TÌM HI U TH PHÁP PHÁT TRI N ÂM NH C PH C I U QUA PRELUDE FUGA S 1 T P 1 BÌNH QUÂN LU T C A J S BACH
Ph m V n H
Khoa Giáo d c Ti u h c và M m non Email: [email protected] Ngày nh n bài: 21/01/2021
Ngày PB ánh giá: 31/3/2021 Ngày duy t ng: 09/4/2021
T M T T Trong s phong phú và sinh ng c a th gi i m nh c, ngh thu t m nh c ph c i u kh ng ch chi m m t ph n h t s c quan tr ng, là m t trong nh ng chu n m c v n ng l c th c hành ngh thu t c a các ngh s c ng nh tr ng phái m nh c trong quá kh , mà còn là ng l c phát tri n c a m nh c ng i. Tuy nhi n Vi t Nam, khái ni m c th v m nh c ph c i u còn khá xa l i v i c ng chúng. giúp b n c ph n nào hi u rõ v th lo i m nh c này, chúng t i xin c c ng các b n t m hi u v tác ph m Prelude fuga s 1 gi ng tr ng - t p 1, B nh qu n lu t c a nh c s J.S.Bach.
khóa: Th pháp phát tri n m nh c ph c i u. Prelude fuga c a Bach UNDERSTANDING TECHNIQUES OF DEVELOPING POL PHONIC MUSIC IN PRELUDE FUGUE No 1 -VOLUME 1,
WELL TEMPERATURE CLAVIR- J.S.BACH
ABSTRACT In the rich and vibrant world of music, the art of polyphonic music not only occupies a very important part, which is one of the standards of artistic practice capacity of artists as well as schools of music in the past, but also the motivation of contemporary music. However in Vietnam, the speci c concept of polyphonic music is still rather foreign to the public. In order to have enough understanding of this music genre, let us learn about the work of Prelude fuga No. 1 in C major voice - volume 1, Well Temperature Clavir of J.S.Bach.
Keywords: Techniques of developing polyphonic music, Prelude fuga of Bach.
1. Âm nh c ph c u (ANP )
Ph c i ulà thu t ng dành ch m t trong nh ng cách c u t o ph c t p nh t c a m nh c nhi u bè. y là ki u tác ph m có t 2 n 4 bè, m i bè u phát tri n và có tính ch t c l p.
- ANP h nh thành ch u u t th k X XI, b t ngu n t các th lo i m nh c nhi u bè d n gian nh : d n ca, h p x ng kh ng ph n m, nh c m cho hát Ngu n g c ó chính là m t nh n
t quy t nh cho tính ch t hi n th c c a ANP , t ó th lo i này có vai trò to l n trong ngh thu t m nh c. Giai o n u, nh ng th lo i ANP là nh ng bài hát 2 bè có t th i Trung c và nhà th Thi n Chúa giáo là nh ng n i u ti n phát tri n ANP d n gian thành m nh c chuy n nghi p. H d ng ANP ph c v trong vi c truy n o.
- n th k XIV, b t u th i k Ph c
h ng trong l ch s ch u u, b n c nh s phát tri n m nh c d n gian và m nh c th t c, m nh c c a nhà th Thi n Chúa giáo c ng có nh ng chuy n bi n l n.
ph h p v i trào l u m i, các nh c s c a nhà th t o n n nh ng h nh th c, th pháp phát tri n m nh c m i g n v i qu n chúng nh n d n lao ng. ANP th i k này c g i là“Ph c i u l i vi t nghi m kh c (P NK)” v ch y u ph c v cho m c ích tín ng ng, v i n i dung chính là ca ng i các v thánh, nh ng tri t l cao si u c a nhà th Do v y, tác ph m ph i tu n theo nh ng quy t c h t s c nghi m ng t trong k t c u giai i u c ng nh s k t h p nh ng giai i u v i nhau.
