Xam hai tinh due tre em: Quyen luc gioi va nhung khung troi bi lang quen ciia "trinh tiet"
Nguyen VSn Binh'
Tom tat: Thdng qua viec tim hieu ve nhSn thiic va thai do cua phu huynh ddi vdi vdn dh xam hai tinh due tre em trong khudn khd mdt de tai nghien ciru tai phudng Lai Thieu, tbi xa Thuan An, tinh Binh Duong nam 2015, bai viet phan tich kha nang chi phdi cua ydu td quyen luc gidi the hien qua quan niem ve nam tinh va trinh tiet Ket qua nghien ciiu cho thay quan diem ve nam tinh chi phdi Uong nhan dien ddi tugng xam hai tinh due tre em. Ben canh do, viec dd cao gia tn trinh tidt d phu nu va tre em gai lam nang them tdn thucmg d tre em gai va bo qua su bao v? doi vdi tre em trai.
Tir khoa: Gidi; Tre em; Xam hai tinh due tre em; Trinh tiet; Quyen luc gidi.
Ngiky nhan bai: 17/6/2019; ngay chinh sua: 3/5/2020; ngay duyet dang:
25/5/2020.
1. D a t v§n d e
Nhiing nam vira qua, bao chi da dd cap nhidu vu tre em gai t u tu vi xam hai tinh due (Tan Thai, 2018). Nhidu k i t qua nghian ciiu cung cho thdy phdn Idn nan nhan ciia eae vu xam hai tinh due la tre em gai va cac em phai chiu hau qua keo dai d i n ca cugc ddi (Doan Thi Nggc, 2019). Nhung lieu nguyan nhan tre em tu tii cd phai chang chi don gian la mgt su udt lie khi khdng tim dugc cdng ly? Ndu chi don thudn la mgt su kidn xam hai thi tai sao tre lai phai chiu ap luc ddn ca cudc ddi ma dac biet chi thdy d tre em gai? Cd chang mdt su lien ddi mat thiet vdi nhung chudn muc vd gidi nhiing gia tri dugc xem la biic tugng dai cua nam gidi Idn nir gidi dang dugc tdn sung trong sau tham tam thiic cua con ngudi Viet Nam? Nhirna nam gan day, tre em bi xam hai tinh due dudng nhu dugc quan tam nhidu
* CN., Tmng tam Nghien ciiu Gia dinh va Giai, Vien Khoa h^c xa hgi virng Nam Bp.
Nguyen Van Binh 125 hon, khi hang loat cac vu an bit dau dugc cdng khai. Nhiing sd lieu thdng kd cua Bg Lao dgng, Thuong binh va Xa hgi cho thdy mdt thuc trang thieu an toan ciia tre em, khi ma trong cac nam tir 2011-2015 ca nude cd 5.300 vu tre em bi xam hai, chua kd nhiing trudng hgp chua dugc khai bao, tiic cii 8 gid trdi qua se cd thdm mgt be bi xam hai tinh due, trong dd ty le tre em trai bi xam hai tinh due cd xu hudng tang. Ddng thdi, theo thdng kd ciia Hiep hdi Qudc gia phdng chdng bao hanh tre em, trdn tha gidi cii bdn tre em gai bi xam hai thi cd mdt tre em trai bi xam hai, cii sau be trai thi cd mdt be bj xam hai (Lee Mew, 2017). Didu dd cho thdy, mac du tre em gai cd ty Id bi xam hai nhidu ban nhung ciing khdng hoan toan loai trir tre em trai, bdn canh dd ling xu cua xa hgi ddi vdi nam va nii' hoan toan khac nhau bdi nd dugc quy chieu tren nhfing chuan muc, khudn mdu gidi it dugc cac nghidn ciiu tai Vidt Nam nhac den hoac cung chi dirng lai d miic do ly giai dua trdn cac khung ly thuyet (Tran Thi Cam Nhung, 2012).
Vi vay, trong bai vidt nay, thdng qua vide tim hidu vd nhan thirc va thai dp cua phu huynh ddi vdi van dd xam hai tinh due tre em, tac gia se phan tich su chi phdi cua ydu td quyen luc gidi, cua nhiing chudn muc gidi cu thd dugc tha hian qua quan nidm vd nam tinh, vd trinh tidt. Ngudn dii lieu phuc vu cho phan tich nay dugc nit ra tir dd tai nghien ciiu "Kien thirc, thai do cua ngudi dan ddi vdi v^n dd xam hai tinh due tre em: Nghien ciiu tai phudng Lai Thieu, thi xa Thuan An, Binh Duong".' Dd tai dugc tac gia va ddng su thuc hidn vao nam 2015 vdi 100 bang hdi cdu tnic va 10 phdng van sau hg gia dinh. Mau nghien ciiu dugc phan td theo gidi tinh, chia ddu 50 mau nghidn ciiu la cha va 50 mau nghien ciiu la me. Tuong tu, phdng van sau cGng dugc chia ddu cho 5 trudng hgp la phu huynh la me va 5 trudng hgp phu huynh la cha, nham tim kidm sir khac biet vd nhan thiic giua hai gidi, cung nhu su khac nhau trong qua trinh ndi tam hda vd cac chuan muc gidi nhu thd nao trong cimg mdt van de.
