• ;ị\ <<<..'
TỤ QLÁN DỊ A PHƯƠNG Ở CỌNG HÒA PHÁP VÀ HÀM Ý CHO VIỆT N AM
TS. \ ì VAX TÍXir
Tóm tăt: Địa phươngỉrong pháp luợt cùa nhiêunướcchính là các vùng,các khu vực được đội trong mối quan hệ với trung ươngx\ Địaphương ớ Pháp hao gôm vùng, tình,xã, các lãnh thổ hài ngoại;ỡ Việt'Nam gồm tỉnh, huyện, xà,dơn vị hành chỉnh-kinh tế đặcbiệt. Tự quàn địa phương là việc dfa phương được tự quyêĩ định các côngviệc thuộc phạm vi thám quyên cùa địa phương mình. Ván dè phân quyên, phân cáp đè địa phương dược tự quyêỉ, tự chịu trách nhiệm là xu thế phố biếncùanền quàn trị quốcgia hiện đại. Ớ Việt Nam, báng hình thức tô chức nhànước theồ câutrúcđơnnhátcùngvới yêu cáu đám bảo sựlãnhđạocủa Đàng, việc trao quyền tự chú, tự chịutrách nhiệm chochínhquyên dịa phương đang lámộtbài toán khó.
Trao cho địa phương quyền tự quân như thểnào, làm thế nào đẽ dịa phương không lợi dụng quyển tự quản đê biên thành một “sứ quàn" làcác vấn để đang dượcdặtravàcâncác giãi pháp phùhợp. Việc tham khao, chọn lọc vàtiêp thu kinh nghiệm từ cúcquốcgia khác trong
lĩnh vực nàylà điểu rat can thiềt. Bài vìêl giới thiệu một sô nội dung về thiêt chê “địaphương tự quàn ”cuaCụng hỏa Pháp vàmột sô gợi ý cho ViệtNam.Bờivi, lịch sữ đã tạo cho hainước nhiều nét tương đóng về phân chialãnh thỏ cũngnhưtồ chức chinh quyên địa phương.
Từ khốa: chinh quyển dịaphương; phân cap, phânquyên; tự quàn địaphương
Cơ sở pháp lý cùa chế độ tự quản địa phương ờ Cộng hòa Pháp
• Chế độtự quản của cácđịa phương ở Cộng hòaPhápđược quy định trong Hiến pháp, sau đó được cụ thể hỏa trong các vănbàn luật.
- Chế độ tự quản địa phương trong Hiến pháp nấmỉ958
Cơ chẽtự quànđịa phương trước đây được quy định trongĐiều 87 cứa Hiển pháp năm 1946, sau đó dược quy định Ịại trong các Điểu 34 tiết
13 và Diều 72 tiết 3 của Hiển pháp nãm 1958.
Điều 34 tiết 13 Hiến pháp năm í 958 quy
Khoa hoc chính trị;- Số 10/2020
định: "luậtxác định các nguyên ĩăc cơbàn vê [...]vấn đê tự quàn cùa địa phương, vẻthám quyển của địa phương và các nguồn lực cua địa phương". Như vậy. chi các văn bản luật, chứ không phải các vãn bán dưới luật, mới được đưara quy định vêcácđiồu kiện liênquan đén tự quản cùa địa phương.
Cơ ché tựquàn đâm bào khônggian nhất định đếcác địa phương tự do hành động.Dồng thời, cư chế này luôn được các chính quyền địa phương viện dẫnđểkhiếu nại các văn ban luật bl cho là VI phạm quyền tự quàn cùa địa phương. Điều 72 tiết 3 Hiến pháp năm 1958 bổsung hệ quả pháp lý của quyền tự quản địa phương, đó làviệc cóng nhận quyền lập quy cùa chính quyền địaphương: "Theo các diều ' ’ Hụcviên Hành chính quôc gia
kiện do htậlquv định,các địaphương được tự quàn lý thông qua các hội đông được ngưò'i dán bâu lên vù cóquyển lập quy đèthực hiện các nhiệm vụ cùamình''. Việc cóng nhận này nhẩmtòn vinh án lệ của Hội đồng bao hiến và traocho thị trườngthám quyền duy trian ninh trật tự từ cuối thếkýXIX'v
- Chẻ độ tựquán địa phươngmongBộ luật chung về địaphương
Bộ luật chung về địa phương (Le Code general des collcctivitéstcrritorialcs- CGCT) là một bộ luật đồ sộ dược ban hành từ năm 1996.