- Cu i TK XVI u TK XVII, do nh ng bi n ng trong i s ng chính tr x h i ch u u d n n s suy gi m c tin c a con ng i i v i o thi n chúa, t ó nh h ng c a nhà th tr n l nh v c v n hóa, ngh thu t kh ng còn c nh tr c.
y chính là i u ki n cho ngh thu t có c s phát tri n t do, t nhi n, h ng t i th hi u c a nhi u t ng l p c d n trong x h i. Theo xu h ng phát tri n ó m nh c ph c i u c ng ph i chuy n i theo nh ng nguy n t c m i, b xa nh ng quy nh nghi m ng t c a tr c ó, h nh thành l n dòng ngh thu t ph c i u t do (P TD).
P TD k th a r t nhi u th pháp, k thu t c a(P NK) t o ra ti n cho các h nh th c m nh c sau này. Tuy nhi n, cho n nay P TD có nhi u thay i c b n.
N u nh (P NK) ch y u vi t cho thanh nh c th P TD ch y u vi t cho khí nh c.
Ng i phát tri n m nh c ph c i u n nh cao chính là nh c s J.S.Bach.
2. Nh c s Johann Sebast an Bach Nh c s J.S. Bach 1685-1750, sinh ra Aydenac m t th tr n nh c a n c c,
ng c coi là m t trong nh ng ngh s v i nh t c a nh n lo i v i nh ng c ng hi n quan tr ng v nhi u ph ng di n nh sáng tác, bi u di n, s ph m và c bi t là l lu n m nh c. l nh v c l lu n, m t óng góp l n cho s phát tri n m nh c c a nh n lo i c a ng ó là hai t p “B nh qu n lu t1”. Th i b y gi , các lo i àn phím nh Organ và Clevecin c x y d ng theo h th ng m thanh tuy t i. H th ng này chia m t cung ra làm 9 coma2, trong ó t m d i n m th ng c a nó là 5 coma t m tr n xu ng n m giáng c a nó là 5 coma.
Nh v y th ng cao h n r giáng 1 coma.
T l lu n này, nh ng nh c khí s d ng bàn phím ph i thi t k nhi u t ng phím, có t ng là bàn phím c a các m nguy n và m th ng, có t ng là bàn phím c a các m nguy n và m giáng c ng có thi t k ki u àn phím có hai hàng phím en dành cho d u th ng và d u giáng, nh v y nh ng tác ph m có nhi u d u hóa s g y kh ng ít khó kh n cho ngh s bi u di n. Th y c s ch nh l ch cao c a m giáng và m th ng gi a 2 b c c b n là kh ng áng k , Bach có t ng h p nh t chúng thành 1 m, chia 1 cung thành 2 n a cung b ng nhau và chia 1 qu ng tám ra thành 12 ph n b ng nhau, g i là h th ng m thanh b nh qu n. Ý t ng c a Bach nh n c s tán ng c a m t nhà V t l m thanh ng i Ý th i b y gi - Bartolomeo Cristofori di Franccesco (1655 - 1731) và y c ng chính là ng i c i ti n c y àn Clavecin thành nguy n m u àn piano hi n nay (Clavecin de forte piano).
1 Nguy n t n g i c a tác ph m là: “
”t m d ch “Nh ng sáng tác cho àn clavecin theo lu t b nh qu n nghe v n t t”
2 Coma- n v nh nh t, d ng o cao c a m thanh các n c Ch u u tr c th k 17. Nguy n Xinh - Nguy n Th Nhung - L ch s m nh c th gi i t p 1.
3. C u tr c c a tác ph m b nh qu n lu t ch ng minh cho lu n thuy t c a m nh, J.S.Bach sáng tác ra 2 t p tác ph m t t n là “B nh qu n lu t”, m i t p bao g m 24 c p Prelude và Fuga, tr nh bày theo th t i u th c tr ng, th , theo các b c cromatic t n xi. ( tr ng
th th ng tr ng th ng th r tr ng r th ... xi tr ng và xi th ). Nh v y các tác ph m s l n l t qua t t c các
i u th c t kh ng n 7 d u hóa - y th c s là vi c kh ng t ng i v i vi c tr nh bày tác ph m tr n bàn phím àn organ ho c clavi, s d ng h th ng m thanh tuy t i tr c ó. Kh ng ch là nh ng tác ph m mang tính bi u tr ng cho s thu n l i c a nh c khí, các prelude và fuga trong B nh qu n lu t còn là nh ng tuy t tác v i nh ng giá tr ngh thu t cao.