Ngoai ra, viec khao sat ciing dugc thuc hien qua each chgn mau cd chu dich vdi ddi tugng la nhirng hg gia dinh dang sinh sdng trong khu vuc nghien ciiu, cd con hoac nudi dudng true tidp ngudi than khac nhu em, chau dudi 16 tudi.
Trong khudn khd bai vidt nay, do mong mudn tim hidu nhung gia tri an dudi nhiing nhan dinh cua phu huynh nan cac thdng tin dinh tinh se chidm chii dao hon, nhiing dir lieu dinh lugng chi nham muc dich md ta ban dau.
' Cong trinh du thi giai thudng Eureka nam 2015 (do nhom nghien cmi: Dinh Thi Kieu Oanh (chu nhi$m), Nguyin VSn Binh, Nguyin Ngpc Thiiy Dan, Trdn Thi Ma thuc hien). Luu y: Ten ciia nguoi tra Icri dugc d£ cap dSn trong bai vifit nay da dugc tac gia thay doi nham dam bao tinh khuygt danh.
126 Nghien CLPU Gia dinh va Gio-i. Quyen 30, so 2, tr. 124-135
2. Tdng quan tinh hinh nghien cihi
Trudc tinh hinh xam hai tinh due d tre em cd xu hudng ngay cang tang va phirc tap, tap trung ly giai cac nguyen nhan va hau qua la mdt chii de rat dugc quan tam. Nhieu nghien cim nhan manh ddn vai trd cua gia dinh trong giao due, cham sdc tre em (Trmh Hda Binh, 2005; Nguydn Thi Thu Nguyet, 2007), cho rdng ly do tre em dudng phd dugc xac dinh la mdt trong nhirng ddi tugng da tdn thuong nhat trudc tinh trang xam hai tinh due la vi khdng nhan dugc su bao bgc tu gia dinh (Nguyen Van Doan, 2006). Vai trd ciia gia dinh trong giao due gidi tinh van cdn la mgt van dd bat cap (Nguyen Thi Td Uydn, 2005; Nguyen Thi Thu Nguyet, 2007). Nhimg thieu sdt trong nhan thirc ciia gia dinh va xam hai tinh due d tre em (Nhat Huy, 2014) khian cho nhieu vu xam hai tre em khdng dugc gia dinh khai bao (UNICEF, 2010a). Bdn canh dd, cac nguydn nhan con dugc vach ra bao ham tir cac tac ddng cua bdi canh toan cau, vdi su thay ddi xa bdi tir vide hdi nhap cac van boa pham dugc ggi la doi truy, ldi sdng an choi... (Bg Lao ddng, Thuong binh va Xa hgi, 2016). Tuy nhien, lieu dd CO phai la van dd cot yau khdng vi xam hai tinh due tre em khdng phai la mdt van dd mdi ndi trong xa hdi duong dai? Nhung chi phdi cua he tu tudng, ciia nhiing didn ngdn ve gidi va tinh due trong ddi sdng hang ngay dudng nhu cdn It dugc de cap khi ly giai vd xam hai tinh due tre em d Viet Nam. Dd gdp phan lap day khoang trdng nay trong nghidn ciiu vd xam hai tinh due tre em, bai vidt nay cung cap thdm nhiing dii lieu thuc nghiem bd sung, dd xam hai tinh due tre em d Viet Nam dugc nhan dien mdt each da chidu hon. Trong bai viet, tac gia ciing nhan manh den vai tro ciia gia dinh, nhung gia dinh trong pham vi nay dugc phan tich dudi su chi phdi mang tinh quydn luc eua nhiing didn ngdn vd gidi va tinh due.
3. Cac khai niem sv dung trong bai viet 3.1. Tre em
Cdng udc Qudc td vd Quyan tre em quy dinh tre em la ngudi dudi 18 mdi. Tuy nhidn, trong bdi canh Viet Nam, Luat Bao vd, cham sdc va giao due tre em can cii vao Hidn phap nude Cdng hda xa hgi chii nghia Viet Nam nam 1992 da dugc siia ddi bd sung theo nghi quydt sd 51/2001/QHlO ngay 25 thang 12 nam 2001 ciia Qudc hdi khoa X, ky hgp thu 10, tai didu 1, chuong 1 quy dinh: "Tre em quy dinh trong luat nay la cdng dan dudi 16 tudi" (Luat Bao ve cham sdc va giao due tre em, 2016). Dua theo bdi canh chung nay, bai vidt sir dung khai niem tre em la tat ca cdng dan dudi 16 tudi dang dugc cha me hoac dng ba bao hg.