Bộ luật đãtậphợp.phápđiển hóa lất cá cac văn bánquy phạm pháp luật liên quan đến lò chức và hoại động cuadịa phương1’'1. Trong đó:
+ Ché dộ tự quản địa phương được quy định tại Điều LI II1-1 cùa Bộ luật chung về địa phương, theođó: "Cứcxã. các tinh vàcác vùng tự quan lý thõng qua một hội dõng do người dân bầu nên". Như vậy, Bộ luật chung về dịaphươngdãxáclậpviệc địa phương được tự quàn lý các công việc thông qua Cơ quan tự quàn,đó là hộiđồng dân cừ.
+ Tô chứcchínhquyên lự quán địa phương.
Điêu Ll 111-2cua Bộluật chung về dịa phương quy định: "cúcxà. cáctinh và các vùng quánlý các công việc trongphạm vi thám quyêncùa minh thông qua các nghị quyết".Như vậy, mụi vấn đề 1ièti quan đêu địa phương phải được hội dông dàn cừ bàn bạc và ra nghị quyết. Hội đông dân cữ được người dân trực tiếp bầu lên bằng hình thức phổ thòng đầuphiếutrựctiếp'1. Vì vậy,các nghị quyết cũa hội đồnglàquyếtđịnh thèhiện ý chí, nguyện vọng cua ngườidâtìđịaphương.
Để thực hiện các thầm quyền mà luật phân định, hội đồng địa phương dượcban hành các văn bán quyphạm dướiluật151. Các văn bàn quy phạm cùa địa phương ngoài tiêu chí phâi phù hợp với các đạo luật do nghị viện ban hành, cỏnkhôngdược tráivớicác văn bánquyphạm mang tính hành pháp đượcban hành bới các cơ quan Irung ương, như: Tông thông, Thù tướng, các Bộ trưởng1'".
+ Cơ quan châphành: Ngoài cư quan quyết nghị là hội đông địa phương, mỗi cap địa
phương còncó mộtcơ quan chấp hành: cấpxã có xă Irưừng/thị trướng, cắp tính có chù tịch hộidong,capvùngcóchútịch hội đồng vùng.
Các chức danh hành pháp nàyđềudơhộiđồng bâu nên.Cơ quan châp hành có nhiệm vụsoạn ihào xà thực hiện các nghịquỵètcùa hộiđòng.
Cư quan này chiêm một vị trí quan trọng, vì là "người dứng dâu cư quan hành chính diet phương". Ngoại trừ một số địa phương cụ thố'7'. chức năng chấp hành nàyđượcgiaocho chù tịchcua cơquan quyết nghị (hội đông).
Ngoài thâm quyền chính là thi hành các nghị quyêl cùa hội dông, cư quan chàp hành cũng cóthấm quyền riêng: xã trường/thị trướng cớ thế năm thâm quyền canh sát hành chính:
xãtrưởng/thịtrưởngcóthè thực hiệntấtcácác biện pháp cân thiếl đè ngăn chặn hành vi vi phạm írật lự côngcộngH Hội đồng xẵ không thê can thiệp vào các lĩnh vực này, ngoại trừ dưới dạng kiến nghị hoặc đề nghị mà thị trưởng,' x3 trướng khôngbất buộc phái tuân theo. Chú lịch hội đông linh quàn lý phạm vi công cộng cùa(inh và có thâm quyên duytrì ưậttự hành chinh cấptinh1’'. Xà trướng/thị trưởng,chù tịch hội đóngtinh và chùtích hội đồngvùngcôn có chức năng dửng đầu các cơ quanhành chính cồng cùng câp. là người nămgiữ quyền tuyên dụng: họ có Ihế bố nhiệm, dề bạt, xứ phạt và cách chúc các công chức trong phạm ví mình quân lý.với diều kiện phái nam trong giới hạn cùa quy chế công vụ-1"’.
2. Cơ cbể phân quyền tự quản cho địa phương ớ Cộng hòa Pháp
Việc phân quyền chođịa phương phải tuân iheơnhững nguyên tắc cơ băn.Từ các nguyên tắc này, thấm quyền địa phương được quy định một cách cụ thê trong các văn bán luật.