4. Prelude Fuga s 1 n Cdur 4.1. Prelude
Cho n th i c a Bach, prelude là h nh th c m nh c kh ng ng c l p, nó th ng là ph n m u cho nh ng th loai m nh c l n nh t khúc. vai trò này các prelude có ch c n ng kh i ng v c n ng cho nh c c ng nhi u h n là m t tác ph m ngh thu t v v y nét i n h nh cho các prelude chính là vi c tri n khai các h p m d ng r i ho c ch ng, ngoài ra m nh c có th là nét giai i u ch y cách b c, li n b c nh p nhanh, kh ng ho c ít h nh t ng m nh c c th . Theo àoTr ngT (1984), Prelude - prelude - Introduction... là khúc nh c d o u cho m t tác ph m m nh c, tuy theo c u trúc c a tác ph m ó dài hay ng n th ph n prelude s có t l t ng ng, d ng th c n gi n nh t ph n d o u có khi ch là vài h p m có m c ích t o cho ng i hát có s chu n b v cao c a tác ph m. Sau này, t i
tr ng phái m nh c L ng m n, th nh c s F. Chopin coi prelude nh m t tác ph m
c l p. Trong B nh qu n lu t, các prelude u có c u trúc h nh th c, s hòa thanh hoàn ch nh, th m chí còn có th có h nh t ng m nh c. Trong b n prelude Fuga s 1, ph n prelude c vi t gi ng tr ng (Cdur - gi ng chính), nh p C, nh p
v a ph i (Moderato). Prelude có khu n kh 35 nh p.
Có th nói g n nh toàn b 35 nh p tác gi ch s d ng th ng nh t 1 m h nh hoàn ch nh trong n a nh p u ti n, l i phát tri n m nh c nh v y c g i là th pháp m h nh hóa hòa m. V y toàn b ph n prelude
là s nh c l i t i g n 70 l n m h nh này, xét v ph ng di n l thuy t v i ki u phát tri n nh v y r t khó có th tránh c s nhàm chán. Nh ng tr n th c t b n nh c l i mang n cho ng i nghe s c h p d n r t c áo, s khéo léo trong l i phát tri n m nh c c a Bach chính là th pháp hòa thanh. Ta có th quan sát s hòa thanh c a prelude qua s sau:
Qua s t ng th ta có th th y c c u trúc 3 ph n: tr nh bày (1-8) phát tri n (9-24) và ph n tái hi n - k t (25-35) t ng i rõ ràng. ph n tr nh bày, 4 nh p u là m t vòng hòa thanh y (T-SII - D7- T) 4 nh p ti p theo b c u xu t hi n s ly i u g n nh ng v n k t thúc hòa thanh ch (Cdur). Ph n phát tri n c ng chia thành 2 giai o n, giai o n th nh t (9-19) là hi n t ng ly i u li n t c qua gi ng sol
Thoáng qua, ph n prelude này kh ng s d ng ng n ng m nh c ph c i u nh ng nghe k chúng ta s nh n th y y là m t d ng m nh c nhi u bè, ó nh ng nét giai i u c t o thành b i nh ng
m xu t hi n vào m t th i i m nh t nh tr ng chu k c a m h nh ch o. K t c u ó h nh thành l n ki u m nh c nhi u bè, kh ng ph c i u mà song song v i nhau b ng nh ng qu ng thu n, r t c tr ng c a tr ng (D) gi ng r th (sII) sau ó qua
h p m ch o 1 và các h p m ngh ch nhóm h át r i vào vòng k t c a giai o n th nh t. Giai o n th 2 (20-25), th m m t b c ly i u sang pha tr ng (S), sau ó là các h p m ngh ch thu c c ng n ng át kép (DDVII7) h p m b y d n (DVII2) h p m b y át (D7 ). Ph n tái hi n và k t là các nh p còn l i, hòa thanh n nh trong xu h ng v k t v i các h p m K64- D7...
