TÍNH TOÁN T I LƯ7NG Ô NHI8M DO HO9T Đ NG NUÔI TÔM T9I HUY!N CÁI NƯ*C – T:NH CÀ MAU
Lê Ng c Tu n, Tr;n Bích Châu, Vũ Nguy,n H6ng Phương Trư ng Đ i h c Khoa h c T nhiên, ĐHQG-HCM
TÓM T T: Ho t ñ ng nuôi tôm t i Huy n Cái Nư c - t nh Cà Mau ñang di n ra sôi n3i v i di n tích nuôi kho ng 31.626 ha (99,4% di n tích NTTS) - x p hàng th 3 v s n lư ng tôm trên ñ#a bàn t nh.
Thông qua 11 v# trí l y m u tương ng v i 3 mô hình qu ng canh truy n th ng (QCTT), qu ng canh c i ti n (QCCT) và nuôi tôm công nghi p (NTCN); l y m u vào tháng 2, 4, 5, 6 và 7/2010 v i 18 ch tiêu/m u ñã cơ b n ph n ánh hi n tr ng ch t lư ng nư c ao nuôi t i ñây. K t qu tính toán t i lư ng ô nhi m phát sinh t ho t ñ ng nuôi tôm cho th y: Mô hình QCTT ñóng góp t5 tr"ng l n nh t; t i lư ng các ch t ô nhi m ư c tính trong năm 2009 và 2010 tương ng như sau: SS – 149.512 t n và 143.212 t n, BOD5 – 6.896 t n và 6.606 t n, COD – 14.222 t n và 13.650 t n, T3ng N – 2.158 t n và 2.086 t n, T3ng P – 1.159 t n và 1.129 t n. Ngoài ra, nh&m m c ñích c nh gi i ô nhi m, vi c tính toán và d báo t i lư ng BOD5, COD, TSS, T3ng N và T3ng P phát sinh t nư c th i sinh ho t, nư c th i công nghi p và nư c mưa ch y tràn cũng ñư c ti n hành. Gi a các ngu n th i khác nhau trên ñ#a bàn Huy n Cái Nư c, ho t ñ ng nuôi tôm ñóng góp t i lư ng ô nhi m l n nh t (SS: 97,15%, BOD5: 88,75%, COD:
72,14%, t3ng N :84,53%, t3ng P: 96,96%).
T khóa: T i lư ng ô nhi m, nuôi tôm.
1. Đ T V N Đ
Huy n Cái Nư c – t!nh Cà Mau là m t trong nh)ng ña phương có ho t ñ ng nuôi tr ng th y s n (NTTS) ñang di n ra sôi n%i, trong ñó ch y u là nuôi tôm 31.626 ha (tương ñương 99,4%), là ña phương x p hàng th 3 v s n lư ng tôm so v i các huy n khác trên ña bàn t!nh Cà Mau[1]. Tuy nhiên, ñ& ñ m b o phát tri&n b n v)ng ngành nuôi tr ng th y s n nói chung và nuôi tôm nói riêng t i Huy n Cái Nư c, vi c nghiên c u hi n tr ng môi trư ng nư c và t i lư ng các ch t ô nhi m phát sinh t ho t ñ ng này là vô cùng c n c n thi t, góp
ph n vào công tác qu n lý và phòng ng a các v n ñ ô nhi m môi trư ng.
Các nghiên c u có liên quan cho th y, t i lư ng ô nhi m do ho t ñ ng NTTS th i vào môi trư ng là không nh . Trong ñó, th c ăn th a và th c ăn ñư c tiêu hóa m t ph n qua phân ñư c xem là nh)ng nguyên nhân ch y u.
Trên th gi i, nhi u tác gi ñã ti p c n tính toán t i lư ng ô nhi m (N, P, ch t h)u cơ) do NTTS, trong ñó ch y u t p trung vào ñ i tư ng cá da trơn: Boyd (1985), Gross và c ng s (1998), Yang (2004) [2], FAO [3]. Liên quan ñ n nuôi tôm, các công trình nghiên c u
sinh thái có th& k& ra như: tài li u c a B Th y s n Thái Lan công b năm 2003 v nuôi tôm sú, James Tobey, Jason Clay và Philippe Vergne (1998) nghiên c u tác ñ ng do nuôi tôm ñ n môi trư ng và kinh t - xã h i châu M6 La tinh, Primavera J. H. (1998) nghiên c u v nuôi tôm vùng nhi t ñ i và phát tri&n b n v)ng [4]. Nghiên c u v nư c th i nuôi tôm t i Đài Loan cho th y v i s n lư ng 12,6-27,4 t n/ha, lư ng nư c th i ra tương ng 29.000- 43.000 m3/t n s n ph-m [5].
T i Vi t Nam, các nghiên c u liên quan ñ n vi c tính toán t i lư ng ô nhi m cũng ñư c ti n hành trên các ñ i tư ng khác nhau như tôm sú, tôm càng xanh, c hương, cá da trơn,…. Đ i v i ho t ñ ng nuôi tôm hùm, h s ô nhi m ñư c thi t l p như sau: 200g N/kg s n ph-m, 1.200g ch t h)u cơ/kg s n ph-m [6]. Lê M nh Tân [7] ti p c n tính toán t i lư ng ô nhi m do ho t ñ ng nuôi tôm (công nghi p, bán công nghi p và ru ng lúa) d a trên h s th c ăn (FCR). Nguy n Kỳ Phùng [8], Lê Trình [9] d a trên (1) FCR và (2) ch t th i trên 1 t n tôm thu ho ch ñư c (xác ñnh theo tài li u ASCC News Q 3/1992/ISSUE No.7) ñ& ư c tính t i lư ng ô nhi m: n u FCR= 2 thì h s ô nhi m tương ng là 1250kg ch t h)u cơ/t n tôm, 87kg N/t n tôm và 28 kg P/t n tôm [10].