- Nguyêntãc xác dịnh thâmquyêncùađịa phương
Dế việc phânquyền chođịa phương không bị chồng chéo,mộtsốnguyên tấc khi thực hiện việc phânquyền cho địa phương đã được đưa ra,cụIhế:
+ DỊa phương này không được thực hiện việc kiêm soảt dối với dịa phương khác1”':
■ I Thẩmquyền của địaphương dơ luậtquy định chữ không phái do địa phương quyđịnh:
• Phân quyền cho địa phương sao cho địa phương đượcquyết định các vấn đề có thề thực hiệntốtnhấtờcấp Cliaminh:
+ Các xã đưực hường quy định thẩm quyền chung: xãcó quyền xừ tý mọivấnđề liên quan đen công việc cùa xã mà không cần phai có luật liệlkê các quyền hạn một cách cụ thề;
- Cáctinhvảvừngthực hiện các quyền mà luật trao chothành từng “khốicôngviộc”'
- Cân duy trì sự chia sẻ thảm quyền trong mộtsố lĩnh vực nhất định. Trong trướng hợp này, một dịa phương Ịcó thể được trao thẩm quyềngiữvaitrò “nhạc trưởng”thực hiện việc điêuphốicác hoạt động công vụ trong phạmvi lãnhthôliênquan;
+ F)ịa phương cóthê thừ nghiệmmột cóng việc hoặc một dự án nào dò ương khoảng thời gian nhất định. Trong khoáng thời gian thừ nghiệm này, địa phươngđược phép làm khác với các quy định của pháp luật về thẳm quyền cùa địa phương1131.
Các nguyêntắc trênvừađàmbâosự thống nhất quàn lý cùa chính quyền trung ương, vừa bảođâmtínhtự chù củamỗi địa phương.Tinh tự chù cứa địa phương thề hiện rỏ quaviệc được quyền tự quyêt định, các vấn đề trong phạm vi thấmquyền cùa dịa phương do luật quy định.
Ngoài ra, địa phương còn được quyền '‘xé rào"trong một vài trường hợp mang tinh thứ nghiệm. Yếu tố này nều biết khai thác và vận dụng phù hợp sẽ mang lại tính đột phá khi việc thữ nghiệm thành cóng.
- Phán định thámquyển cùa địaphương Trước (lây. luật quy định về thấm quyền chung cùađịa phương, nhưng việc quy đình thầmquyền chung đưọịcgiải thích và áp dụng một cáchkhông thống rihẩt. Vi vậy,các nhà lập pháp sau đóđã chọn hình thức phân quyền cụ thểcho từng địa phương.
Xác định thâmquyên chungcủa địa phương Luật ve trao thầm quyển chung cho địa ngày 02/3/1982quy dịnh “Hội đồng địa phương xừ ỉý các cóng việc cùa địa phương thông quacác
nghị quyẻt eủuminh ". Trên cơ sờ pháp lý này, các địa phương dược quyền chùđộngxư lý các còng việcthuộcphạm vi địa phương minh, VỚI điêu kiệnlà việc xừ lý công việc phái vì lợi ích chung. Như vậy, các hộiđòng địa phương được quyền quyết định mọi vấnđề liên quan đếnđịa phương mình,miễn sao các quyết dịnh đó vìlợi ích công cộng.
Tuy nhiên, thuật ngừ “thấm quyền chung"
khá trừutượng, đẵdược nhiều địaphương áp dụng không giồng nhau dẫn đến nhiều tranh cãi1141. Luật ngày 16/12/2010 đã bãi bó thẩm quyền chung của cấp vùng và cấp tinh, sau đó lạidược khói phục bởi Luật ngày 27/01/2014.
Luật ngày 07/8/2015 một lần nữa bài bò thẩm quyền chung cùatinh và vùng, chìgiữ lại điều khoản quy định thâm quyền chung cùa cap xà và định hướng xác định thấm quyển riêngbiệt cho mồi cấp địa phương còn lại'".
- Thâm quyên riêng cuadịa phương Theo quy định củaHiến phãp, việctự quân của địa phương phải tuân theo các quy định cùa luật. Luật ngày 07/01/1983, được sứa đối bố sung hỡi l.uậi ngảy 25/01/1985 và Luậtngày 06/01/1986, đâ hệ thống hóa việc giao quyền cho chinh quyền địa phương thòng qua cãc
“nhóm thâm quyền”"61:
Ve thâm quyền cùa xã: cấp xã vần dượcáp dụng quy định về “thám quyền chung"cho phép các xã dượcgiảiquyếttất cả cácvấn đề thuộc phạm vi hoạt dộng của mình. Các thẩm quyền chínhđượctraochocấp xà gồm: quyhoạchđô thị, nhà ở,mói trường, quàn lý cáctrườngmầm non và tiêu học. Luật vềTòchức lành thố mới cũa nước Cộng hòa (NOTRÓ) được ban hành ngày 07/8/2015đẫtăngcường các thấm quyền tùy nghi và hăt buộc được chuyển từ xâ sang cộng đong cácxă.
về thẩm quyền của tình: Tinh dược giao quyên quán lý cácdịchvụ công sau: đường liên tinh, xây dựng nhà ờxã hội, các trường tiếu học,hỗtrợ gián tiếp phát triến kinh tế. nhàhưu trí, ngăn chặn cảc thói cỏndồ, hòa hoạn, nhửng hãnh vi gâymấtan ninh trật tự, các quỹ về xã hội và nhà ỡ. các thư viện tinh, phát triển du
so
lịch, quy hoạch xừ lý chất thải, bảo vệ các di sần, hỗ trợ trê em vàngười tàntật.