K64- D7...S - K64- D7- T.
S hòa thanh tr n y th c s r t hi m th y trong th i c a Bach và khái ni m hòa thanh c ng n ng giai o n này c ng ch a th c s rõ ràng, theo Th Vinh
- Nguy n Th Nhung (1985): “m t trong nh ng thành t u c a tr ng phái C i n Vi n là s phát tri n n nh cao c a s t ng k t c ng n ng hòa thanh TSDT, c ng n ng kép, chuy n i u, chuy n gi ng...”.
Tuy nhi n qua ví d tr n y chúng ta có th th y tr c ó m t n a th k J.S.Bach s d ng r t táo b o và thành c ng nh ng hòa thanh ó, t o n n s c h p d n cho tác ph m m nh c. Khi s hóa hòa thanh c a prelude, chúng t i c ghi thành 2 ki u: dòng tr n ghi theo khái ni m hòa thanh c ng n ng (c a tr ng phái C i n Vi n), dòng d i ghi theo t n hòa thanh c th t i b ng 1.
B ng 1 S hòa thanh Prelude 1 5
CN T SII D7 T TsVI DD2 D6
H.T Cdur dmoll G7 Cdur a moll D7 Gdur
9 13
T T DD7 D DVII43- - sII6 DVII43
Cdur Cdur D7 Gdur C dim43 dmoll6 bdim43
17 19 21
T6 DD2 SII7 D7 T D7- -S
C dur6 F2 Dm7 G7 Cdur C7 F dur
25
DDVII7 DVII2 D7 K64 D7 D7 DDVII2
F dim7 bdim2 G7 C64 G7 G7 F dim2
29 33
K64 D7 D7 D7- -S D7 T
C64 G7 G7 C7 Fdur G7 Cdur
h p x ng giáo ng ng th i. C m nh n s u s c v k t c u và tính ch t m nh c c a prelude này, vào n m 1859 nh c s ng i Pháp Charles Gounod (1818- 1893) phát tri n th m m t nét giai i u ki u bè tòng v i ph n l i ca ng i c M Maria ng trinh (trong tín ng ng Thi n Chúa giáo), t t n là tác ph m Ave Maria b t h , sau ó nhi u ngh s chuy n so n cho violon ho c piccolo di n t u c ng àn piano.
4.2. Fuga
M c d là th i i c a m nh c ph c i u nh ng các nh c s ng th i c ng kh ng dành nhi u t m s c cho Fuga.
y c ng là m t h nh th c m nh c ít khi ng c l p, th ng là m t ph n trong các t khúc m nh c. c i m i n h nh c a fuga là s ph c t p c a th ph c i u nhi u bè (3 ho c 4 bè), r t ch t ch v nh ng nguy n t c x y d ng ch và phát tri n, y c ng chính là m t trong nh ng d ng c a Bach khi ch n th lo i này minh ch ng cho tính u vi t c a bàn phím clavecin theo h th ng m thanh b nh qu n. Fuga, theo ào Tr ng T (1984) là: “M t th nh c, c u trúc ch t ch , g m nhi u bè vi t theo phong cách và th pháp i v , tr n nguy n t c m ph ng”. C u trúc fuga c a Bach c ng g m 3 ph n, ph n tr nh bày là s tr n thu tch y các 1 bè (in voice) nào ó, nh ng l n xu t hi n k ti p ch
ó c di chuy n t i các bè còn l i và th ng nh t t n g i là các áp . Trong ph n tr nh bày, m b o tính n nh th các áp th ng gi ng có quan h g n v i ch , th ng là D, i khi là S, áp k t thúc c a ph n tr nh bày l i là hòa thanh ch . Ch trong Fuga bao gi c ng xu t hi n c l p, nh ng
khi chuy n n v trí c a áp 1 2 3, c ng là lúc các bè còn l i xu t hi n th m nh ng nét giai i u i song song v i áp , chúng c g i là các i , v y là khi xu t hi n áp 3 (trong fuga 4 bè) c ng là lúc y 4 bè song song.