Có th& th y r'ng vi c ñánh giá tác ñ ng c a ho t ñ ng nuôi tôm ñ n ch t lư ng môi trư ng và th y sinh v t khá ph% bi n, tuy nhiên các nghiên c u, tính toán t i lư ng ô nhi m do ho t ñ ng nuôi tôm chưa ñư c th c hi n c th& và chi ti t, ch y u s d ng hư ng d n c a FAO ñ& tính toán nhanh m t s ch t ô nhi m ñi&n
hình (ch t h)u cơ, t%ng N, t%ng P), ñ c bi t là chưa tri&n khai nghiên c u t i Huy n Cái Nư c – m t trong 3 ña phương có ho t ñ ng nuôi tôm sôi n%i nh t trên ña bàn t!nh Cà Mau. Do v y, nh'm h( tr cho công tác qu n lý môi trư ng t!nh Cà Mau nói chung và huy n Cái Nư c nói riêng, công trình nghiên c u “Tính toán t i lư ng ô nhi m do ho t ñ ng nuôi tôm t i huy n Cái Nư c – T nh Cà Mau” ñư c th c hi n; m t m t ñánh giá ch t lư ng nư c t i các ao nuôi, m t khác tính toán t i lư ng m t s ch t ô nhi m ch y u (BOD5, COD, T%ng N, T%ng P) do ho t ñ ng nuôi tôm t o ra trong su t mùa v theo t ng mô hình nuôi c th&, t ñó góp ph n cung c p s li u cho các quy ho ch có liên quan. Bên c nh ñó, vi c tính toán nhanh t i lư ng ô nhi m phát sinh t các ho t ñ ng khác như sinh ho t, công nghi p và nư c mưa ch y tràn cũng ñư c ti n hành, t o cơ s ñ i sánh cũng như s"p x p ưu tiên các ngu n gây ô nhi m c n quan tâm.
2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C=U
M t s ch t ô nhi m ch y u c a ho t ñ ng nuôi tôm, c th& là tôm sú, ñư c ti p c n bao g m: BOD5, COD, T%ng N, T%ng P, SS. M t khác, t i lư ng ô nhi m ñư c tính toán thông qua ch t lư ng nư c ao nuôi; y u t bùn th i t m th i không ñư c xét ñ n.
Đ& ch n l a các v trí ñi u tra, kh o sát và quan tr"c ñ i di n ñư c cho t ng mô hình nuôi trong ñi u ki n h n ch v ngu n l c và th i gian, cách ti p c n c th& như sau: Đ i v i t ng mô hình nuôi, ña ñi&m quan tr"c ñư c l a ch n s0 thu c xã có di n tích và s n lư ng nuôi l n nh t tương ng v i mô hình ñó. Theo ñó,
các xã ñư c l a ch n ñ& ti n hành kh o sát, l y m u tương ng v i t ng mô hình nuôi như sau:
(1) QCTT: xã Tân Hưng Đông – 15,5% di n tích nuôi so v i toàn huy n; (2) Tôm – lúa: xã Phú Hưng – 32%; (3) Tôm - vư n: xã Tân Hưng – 18,9%; (4) QCCT: xã Hòa M6 - 14%;
(5) NTCN: xã Lương Th Trân – 20%. T i m(i xã tương ng v i m(i mô hình nuôi ñư c l a ch n, ph i h p v i cán b khuy n nông – khuy n ngư c a ña phương ñ& l a ch n các h nuôi c th&. Các h nuôi trong ph m vi c a nghiên c u này ñư c xem là các ñi&n hình v i nhi u năm kinh nghi m và ñ t hi u qu cao trong ho t ñ ng nuôi tôm t i các xã có liên quan.
S lư ng nông h c n ñi u tra, ph ng v n ñư c tính toán d a trên công th c c a Yamane (1967-1986): n= N/[1+N(e)2], v i n: s lư ng nông h c n ph ng v n, N: là t%ng s nông h c a cùng m t mô hình nuôi tôm t i ña bàn nghiên c u, e: là ñ sai s . T%ng s lư ng phi u ñi u tra, ph ng v n là 171.
V i ñ c thù khác nhau v v nuôi c a m(i mô hình nuôi tôm nên vi c ti n hành quan tr"c ch t lư ng nư c ao c a t t c các mô hình t i khu v c nghiên c u tương ñ i khó khăn. Hơn th n)a, xét th y ñ c tính c a 3 mô hình nuôi
Tôm QCTT, Tôm–lúa và Tôm–vư n khá tương ñ ng (ñ u là hình th c nuôi t nhiên); trong ñó, mô hình Tôm–lúa và Tôm-vư n chi m di n tích (13,59%) và s n lư ng (12,91%) tương ñ i nh so v i t%ng di n tích và s n lư ng nuôi tôm c a toàn huy n. Do v y, mô hình QCTT ñư c l a ch n ñ& ñ i di n cho hình th c nuôi t nhiên.
Như v y, ph m vi c a nghiên c u này là ti p c n l y m u, phân tích m u và ñánh giá ch t lư ng nư c ao nuôi c a 3 mô hình nuôi tôm QCTT (4 l n/v vào tháng 2, 4, 5, 6), QCCT (3 l n/v vào tháng 2, 5, 6) và NTCN (3 l n/v vào tháng 2, 5, 7) - tương ng v i 86,41% di n tích và 87,09% s n lư ng so v i toàn huy n.
Các ñi&m thu m u c th& ñư c trình bày b ng 1 - cơ b n có th& quan tr"c ñư c di n bi n ch t lư ng nư c t ngu n vào, trong quá trình nuôi và khi tháo nư c.
Đ i v i vi c quan tr"c ch t lư ng nư c ao nuôi trong su t mùa v , m u nư c ñư c l y tr c ti p t các ao, cách b ao kho ng 1m và sâu 30 -50cm. M u nư c ñư c phân tích là m u t% h p c a b n m u ñơn ñư c l y trong ao.
Các ñi&m l y m u D1, D4, D8, D9 ñư c l y t kênh d n, ph c v vi c so sánh và tính toán t i lư ng ô nhi m do ho t ñ ng nuôi tôm.
