QUẢN LÝ GIÁO DỤC
II
THỰC TRẠNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HIRING TÌM TÒI, KHÁM KHÁ ở CÁC TRUÔNG TIỂU HỌC
QUẬN 5, THÀNH PHÔ Hổ CHÍ MINH
Nguyễn Thanh Vy*
* Trường Tiều học Minh Đạo. Quận 5, TP.HCM
ABSTRACT
Inquiry-discovery-oriented teaching is theprocess of usingteaching methods andtechniques, in which teachers organize activities for students to find newknowledge through a system ofquestions orientation exercises or control experiments. The article presents the current status of inquiry-oriented teaching in primary schools in District5, HCMC.
Keywords: Teaching situation, orientation of discovery-discovery, primary school, district 5, HCMC.
Ngày nhận bài: 27/5/2021; Ngày phán biện: 28/5/2021; Ngày duyệt đăng: 9/6/2021
1. Đặt vấn đề
Cấp tiểu học là cấp học quan trọng trong việc đặt nền móng cho việc hìnhthành vàphát triển toàn diện năng lực của học sinh (HS). Một trong những định hướngcơbản của việc đổimớigiáo dục là chuyển đổi môhìnhgiáo dục từtập trung trangbị kiến thứcsang tăng cường năng lực tưduy,phát triển phẩmchất, năng lực, khả năng tự học,tụ'nghiên cứu, kĩnăng tìm kiêm thôngtin và khảnăng giảiquyết vấn đề cho người học.
Trongcác phương pháp dạy học tích cực đáp úngyêu cầu củađổi mớigiáodục, thìdạy học theođịnhhướng tìm tòi -khám phá giúpphát triểncả năng lực chung và nănglựcđặc thù cho HS theo yêu cầu của môn học, tạo điều kiện cho giáo viên(GV) bồ sung thêm nhận thứcnhững vấn đề lí luận về tổchức học tập. Đồng thời, giúpGV tăng cường áp dụng vào các môn học vàkhuyếnkhíchHStựtìm ra kiếnthứcmới thông qua các hoạt động tích cực, dưới sự định hướng cùa GV.
2. Nộidungnghiên cứu
2.1. Thựctrạng dạy học theo địnhhướng tìm tòi - khám phả ởcác trường tiểuhọcquận 5, TP.HCM
Nãmhọc 2019 - 2020, Giáo dục vàĐàotạo Quận 5, TP.HCM có 45 đơnvị gồm: 20 trường Mầm non, 16 trường Tiểuhọc, 06trường Trung học cơ sở và 03 sựnghiệp giáo dục khác.Để đánhgiá được thựctrạng dạy họcnội dung thực vật trong mônTựnhiênvà Xã hội theođịnh hướng tìmtòi - khám phátại quận 5; tác giả tiến hành khảo sátthực trạngdạy học theo định hướng tìm tòi - khám phá bằng phiếu hỏivới 120 GV đangcông tác tại 06 trường tiểu họctrên địabànquận 5: Chính Nghĩa, Minh Đạo,Hùng Vương, PhạmHồng
Thái, LýCảnh Hớn,HuỳnhKiến Hoa.
Để tiến hànhnghiên cứu thực trạng chúng tôi sử dụng phươngpháp điều tra bàngbảnghỏi vàphương pháp phỏng vân.Thangđo đượcsử dụng là5 mức độ.
Quy ước điểm trung bình thành các mức độ ý kiến nhưsau: Từ 1,0 đến 1,8: Rất không đồng ý (RKĐY)/
Rất không quan trọng (RKQT)/ Rất khôngtốt (RKT)/
Rất khôngảnhhưởng (RKAH); Từtrền 1,8 đến2,6:
Không đồng ý (KĐY)/ Không quan trọng (KQT) / Khôngtốt (KT)/ Không ảnh hưởng (KAH); Từtrên 2,6đến3,4:Trunglập(TL);Từ trên3,4 đến 4,2:Đồng ý (ĐY)/ Quantrọng (QT)/ Tốt (T)/ Ảnh hựởng (AH);
Từtrên4,2 đến 5,0: Rất đồng ý(RĐY)/ RấtTốt(RT)/
Rấtquantrọng(RQT)/Rất ảnh hưởng(RAH).
2.2. Nhậnthức vềdạyhọc theo định hướng ữm tòi - khám phá
2.2.1. Thực trạng nhậnthức về mục tiêu cùadạy học theo định hướng tìm tòi - khảm phá
Tiến hành nghiên cứu vềthực trạng nhậnthức mục tiêu của dạy họctheo định hướng tìm tòi- khám phá của GVở các trườngtiểu họctại quận 5, TPHCM.Kết quả khảo sát trong bảng 1 cho thấy GV ở 06 trường tiểu học tại quận 5 có nhận thứctốt về mụctiêucủa dạy học theo định hướng tìm tòi - khám phá. Điểm trung bình củađánh giá tấtcả các mục tiêutrên đều đượcđánh giá ở mức rấtđồng ý với điểm trung bình lớn hơn4,2.Mục tiêu “Phát triển kĩnăng và giá trị cốt lõi cho HS”và “Tạo điều kiện cho HS vận dụngkiến thức vào thực tiễnthôngqua việc hệ thống hoá, củng cố kiến thức’’ được đồng ý mức độ cao nhấtvới điểm trung bình lần lượtlà4,33và4,32. Mục tiêu “Giúp HS chủ động thu nhận kiến thức’’xếp sauvới điểmtrung binh là4,27. Mục tiêu có mức độ đồngý thấp nhất là
TẠP CHÍ THIẾT BỊ GIÁO DỤC - số 245 Kỳ 2 - 7/2021 . 135
II
QUẢN LÝ GIÁO DỤC“Giúp HS tích cực, tự giác tìm tòi - khám phá thếgiới”
với điêm trung bình là 4,25. Tuynhiên, có đến 8,3%
GV khi được khảo sát đã rất không đồng ý (3,3%) và không đồngý (5%) với mục tiêu “Giúp HS chủ độngthu nhận kiến thức”. Nguyên nhân của sự lựa chọn này làdo GVchưa có nhận thức đầyđủ về bản chất của dạy học theo định hướng tìm tòi - khám phá.