T t các các bè song song u ph i m b o úng nh ng nguy n t c phát tri n c a nh c ph c i u: th nh t, kh ng có s ng nh t v ti t t u, th hai, kh ng có qu ng ngh ch phách m nh ( i v i t t c các c p bè), th ba, qu ng ngh ch nh ng th i i m khác ph i c gi i quy t theo úng quy nh.
A
Ph n tr nh bày c a Fuga s 1, ch b t u t bè alto (A), phát tri n t n t 1 (c1), nh p v a ph i, kéo dài 1,5 nh p 4/4. tính ch t m nh c m nh m , ng b . Th i i m ch m d t c a ch c ng là b t u c a giai i u i (ph n giai i u i song song v i áp 1), x y d ng i là ph n vi c khó nh t c a nh c ph c i u, nh t là ph c i u m ph ng nhi u bè. Trong các fuga c a Bach, th ng th y s linh ho t c a các d ng i c nh và kh ng c nh.
i c nh có th c coi nh ch th 2 trong tác ph m v s nh c l i nhi u l n (t tr n 3 l n) có bi n d ng, do c i m ó i ít nhi u c ng t o n n tính th ng nh t và có h nh t ng m nh c nh t nh. Trong tác ph m này tác gi s d ng c 2 d ng. D là i nào th khi i song song v i các bè khác th c ng ph i m b o nh ng nguy n t c
i v v i các bè còn l i. áp này ch c m ph ng tr n bè soprano (S), gi ng sol tr ng, cao h n qu ng n m úng:
Ví d : áp 3 (B)
i 1 (S) i 2
(A) và i 3 (T)
S.
A.
T.
B
Ví d : áp 1 (S) và i (A)
S.
A.
áp 2, ch c m phòng bè teno, th p h n ch qu ng 4 úng, gi ng sol tr ng. Lúc này chúng ta th y i th nh t c ng c nh c l i d ng ph n g ng tr n bè soprano (S), ng th i tr n bè alto c ng xu t hi n i th 2
Ví d : áp 2 (T) i 1 (S) i 2 (A)
S.
A.
T.
áp th 3, ch c m ph ng bè bass (B), th p h n ch qu ng tám úng (gi ng tr ng), lúc này i 1 ch còn m nh t tr n bè S, 2 còn l i (A-T) nh ng i v i ch t li u hoàn toàn m i.
V i nh ng nguy n t c nh v y, ph n phát tri n c a fuga là s m ph ng c a ch
, i nh ng gi ng có quan h xa h n trong h th ng hòa thanh c ng n ng c p 1, ngoài các gi ng ch , át, nh ph n tr nh bày, chúng ta còn có th th y có áp b c II (r tr ng - nh p 10), b c III (mi th - nh p 12 17 19 20), b c VI (la th - nhip 17 19), cá bi t là b c VII (si gi m- nh p 21).
B n c nh ó, trong quá tr nh phát tri n chúng ta còn th y hi n t ng các áp xu t hi n ngay trong quá tr nh di n ra c a
áp tr c ó 1 , y c g i là th pháp d n ch , quá tr nh ó 2 ho c nhi u
áp c phát tri n song song các gi ng khác nhau nh ng kh ng xu t phát c ng th i i m. áp d ng c th pháp ó ch c ng nh th i i m xu t phát c a chúng ph i c tính toán r t c n th n.
Trong ph n phát tri n này chúng ta có th g p áp gi ng sol (bè T), xu t phát mu n h n áp gi ng (bè S) 1 phách ( nh p 7) hi n t ng t ng t còn th y các
nh p 10, 19, 20 áp xu t phát cách nhau 3 phách ( nh p 20-21) cách nhau 4 phách ( nh p 14-15) cách nhau 2 phách ( nh p 24). Trong toàn b quá tr nh k tr n các i v n ph i lu n có m t, xen vào gi a các áp m b o s li n t c c a các bè kh ng b gián o n. Ph n tái hi n - k t c a fuga ph i m b o 2 b ph n, b ph n tái hi n c ánh d u b ng nh ng áp
gi ng ch ho c át nh m t o n n s n nh v hòa thanh cho tác ph m, trong tác ph m này ta th y áp c nh c l i gi ng ch tr n bè teno, sau ó 1 phách l i m ph ng b c IV. B ph n còn l i là ph n k t c a fuga, t o tính n nh c n thi t t d i l n tr n các bè l n l t d ng l i các
m n nh ng n dài, tính ph c i u ch còn c p bè tr n và hòa vào h p m k t gi ng
tr ng.