B ng 1. V trí l y m u m t s mô hình nuôi tôm t i Huy n Cái Nư c
STT Kí hi.u Mô t T a ñ/ Mô hình
1 D1 Kênh L n 10501’9’’ E 8057’50’’ N QCTT
2 D2 Ao nuôi - ch h Tr n Văn Hư ng 10501’50’’ E 8058’40’’ N QCTT
3 D3 Ao nuôi - ch h Lâm Văn Quy 10501’5’’ E 8058’35’’ N QCTT
4 D4 Kênh Th Tư ng, cung c p nư c cho ao nuôi t i ñi&m 7
10500’30’’ E 900’20’’ N QCCT
5 D5 Ao l"ng cung c p nư c cho ao nuôi t i ñi&m 6 10501’21’’ E 900’22’’ N QCCT
7 D7 Ao nuôi - ch h Nguy n Văn Minh 10500’5’’ E 900’15’’ N QCCT 8 D8 Kênh Bà Mai, cung c p nư c cho ao nuôi t i ñi&m
11
105010’10’’ E 905’50’’ N NTCN
9 D9 Ao l"ng cung c p nư c cho ao nuôi t i ñi&m 10 105010’20’’ E 905’58’’ N NTCN 10 D10 Ao nuôi - ch h Nguy n Văn Gu 105010’25’’ E 905’55’’ N NTCN 11 D11 Ao nuôi - ch h Bùi Minh Chánh 105010’36’’ E 905’47’’ N NTCN
3. K T QU VÀ TH O LU N
3.1. Hi.n tr3ng nuôi tôm t3i Huy.n Cái Nư c – T5nh Cà Mau
Theo s li u th ng kê c a Phòng th ng kê Huy n Cái Nư c – T nh Cà Mau, 2009, s n lư ng nuôi tôm tăng nhanh: t 10.748 t n năm 2005 lên 12.700 t n năm 2009, v i năng su t bình quân là 401,6 kg/ha. T c ñ tăng trư ng hàng năm giai ño n 2005 – 2009 v s n lư ng nuôi tôm ñ t 4,12%. Các mô hình nuôi tôm ñang tri&n khai t i Huy n Cái Nư c – t!nh Cà Mau như sau:
(1) QCTT là mô hình nuôi ch y u trong vùng v i di n tích 26.726 ha (2009) chi m 84,5% so v i t%ng di n tích nuôi tôm, ñư c phân b ñ u t i t t c các xã trong huy n Cái Nư c. Trong ñó t p trung nhi u nh t t i các xã Tân Hưng Đông và Tân Hưng v i di n tích 4.141 ha và 3.631 ha (2009). Năng su t hi n nay 381,99 kg/ha, v i t%ng s n lư ng là 10.209 t n (2009) - x p h ng th 4 trong 5 mô hình nuôi tôm ñang tri&n khai t i huy n Cái Nư c, tương ng kho ng 95,1% so v i năng su t bình quân.
Kh o sát th c t cho th y, ao nuôi thư ng b trí g n ngu n nư c sông, có kh năng thoát nư c theo th y tri u, di n tích t 15.000 – 25.000 m2/ao, ñ sâu m c nư c t 0,8 – 1,0 m.
H u h t nông h mua con gi ng t các tr i tôm
gi ng quanh vùng. M t ñ th t 1 – 3 con/m2. Trong su t v nuôi, th c ăn c a tôm hoàn toàn d a vào ngu n th c ăn t nhiên. Vi c thay nư c cho các ao nuôi ñư c ti n hành theo con nư c, t n su t 1 tháng/ñ t. Lư ng nư c thay trung bình vào mùa khô t 30-50% và vào mùa mưa là 20-30% so v i lư ng nư c trong ao.
Vi c l y nư c cho các ao nuôi ch! s d ng c ng t m, không có ao x lý nư c, di t t p trư c khi cho vào ao nuôi. V nuôi ti n hành quanh năm theo hình th c n i ti p (g i ñ u), thư ng b"t ñ u vào tháng 11-12 ÂL. Hàng tháng, ti n hành th b% sung 10.000 – 20.000 con/ha. Trung bình 4 tháng k& t ngày th gi ng s0 ti n hành thu ho ch (t n su t 1 l n/tháng).
(2) Tôm – lúa ban ñ u ch! tri&n khai t i m t vài huy n như Th nh Phú, Phú Hưng, Hưng M6, Hòa M6 v i t%ng di n tích 1500 ha, năng su t 290 kg/ha (2007). Sau ñó nhân r ng ra các xã Lương Th Trân, Tân Hưng, Tân Hưng Đông v i t%ng di n tích năm 2009 là 2.500 ha (7,90%), năng su t 390 kg/ha và s n lư ng ñ t ñư c là 975 t n – x p h ng th 3 trong s 5 mô hình nuôi tương ng v i kho ng 97% năng su t bình quân.
Ao nuôi có di n tích t 5.000 – 10.000 m2. Đ sâu m c nư c và c u trúc ao nuôi ñư c mô t như hình 1. M t năm canh tác 1 v luá và 1 v tôm. Trong ñó, v tôm (v chính) t cu i
tháng 11, ñ u tháng 12 DL ñ n tháng 3, tháng 4 DL. M t ñ th gi ng thưa, kho ng 1 – 3 con/m2 (tôm b t). V lúa kho ng tháng 7 ñ u tháng 8 DL ñ n tháng 11 DL, các nông h th k t h p tôm h m ñ t v i m t ñ kho ng 0,5 – 1 con/m2. H u h t các h nuôi tôm – lúa t i khu v c nghiên c u không ti n hành thay nư c trong su t v nuôi, ch! châm nư c b% sung khi c n thi t.
(3) Tôm - vư0n ñư c tri&n khai h u h t các xã. T p trung nhi u t i các xã Tân Hưng (340ha), Lương Th Trân (280 ha), Th nh Phú (280 ha). Các xã có di n tích nuôi nh là Hưng M6 và Hòa M6 (30 ha). Năng su t bình quân trên toàn huy n ñ t ñư c năm 2009 là 370 kg/ha v i t%ng di n tích canh tác là 1.800 ha (5,69%) và s n lư ng ñ t ñư c là 666 t n – là mô hình nuôi cho năng su t th p nh t (ch!
chi m 92% so v i năng su t bình quân c a toàn huy n).
Mô hình này tương t cách th c c a mô hình QCTT. Khu v c nuôi là di n tích vư n nhà ñư c t n d ng và c i t o l i. Kh o sát th c t cho th y, các nông h có khuynh hư ng ñào kênh/mương n i thông v i ph n di n tích nuôi tôm QCTT c a gia ñình. Di n tích ao nuôi t 3.000 – 5.000 m2 v i ñ sâu m c nư c t 0,8 –
1 m và m t ñ th t 1-3 con/m2. Hàng tháng th b% sung 10.000 – 20.000 con/ha, b"t ñ u th gi ng vào cu i tháng 11 DL. C i t o ao nuôi 1 l n/năm vào kho ng tháng 8 – tháng 9 DL.
(4) QCCT có di n tích tri&n khai l n nh t t i 2 xã Lương Th Trân, Tân Hưng. Năm 2008 v i di n tích 2.000 ha cho toàn huy n, năng su t 700kg/ha. Năm 2009, di n tích 500 ha (1,59%), năng su t 600kg/ha – x p hàng th 2 sau mô hình NTCN, g p 1,5 l n năng su t bình quân; s n lư ng ñ t ñư c là 300 t n v i t n su t nuôi hai v /năm.
Di n tích ao nuôi t 5.000 – 10.000 m2. C u trúc ao nuôi ñư c mô t như hình 2. Canh tác 2 v /năm; trong ñó, v nuôi chính kéo dài kho ng 5 - 6 tháng (kho ng tháng 2 DL ti n hành th gi ng ñ ng lo t, tháng 6 – 7 DL thu ho ch, k t thúc v nuôi); v nuôi ph kéo dài t tháng 8 ñ n tháng 11 - 12 DL. Nư c ñư c l y tr c ti p t kênh vào ao l"ng, sau ñó ñưa vào ao nuôi thông qua túi l c b'ng v i katê, ñ t m c 1,2m. Sau khi l y nư c 3 ngày s0 ti n hành di t giáp xác, ti p theo là các công ño n di t t p, di t khu-n, gây màu nư c, ki&m tra các y u t môi trư ng, c y vi sinh và th gi ng (m t ñ t 6 - 8 con/m2).