về thấm quyền cùa vùng: Vùngchịu trách nhiệm quản lý vềcácdịchvụ công sau: vận tải đường sắt nộivùng,xâydựng nhà ởxã hội. các trường trưng học, thể dục thể thao, các công viên của vùng, quản lý các di sản,cảngbiểnvà sân bay, các thư viện cấp vùng, phát triền du lịch, chấtlượngkhôngkhí, phát triểnkinh tế, dạy nghề và hướng nghiệpchothanh niên.
Nhưvậy, thẩm quyền cùa mỗi địa phương được phân định tương đối cụ thể, mỗi địa phương được giao phụ trách các lình vực khác nhau. Việc phân định thâm quyền không trùng lắp giúp địa phương được chủ dộngthực hiện các công việcthuộcphạm vi quảnlý cùaminh, tránhđược sự chồng chéo, giẫm chânlên nhau giữacác câp địa phương. Mặt khác, việc phân chia thâm quyền cụ thếcòn giúp xác định được trách nhiệm của tìmg địa phương trong việc cung cấpdịchvụ công’1’’.
3. Các điều kiện đảm bảo cho tự quản địa phương ở Cộng hòa Pháp
Luật xác định việc chuyếngiao quyền phải kèm theo chuyểngiao nguồn lựctàichínhđể có thề dảm báothực hiện các quyền đó. Nguyên tắc nảy được hiện thực hóa bang việc Luật đă xác định nguồn tài chính cho chính quyền địa phương và việt' địa phươngđược tự chùIiguõn nhân lực.
- Nguồntàichinhcùa địaphương
Tự chù tài chính là một trong những điếu kiện đế đảm bảo cho cơ chế tự quản cứa địa phương. Luật vềđộc lập tài chính của các địa phương ngày 29/7''2004 quy định hainguồn tài chính cho các địa phưong, đó là: nguồn tạm thời và nguồn ổn định(l8). Nguồn tạm thời là nguồn phải hoàn lại, đó là các khoảnvaydựa trên các hợp đồng; nguồn tài chínhổn định rằt phong phú, bao gồm các nguônchinhsau đây:
+ Nguồn thu từ thuế: cóhai loại thuếchinh là thuếtrựcthu và thuếgiánthu.Thuế trực thu bao gồm: thuế nhà ở, thuế đẩt, thuê rác thài;
thuế giánthu bao gồm các loại thuê liên quan đến chuyền nhượng tài sán, thuế tiêu thụ nội
’ .\7?b;rơí/le giòi bộ đổi với các sán phẩm năng lượng (TTCPE), thuế đãng kýxe,thuếđiện và thuếchênhlệch đồi với xe có động cơ"9’;
+ Nguồn hỗtrợ từ nhànước(dưới dạng các khoản tài trợ, bùđắp thuế)'20;
+Nguồnthu từ thuế quan vả tài sản;
+ Nguồn tiền từ quỹtái câu trúcchâu Ấu.
Tỷlộ tự chủtàichínhkhôngchỉ làmột chỉ số kinh tế,màcònlồ một chỉ số pháp lý (nóilên sự dộclậpđổivớichỉnh quyền trung ương). Trong năm 2015, nguồn tài chính địa phưong chiếm 68,6%tài chính của các xà, chiếm 70,9% cùa các tinhvà62,5% cửa các vùng*21’. Tuynhiên, các nguồn thu của địa phương năm 2019 mói trang trải được20% chi tiêu công, 80%còn lại vẫnđếntừngân sáchtrung ương'221. Như vậy, sự phụ thuộc(về tài chính) của địa phương vào trung ương lãtươngđôi lớn.
- Nhân sự của địa phương
Tại Điều 4 Luật ngày 06/01/1984 quy định: “cức công chức địa phương được quản lý bời địa phương hoặc cáccơquan đóng tại địa phương, việc bớ nhiệm các câng chức này thuộc thâmquyéncủađịa phương”. Như vậy, địa phương được quyền tự tuyển dụng nhân sự đế thực hiện các công việc củaminh mả không phụ thuộcvàochính quyền trung ương*23’.