Giá tr c a m t tác ph m m nh c nói chung c kh ng nh b ng ngh a c a n i dung l i ca (n u là tác ph m thanh nh c) ho c nh ng h nh t ng ngh thu t (n u là tác ph m khí nh c) c ng v i s
h p d n c a m i u. S h p d n ó là s k t h p hài hòa an xen gi a màu s c hòa thanh thu n - ngh ch t ng ph n. i v i m nh c t th i C i n Vi n tr v tr c, s hài hòa, thu n tai, c coi là m t ti u chí kh ng nh giá tr th m m . t c ti u chí ó i v i nh ng tác ph m có k t c u ph c t p nh fuga th c s là i u v c ng khó khi nh ng qu ng, h p m ho c nh ng ch ng m ngh ch c h nh thành m t cách hoàn toàn ng u nhi n gi a các tuy n giai i u khác nhau.
Nh ng t nh hu ng ó c tác gi gi i quy t m t cách h t s c h p l mà kh ng vi ph m nh ng nguy n t c c ng nh c c a m nh c ph c i u c ng nh nh h ng t i h nh t ng ngh thu t c a tác ph m.
Do ó, thành c ng B nh qu n lu t trong ó có tác ph m Prelude fuga s 1 kh ng ch là minh ch ng th c ti n cho m lu t b nh qu n, mà nh ng tác ph m này còn là giáo khoa cho ph ng th c sáng tác c a
m nh c ph c i u sau này.
5. K t lu n à k n ngh
Nh tr n chúng t i tr nh bày, vai trò c a m nh c ph c i u trong th gi i m nh c là v c ng to l n, tuy nhi n trong xu th phát tri n chung c a v n hóa x h i Vi t Nam, kh ng ít nh ng giá tr ngh thu t kinh i n c trong n c và th gi i ch a có c h i n v i c ng chúng th nhanh chóng b m t th ph n trong t m th c c a c ng chúng. X h i ngày nay, nh p s ng hi n i khi n cho qu th i gian c a con ng i nh ngày càng ng n
l i, n u kh ng có nh ng ph ng th c giáo d c, tuy n truy n ph h p th nh ng giá tr ngh thu t c ng nhi u tri th c v n hóa kinh i n khác s l n h i m t i. Nh c ph c i u là m t trong nh ng lo i h nh ngh thu t c bi t òi h i c ng chúng c ng c n c trang b nh ng ki n th c, k n ng nh t nh m i có th hi u và y u thích. Trong h th ng giáo d c qu c d n c a chúng ta hi n và ang có nh ng ch ng tr nh giáo d c m nh c ph th ng trong các c p h c Ti u h c và Trung h c c s , nh ng ch ng tr nh ó và ang áp
ng c y u c u giáo d c th m m m nh c ph th ng cho h c sinh. Tuy nhi n, trong xu th phát tri n chung c a x h i nh hi n nay, cho phép chúng ta h ng t i nh ng y u c u cao h n ó là c p nh t vào nh ng ch ng tr nh ó nh ng tri th c m nh c kinh i n c a trong n c và th gi i trong ó có m nh c ph c i u.
TÀI LI U THAM KH O
1. Ph m Tú H ng (1991),Ph c i u nghi m kh c, Nxb Nh c vi n Hà N i
2. L Tr ng H ng (d ch) (1963), Giáo khoa hòa m, Nxb V n hóa ngh thu t Hà N i
3. ào Tr ng T (1984),Thu t Ng m nh c, Nxb V n Hóa.
4.Th Vinh, Nguy n Th Nhung (1985),L ch s m nh c th gi i, Nxb Nh c Vi n Hà N i
5. b (1965),
, b
.