Hình 1. Sơ ñ vuông tôm - Mô hình tôm – lúa [11]
Hình 2. Sơ ñ vuông nuôi tôm - mô hình QCCT [12]
(5) NTCN v i di n tích nuôi nh nh t - 100 ha (0,32%) nhưng năng su t cao nh t – 5.500kg/ha (d n ñ u trong s các mô hình nuôi và g p 13,7 l n so v i năng su t bình quân), tương ng v i s n lư ng 300 t n (2009). Di n tích NTCN l n nh t t i 2 xã Lương Th Trân và Tân Hưng.
Di n tích ao nuôi t 2000 – 4000 m2 v i ñ sâu m c nư c t 1,2 – 1,5 m và m t ñ th t 30 – 40 con/m2. Nuôi 2 v /năm: v chính t tháng 2 ñ n tháng 7 DL (th gi ng vào tháng 2
ñ n tháng 3); v ph t tháng 10 ñ n tháng 1 DL năm sau (th gi ng vào tháng 10 ñ n tháng 11). K t qu kh o sát cho th y, tuy ñư c g i là mô hình nuôi công nghi p nhưng hi n ñang tri&n khai v i quy mô nh và k6 thu t nuôi khá ñơn gi n. T t c các ao nuôi ñ u không có t m lót ñáy. Ngu n c p nư c cho ao nuôi cũng là ngu n ti p nh n nư c th i. Đi u ñáng lưu ý là h u như không có ho t ñ ng thay nư c trong su t mùa v (ch! th c hi n vi c châm nư c ho c h gu ng qu t nư c).
B ng 2. T%ng h p di n tích nuôi tôm và s n lư ng ñ t ñư c phân theo lo i hình nuôi t i Huy n Cái Nư c t năm 2007 ñ n năm 2010
Đơn v tính: DT (ha), SL (t n) Năm T?ng
DT T?ng SL
Tôm – Lúa Tôm - vư0n Tôm QCTT Tôm CN Tôm QCCT
DT SL DT SL DT SL DT SL DT SL
2007 31.626 12.000 1.500 435 1.900 475 28.076 10.385 150 705 - - 2008 31.626 12.500 1.500 585 1.800 666 26.176 9.144 150 705 2.000 1.400 2009 31.626 12.700 2.500 975 1.800 666 26.726 10.209 100 550 500 300 2010 31.626 13.800 4.500 2.205 1.800 684,1 24.406 9.831 120 600 800 480
Hình 3. Di n tích nuôi tôm phân theo lo i hình nuôi t i các xã trên ña bàn Huy n Cái Nư c năm 2009
Hình 4. S n lư ng tôm phân theo lo i hình nuôi t i các xã trên ña bàn Huy n Cái Nư c năm 2009
3.2. Đánh giá hi.n tr3ng ch t lư ng nư c ao nuôi c a các mô hình nuôi tôm t3i Huy.n Cái Nư c – t5nh Cà Mau
Nhi t ñ : dao ñ ng trong kho ng 31 – 340C, cao hơn so v i giá tr quy ñnh t i QCVN 10:2008/BTNMT [do th i ñi&m l y m u là vào mùa khô] - không ph i là nhi t ñ t i ưu cho s phát tri&n c a tôm (25 – 300C).
pH: trung bình kho ng 7,7 vào ñ u v và 7,9 vào cu i v nuôi– n'm trong kho ng giá tr quy ñnh t i QCVN 10:2008/BTNMT. Nhìn chung, pH t i khu v c nghiên c u có xu hư ng tăng d n theo th i gian mùa v nhưng v n ñ m b o s phát tri&n bình thư ng c a tôm.
Đ m n: tôm có th& s ng ñư c trong kho ng ñ m n t 5 – 45 o/oo và phát tri&n t t nh t 10 – 25 o/oo.Nhìn chung, ñ m n trong các ao nuôi (~ 30,2%) ñ u cao hơn giá tr ñ m n t i ưu cho tôm phát tri&n, có th& làm tôm ch m l n t ñó kéo dài v nuôi.
Đ ñ c: dao ñ ng t 37,5 NTU (ñ u v ) ñ n 89,2 NTU (cu i v ). Đ ñ c có xu hư ng tăng v cu i v do có s gia tăng n ng ñ ch t h)u cơ làm t o phát tri&n.
DO: dao ñ ng trong kho ng 3,8 – 4,2 mg/L, h u h t các m u ñ u không ñ t QCVN 10:2008/BTNMT. DO là y u t thư ng xuyên thay ñ%i (th i ti t gió nhi u hay ít, m t thoáng ao r ng hay h1p, m t ñ t o và sinh v t s ng trong ao,…), gi i h n s phát tri&n c a tôm và c n ñ c bi t chú tr ng. DO thích h p cho tôm khi >5mg/L, tôm có th& s ng bình thư ng n ng ñ >4mg/L, hàm lư ng t 2 - 3mg/L tôm l n ch m và < 2mg/l tôm có hi n tư ng ng t ho c ch t.
SS: kho ng 88,7 mg/L vào ñ u v , càng v cu i v , hàm lư ng c n lơ l ng càng tăng (209,5 mg/L). S gia tăng nhanh và rõ nh t có th& th y trong mô hình nuôi tôm công nghi p – tương ng v i m t ñ th gi ng dày và lư ng th c ăn b% sung cao.
BOD5: vào ñ u v , BOD5 kho ng 6,0 mg/L và tăng d n v cu i v (9,5 mg/L). M c dù mô hình NTCN có hàm lư ng DO cao hơn so v i QCTT và QCCT nhưng do m t ñ nuôi dày và lư ng th c ăn l n nên BOD5 cao hơn.
COD: dao ñ ng t 11,0 mgO2/L (ñ u v ) – 19,9 mgO2/L (cu i v ), t t c các m u ñ u vư t quá TCCP v i hàm lư ng ch t ô nhi m h)u cơ cao. Càng v cu i v , n ng ñ COD trong các kênh d n cũng tăng do vi c c p và x nư c cùng chung m t ngu n. Đ i v i nư c ao nuôi, hàm lư ng COD tương ng v i mô hình NTCN là cao nh t, ti p theo là mô hình QCCT và QCTT.