Nguyen Van Binh 127 3.2. Xdm hai tinh due
Theo UNICEF, xam hai tinh due tre em la moi hanh vi loi ]<eo tre vao eae hoat dong hen quan dkn tinh due, ma tre Idiong du Icha nang (hoac khong hi6u), hoae khong du tam thg dl dua ra quySt dinh d5i voi eac hanh vi nay, hoac cac hanh vi do vi pham dSn luat phap hay cac gia tri van hoa cua eong d6ng so tai (Austtahan AID & World Vision, 2013). Ben canh do, khai niem xam hai tinh due tre em thudng xuyen hi nham ISn trong mot s6 khai niem khac nhu hiSp dam, giao eiu (Nguyen Van Binh, 2017). Vi vay, bai viet nay xac dinh xam hai tinh due tre em la bao gom tat ca nhiing hanh vi khong mong muon, co the la hanh vi xam hai c6 tiep xtic lan hanh vi xam hai khong tigp xiic.
3.3. Quyen lite gi&i
Trong nhan hoc, quyen lire duoc de cap den la su th6ng tri, sir kiem soat lien quan den kha nang anh huong den quyet dinh va hanh vi cua nguai khae. Dong thoi, trong nhan hpc, quyen luc nhan manh den tinh gian tiep va an va quyen luc trong pham vi nay khong phai la hanh vi anh huong/dan ap mang tinh hep tu mot the luc ma no cho thay tinh kiem soat cua ca mot he tu tuong, mpt the che (Niezen, 2018). Trong bai viet nay, viec su dung khai niem quyen luc gioi la mpt su ke thira tu tiep can dien ngon va quyen lue ciia Michel Foueault, mpt tac gia tieu bieu trong nghien ciiru ve quyen luc.
Tuang tu nhu nhitng nghien cuu ve tinh due dong tinh hay nhirng phu nit mae chung roi loan phan ly, nghien ciJu ve xam hai tinh due 6 tre em ciing cin dupe ly giai duoi goc dp nhu thi. Boi nhiing chuan mirc, nhitng gia tri ve giai vol tu each la nhiing dien ngon dupe tao ra bai xa hpi dang tac dpng va kiem soat hSu hit nhan thuc cua phu huynh ve van di xam hai tinh due tre em. Qua do eho thky dugc su th6ng tri eiia mpt he tu tuong nam tri len cac vjn de gioi va tinh due, ma he qua ciia no khong chi the hien qua phu nu" ma con co ca nam giai.
4. Ket qua nghien CUTI
Tai Viet Nam, tinh due dupe coi la mpt chu de nhay cam kho noi va do do da tao ra mpt rao can nhSt dinh eho nhiing nha nghien emi dan than vao chit de nay (KhuSt Thu H6ng va eac tac gia, 2009). Tuong tu, nhom nghien eiiu cOng gap nhiing tta ngai nhit dinh khi ttao d6i vol nhiing phu huynh tham gia vao nghien eiiu. Mgt s6 trucmg hgp hr chdi gap mat nhom nghien ciiu ngay khi vita nhSe dSn eum tir "xam hai tinh due tre em" va nhiSu ngucri trong so hp da phai mit rSt nhiSu thai gian moi co thi bit diu cau chuyen, nhu truang hpp eua CO H. (1964), mac dii co chia se ring co da Ulng nghe dai, xem tivi eo de cap
128 Nghien ci>u Gia dinh va Gio-i. Quyen 30, so 2, tr. 124-135
ddn cac trudng hgp tre em hi xam hai tinh due nhung khi dugc hdi va y kien cua ban than ve van de nay, cd td ra e ngai va chua that sir thoai mai.
H: Dg, cd da timg xem bdo ddi, tivi thi cd cd timg nghe den vdn de xdm hgi tinh
due khdng a?
D: CUng cd nghe nhieu, xem tivi cung thdy.
H: Vdy cd thdy vdn de xdm hgi tinh due tre em nd Id nhu the ndo a?
£).- Khd ndi qud (cudi). (Nu, 1964)
4.1. Quan diim vi nam tinh chi phdi trong nh^n dien doi twgng xdm hgi tinh due tre em
Cac bao cao nghien ciiu ludn dinh hudng rang thu pham xam hai tinh due tre em khdng loai trir bdt cii ai, cho du la gidi tmh nao di chang niia (Australian AID & World Vision, 2013). Tuy nhien, didu nay khdng that su don gian nhu vay. Vdi dac trung cua mdt xa hgi ma nhimg chuan muc rach rdi thudc vd nam tinh hay nil tinh chi phdi phiin Idn y thiic he eiia ngudi dan, cau chuydn nay da trd nen phirc tap. Ngay den viec gia dinh ddi tugng xam hai tinh due la ai da cho thay mdt khung trdi cua cac quydn luc gidi bao phii, tai sao nam gidi ludn dugc nhac ddn dau tidn va cang di vao bdn trong thi didu nay cang dugc thd hidn rd hon qua nhiing img xu ciia xa hdi ddi vdi hg.
