Tap doan kinh te nha nffdc:
Tai cau true de tot han
ThS. PHAN MINH TUAN
Theo sd' li^u cua B<» K§' hoach va Dau ti^, cac t§p doan kinh t§' nha midc (TDKTNN) hi$n dang chid'm den 30% gia tri tai san, 51% v6'n va 40% tong sd'lao d$ng cua khu y\ic kinh tS*qud'c doanh. M^c dii cac t^p doan tang nhanh v^ quy mo, nhiftig chtfa co tSp doan nao viftfn I§n t i m khu vifc va the'gidi. Vi vSy, vi^c tai cfi'u true de phat trid'n t6't htfn dang la vfln d^ d§t ra dfi'i vdi cac TDKTNN.
N ^ C N G "NUT THAT"
CAN THAO GCf
TDKTNN ndm trong didn dffdc Nhd nffdc dau iff Idn, vdi nhieu ffu dai, cd he thdng td chffc cdng ty me - cdng ty con.
Theo md hinh nay. cde doanh nghiep nhd nffdc (DNNN) cd quan he ve vd'n hoac hdp tac lap hdp lai tao thdnh nhifng doanh nghidp khdng id chi phdi ca nganh cdng nghiep md tap doan dd dang boat ddng.
Sau 6 ndm thi diem, sd' Iffdng tap doan kinh td' thudc sd hifu nhd nffdc cua Viet Nam hidn nay dfftig Iai d con so' 12 (tuy nhien, theo Vu Ddi mdi doanh nghiep nha nffdc - Vdn phdng Chinh phu, hien tai Viet Nam da cd 673 doanh nghidp tff nhdn lay ten Id lap dodn, 241 doanh nghiep khac lay ten goi Id tdng cdng ty. Trong dd, nhieu DNNN du Chinh phu khdng ddng y, nhffng sau khi cd phan hda da Iff xiffig danh lap dodn, tdng edng ty ngoai tam kiem sodt cila Chinh phii). Cdc tap dodn ndy ndm \a! Ird ihdng Ilnh trong cdc ngdnh cdng nghiep chu chd't ciia kinh id' Viet N.ini bao gdm: cao su. lau Lhu\. than - khoang san. dau khi. didn Iffc. ddi may.
bao hiem. hda chat. \;i> dirtig, phdt trien nhd \a dd Ihi. Ridng ITnh vffc bffu chinh
\icn Ihdng ed de'n hai tap doan la Bu\i chinh \!cn ihdng VNPT va Vidn thdng quan dpi Viettel.
Ben canh nhiJng ihdnh cdng va ddng gop tich cffc \ao qua Irinh phat trien dat uffdc khdng ihe phij nhan, cac TDKTNN cua V idi Nam cdn nhieu han che'. nha't la
\ c phffdng hffdng, md hinh boat dpng vd
hieu qua dau tff. Hoat ddng ciia nhieu TDKTNN ludn di cimg vdi lang phi vd Id'n kdm, tham chi vdi mffc dp ngdy edng ndng nd. Bat cap Idn nha't hien nay la chffa cd khung phdp ly hodn chinh dd'i vdi boat ddng eDng nhu gidm sdt cac tdp dodn. Dac biet, trong cd chd' qudn ly cac DNNN ndi chung, TDKTNN ndi rieng van dang tdn lai nhifng van de cu the sau:
Thff nhdt. chUa thi chi hda qudn ly nhd nudc dd'i vdi I'DKl\ \' Hidn nay, van chffa xac dinh ro vai trd Clia chii sd hijXi hodc ngffdi dai didn chu sd hffu ciia cdc TDKTNN Hdn nffa, sff phan cap quan ly chffa thd'ng nhal \a rd rang, khid'n tff Thu iffdng Chinh phii de'n bd chu quan vd chinh quydn dia phffdng ddu cd the can thiep trffc liep (nhffng lai cd the khdng phai chiu trdch nhidm hoac dd ihodi ihdc vide chiu trach nhiem lien ddi) vdo hoat ddng cua TDKTNN hoac doanh nghidp thdnh vien ciia nd. Mpi sd TDKTNN con du'de trao chffc ndng cd tinh quan ly nhd nffdc ve chuyen nganh, dan den "hdnh chinh nhd nffdc hda" trong md'i lidn he vdi cdc doanh nghidp khae, eung nhu vdi ehinh quyen dm phffdng.