Phospho t ng s : trung bình vào ñ u v kho ng 0,63 mg/L và tăng d n v cu i v nuôi (2,54 mg/L). Đ u v nuôi, hàm lư ng phospho t%ng khá ñ ng ñ u t i các mô hình [0,57 – 0,67 mg/L]. Tuy nhiên, do có b% sung thêm th c ăn nên hàm lư ng phospho t%ng s trung bình vào cu i v c a mô hình NTCN [3,97 mg/L] và QCCT [2,52 mg/L] cao hơn so v i mô hình QCTT [1,80 mg/L]. N ng ñ phospho t%ng s t i các v trí D4 và D8 khá cao – là d u hi u ô nhi m ch t dinh dư,ng c a ngu n nư c c p cho các mô hình QCCT và NTCN.
H p ch t Nitơ: hàm lư ng N-NO2- có xu hư ng tăng d n theo th i gian, 0,01 mg/L (ñ u v ) – 0,09 mg/L (cu i v ), và bi n ñ%i không
ñ u trong các mô hình. Hàm lư ng N-NO3- dao ñ ng t 0,03 – 0.18 mg/L, trong ñó, NTCN gia tăng nhanh v n a cu i v . Hàm lư ng nitơ t3ng s tăng d n t ñ u ñ n cu i v nuôi, dao ñ ng trong kho ng 1,40 – 4,47 mg/L. Vào ñ u v nuôi, hàm lư ng nitơ t%ng s khá ñ ng ñ u (t 1,18 – 1,81mg/L). Đ n gi)a v nuôi, hàm lư ng nitơ t%ng s ñã có s bi n ñ%i gi)a các mô hình: mô hình QCTT có hàm lư ng nitơ t%ng s nh hơn mô hình QCCT và cao nh t mô hình NTCN. Xu hư ng này kéo dài ñ n cu i v , có th& gi i thích b i lư ng ch t th i do tôm và lư ng th c ăn th a tích d n theo th i gian.
S t t ng s : dao ñ ng trong kho ng 0,78 – 0,86 mg/L, t t c ñ u vư t quá tiêu chu-n cho phép. Đ t l y m u vào tháng 5, hàm lư ng s"t t%ng tăng cao do mưa trái mùa làm r a trôi phèn ch y vào ao và kênh.
Kim lo i n ng: h u h t các giá tr ñ u n'm trong gi i h n cho phép c a QCVN 10:2008/BTNMT, c th& như sau: hàm lư ng k0m trung bình kho ng 0,02 mg/L, hàm lư ng ñ ng dao ñ ng t 1,96 – 2,49 µg/L, hàm lư ng chì dao ñ ng t 2,12 – 2,35 µg/L, hàm lư ng th y ngân không phát hi n t n t i.
Nhìn chung, ch t lư ng nư c trong ao nuôi chưa ñ m b o ñi u ki n t i ưu cho tôm sinh
trư ng. Hàm lư ng oxy hòa tan (DO) - m t trong nh)ng ch! tiêu c n ñ c bi t chú tr ng trong nư c nuôi tôm - h u như ñ u không ñ t chu-n t ngu n c p nư c ban ñ u cho ñ n nư c trong ao nuôi. Hàm lư ng các ch t ô nhi m h)u cơ ñ u vư t quá tiêu chu-n cho phép ngay t ñ u v cũng như ngay t i ngu n c p nư c;
có xu hư ng tăng d n v cu i v nuôi. Các ch t ô nhi m dinh dư,ng cũng có xu hư ng tăng d n v cu i v v i m c ñ tăng khác nhau tương ng v i t ng mô hình nuôi c th& - nói khác hơn là tương ng v i m t ñ nuôi và lư ng th c ăn b% sung. Hàm lư ng s"t t%ng s - y u t thư ng xuyên có tác ñ ng t i ñ i s ng, năng su t và t! l s ng c a tôm - trong các ao nuôi cũng như ngay trong ngu n nư c c p ñ u vư t quá tiêu chu-n cho phép ñ i v i nư c bi&n ven b cho m c ñích nuôi tr ng th y s n.
Các ao nuôi không có kênh c p và thoát nư c riêng; bên c nh ñó, nư c th i sau m(i v nuôi không ñư c x lý mà th i tr c ti p vào kênh r ch, ñi u này có kh năng làm gi m DO, gây ô nhi m ngu n nư c cũng như nh hư ng ñ n ñ i s ng th y sinh. Hơn n)a, vi c x th i không qua x lý nư c ao nuôi sau m(i mùa v còn làm gi m ch t lư ng ngu n nư c c p, tăng nguy cơ lan truy n d ch b nh, nh hư ng ñ n các ao nuôi khác trong vùng cũng như nh hư ng tr c ti p ñ n v nuôi ti p sau.
Hình 5. Bi&u ñ di n bi n SS trong các ao nuôi tôm
Hình 8. Bi&u ñ di n bi n P t%ng trong các ao nuôi tôm
Hình 9. Bi&u ñ di n bi n N t%ng trong các ao nuôi tôm
3.3. Tính toán t i lư ng ô nhi,m do ho3t ñ/ng nuôi tôm t3i Huy.n Cái Nư c - t5nh Cà Mau
Trong ph m vi c a nghiên c u này, phương pháp ñánh giá nhanh ñư c áp d ng ñ& ti p c n tínhtoán t i lư ng ô nhi m do ho t ñ ng nuôi tôm t i Huy n Cái Nư c - t!nh Cà Mau, c th&
là tính toán d a trên n ng ñ ch t ô nhi m và lưu lư ng nư c th i.
• T i lư ng ô nhi,m t@ mô hình nuôi tôm QCTT: T = Q * C ; trong ñó;
- Lưu lư ng nư c ao nuôi trong 1 v , Q (m3/v ): Q = S * H v i S: di n tích nuôi tôm (m2), H: chi u cao m c nư c (m).
- Lưu lư ng nư c thay th trong v nuôi:
QKH = 40% * Q và QM = 25% * Q v i QKH : lưu lư ng nư c x vào mùa khô (m3/tháng), QM : lưu lư ng nư c x vào mùa mưa (m3/tháng).
- N ng ñ ch t ô nhi m trong ao nuôi:
CT1-11 : n ng ñ các ch t ô nhi m trong ao nuôi tương ng t tháng nuôi ñ u tiên ñ n tháng cu i cùng. Do h n ch v kinh phí, vi c quan tr"c ch! ñư c th c hi n trong mùa khô, vì th , trên cơ s th i gian nuôi tôm và m t ñ th
gi ng b% sung, n ng ñ nư c ao nuôi c a các tháng mùa mưa ñư c gi ñnh như sau: CT5
tương ng v i CT6-9; CT4 tương ng v i CT10; CT3 tương ng v i CT11.