4. Kiếm soát tự quân địa phương ở Cộng liòa Pháp
Mặc dù, địa. phương dược quyền tự quản lý theo quy định cùa pháp luật, chính quyền trung ương vẫn luôn cócơchếkiểmsoát dể đảm báo cơ chế tự quân không xâm phạmđếntinh thống nhất và toànvẹn lẫnh thố. Dề kiềm soát chỉnh quyềnđịa phương, Nhà nước Cộng hòa Pháp đặt dinh tính trưởng, vùng trường(.prefecture) tại các địa phương và bổnhiệm các chức danh tỉnh trưởng, vùng trưởng. Những người này nhân danh nhànước thực hiện việc kiểm soát đốivờiviệctổchứcvà hoạt động của hộiđồng địa phương, kiếmsoát các quyết địnhđượcban hành bởichính quyền địa phương vàkiêmsoát việc sir dụngtàichínhcủađịa phương.
- Kiểm soátviệctốchức và hoạt động cùa chínhquyếnđịaphương
Khoa họcchính trị - Sổ 10/2020
•,\ị>i>ì ru !Í!,' yiiỉị
+Kiêm soát đổi vời hoạtđộngcùahộiđông địa phương: Luật ngày 02/03/1982 vần duy trì các quy định trước đây vê kiêm soát cùa nhà nước dôi vói các hội đồng địa phương.
Khi các hoạt động bình thường cùa hội dồng địa phương không đạt được, hội đồng nảy có thểbị giải tán bờiquyết định của hội đồng bộ trường, sau khi nhận được ý kiếncánh báo cùa tinhtnrởng/vùng trườnggửichobộtrưởng nội vụ1-4'. Quyền lực này được quyđịnh tại Điều 43luậtliên quan đenlinh và cà câp xã. Sau khi hội đồngđịa phương bj giảitán thì phài gếprút tiến hành bầulại.
+Kiêmsoát đôivới thành viêneúahộiđồng địa phương: Trước khi Luật ngày 02/3/1982 được ban hành, tinh trưởng,''vùng trường hoặc cấp phóđược quyền can thiệp vàoquảtrình từ chứccùa các thànhviên hội dõngđịa phương.
Chính tinh Irưỡng/vùng trưởng hoặc câp phó tiếp nhận đơn từ chức và cỗ quyền tuyên bố người nào đương nhiên bị bài nhiệm do liên tiếp vắng một trong 03 kỳ họp hội đồng địa phương. Luật ngày 02/3/1982 cũng duy trì nguyên tắc kiểm soát cùa nhà nước,nhưng đơn từ chức cúa thành viên hội đồng cấp xã chi phải gừi cho thị trưởhg/xâ trưởng chứ không còn phải gừi cho tình trướng/vùngtrườngnửa.
Tinh trướng/vùng trường chìcỏn quyển tuyên bố một người bị mất tư cách thành viên hội đồng địa phương do bị phát hiện vi phạm các quy định về kiêm nhiệíii hoặc không đù đièu kiện làm thành viên hộiđồng địa phương theo qny định cùa pháp luật.
+ Việc kiềm soát đối với thị trướng/xà trường: Dù xã trưởng/lhịtrưởngđược hội đồng xã bầu lên, nhưng việc kiếm soát đối với thị trưỡng/xã trường vả cấp phó vần đượcduy trì bờichính phu.Thịtrưởng/xãtrướng và cấp phó cóthề bịtạm đình chi-chức vụ theo quyết định cùa bộ trướng nội vụ trong khoáng thời gian khùng quá một tháng. Những người nàycũng có thểbị cãch chứcbới quyết định của hộiđồng bộ trưởng.
Luật ngây 02/3/1982 đã thayđôi việc kiểm soát cùa chính quyền cấp trung ương đối với
chính quyền địa phương: từ kiềm soát dạng báo hộ<?s’ sang kicm soát việc tuân thủ pháp luật.
Việc kiếm soát được thực hiện phần lởn bời người giữchức danh tình trướng, vùng trường (prefet) và mẩuchốt làviệcđềnghị thầmphán tòa hành chinh phân xừ các quyết định hành chinhđược ban hành trái pháp luật'26’.
-Kiêm soát đôi với các quyết định cùuhụi đông địa phưcmg
IChế độ hậukiêm thay chochê độ tiềnkiêm:
Trước năm 1982, việc kiềm soátcácquyếtđịnh cùahội đông địaphương được thực hiện dưới dạng "bào hộ" haycòn gọi là "tiền kiem”. Tất cà các quyét định phái được gửi đến cho linh trướng/vùngtrưởngkiêmtra trước khiđược áp dụng. Tinh trường/vùng trường kiểm tra tính hợplý cùa cácquyét định cùa địa phương vả có thểbãi bớ nếu xẽl thấy khôngcầnthiết-7’.