Dii lieu dinh lugng ciia dd tai cho thdy khi dugc yeu cdu phac hga chan dung doi tugng xam hai tinh due tre em, trong nhan thiic cua phu huynh dudng nhu dugc mac dinh sin dd la nam gidi, chidm ddn 71%. Trong khi dd, vide nhan dien thu pham la nii gidi lai cd chiau hudng ngugc lai, nhung dii kidn tii ngudi dan cho thdy nir gidi khdng tdn tai trong hinh anh nhu thd. Bdi le, nam gidi dugc eho la cd tu do trong thd hidn ham mudn tinh due trong khi nii gidi ngay ca vide the hidn nhu cSu tinh due ciing da khdng thd chip nhan, hudng chi phai nghi den vide cd hanh vi xam hai tinh due vdi tre em (Nii, 1975). Cau chuydn vdi chii H. (1960) cho thay nhiing hinh dung vd ngudi cd hanh vi xam hai tinh due vdi tre em dau xudt phat tir nhung chuan muc vd nam tinh, nhung nhiing ngudi thudc cac "phan khiic" khac nhau cd nhung bidu hien khac nhau Chii H. phan thanh hai nhdm dan dng cd hanh vi xam hai tinh due tre em, trone do mdt dang dan dng dien hinh la nhiing ngudi khdng cd vi thd kinh td - xa hdi nhan thirc khdng day du, khi gap mdt dira tre gai vdi than hinh phdng phao trong didu kidn thuan Igi thi cai ban nang tu nhien cua mgt ngudi dan dng se
"bimg bimg" Idn va do hg khdng dii nhan thiic ndn hg m4t kidm soat. Chii H ggi day la "nhirng ga dan dng thudc phan khiic binh dan". C phan khiic thii hai dugc chu H. lidt vao dang cd chii dich, cd kiem soat la nhung nam gidi cd v'
Nguyen van Binh 129 tha kinh td - xa hgi va ngoai hinh. Ci nhung ngudi nay, miic do nam tinh se dugc bidu hien qua khat vgng chiem huu, chinh phuc trong dd chidm hiru vd tmh due ddi vdi nu gidi la mgt bang chiing dd chiing td dugc quydn luc cua nam gidi trong mat nhidu ngudi dan dng khac:
Mdng thir hai nhirng ngudi dd hg biit hit. ho biit nhu vdy Id tdm bay gidng nhu Id hg mudn chimg td bdn ITnh mdt ngudi ddn dng. Cung cd thi biit hg Id nhimg ngudi d^p trai, cd dieu kien vgt chdt, kinh te, vdn hda, hg hgc sau do, nhimg md hg nghi: mdy dep hd, mdy dep md mdy chdnh hd, roi bdng moi cdch co thi Id cao thuimg hay thdp hen hg Idm sao di hg cua dd ho chinh phuc, hg chiem linh (Nam, 1960).
Nhu vay, cd thd thay, bieu tugng ve tinh due d nam gidi dugc xem nhu mdt chuSn muc vd nam tinh tdn tai kha viing chSc trong nhan thirc ciia d^i bd phan phu huynh, ma cd thd d mdt khia canh nao dd, cho du ddu cd hanh vi xam hai tinh due vdi tre em nhung nam gidi cd thd dd dang dugc thdng cam hon so vdi nil: gidi. Nhiing ly giai dudi gdc do quydt dinh luan sinh hgc da tao ndn quyan luc cho nam gidi trong tinh due, vdi quan diam xuat phat tir su chu dgng khdng tha kiam soat dugc ciia bd phan sinh due va hdc mdn nam da gdp phan bien hd cho hanh vi tinh due cua minh, trong khi do tinh diic ddi vdi nir gidi chi mang muc dich sinh san (Khuat Thu Hdng va cac tac gia khac, 2009).
B^ng 1. H^ thong su- khAc Met ve m$t s6 dac diem gidi ce nam va n u Dac trung Nam Nir Tinh due Chu dpng Thu dpng
Bp ph^n sinh due TSn cdng, chii ddng Tiep nhan, thu dpng Trinh tiat Khdng quan tam Gia tri chinh ydu
Ngay trong ddi sdng hkng ngay, nhiing hinh tugng dugc sii dung dd chi va bd phan sinh due nam va nil cung bao ham ca ydu td quydn luc, la co sd cho hanh vi tin cdng vd mat tinh due ddi vdi nii gidi. Nhiing hinh tugng nhu "siing, dan" dugc sii dung dd md ta cho su chu dgng cua bd phan sinh due nam.
Ngugc lai, "budm, hoa" thudng dugc dung dd md ta cho su thu ddng cua bg phan sinh due nir. Bg phan sinh due nam ludn dugc mudng tugng nhu mdt vii Idii, mgt cdng cu xam chidm tinh due nu gidi. Nhiing ydu td nay khdng chi don thuSn cho thiy su thidu sdt khi nhan dien ddi tugng t4n cdng tre em ma qua dd nd cdn cho thky s\r tdn tgi tham can cd dd cua mgt khdng gian nang na dinh kien mang tinh chit bit binh dang gidi.
130 Nghien CLPU Gia dinh va 6 i 6 i . Quyen 30, so 2, tr. 124-135
Ciing theo each ly giai ciia trudng phai quyat dinh luan sinh hgc, neu nhu nhirng yau td sinh hgc da Iam cho nam gidi da dang dugc nhan dien la thu pham xam hai tinh due thi viec nhan dien nan nhSn cua xam hai tinh due cung tuong tu. Chinh su thu ddng ciia bd phan sinh due nvi da Iam cho mgt so phu huynh hinh dung rang chi cd tre em nu mdi cd thd trd thanh nan nhan cua cac vu xam hai. Didu dd ciing dd cho thay uy quydn cua cai ggi la bd phan sinh due nam.