- N ng ñ ch t ô nhi m trong kênh c p:
CK1-10 : n ng ñ các ch t ô nhi m trong kênh tương ng t tháng nuôi ñ u tiên ñ n tháng cu i cùng. Tương t , gi ñnh n ng ñ nư c kênh c p c a các tháng mùa mưa như sau: CK5
tương ng v i CK6-9; CK4 tương ng v i CK10. - T i lư ng ô nhi m do ho t ñ ng nuôi tôm không xét ñ n t i lư ng ô nhi m s7n có trong nư c c p, ∑Ttôm:
∑ Ttôm = QKH *(∑CT2,3,4,10 - ∑CK2,3,4,10) + QM * (∑CT5-9 - ∑CK5-9) + Q * (CT11 – CT 1)
- T i lư ng ô nhi m do ho t ñ ng nuôi tôm bao g m c t i lư ng ô nhi m s7n có trong nư c c p, ∑Tx:
∑ Tx = QKH * ∑CT2,3,4,10 + QM * ∑CT5-9 + Q
* CT11
B ng 3. T i lư ng ô nhi m t mô hình nuôi tôm QCTT t i Huy n Cái Nư c
Mô hình nuôi QCTT
S (ha) H (m) Q (m3/vB) QKH = 0,4Q (m3/vB)
QM =0,25Q
(m3/vB) S vB/ năm Năm 2009 26.726 0,9 240.534.000 96.213.600 60.133.500 1 Năm 2010 24.406 0,9 219.654.000 87.861.600 54.913.500 1
Thông s ô nhi m SS BOD5 COD T?ng N T?ng P
TTôm (t n/năm) Năm 2009 18.963 1.028 1.236 616 265
Năm 2010 17.317 938 1.128 563 242
TX (t n/năm) Năm 2009 132.982 6.128 12.620 1.889 1.006
• T i lư ng ô nhi,m t@ mô hình nuôi tôm – lúa: T = Q * C, trong ñó:
- Lưu lư ng: Q = VA - VT v i VA = S * H và VT = 2/3 * S * H’ ; VA: th& tích ao nuôi (m3), VT: th& tích tr ng (m3), S: di n tích nuôi tôm (m2), H: chi u cao m c nư c ao tính t ñáy (m), H’: chi u cao c a tr ng (m).
- T i lư ng ô nhi m trong v tôm (TVT):
o T i lư ng ô nhi m do ho t ñ ng nuôi tôm t o ra trong v tôm bao g m c t i lư ng ô nhi m s7n có trong nư c c p, TVT x (t n/v ) : TVT x = Q * C5 + 40% Q * C2 - 4 – 40% Q * CK2 – 4
o T i lư ng ô nhi m do tôm t o ra trong v tôm, TVT tôm (t n/vB): TVT tôm = TVT x – Q * C1
Trong ñó, CK n : n ng ñ ch t ô nhi m trong kênh tương ng v i tháng nuôi th n (mg/L) ; Cn : n ng ñ ch t ô nhi m trong ao nuôi tương ng v i tháng nuôi th n (mg/L). Gi ñnh
n ng ñ nư c ao nuôi và kênh c p c a mô hình tôm – lúa tương ng v i mô hình QCTT.
- T i lư ng ô nhi m trong v lúa (TVL): trong v lúa, các nông h v n duy trì nuôi tôm, v i m t ñ th gi ng kho ng 1/3 so v i v tôm chính, do v y, gi ñnh TVL = 1/3 TVT.
Như v y, t i lư ng ô nhi m do ho t ñ ng nuôi tôm k t h p tr ng lúa lúa trong 1 năm ñư c tính như sau :
o T i lư ng ô nhi m do ho t ñ ng nuôi tôm t o ra trong 1 năm bao g m c t i lư ng ô nhi m s7n có trong nư c c p, ∑Tx (t n/năm):
∑ T x = T VT x + T VL x = 4/3 T VT x
o T i lư ng ô nhi m do tôm t o ra trong 1 năm, ∑T tôm = TVT tôm + TVL tôm = 4/3 TVT tôm
T VL tôm: t i lư ng ô nhi m do tôm t o ra trong v lúa (t n/v )
T VL x: t i lư ng ô nhi m do ho t ñ ng nuôi tôm t o ra trong v lúa (t n/v ) bao g m c t i lư ng ô nhi m s7n có
B ng 4.T i lư ng ô nhi m t mô hình nuôi lúa t i Huy n Cái Nư c
Mô hình nuôi tôm – lúa S (ha) H (m) S(Tr ng) =
(2/3) S H’ (m) Q(m3/vB) QKH = 0,4Q (m3/vB)
S vB/năm
Năm 2009 2.500 1,35 1.667 0,9 18.750.000 7.500.000 2
Năm 2010 4.500 1,35 3.000 0,9 33.750.000 13.500.000 2
Thông s ô nhi m SS BOD5 COD T?ng N T?ng P
∑ T tôm (t n/năm) Năm 2009 2.799 76 236 36 33
Năm 2010 5.038 137 424 65 59
∑TX (t n/năm) Năm 2009 5.030 216 489 74 48
Năm 2010 9.054 389 881 134 87
• T i lư ng ô nhi,m t@ mô hình nuôi Tôm – vư0n
Ti p c n tương t phương pháp tính toán t i lư ng ô nhi m do mô hình nuôi tôm QCTT.
Mô hình nuôi tôm – vư n không có bi n ñ ng v di n tích canh tác gi)a năm 2009 và 2010.
N ng ñ ch t ô nhi m trong các ao nuôi gi ñnh tương ñương v i hình th c nuôi QCTT.
B ng 5. T i lư ng ô nhi m t mô hình nuôi tôm vư n t i Huy n Cái Nư c
Mô hình nuôi Tôm –vư0n
S (ha) H (m) Q (m3/vB) QK = 0.4 Q(m3/vB)
QM =0.25
Q(m3/vB) S vB/năm
Năm 2009 1.800 0,9 16.200.000 6.480.000 4.050.000 1
Năm 2010 1.800 0,9 16.200.000 6.480.000 4.050.000 1
Thông s ô nhi m SS BOD5 COD T?ng N T?ng P
TTôm (t n/năm) Năm 2009 1.277 69 83 41 18
Năm 2010 1.277 69 83 41 18
TX (t n/năm) Năm 2009 8.956 413 850 127 68
Năm 2010 8.956 413 850 127 68
• T i lư ng ô nhi,m t@ mô hình nuôi tôm QCCT: T = Q * C
- Lưu lư ng nư c ao nuôi trong 1 v (m3/v ): Q = VA - VT v i VA = S * H và VT = 2/3 * S * H’, trong ñó VA: th& tích ao nuôi (m3), VT: th& tích tr ng (m3), S: di n tích nuôi tôm (m2), H: chi u cao m c nư c ao tính t ñáy (m), H’: chi u cao c a tr ng (m)
- T i lư ng ô nhi m do ho t ñ ng nuôi tôm trong 1 v không xét ñ n t i lư ng ô nhi m s7n có trong nư c c p, Ttôm/vB = Q* (CCV – CĐV)
v i CĐV, CCV l n lư t là n ng ñ các ch t ô nhi m vào ñ u và cu i v nuôi (mg/L).