Tuy nhiên, Luật ngày 02/3/1982 đã bãi bó hình thức kiếm soát dạng "bào hộ",2fí và đưa ra cư chê giám sát dạng "hậu kiêm". Theođó, chi nhữngquyết định mà luậtcholà quan trụng nhât thì mới bắt buộc phải chuyênđến chocác tinh trường/vùng trướng xem xét2'7’. Trong trường hợp nhận thây các quyết định được chuyênđếncó dâu hiệu vi phạm pháp luật, tình trương, vùng trường có thể khởi kiện ra lõa hành chinh dê yêu càu hủy bò các quỵêtđịnh đó121”. Từ năm 1982, tinh bất hợp lý cùa các quyết định không cònlà lý dođèhúy các quyet định cùachinh quyền đụi phương, mà việchúy bô chỉ đượcthực hiện khi các quyết định này vi phạm pháp luật.
Dẻ tránh việc các quyết định quan trọng có thê gáy ra các hậu quã lớn trước khi bị hủy bỗ bởi Toà án, luật cho phép người đại diện cũa nhà nước (tình tnrớng/vùng trướng) quyên được yêu câu áp dụng các biện pháp khâu cấp lạm thời hoặc các biện pháp lạm đình chi thihành'511.
- Kiềm soát tài chinh
Cácquyêl định liên quan đên chi tiêu ngân sách đều phải chịu sựkiêmsoát kép: kiêmsoát cuatinh trường/vùngtrường và cúa kiềm toán nhànước.
K h 0 a n ọ c c I’ í b t' • 3 ố 10 ■■■ >- c 0
Kiếm soát cứa tính trirớng/vùng trường:
Sau khi phê duyệt ngủn sách, các quyết định được gưi đếntinhtrưưng/vùngtrươngđểkiếm soát việc tuân thu pháp luật và về mặt chi tiêu tàichính dưới sự cộng (ác cùa phòngkiêm toán cấpvùng.
Kiếmsoáttuân thú pháp luật liền quan đến cãc quy định vê soạn tháo, phê duyệt hoặc chuân bị cáclàiliệu liên quan đên ngân sách và cácphụ lực đính kèm.
Kiêmsoái vé mặtchi tiêu là giám sát cáccơ quan liên quan có tuân thù những quy định về quan lý tài chính hay không (quy định về cân đới giữa các khoan chi, về chi tỉèu chung, chi liêu riêng,vềtính trung thực cùa các tài liệu và việc liệt kê các khoán chi bắtbuộc).
I Kiếm soát của kiếm toán nhà nước:
Kiếm toán nhã nước kiêm tra các nghiệp vụ tài chính vả quan lý.trong đó nhân mạnh đên việc ghi chépđảyđú các khoán thu vá chicua địa phương.
Kièm toán nhà nước kiêm tra xem các khoănchi códượcthựchiện một cách đúng đan hay không và các nguôn thu có hợp pháp hay không, Kiêm toán nhà nước khôngdược thực hiện việc kiêm tra tinh hợp lý cùa các khoán chi, vì địa phương dược quyền tựquyêt. Trong trường hựp pháthiện vi phạm pháp luật, kiếm toán có quyên huy các khoăn chiđãđượcquyêt định bời ngườicóthâm quyên chi.
5. Hàm ý cho Việt Nam
I liến pháp năm 2013 và 1 .uậtTổ chứcchính quyền dịa phương năm 2015 (sửa đồi, bôsung) năm 2019) là những CƯ sở pháp lý hêl sức quan trọng chocông cuộc dôi mớicơchế quán lý địa phương. Tuy nhiên, một trong những vướng mãc lớnnhât trong công cuộc đòi mới hiện nay đó là việc trao quyền tự chú và tự chịu trách nhiệm cho chinh quyềnđịa phương. Khơàn 2 Điều 12 Luật Tòchứcchính quyền dịa phương năm 2015 (sưa đối. bô sung nám 2019) quy định: ''Chính quyênđịa phương tự chu. lự chill trách nhiệmtrong việc /hựchiện cát'nhiệm vụ, quyên hạn được phân quyên". Điêu đángbàn 0' đây là Luật nàymới chỉ đưa ra các quy định
một cách chung chung, nhất lồ liên quan đến việc lự chủ, tự chịu trách nhiệm cùa các địa phương. Hệ qua là nhiều công việc bị đùn đây do không biêt câpđịa phương nào xứ lý hay chịu trách nhiệm1-21.