H: Theo anh con trai cd khi ndo bj xdm hgi khdng a?
B: Khdng.
H: Tai sao Igi nhu vay?
D: (Ngdp ngirng, cudi)... Vi con trai khdc con gdi g.
H: Anh cd the noi ro han, khdc ve nhimg cdi gi?
D-Khdc vi ca the, ve bo phdn sinh hgc (Hzm, 1977).
He qua chinh cua nhung ky vgng vd nam tinh theo each tidp can kidn tao khien nhidu trudng hgp roi vao tinh trang khiing hoang quyen luc, phan Idn tap trung d bg phSn nam gidi yem thd trong xa hdi va hanh vi xam hai tinh due tre em ciing cd xuat phat didm tuong tir. (J mdt xa hdi nhu Viet Nam ndi chung, ngudi dan dng vd cimg ap luc vdi nhung ky vgng chinh phuc, kidm soat ddi tac cua minh. Nhieu nam gidi cam giac rang hg dang bi tude di quydn luc ciia minh trudc hdt la trong mat ngudi phu nii khi hg khdng kidm soat dugc tinh due ciia ngudi phu nii, dac biet noi nhiing ngudi dan dng kem vd vi thd kinh td - xa hdi. Vi vay, thdng qua hanh ddng xam hai tinh due tre em, nam gidi cd thd giai phdng dugc ap luc ciia minh, hg the hien dugc quyan luc kidm soat ddi phuong, nhan dugc sir phuc tiing ma dudng nhu hg khdng thd thuc hien dugc d cac mdi quan he ddng trang lira hay ndi each khac la ngudi nam gidi ydu thd hon cd the tim thay dugc mdt thu quydn luc ao nao dd khac noi ban than qua hanh vi tinh due vdi tre em (Tran Thi Cam Nhung, 2012).
d mgt khia canh khac, trong nhidu trudng hgp, nam gidi cdn dugc che day trong hanh vi xam hai tinh due ddi vdi tre em, nhit la nhirng ddi tuong la ngudi than h-ong gia dinh nhu cha rugt, cha dugng, hg bang... bdi ngudi nam gidi cd nhidu dac quyen hon d mdt xa hdi ma hg ludn dugc xem la guong mat dai dien. Khi ngudi dan dng trong gia dinh dugc dua ra xem xet thi coi nhu thd didn gia dinh ciing bi anh hudng, bdi xa bdi v i n cd cau "xiu chang thi hd ai"
Dd ciing la ly do ma viec cdng tac thu thap so lieu vd xam hai tinh due tre em trd ndn khd khan (UNICEF, 2010b). Khdng dimg lai d dd, trong xa hgi Viet Nam, dudng nhu cac vi tha quan h-gng ludn thudc ve nam gidi va ddng thdi
Nguyen Van Binh 131
nam giai phin 1cm dam nhiem vai tto kinh t6 ttong gia dinh, vi vay mSi khi bi xam hai, nhOng tre em ttong eae gia dinh eo hoan canh kinh tl kho khan bupc phai cam chiu. Nhiing vu viec xam hai tinh due vita qua cua nhieu cha dugng dugc dang tai tren cac phugng tien dai chung cho thiy mpt dac diim chung rang, hp lu6n lay vi the lam chong de de dpa nguoi vg hay con gai trong viec khai bao (Thanh Binh, 2018). Cu thi do la trucmg hop a Tra Vinh, do cha dugng la tru ept kinh te ehinh trong gia dinh, nguoi dan ong nay luon to ra quyen lire trong gia dmh bing each de dga, danh dap vg con, chuin bi sin dao de hii dga giet chet neu ai do khong nghe loi. Dieu nay khiln cho nguoi me khi CO nghi nga va phat hien con gai minh bi xam hai cung khong dam phan khang vi sg hi tan eong bat cit luc nao tir nguoi ch6ng (Dat Nhan, 2018). Hoac nhung truong hgp im hgi lang tieng vi su e de ve vi the va quyen luc cua nguoi chSng trong xa hpi (Nguyen Trieu Luat, 2018). Nhu vay, bing nhiing quySn lire cua minh c6 the la sir uy hiep ttong khong gian gia dinh hay van dung the lire trong xa hpi ma hg co, nam gigi eo the lam eho hanh vi xam hai cua minh tra nen de dung thir han.