- T i lư ng ô nhi m do ho t ñ ng nuôi tôm trong 1 v bao g m c t i lư ng ô nhi m s7n có trong nư c c p, Tx /vB = Q * CCV.
- T i lư ng ô nhi m do ho t ñ ng nuôi tôm trong 1 năm không xét ñ n t i lư ng ô nhi m s7n có trong nư c c p, ∑Ttôm = 2 * T tôm/vB.
- T i lư ng ô nhi m do ho t ñ ng nuôi tôm trong 1 năm bao g m c t i lư ng ô nhi m s7n có trong nư c c p, ∑Tx = 2 * Tx /vB.
B ng 6.T i lư ng ô nhi m t mô hình nuôi tôm qu ng canh c i ti n t i Huy n Cái Nư c
Mô hình nuôi tôm qu ng canh c i ti2n
S (ha) H (m) STr ng = (2/3) S (ha) H’ Q (m3/vB) S vB/năm
Năm 2009 500 1,35 333 0,45 5.250.000 2
Năm 2010 800 1,35 533 0,45 8.400.000 2
Thông s ô nhi m SS BOD5 COD T?ng N T?ng P
∑T tôm/năm
(t n/năm)
Năm 2009 1.061 41 83 34 20
Năm 2010 1.697 66 134 55 32
∑T x /năm
(t n/năm)
Năm 2009 1.777 104 197 47 26
Năm 2010 2.843 166 316 75 42
• Mô hình nuôi tôm công nghi.p: Ti p c n tương t phương pháp tính toán t i lư ng ô nhi m do mô hình nuôi tôm QCTT.
B ng 7. T i lư ng ô nhi m t mô hình nuôi tôm công nghi p t i Huy n Cái Nư c
Mô hình nuôi tôm công nghi.p
S (ha) H (m) Q (m3/vB) S vB/năm
Năm 2009 100 1,35 1.350.000 2
Năm 2010 120 1,35 1.620.000 2
Thông s ô nhi m SS BOD5 COD T?ng N T?ng P
∑ T tôm/năm
(t n/năm)
Năm 2009 454 17 32 16 9
Năm 2010 545 20 39 19 11
∑ T x /năm
(t n/năm)
Năm 2009 766 35 66 21 11
Năm 2010 919 42 79 25 13
Có th& nh n th y r'ng, gi)a các mô hình nuôi tôm khác nhau ñang tri&n khai trên ña bàn Huy n Cái Nư c, t!nh Cà Mau thì mô hình nuôi tôm QCTT ñóng góp t i lư ng ô nhi m l n nh t. Đi u này có th& gi i thích b i di n tích canh tác c a mô hình này hi n nay chi m ñ n 84,5% so v i t%ng di n tích nuôi tôm c a toàn huy n.
T i lư ng các ch t ô nhi m phát sinh t ho t ñ ng nuôi tôm trên ña bàn Huy n Cái Nư c ư c tính trong năm 2009 và 2010 tương ng như sau: SS – 149.512 t n và 143.212 t n, BOD5 – 6.896 t n và 6.606 t n, COD – 14.222 t n và 13.650 t n, T%ng N – 2.158 t n và 2.086 t n, T%ng P – 1.159 t n và 1.129 t n.
Năm 2010 so v i năm 2009, Huy n Cái Nư c có s chuy&n ñ%i cơ c u gi)a các mô hình nuôi tôm: mô hình QCTT gi m d n di n
tích, các mô hình như tôm – lúa, QCCT, nuôi công nghi p có xu hư ng m r ng di n tích nuôi, mô hình tôm – vư n không có bi n ñ ng v di n tích canh tác. K t qu tính toán cho th y, t t c các mô hình nuôi tôm có s ñi u ch!nh tăng v di n tích ñ u làm gia tăng t i lư ng các ch t ô nhi m so v i năm 2009. Tuy nhiên, khi xét t%ng t i lư ng t ng ch t ô nhi m c a t t c các lo i hình nuôi tôm năm 2010 nh n th y r'ng giá tr này gi m hơn so v i t i lư ng ñư c t o ra trong năm 2009. Đi u này càng cho th y tính quy t ñnh c a mô hình QCTT hi n nay t i huy n Cái Nư c trong vi c làm phát sinh ch t ô nhi m. K t qu tính toán ph n nào cho th y r'ng nh t thi t ph i qu n lý ch t ch0 các ngu n gây ô nhi m nêu trên, trong ñó, ñ c bi t chú tr ng ñ n mô hình nuôi tôm QCTT.
B ng 8. T%ng h p k t qu tính toán t i lư ng ô nhi m t nh)ng ngu n th i khác nhau t i Huy n Cái Nư c năm 2009
Ngu6n th i T i lư ng ô nhi,m (t n/năm) Phuơng pháp tính toán SS BOD5 COD T?ng N T?ng P
Sinh ho t [13] 869,43 869,43 1.976,11 158 31,76
Đánh giá nhanh, d a trên n ng ñ trung bình và lưu lư ng c a nư c th i sinh ho t
Công nghi p [13] 10,15 5,08 8,12 3,04 0,6
Đánh giá nhanh, d a trên n ng ñ trung bình và lưu lu ng c a nư c th i công nghi p
Nư c mưa ch y
tràn [13] 3.509,4 - 3.509,4 234 3,98
Đánh giá nhanh, d a trên lư ng mưa trung bình, h s , di n tích ch y tràn và n ng ñ trung bình các thông s ô nhi m (WHO 1993).
Nuôi tôm 149.512 6.896 14.222 2.158 1.159 T(ng h p t b ng 3 ñn b ng 7
Gi)a các ngu n th i khác nhau trên ña bàn Huy n Cái Nư c, t!nh Cà Mau, ho t ñ ng nuôi tôm ñóng góp t i lư ng ô nhi m l n nh t (SS:
97,15%, BOD5: 88,75%, COD: 72,14%, t%ng N :84,53%, t%ng P: 96,96%). Đi u này có th& gi i thích b i di n tích nuôi tôm chi m ñ n 75,83%
di n tích t nhiên – tương ñương v i 99,43%
di n tích NTTS trên toàn ña bàn Huy n.