Kei quá khảo cữu vềmôhình cúa Cộnghòa Phápcho thấy, việc trao quyêntự chủ,tự chịu trách nhiệm cho dịa phương là vấn đề cần được nghiêm túc nghiên cứu. Nước Pháp cùng đà pháithừnghiệm và sứađôikhôngứlân đối với các luật liên quan đến tự quànđịaphương. Điều quan trọnglà phái xác định được dúng vai trò và nhiệm vụ cùa từng câp dịa phương đê từ đó cớthê trao chomồiđịa phương các thâm quyên phũ hợp. Đi đôi với việctrao quyền là việc xác định và cung câpcácnguồnlực phù hợp decho các địa phương thực hiện tốt nhất nhiìng quyên hạn được giao. Ngoải ra. khi trao quyền tự quân chođịa phương cũng phài cómộtcơ ché kiêm tra, giám sát phù hợp, đề việc tự quản địa phương không làm mất đi tính thống nhất toàn vẹn của lành thổ, lính nhất quán khi áp dụng pháp luậl cùa Nhà nước, mà chỉ làm cho việc quán Irị lãnh thồđược tốt hơn, phát huyđược tôi lia nguônlực cúacác địaphương
"'Bộ lưpháp.Viện Khua khọc pháp lý. Từ điênLuật liực. Nxb TừđiểnBách khoa. Hã Nội,2006.Ir. 244
Phạmvi thâm quyềnduytrian ninh, trật tựcủathị trmmg là: nhàử,giao thõngvà bãi đậu xe. báo vệtrèvị thành mèn,môi trường,quyhoạchthịtrấn,hoạtđộng nghề nghiệp, hộihọp,giàirrí,sứckhõe noi công cộng, đámlangvà nghĩa trang.Dêđam báo thựchiệntòtnhài quyênhạncùaminh, thị trướngdược yêu câucung câp các phưong tiện vácơ sứ vật chất cân thiết.Đặc biệt, có thêquyềtđịnh thànhlập lực lượngcánh sátthành phốđèđảm bào tốttrậttự,antoàn,anninhvásức khỏe cộngđồng.Xemtrực Luycn lại:https:/Avww.collectivi- tes-locales.gouv.fr/pouvoirs-policc-el-securite-des-ser- vices-publics-locatix
1" Xemtoàn văn Bộ luật này tạihnpsT'www.lcgi trance, gouv.fr.'codes/scclion lc'LEGITEXTƠ00006070633'’ LEGISCTAOOOOO614919 6/#LEG1SC- TA000006149196. Trong đó phải ké dến mộtsốluật cơ bán như: Luật ngày I6-'I2/'2OIO vé cài cách địa
phương; Luật sỡ 2014-58 ngày27.01:2014vềhiện đại hóa công vụ lãnhthóvàvê khăng định lãnh địachinh quốc; Luật số 2015-991 ngày07/8/2015vềtốchứclành thômớicúanướcCộng Hỏa; I.nậl sô 2019-1461 ngáy 27/12/2019liên quan đến việcthamgia vào dời sống địaphươngvá niưc độ gần với hoạt động công vụ
‘4’ Điều1 1111-1 -1 Bộ luật chungvềđịaphưtmg i$' Trong một sô trườnghợpđịa phươngcòncóthê tham gia vào quá trình lập phập cùa nhà nước. Đólà các trường hợp liênquan đốn các văn bàn luậtcùa vùng Nnuvelle-Calédonie(Điều 77 Hiếnpháp);các văn bàn luật mang tinh thừnghiệm liênquan đèn việchạnchè quyềnlựdođượchiếndinh;quyềnlãp quyđối với càc vừng lãnh Ihô hai ngoại (Diều 73 vàĐiều 74.1 Hiền pháp).
ft:Xem trực tuyếntại;https ;//www-,vie-pu blique.tr-tich- es/collectiv itcs-tcrritoriales
'■ Đáo Corsica, PolynesiathuộcPháp.New Caledonia và Martinique từ năm 2015
,S)Điều1,2212-1 Bộ luật chungvề dịaphương ĐiêuL3221-4Bộluật chungvê địa phương
'r” Truy cập lại: https:'7www. vte-publique.it(idl es,'20 1 75-organe-deliberant-et-orgauc-cxeeu- tif-dune-collectivite
"" ĐiêuLI 111-3 Rộ hiặt chung vẻdịaphương li:’ Xemmục "Phân định thấm quyềncùa địaphương"
“••’Xem các nguyên tẩc tại; https:/''www.cohesìơrHer- ritoires.gouv.fr'competences-des-colleeti sites-locales 1141 Noé(ỉerardin. "L’objectif desimplification dans les réíbrmcs tcrritoriales réceỊites :Texemplede la clause de competenceGenerate'’, Revue íranẹaised'adminis trationpublique 2016/1 (bỉ5 157), pages95 à 104, trực tuyến tại hltps:'.'www.caiminforevue-franca:se-d-ad- ministration-publique-2016-l-page-95.htm
■ Xcm trực tuyên tại: https: www.vie-puhliqiie.fr;
cclaiiage/3641l-les-cumpetcnces-des-regions-apercu- apres-la-loi-nơtrc
ệ|'”Truycậptại: https://www.cohesion-lerritoircs.gouv. fr/competences-des-collectiviies-locales
,r’ Tham khảothêm hàng phán chia thâmquyền của các địaphương trongcác lìnhvựccụ thê tại:https:,'/
www.collectivites-locales.gouv. Cr/íí les/fi Ies/dgcl_v2/
c 1L 3/202o/tableau_de_cc)m pc le nce s-novembre2 019.