4,2. Nhan dien ddi tif&ng/nan nhan xdm h^i tinh due: mgt su khdc biet trong nh^n thuc ve gid tri trinh tiet eiia tre em trai vd tre em gdi
Ttong xa hpi Viet Nam truyen thong, gia tri trinh tiet duang nhu nghieng nhieu hon ve phia nir giai. Tuy nhien, dieu nay vo tinh lai chinh la rao can lam eho nam gigi/tre em trai ttg nen thiet thoi hgn trugc nhirng dgng thai cua xam hai tinh due hien nay. Theo nhiing so lieu dugc bao cao bgi To chire Y te The giai ve sire khoe va bao lue nam 2002, co khoang 20% phu nil va 5-10% nam gioi da timg bi xam hai tinh due trong thoi tho iu (Trin Thi Cim Nhung, 2012). Dieu do cho thiy ty le tre em trai eo nguy eo bi xam hai tinh due cung rit dang ke. Khao sat ciia di tai cho thiy, tren thuc te, trong nhan thiic cua nguai dan, tre em trai rit it dugc nhan dien la d6i tuong cung can dugc bao ve truoe tinh ttang xam hai tinh due. Cu thi, co din 46% y kien lai cho thay nan nhan eiia vin dl nay chi co thi xay ra vol tre em gai, trong do, ty le nii phu huynh eo xu hucmg ding quan dilm vol nhan dinh tren cao gap han 2,5 lan so vdi nam phu huynh (66% so vai 22,6%). Cu the, khi trao dii voi phu huynh ve viec tte em trai ciing eo thi bi xam hai tinh due thi thucmg thiy hon hit do la nhimg bilu hien ngac nhien hoac phu nhan boi dii vai hg, tre em trai ehi co the ttd thanh dii ttrgng xam hai tinh due tre em gai khac. Nhin chung, phu huynh CO xu hugng nhie nho tre em trai khong dugc co hanh vi xam hai tinh due vai be gai, ehii khong phai giao due dl tre em ttai nhan thirc ring minh ciing co thi tra thanh nan nhan eua xam hai tinh due va cin phai bilt bao ve minh. Don cir
132 Nghien ci>u Gia dinh va Gim. Quyen 30, s6 2, tr. 124-135
trudng hgp cua chi H. (1987) ludn nhac nhd em trai cua minh, khi di choi voi ban gai khdng dugc cd hanh vi tinh due, bdi chi lo lang neu cd van dd do xay ra gia dmh chi se bi mdng vdn hoac em trai cd the phai chiu hinh phat bdi phap luat. Nhihig quan nidm nhu vay cho thay trd em trai van dugc xa hgi xem nhu ddi tugng chii ddng trong cac hanh vi tinh due.
Mgt didu kha quan frgng cd siic chi phdi manh me den su nhan dien cua ngudi dan va nan nhan ciia xam hai tinh due tre em ma khdng thd khdng nhac ddn dd la gia tri ciia trinh tidt. Sd di tre em trai khdng dugc xac dinh cd nguy CO trd thanh nan nhan ciia xam hai tinh due tre em, bdi nhiing bidu hien true tidp vd mat thuong tdn khdng dugc xem xet ddn dudi su chi phdi cua gia tri trinh tidt. Nhiing dii lieu trong cudc nghien ciiu cho thay ty Id ddng tinh vdi quan didm vin da xam hai tinh due chi dd lai hau qua cho tre em nu chiem ddn 83%, trong khi ty Id khdng ddng tinh vdi quan didm nay chi chidm 16%. Chi T.
(1973), trong cac chia se ciia minh, ludn cho thay miic do lo lang nghidm trgng ndu nhung diia chau gai cua chi roi vao trudng hgp bi xam hai, bdi chi cho rang con gai quan trgng nhat van la trinh tidt nan khi bi xam hai trd em gai se mat mat rat nhieu, ke ca ap luc bdi chinh khudn gia tri nay len gia dinh. Tuy nhidn, khi gia dinh rang xam hai tinh due se xay ra vdi con trai chi, chi khdng cho rang nd s6 xay ra va ndu cd di chang niia thi con trai ciing khdng mit di mgt cai gi ca. Dieu nay cho thay tre em trai khdng bi quy chup trong cai khung gia tri vd trinh tidt nhu tre em nir, va dd ciing la y kidn cua nhidu phu huynh khac khi cho rang 80% ndu tre em trai ddi dien vdi tinh hudng nay ciing se khdng bi anh hudng gi hoac neu cd thi ciing khdng dang kd.
Nhiing quan didm nhu thd vd trinh tidt cd thd dan ddn nhiing ling xu khac nhau ciia tre em gai va Ue em trai. Chia se eiia cac phu huynh tham gia nghian ciiu cung cho thiy tre em trai khi roi vao tinh trang bi xam hai tinh due ciing se bd qua va xem dd nhu la mdt chuyen binh thudng. Dd ed thd ndi la mdt su trinh didn theo cac dinh thiic danh cho nam gidi d mgt xa hdi ma tinh due d nam gidi dugc xem la thoai mai hon. Vi vay, phu huynh hinh dung ring tre em gai cam thay vd cimg uit lic khi bj xam hai cdn tre em trai thi khdng. Didu nay eho thiy trinh tidt la mdt pham trii an chiia diy quydn luc gay ap luc len nhiing tre em gai, ddng thdi khidn viec bao ve ddi vdi tre em trai bi bd qua.
