ve vdi nguyen n h i n ddu tien - dd la the gidi nay ra ddi do chu y eua Chua. Vdi quan diem nay, dng da phu nhan sU ra ddi va vai trd sang the eua Chua. Theo dng, "ne'u mgi cai ra ddi deu phai cd nguyen n h i n thi Chua cung phai cd nguyen nhan. Neu mgi cii deu ton tai khdng cd nguyen n h i n thi Chua eung ton tai tren the gidi ma khdng cd nguyen nhan". Va, "neu tra ldi Chua sang tao ra the gidi ehi vi y mud'n eua minh, chfl khdng vi mdt ly do nao khic, thi nhu viy, chung ta da chi ro rang, cd mdt cai gi do khdng bi quy l u i t ehi phd'i, nghia la cai chudi quy luat tU nhien da bi p h i vd. Cdn neu tra ldi nhU nhflng nha than hgc chinh thd'ng rang, ti't ca nhflng quy luat ma Chua da dinh trUde deu cd mgt nguyen nhan de quy dinh chung nhfl the, khdng the k h i c dUdc...
thi nhu viy, ban t h i n Chua cung phai t u i n theo quy luit..., nghia la phai thfla n h i n cd mgt quy l u i t ton tai dgc lap vdi sU sap xep cua Chua va cd trUdc sU sap xe'p dd"(10). Tfl quan niem nay, B.Russell cho rang, t h i t la sai lam khi tranh l u i n ve nguyen nhan dau tien. Bdi le, sU tranh l u i n nay khdng mang lai dieu gi td't dep hdn cho the gidi ma con ngudi dang sd'ng. Khdng cd ly do gi de ndi tai sao the gidi ra ddi ma khdng cd nguyen nhan, nhUng lai cd ri't nhieu ly do de ndi tai sao the gidi khdng tdn tai mai mai. Rang, quan diem cho mgi vat phai cd diem khdi ddu ve thUc chi't, l i do trf tfldng tfldng ngheo nan cua chung ta m i ra.
Mae du k h i n g dinh tdn giio se cdn ton tai eung vdi loai ngfldi, neu nhU v i n edn nhflng eude dai chien khien eho nhan loai dieu dflng.
nhUng B.Russell cung eho rang, tdn giao se chet, neu eic van de xa hgi, nhU chie'n tranh, vu khi hat nhan va vu khi hoa hgc, nan ddi va thi't hgc,... dUdc giai quyet. Danh gia tdn giio ed mat td't, ed mat xi'u, dng d i dUa ra mdt so' VI du de chflng minh rang, tdn giao cung mang lai ldi feh cho con ngUdi, chang ban nhU
"nhd tdn giao ma cac tu si Ai Cip thdi cd da lam ra lich, da ghi kha ky cae lan nhat thUc, nguyet thiic de dU doin dUdc bao gid thi nhflng hien tUdng dd trd lai". Song, nhin chung, "tdn giao ludn de lai nhieu h i u qua tai hai, khi than t h i n h hoa ehu nghia bao thu, ed' bam lay nhflng hu tuc cu, nha't la than thanh hoa sU cd'chi'p v i long cam thu"(ll).
La ngUdi mang lap trUdng vd than, nhUng B.Russell eiing la ngUdi r i t cdng bing trong viec nhin nhin, danh gia nhflng gia tri tich cUc ma tdn giao da dem lai cho con ngUdi. Trong tic pham Khoa hgc vd tdn gido, dng da cho rang, mgt tdn giao ldn bao gid cung cd he thd'ng tfn dieu, he thd'ng cic quy tac dao dflc va giao hdi.
NgUdi theo tdn giao khdng phai sd'ng the nao Cling dUdc, m i phai sd'ng theo nhiJng khudn phep dao dflc hdp vdi tfn dieu cua tdn giao dd;
hanh ddng cua hg khdng phai chi la thUc hanh mdt sd' nghi l i nio dd, ma cdn phai t u i n theo nhiing quy tae dao dflc nhat dinh. Do viy, dUdng nMen, mdt sd' quy t i c cua dao dflc da trd thanh bd p h i n cdu thanh cua tdn giio.
Theo B.Russell, bat cfl tdn giio n i o cung cd mdt he thd'ng chuan mUc va gia tri dao dflc nham dieu ehinh y thflc va hanh vi dao dflc cua cae tin dd. Da so' cae tdn giao deu tuyen bd' ve gia tri tdi eao cua cae lUe lUdng sieu nhien va mgi gii tri k h i c phai lay dd lam chuan.
ThUe te cho thi'y, quan niem dao dflc cua hdu het eae tdn giio, ngoai gia tri die thu la bao v§
niem tin ton giao thieng lieng, nd cdn de cip (10) Bertrand Russell. Why I am not a Christian.
L, 1957, p.l5, 17.
(11) Bertrand Russell. Why I am not a Christian.