Hàm lư ng SS do ho t ñ ng nuôi tôm chi m t i lư ng l n nh t - g p 42,6 l n so v i SS có trong nư c mưa ch y tràn (ngu n th i có hàm lư ng SS cao th 2). T i lư ng SS t ho t ñ ng nuôi tôm cao ph n l n phát sinh t quá trình nuôi, ñ ng th i kênh c p nư c cũng ñóng góp m t lư ng không nh .
4. K T LU N
Trên cơ s kh o sát th c t , bài báo ñã mô t ñư c ñ c ñi&m k6 thu t c a các mô hình nuôi tôm; so sánh và ñánh giá v di n tích nuôi tr ng cũng như s n lư ng ñ t ñư c giai ño n
th&… t i Huy n Cái Nư c. T%ng s 36 m u th v i 18 ch! tiêu phân tích/m u tương ng v i 3 mô hình QCTT, QCCT và NTCN ñã cơ b n ph n ánh hi n tr ng ch t lư ng môi trư ng nư c ao nuôi t i ñây.
Trên cơ s các d) li u hi n có liên quan ñ n ho t ñ ng nuôi tôm t i Huy n Cái Nư c, k t h p v i k t qu phân tích m u th c hi n t tháng 2 ñ n tháng 7 năm 2010, m t s k t lu n có th& rút ra t k t qu tính toán t i lư ng ô nhi m như sau:
- Gi)a các mô hình nuôi tôm khác nhau ñang tri&n khai t i Huy n Cái Nư c, mô hình nuôi tôm QCTT ñóng góp t i lư ng ô nhi m l n nh t.
- T i lư ng các ch t ô nhi m phát sinh t ho t ñ ng nuôi tôm trên ña bàn Huy n Cái Nư c ư c tính trong năm 2009 và 2010 tương ng như sau: SS – 149.512 t n và 143.212 t n, BOD5 – 6.896 t n và 6.606 t n, COD – 14.222
t n và 13.650 t n, T%ng N – 2.158 t n và 2.086 t n, T%ng P – 1.159 t n và 1.129 t n.
- Năm 2010 so v i năm 2009, Huy n Cái Nư c có s chuy&n ñ%i cơ c u gi)a các mô hình nuôi tôm. K t qu tính toán cho th y, t t c các mô hình nuôi tôm có s ñi u ch!nh tăng v di n tích ñ u làm gia tăng t i lư ng các ch t
ô nhi m. Tuy nhiên, t%ng t i lư ng ô nhi m năm 2010 gi m hơn so v i năm 2009 ch ng t tính quy t ñnh c a mô hình QCTT trong vi c làm phát sinh ch t ô nhi m - ph n nào cho th y nh t thi t ph i qu n lý ch t ch0 các ngu n gây ô nhi m nêu trên, trong ñó, ñ c bi t chú tr ng ñ n mô hình nuôi tôm QCTT.
CALCULATION OF POLLUTION LOAD CAUSED BY SHRIMP FARMING ACTIVITIES IN CAI NUOC DISTRICT - CA MAU PROVINCE
Le Ngoc Tuan, Tran Bich Chau, Vu Nguyen Hong Phuong University of Sciences, VNU-HCM
ABSTRACT: Cai Nuoc shows the area for shrimp hatching of 31,626 ha (99.4%), the third largest in the output of shrimp in the whole province. There are 11 sites of collecting samples from 3 patterns: traditional extensive hatching, improved extensive hatching, and industrial shrimp hatching in February, April, May, June and July of 2010. The analysis of 18 standards reflects the actual state of pond environment. The possible conclusions about the pollutant loads emerging from shrimp hatching are: Shrimp hatching in traditional extensive pattern causes the largest pollutant load; The loads of some pollutants in 2009 and 2010, respectively, are: SS – 149,512 tons và 143,212 tons, BOD5 – 6,896 tons và 6,606 tons, COD – 14,222 tons và 13,650 tons, T3ng N – 2,158 tons và 2,086 tons, T3ng P – 1,159 tons và 1,129 tons. This research contributes positively to the database in shrimp hatching activity in Cai Nuoc District – Ca Mau Province, supporting environmental management in general and aquaculture industry planning in specific.
Keywords: Pollution load, shrimp farming activities TÀI LI!U THAM KH O
[1]. www.camau.gov.vn
[2]. http://www.vncold.vn/Web/Content.aspx
?distid=1952
[3]. FAO Technical documents, Environmental impacts of cage culture for catfish, Hong Ngu, Dong Thap (2003).
[4]. Lê Văn Khoa, “Đánh giá tác ñ ng c!a
và th!y sinh v$t c!a sông r ch huy n C%n Gi - Tp.HCM” - Chi c c B o v Môi trư ng TpHCM (2007).
[5]. http://www.dbc.uci.edu/~sustain/suscoas ts/chapter5.htm
[6]. Vi n Nghiên c u nuôi tr ng th y s n III, Nghiên c u công ngh và xây d ng mô hình nuôi k t h p nhi u ñ i tư ng h i s n trên bi n theo hư ng b n v ng (2006).
[7]. Lê M nh Tân, Nghiên c u các y u t môi trư ng nh hư ng ñ n ch t lư ng nư c nuôi tôm C%n Gi và ñ xu t bi n pháp x lý, S Khoa h c và Công ngh TpHCM (2006).
[8]. Nguy n Kỳ Phùng, Nghiên c u ch ñ dòng ch y và ô nhi m bi n ven b vùng bi n Tây Nam Vi t Nam, S Khoa h c và Công ngh TpHCM (2009).
[9]. Lê Trình, Nghiên c u phân vùng ch t lư ng nư c theo ch s ch t lư ng nư c (WQI) và ñánh giá kh năng s d ng các ngu n nư c sông, kênh r ch vùng TP.
H Chí Minh (2008).
[10]. SEACAM, Composite Guidelines for the Environmenta Assessment of Coastal Aquaculture Development (1999).
[11]. UBND t!nh Cà Mau, Quy trình s n xu t luân canh lúa – tôm thu c ñ án Nâng cao năng su t, ch t lư ng, hi u qu trong s n xu t tôm, lúa t nh Cà Mau giai ño n 2009-2012, ñ#nh hư ng ñ n 2015 (2010).
[12]. UBND t!nh Cà Mau, Quy trình nuôi tôm sú qu ng canh c i ti n thu c ñ án Nâng cao năng su t, ch t lư ng, hi u qu trong s n xu t tôm, lúa t nh Cà Mau giai ño n 2009-2012, ñ#nh hư ng ñ n 2015 (2009).
[13]. Tr n Bích Châu, Đánh giá hi n tr ng và d báo t i lư ng ô nhi m do ho t ñ ng nuôi tôm t i huy n Cái Nư c, t nh Cà Mau, Đ tài nghiên c u khoa h c c p ĐHQG Thành ph H Chí Minh năm 2009 (2009).