Thff hai. chUa phdn dinh id yiu cdu vd ca chi'qudn ly giffa hogt dgng dau tu vi lgi nhudn vd phi lgi nhudn:
V N P T
NGHIEN Ciiu - TRAO DOI
Tren thffc id'. Irong cac tap dodn va DNNN dang cd sff
"nhdp nhdng" giffa ngudn vd'n hoat ddng vi Idi nhuan va phi Idi nhudn. Trdch nhidm xd hdi eiia cdc TDKTNN dd'i vdi on dinh kinh td'vT md song hdnh vdi nhiem vu san xud'l, kinh doanh, tff dd dan de'n dau tff ciia tdp doan vffa bi phdn tan, vffa de bi lam dung, kem hidu qua.
Thff ba. tin ggi. md hinh td chffc, cung nhu khung phdp ly cho thdnh Idp vd hogt dgng cda TDKTNN chUa rd hodc cdn nhffng bdt cap: Ke tff ngdy 01/7/2010, cdc cdng ly nhd nffdc hoat ddng Iheo Luat Doanh nghidp nhd nffdc ndm 2003 dd phdi chuyen dd'i sang boat dpng theo Lual Doanh nghidp nam 2005. Tuy nhidn, nhieu quy dinh dieu chinh vide thffc hidn quyen chu sd hffu nhd nffdc dd'i vdi doanh nghiep cdn sd sdi, chffa day dii, ,^ ddc biet la doi vdi ede tong cdng ty vd tap dodn kinh td'. Hau qud Id, nhieu vd'n de phdt sinh trong boat ddng Clia cdc DNNN nay khdng cd phdp luat de dieu chinh
^odc dieu ehinh "khdng j^'W'tridl de, nffa vdi".
'vDdng chd y, trong Nghi dinh sd 139/2007/
ND-CP, ngay 5/9/2007
^' Clia Chinh phii hffdng dan chi tid't thi hdnh mdt sd' dieu ciia Luat Doanh nghidp da quy dinh rd: "Tap dodn kinh le' khdng ed tff cdch pKap nhdn, khdng phai ddng ky kinh doanh theo quy dinh cua Luat Doanh nghidp". Nhffng trdn thffc td',
• '• 12 TDKTNN'dd dffdc dang ky kinh doanh vd dang cd tff each phdp nhdn kieu "mdc dinh", trong dd cd cd tap doan mdi dffdc thdnh Idp vd hoat ddng theo Ludt Doanh nghiep ndm 2005??
Hdn nffa. theo diing Luat Doanh nghiep ndm 2005, cdc Idp dodn va tong cdng ty phdi chuye'n ten gpi thdnh cdng ly trdch nhiem hffu han hoac cdng ty cd phan, nhffng lieu cd hdp ly khdng khi cdng ty me Id cdng ty trdch nhidm hifu han, trong khi cac cdng ty con lai Id tdng cong ty? Vi du, Cdng ty me la Cdng ly trdch nhidm hffu ban Dau khi Viet Nam (tap dodn hidn nay), trong khi cac cdng ty con lai la Tong cdng ty Tdi chinh Co phan Dau khi, Tong cdng ty Tham dd Khai thdc Dau khi vd Tdng cdng ty Co phan Khoan vd Dich vu khoan Dau khi?
Khdng nhffng did', mot sd TDKTNN "ni nhau" cung thdnh lap cdng ty con chung, ddng thdi sd hiiu chdo cua nhau. ta't yd'u se hinh thanh nen nhffng nhdm ddc quydn lidn kd't \ di nhau mpt cdch chat che de Idc ddng trd lai vdo ehinh sdch cua cdc bd, ngdnh theo hffdng cd ldi cho nhdm. Nhff \ a\. sff kiem sodt cua Nha nffdc dd'i vdi nhffng tdp dodn nay trd ndn vd cCing khd khdn.
Tdi cdu iruc \d ddi mdi ed chd' quan 1;^ khu vffc DNNN ndi chung, cdc TDKTNN ndi ridng, phdt triln cac thanh phan kinh Id' khdc phu hdp vdi cd che' thj
trffdng vd muc tieu phdt trien ciia dai nffdc dang vd se cdn tid'p tuc Id va'n de trpng tam vd bffc xuc ddi vdi Vidt Nam.
DINH HJC^JNG TRONG THCfl GIAN TCfl Thu tffdng Chinh phii da ky ban hdnh Nghi quyet sdOl/NQ-CP, ngay 3/1/2012 vd Chi Uii sd'03/CT-TTg, ngdy 17/1/2012 ve day manh tdi ed ca'u. Dd'n nay, Thii tffdng Chinh Phii da ky quye'l dinh thong qua de an ldi cd ca'u 14 tdp dodn vd tdng edng ty, cung nhff da thdng qua Dd dn tdi ca'u tnic DNNN. Trdn tinh than dd, c^n ddi mdi td chffc vd hoat ddng ciia cac TDKTNN theo hffdng sau day:
Mgt Id. lie'p tuc da'y manh cd phan hda, thu hep ly trong vd gidm thieu so Iffdng doanh nghidp md Nhd nffdc giff cd phan chi phdi. Cbi duy tri doanh nghi?p 100% vd'n nhd nffdc trong mdt sd danh muc ngdnh, ITnh vffc md Nhd nffdc c^n ddc quydn, giff vi tri then chdt cda nin kmh Id' va cdc ITnh vffc md doanh nghi?p khu vffc kinh te' tff nhdn khdng hodc chift mud'n, chffa cd kha ndng tham gia.