/6Jd, p.33-34.
de'n nhflng chuan miic dao dflc mang tinh nhan loai, nhu sd'ng hieu thao vdi cha me, trung thUc, nhan ai, hUdng tdi cai thien, tranh xa dieu ac... Mue dieh eua nhflng cdng trinh nghien cflu ve tdn giao la de md mang dau de cho nhflng ngudi dan binh thUdng khdng cd cd hdi hoac kha nang tim hieu cac giao ly tdn giao, giup cho hg hieu bie't dung dan ve cac tdn giao va ddn n h i n nhflng gia tri dich thUc, vd gia ma tdn giio ed the ban tang cho hg.
Trong quan niem ve md'i quan he gifla khoa hgc va tdn giao, B.Russell da lUa chgn lip trUdng dd'i lap vdi tdn giio. D i y la han che ed ban nhi't eua dng ve van de tdn giio.
Ngay nay, trong q u i trinh t o i n cau hda, sil tap trung quyen lUc, sU phi n h i n van hda con ngfldi khdng chi l i he qua ti't yeu cua tie'n bd khoa hge - ky t h u i t , ma cdn l i ket qua cua mgt to hdp n h i n td'; trong dd, mdt trong nhflng n h i n to' quan trgng b i c nha't la viee khoa hgc khudc tfl tdn giao. Nhieu nha nghien cflu than hgc cho rang, khi khUdc tfl tdn giao, t o i n the xa hdi, quyen lUe va khoa hgc deu trd thanh cai phi tinh than, cdn hanh vi cua eon ngUdi thi d i n h mi't dinh hudng dao dflc, nhan van. Chfnh dieu nay. d i dUa tdi nhflng h i u qua xa hdi tieu cUc trong viee ap dung cic thanh tUu khoa hgc, bien khoa hge tfl ke phuc vu eon ngUdi thanh lUe lUdng chd'ng lai con ngfldi.
Tuy nhien, theo chung toi, viee phe phan tdn giio cua B.Russell d i dem lai sU phat trien dfch thUe eho nhflng tdn giao chin ehfnh. Bdi cung vdi sfl phat trien cua khoa hgc, tdn giao cung cd con dudng p h i t trien cua rieng minh. Nhflng gii tri van hda v i dao dflc cua tdn giao m i B.Russell d i n h gii eao da dUdc cic tdn giio, cac nha thdn hgc tiep tuc phat trien. Tdn giio Men nay da coi viec p h i t huy nhflng gia tri van hda, dao dflc nhU mgt con dfldng de t h i m n h i p vio ddi sd'ng ca n h i n con ngUdi, vao ddi sd'ng xa hdi.
Trong quan niem ve md'i quan he gifla
khoa hgc va tdn giao, mac du B.Russell dflng tren lap trUdng khoa hgc va triet hgc p h i n tich, nhUng khdng phai dng chd'ng lai ta't ca mgi tdn giio. Trong quan niem eua dng ve Phat giao da cd sU gdi md ve sU hdp t i c gifla khoa hgc v i tdn giao. A.Einstein - ngudi cung thdi va l i ban cua B.Russell da bay td sil dong tinh vdi quan niem nay eua dng, khi eho rang, tdn giao cua tUdng lai se la mdt tdn giao hoan vu. Nd se phai vUdt qua mgt ThUdng de cd nhan tinh va t r i n h xa nhflng hge thuyet giao dieu. Khi bao gdm ca khoa hgc tU nhien va tam linh, nd phai dUdc dat mdt each can ban tren mgt f thflc tdn giao khdi phat tfl sU trai nghiem ve ti't ca mgi sU vat, cua khoa hge tu nhien lan tam linh, va day dUde xem nhU mgt sU hdp nha't day y nghia(l2).
Dflng tren lap trUdng duy vat bien chflng, chung ta ed the ndi rang, quan diem tdn giao cua B.Russell la quan diem vd than nha't quan. Quan diem dd chd'ng lai niem tin tdn giao mu' quang, de cao vai trd cua con ngUdi va khoa hgc vdi khat vgng giai quyet triet de vi'n de tdn giao, dem lai hda binh va hanh phuc dich thiic cho nhan loai. Mae du chd'ng tdn giao quyet liet, B.Russell v i n d i n h gia cao nhflng gii tri nhan van, van hda, dao dflc td't dep m i cac tdn giio da mang lai eho lich stt van minh n h i n loai. Nhflng hat nhan hdp ly cua tdn giao, nhu gia tri n h i n van, dao dflc tdn giao van can phai dUde duy tri trong mdt the gidi cdn day nhflng b i t cdng, nguy cd chie'n tranh hat nhan, nan ddi ngheo va that hge. Vdi B.Russell, triet ly eua dao Phat la eii can ban cua dao dflc Phat giao, la tinh yeu thfldng quang dai va la ddng lUc, la sflc manh ma ca nhan loai phai lUu y, khi ma ngudi ta khdng the cd hanh phue trgn ven trong lue v i n cdn mdt chung sinh dau khd. Q
(12) Xem: http://www.chungta.com.vn/Desktop.aspx/
ChungTa-SuyNgam/Ton-Giao/ron_giao_truoc_nguong_
cua KhoaHoc/