pdí’
,,s'Năm 2016. toànbộcảcnguồnlái chinh địa phương làkhoáng 230.1 tý' Euro,trongđó6,2% lárừnguônvay.
còn lại làtừ nguồn thu ônđinh(chiêmtới gàn 94%) https;//www.co1lectiivite.s-locales.gouv.fr/iiscali- te-locale-prcscntatiơn-gendrale
:20: Nhà nước thu cácloạithuếgiátrịgia tăng, thuế thu nhập, thuế từ các doanhnghiep
https: -www.V ie-piibl ique ,fr/fi ches.'20164-1ill) V- ens-financiers-des-collectivites-terntoriales
Francestrategic. •‘Autonomic des collectivités terri- toriales:une comparaisoneuropéenne”, xem trựctuyến tại https;//WWW. stratcgi c.gouV.fr/sires/s trategie.gouv.
fr/fi 1 cs/aii»m 5/files/f$-na80-2019 -autonom i e-collectivi - lcs-final.pdf
•
’’’https: WWW.vie-piiblique.fr'fíches'20183-qui-est- charge-de-la-gestmn-des-fonctionnaưes-territoriaux '?il Theo khoán l DiềuL.2121-6 BỌ luật chungvề địa phương
':i'Kiẽm soáttheo cơ chế "bảo hộ” làmột hìnhthức kiêmsoátđược một phap nhân công (gọi lảcơ quan giámsát)thựchiệndôi với mội pháp nhân cóngkhác;
dơn vị hành chính địaphương,cơquan cõng lập, Cữ quan tưnhưng hãnh động vi lơi íchcóng Chế độ giám sátdạng báo hộ chúyêu dựa trênviệc cơquangiámsát dưa ra eac quy định nhăm duy ưi việc tôn trọng pháp luật vá bào vệ lọiíchcắp cao hơn.
https;WWW.vie-puhliquefr.'decouverte-institutions' instituliơns/collectivites-temtoriales/ptincipcs-collec- tivites-territoriales/qu-esl-ce-que-decentralisation.html 1271 Xem Irực tuyên; https://cours-de-droiL.net' le-cơnrrole-administratií-sur-les-collecĩivites-lo- cales-al21604258'
-• Tuy nhiên, việckiêm soát dạng"bào bộ'’ vẫn còn được tiếp tục thực hiệt) đối với các tô chức cua nhà nước,ví du, eácbênhviện,trườngđạihọchoặcmột số doanhnghiệpnhà nước.
Danh mục các quyẽĩ định này đang có xu hướng giámdãn.theoLuậtngày01/8.2004thi danh mụcbao gôm các quyêt dịiih như:cácnghịquyêt của hộiđồng, các vănbánmang tính quy địnhchung, các quyết định liên quanđên anninh trật tự, trừcácquyết định liên quan đên giaothôngvà nơi đỗ xe, một sò qnyêt định cá biệtliênquan đến cóng vụ, đôthịhóa...
Tuy nhiên, việc khới kiện này không phai là độc quyên cua các tính trượng,vùngtrương mà người dẩn cũngcốquyên thực hiệnđiều này.
“"Theokhoản 2 Điều I .. 2121-6Bộluậtchungvè địa phương thi thời gian tạm đinhchi thi hànhkhông được vượt quá t>1 tháng.
Vi dụ: Tien Nguyễn. "Công tỵ INI111 MTV xi mãng Vicem Hai Phòngngangnhiènmởmõ dả “thố phi”: Các cơ quan chức năng dim đay tráchnhiệm”, Báo lao động online, truy cập tại: hiips:.7laodong.vn.'xa-hoi/cac- co-quan-diuc-nang-dun-day-trach-nhiem-751765.Ido;
Quỏc Tràn, "Cóđịaphương vẫn còn lư tướng "trông chờ,phụthuộc,đùn dây tráchnhiệm"lênChínhphú”. Nhà bào váCôngluậnonline ngày 2/7/2020,truycập tại: https://congluan,vn.'co-dia-phuong-van-coii-tu-tu- ong-trong-diD-phu-thuoc-dun-day-trach-iihiem-lcn- eh inh-ph u-post84687. htm 1