4.3. Xdm hgi tinh due ddi vdi tre em gdi: hgu qud vd anh hiedng ciia cdc dink kien gidi
Xam hai tinh due dugc cho la gay tdn thuong nhidu hon d tre em ea' so vdi tre em trai la diau dl ly giai bdi nhiing ton thuong d tre em gai khdn
Nguyen Van Binh 133 chi dimg lai la nhiing tdn thuong cua mdt hanh vi xam hai tinh due d hien tai, ma sau dd la nhiing ap luc ddn tir hang loat cac chuin muc gidi khac ching han nhu nhung dinh kidn vd hinh anh ciia nhiing ba me don than khdng cd chdng. Vi vay, dii mudn du khdng, nhidu trudng hgp cd thai ngoai y mudn gia dinh phai giir lai va chd dgi mgt cugc hdn nhan tir ddi phuong mdt each thu ddng hoac la bdi thudng trong ndi bd lang xa, gia dinh (UNICEF, 2010a).
Cd hai trudng hap, thi du nhu: mdt Id nhimg ngudi d ndng thdn viing sau vitng xa, nhihig dua tre tit 15 trd len thi ngudi ta cho Idy chong [...J Cdn hdu qud cua cdi thai it cd ngudi di phd Idm vi da phdn ngudi ta cu di rdi chd cho con be do vdn sanh con den khi ndo nd trudng thdnh hay mdn hgn til ciia ngudi ddn dng nay thi ngudi ta se tdc hap, dugc thi ngudi ta se tdc hap, khdng duac thi ngudi ddn dng se khong lay ddu, tgi ngudi ta da trd cdi gid la d tu rdi, ngudi ta ra rdi thi nhihig ngudi ndo thuang con ngudi ta mdi tien hanh tdi hdn nhdn thdi Cdi chuyen ngudi phu nir mang thai thi chiu mgi gdnh ndng, chiu mgi ldi ddm tieu trong du ludn (Nam, 1977).
Khdng nhiing vay, khi cac vu vide xam hai tinh due xay ra, nhiing diia tre da gap nhidu thuong tdn ca ve mat the chat Ian tinh than, ddng thdi tre em gai lai ludn phai tu soi xet minh, didu nay cang lam tram trgng hon niia nhiing chan thuong vd mat tinh than, tham chi dan den nhiing hanh ddng lam thuong hai chinh ban than tre hoac cd thd tu tii.
Ndi ve ca the, nd thudng hay ngdm minh, theo chii biet, chd coi Imo coi mang nhieu chu thudng thdy Id be gdi khi md bi thudng hay sa set, nd thudng ngdm minh, nhirng bieu hien ngudi me nhin thdy nhu la nd tu soi xet... ciia nd de coi nd cd bi cdi gi hay khdng (Nam, 1977).
Nhiing each ling xii dugc hinh dung trong nhan thiic cua ngudi dan vd mgt ngudi phu nii bi xam hai tinh due khi cdn la mgt diia tre cho thiy phin nao su ydm tha cua minh khi ddi mat vdi cac chuan muc van hda - xa hdi. Mac du hanh vi la do ngudi dan dng gay ra, nhung trong tam thiic tdi ldi lai thudc vd ngudi phu nii. Mdt nam phu huynh hinh dung vd mdt hinh anh "Ngudi phu nu manh me Idm, bdn linh Idm mdi ddm noi ve qud khu bi xdm hgi cua minh vdi chdng, cdn khdng phdi tu dm Idy sudt ddi mot minh, mac cdm mot minh.,. gidt minh khi chdng dung din " (Nam, 1977). Dd la nguydn nhan nhidu trudng hgp xam hai khdng dugc khai bao, xii ly va nhu c i u thidt lap cac phidn tda kin cua nhidu phu huynh. Ngugc lai, cac bac phu huynh cho ring mac du khdng phai chiu nhiing tdn thuang vd tinh t h i n lian quan ddn khia canh trinh tidt, tre em trai bi xam hai tinh due cung gap nhirng v i n dd vd gdc nhm, vd nhan thiic trong cugc sdng tinh due sau nay.
134 Nghien CLFU Gia dinh va Giai. Quyen 30, so 2, tr. 124-135
5. Ket luan
Tdm lai, tre em dii la trai hay gai cung la nhung ddi tugng cin dugc su quan tam dac biet trong qua trinh hinh thanh va phat tridn nhan each, nhat la trudc bdi canh su an toan bj de dga bdi cac hanh vi xam hai tinh due. Viec nhan dien dugc su chi phdi ciia nhung didn ngdn vd gidi va tinh due se giup ban chd dugc tinh trang khat khe hon ddi vdi nu gidi va it thira nhan xam hai tinh due d tre em trai, giup tre em gai va tre em trai dugc bao ve mdt each day du hon va lam giam miic do nghiem trgng khi xam hai tinh due xay ra. Cudi ciing, muc tidu bao vd tre em mgt each toan dien, nhiing bidn phap nham giam thidu nhung he qua cua cac vu xam hai tinh due tre em va nhiau phong trao khac niia se khd di den thanh cdng nhu mong dgi ndu van cdn cac dinh kidn gidi ve tinh due va trinh tiat.