Dong thdi, trong Ihdi gian tdi can ffu tidn xay dffng cdc md hinh tap dodn kinh td' da sd hifu, dam nhan vai trd chii life ban che'trong nen kinh te', dffdc vdn hdnh theo dting quy ludt vd quy trinh kinh td.
trdn cd sd Iff nguydn thod thuan lien kdt, hdp tde giffa cdc phdp nhan ddc lap.
Hai Id, bai bd hoac gidm diieu vi?c Chinh phu bdo lanh tin dung hodc eho vay chi dinh dd'i vdi DNNN, tao dp Iffc bupc ta't ca DNNN phai huy ddng vdn qua cd chd' Ihi trffdng. Chinh phu chi hd trd Un dung cho nhifng DNNN boat dong cung ca'p hang hda cdng cpng, md khdng thu hut dffdc cdc thanh phan kinh le khdc dau tff, hodc thffc hidn nhidm vu chinh tri do Chinh phu giao (loai doanh nghidp ndy chiu sff gidm sat bang cd che ridng). Ddng thdi, kidn quydt chdng tham nhung vd thffc Men thffdng xuyen hdn trdch nhi?m giai frinh trong dau tff cdng. Cdng khai cdc thdng tin, quy trinh, thu hic, danh muc dff dn van ddng dau tff, nang cao hieu qud cd chd' mdt effa, quy dinh rd ve chinh sdch vd cac rdng budc, che tdi neu nhd dau tff khdng thffc hien dung cam ket.
Ba Id, bupc td't ca cdc tap dodn vd tdng cdng ty nhd nffdc phdi cdng bd thdng tin hoat dpng, nhait Id vd tdi chinh nhff quy dinh dd'i vdi cdc doanh nghiep nidm yel trdn thi tnfdng chffng khodn. Trong qud
30
Irinh tdi ca'u true, phdi kidn quyet cha'm dfft tinh trang cde tap dodn kinh td', tdng cdng ty nhd nffdc dau tff ddn trai ra ngodi nganh, ITnh vffc sdn xua't, kinh doanh ehinh (Hdi nghi Ban Chap hdnh Trung ffdng lan thff 3 (khda IX) ydu cau hoan thanh trffdc nam 2015) vd tap trung phdt trien DNNN trong nhifng ngdnh, ITnh vffc quan Irpng cd y nghTa then chd't ciia nen kinh td'qudc ddn, chu yd'u thupc cde
chuydn ngdnh kinh id', ky thuat lien quan Tdng edng ty Dau tu va Kinh doanh den ket cau ha tang kinh te'
- xa hdi, djch vu cdng, dn dinh kinh td' vT md. Nghien cffu bai bd quy djnh hidn bdnh ve cho phdp DNNN dffdc phdp dau tff "trdi ngdnh" idi da 30% tdng ngudn vd'n dau tff, vdo cdc ITnh vffc ngdn hdng, bdo hiem, chffng khodn, mffc vd'n dau iff cdng ty nha
nffdc khdng dffdc vffdt qud 20% vd'n dieu Id ciia to chffc nhdn gdp vd'n, nhffng mffc vd'n gdp cua cdng ty me vd cdng ty con trong tdng cdng ty, tap doan khdng vffdt qua mffc 30% vdn dieu Id cua td chffc nhan gdp vd'n...
Bd'n la, tid'p tuc hoan thien the che', cd chd' chinh sdch ve thffc hidn chffc ndng quan ly nha nffdc vd td chffc thifc hien quyen, nghTa vu ciia chii sd hffu Nhd nffdc dd'i vdi DNNN. Sdm nghidn cffu thdnh ldp mdt cd quan ngang bd de' thffc hidn chffc ndng dai dien chii sd hCfu (nhd nffdc) quan ly todn bp vd'n kinh doanh cua Nhd nffdc. tren cd sd dd xda hodn loan cd chd'
"chii quan" hien nay. Cd quan ndy ehiu sff gidm sat trffc tid'p cua Qud'c hpi. Hdn nffa, can cd quy dinh ve md hinb tap doan kinh le' tff nhan vd tap dodn kinh id' da sd hffu nhdm tao dieu kien day nhanh qud trinh hinh thdnh, phdt trien cdc nhdm
tidu chi sff dung cum tff "tap dodn", "tdng cdng ty"
trong dat ten doanh nghiep de tffdng xffng vdi quy md Clia doanh nghiep, gdp phan Idm mmh bach hda thdng tin Clia doanh nghiep.