Tai lieu trich dan
Australian AID & World Vision. 2013. Tai lieu Phdng ngira xam hai tinh due tre em (tai lieu danh cho tre em).
Bd Lao dpng- Thucmg binh va Xa hdi. 2016. Tang cudng phong ngira va giam thieu tinh trang tre em bi xam hai tinh due.
http://www.molisa.gov.vn/Pages/tinmc/chitiet.aspx?tintucID=24520.
Bg Tu phap. 2016. Luat Bao ve, cham sdc va giao due tre em.
http://wwv.'.moj.gov.vn/vbpq/ListsA^n%20bn%20php%20IutA^iew_Detail.
aspx?ItemID-19497.
Dat Nhan. 2018. Xam bai tinh due tre em-ndi dau con mai.
http://congantravinh.gov.vn/ch6/1021-Xam-hai-tinh-duc-tre-em--noi-dau-con- mai.btml.
Doan Thi Ngpc. 2019. Gender Talk 3: La chin thep cho tre em bi xam hai tinh due. https://news.hoasen.edu.vn/vi/tin-hoa-sen/gender-taIk-3-la-chan-thep-cho- tre-em-bi-xam-bai-tinh-duc-535l.html.
KJiuit Thu Hdng, Le Bach Duong, Nguydn Ngpc Hudng. 2009. Tmh due trong xd hdi Viet Nam duang dgi: Chuyen de diia md kho noi. Nxb. Tri Thiic, Ha Ndi Lee Mew. 2017. Con sd dang bao ddng ve xam hai tinh due tre em tai Viet Nam
https://zingnews.vn/con-so-dang-bao-dong-ve-xam-hai-tinh-duc-tre-em-tai- viet-nam-post7283 5 6 .html.
Nguyen Thi Thu Nguyet. 2007. Vdn di hon nhan - gia dinh vd tre em qua gdc nhin bdo chi. Nxb. Khoa hpc xa hgi. Ha Npi.
Nguyin Trieu Luat. 2018. "Xam bai tinh due tre em - Thuc trang va giai nh' "
https://tapchitoaan.vn/bai-viet/phap~luat/xam-hai-tinh-duc-tre-em-thuc-tra ^ va-giai-phap.
Nguyen Van Binh 135 Nguyan Van Binh. 2017. "Xam hai tinh due tre em: Nhung rao can vd kien thirc va
dinh kidn gidi (nghian cim tnidng hgp phudng Lai Thieu, thi xa Thuan An, tinh Binh Duong)". Tgp chi Khoa hgc xd hdi Thdnh phd Ho Chi Minh sd 10 (230), tr. 36-50.
Nguyen Van Doan. 2006. "Nhung anb budng cua te nan xa hdi ddn tre dudng phd". Trong sach Tre em - gia dinh - xa hgi, Mai Huynh Nam (chii bidn). Nxb.
Chinh fri Qudc gia, tr. 262-272.
Nhat Huy. 2014. "Nang cao nhan thirc trong phdng tranh xam hai tre em".
http://tiengchuong.vn/Trao-doi-gop-y/Nang-cao-nhan-thuc-h-ong-pbongchong- xam-hai-tre-em/10638.vgp.
Niezen, Ronald. 2018. "Power, Xnthropological Approaches to". In: The International Encyclopedia of Anthropology, Hilary Callan, ed.
https://www.researchgate.net/pubIication/319024439_Power_anthropological_
approachesto.
Quy Nhi ddng Lien Hiep Qudc (UNICEF). 2010a. Bdo cdo Phdn tich tinh hinh tre em Dien Bien ndm 2010.
Quy Nhi ddng Lidn Hiep Qudc (UNICEF). 2010b. Bdo cdo phdn tich tinh hinh tre em tgi Viet Nam nam 2010.
Tin Thai. 2018. "Vu be gai bj dam d dan ddn tu tir d Ca Mau: Y an so tham 7 nam til giam ddi vdi dng hang xdm". http://www.sggp.org.vn/vu-be-gai-bi-dam-o- dan-den-tu-tu-o-ca-mau-y-an-so-tham-7-nam-tu-giam-doi-voi-ong-hang-xom- 521687.htmi.
Thanh Binh. 2018. Vu cha dugng xam hai con rieng: Chi each nhau tim vai man vg khdng hd bidt. http://wv™'.doisongphapluat.com/tin-tuc/cha-duong-xam- hai-con-rieng-chi-cach-nhau-tam-vai-man-vo-khong-he-biet-a223717.html.
Trin Thi Cim Nhung. 2012. "Mdt sd each tidp can nghian ciiu xam hai tinh due tre em qua cac nghian ciiu nude ngoai". Tgp chi Nghien ciru Gia dinh vd Gidi, sd 6, tr. 48-58.
Trinh Hda Binh. 2005. "Su hidu biat giua gia dinh va tre em ve vin da quygn tre em hien nay (qua cudc didu tra kidn thuc, thai do va hanh vi ciia cdng ddng vd quydn Ue em 2004-2005)". Tgp chiXd hdi hoc, sd 4, tr. 37-45.