Ndm la, khan trffdng xay difng Ludt Qudn ly vdn Nhd nudc hodc Lugt Ddu tu cdng lao cd sd phdp ly can thidt dieu chinh bdng ludt ddi vdi ede boat ddng dau tff cdng.
Trong dd, can phan dinh rd iham quyen, nghTa vu cua liffig cd'p Iff Cbinh phii, Thu tifdng Chinh phu, cac bp. iiy ban nhdn dan tinh, thanh phd trffc thudc Trung Udng. eua
vdn nha nffdc (SCIC)
Khuyd'n khich cac chu d i u t u huy d$ng v^n ngoai ngSn sach d^ d i u t u theo phUcfng thUc "chia khoa trao tay", CO d$t CQC bao hanh - bao dam chS't lU^ng cong trinh.
trong thffc hidn quyen, nghia vu cua ehu sd hffu dd'i vdi cdng ty trdch nhiem hffu ban mdt thdnh vien do Nhd nffdc Iam chii sd hffu va phan vdn Nhd nffdc dau tu" vdo doanh nghiep khde.
Bdn canh dd, xay dffng bd tidu thffc phff hdp va chuan hda dd' tao cdn cff lffa ehpn thdng qua cdc dff dn dau tff theo ITnh vffc ydu cau dau tff, trong dd cd phan biel 2 loai tidu chi ddnh gid hidu qua dau tff vi ldi nhudn va dau iff phi Idi nhuan.
Ve ddi ban, can chii ddng giam thieu dan dau tff cdng. lang dau iff ngodi ngdn sdch nhd nffdc trong long dau tff xd hdi. Ddng thdi, kidn quyd't thdng tay cat nhffng dff dn dau lU nd'u khdng dat cdc tidu chi ve hidu qua kinh td'- xa hdi vd chffa bao ddm cdc ydu cau ve thii tuc, tap trung vd'n eho cdc dff dn bdo dam hodn thdnh trong han dinh vd cd hieu qua cao. Khuyd'n khich cde ehii dau lif huy dpng vd'n ngodi ngan sdch de dau iff theo phffdng thffc "chia khda trao lay", ed ddt cpc bao hdnh - bao dam cha't Iffdng cdng trinh.
Khdng nen ddng khung sff phd'i hdp chinh sach cb!
trong ndi bd cdc cd quan chinh phii vdi cdc DNNN, md can gdn kdt chat che, md rdng ddn chii hda vdi doanh nghidp cung nhif vdi vidn, trffdng vd cdc lang Idp dan ehung khde. Sff dung chuyen gia trong nffdc va nffdc ngodi cd trinh dd va khach quan nham ddnh gia, phan bidn ddc lap cdc tdc ddng 2 mat ciia nhffng dff an dau tff cdng quy md Idn. Lam td't vide ndy se han che' bdt nhffng boat dpng dau iff cdng gan vdi ldi ich cue bd, chii doanh nghipp tff nhdn theo md hinh tap quan \ a ngan han ciia cdc quan chffc chuyen nghidp va doan. Dong thdi, ban hdnh quy dinh ve chinh tri trong dau Iff cdng.Q
T U L i e u THAM KHAO
1. Vdn phdng Chinh phii (2011). Thdng bdo sd25/TB-VPCP, ngdy 25/2/2011 vi Ki't ludn cua Phd Thu tuihig thiiimg tri^c Nguyin Sinh Hung tgi cugc hgp Ban Chi dgo ddi mdi vd Phdt trien doanh nghiip
2. Bd Chinh tri (2010). Kit ludn sd78-KL/TW. ngdy 26/7/2010 ve Bdo cdo ki't qud kiem ira thifc hien Nghi quyet Trung ffcmg 3. Trung ffOng 9 (khda IX) vd Nghj quyel Dgi hgi X cda Ddng vc tii'p tuc sdp .xep, ddi mdi, phdt trien vd ndng cao hieu qud DNNN vd vi De dn tii'p tuc cung cd, phdt huy i at trd ciia Tong cong tv Dau tff vd Kinh doanh vtm nhd nudc
3. Vdn phdng Chinh phu (2010). Thong bdo sd 174/TB-VPCP. ngdy 28/06/2010 ve kit lugn ciia Thu tudng Chinh phu tgi cugc hgp Thffdng trffc Chinh phti ve sdp \i'p. ddi mdi, phdt trien vd ndng cao hieu qud DNNN
\ and Fiiri'iiisl RI-ML'M