Họ cho rằng, cácphươngphápdạy học mới thường chỉ áp dụng vàocác tiết học mangtính chất dạy mẫu,
“biểudiễn”. Để hoàn thành tốt các tiết học, GV phải cung cấpkiến thức trước cho HS,chuẩn bịkĩ càngcác tình huống để “biểu diễn”vàHS hoàn toàn không chủ độngthunhận kiênthức.
2.2.2. Thực trạng nhận thức về đặc trưng của dạy học theo định hướng tìm tòi - khámphá
Qua việcthực hiện khảo sátthực trạng nhận thức vê đặc trung cùa dạyhọc theo định hưóng tìm tòi - khám phá của 120 GVthuộc 6 trường tiểu họctrênđịa bàn quận5. Kết quả thuđược cho thấy cácđối tượng tham giakhảo sát đãnhận thức rấttốt các đặc trưng cùa dạy học theođịnh hưóng tìm tòi - khám phá. Theo kết quảcủabảng2, nộidung “GV sử dụngcác phưong pháp, kĩ thuậtdạy học tích cực tạocơ hội cho HSthực nghiệm trên các đối tượnghọc tập, từ đó HS tự phát hiện trithứcmới” làđặc trưng được GVđồngý cao nhấtvới điểm trung bình là 4,36. Sau đó là nội dung
“HS phải vậndụng các kiến thức, kĩ năng cần thiết;
hợptácvới bạn bè để giải quyết các nhiệm vụ học tập mang tính khám phá, tìm ra tri thức mới” với điểm trung bình là4,32. Và cuốicùng lànội dung “Đòi hỏi GV phảichuẩn bị côngphu, kĩ lường” vớiđiểm trung bình là4,15. Kết quả trên cho thấy phần lớn GV đã có nhậnthức đúng đắn về đặctrưng của dạy học học theo địnhhướng tìm tòi - khám phá. Tuy nhiên, vẫn cònmộtso GV tạicác trườngđượckhảosáttrung lập vàkhông đồng ý vớicác đặc trưng trên.Nhữngconsố cânlưuýlà 2,5%GVkhông đồngý và 2,5%GV trung lập với đặc trưng “GV sử dụng các phươngpháp, kĩ thuật dạyhọctíchcựctạocơhội cho HS thực nghiệm trên các đối tượng họctập, từ đó HS tự phát hiện tri thức mới”; 7,5%GV không đồng ý và 5% GV tmng lậpvớiđặc trưng “HS phải vận dụng các kiến thức,kĩ năng cần thiết; hợp tác vớibạn bè để giải quyết các nhiệm vụ học tậpmangtính khámphá, tìm ra tri thức mới”; 2,5%GV không đồng ý và5,1% GV trung lập với đặc trưng “Đòi hỏi GV phải chuẩn bị côngphu, kĩ lưỡng”.
2.3. Thực trạng thực hiện dạy học theo định hướng tìm tòi - khảm phá
2.3.1. Thực trạngthựchiện mô hình dạy học theo định hướng tìm tòi-khảm phá
Tiếnhành nghiên cứu về thực trạng thực hiện mô hình dạy học theo định hướng tìm tòi - khám phá của 120 GVtiêu học trênđịa bàn quận 5. GV đánhgiánội dung được thựchiện tốt nhất là “Đốichiếu,kết nốicác giảithíchvớikiến thức khoahọc” với điểmtrung bình là4,69. Ke đó là các nội dung “Tìm kiếm các bằng chứng cân thiết đè trả lời cho câu hỏi”, “Tạo racác giải thích từ các bằngchứng thu thậpđược”và “Công bôkêt quả, chia sẻ, đánhgiá các giảithích “vớiđiểm trung bình là4,6. Từ kết quả trên, có thể thấy rằng, GV tựđánhgiáđãthực hiệntốt tất cả các bước trong mô hình dạy học theo định hướngtìm tòi - khám phá.
Tuy nhiên, quaphỏng vấn, GV cho rằng họ còn gặp khó khăn ởcác bước “Tạo racác giải thích từcácbang chứng thu thập được” và “Đối chiếu, kết nối các giải thích với kiên thứckhoa học”. Ở bước“Tạo ra cácgiải thích tù- cácbằng chửngthu thập được”, GV gặp khó khăn vê việc tìmhướnggiải thích sao cho phùhợp với đôi tượng HS, chuẩn bị các đồ dùng cần thiếtđểHS cóthê thựcnghiệmvàgiải thích cáckiến thức. Ngoài ra, thòi lượng mộttiếthọcgiới hạntrong30- 35 phút cũnglà một trong những khó khănGV phải đối mặt khi xây dựnghoạt độngcho bước này. ố bước“Đoi chiêu, kêtnôi cácgiải thích với kiến thức khoa học”, GV nhậnthây HSbiêt cách đôi chiêuvới các dự đoán ban đầu nhưng HSởgiai đoạn lớp 1,2, 3 chưa biếtkết nối các giải thích với kiến thứckhoa học. Vi việc này đòihòi khả năngtư duytổnghợp ởmức caohơn.Tuy nhiên,vân còn 2,5%GV cho ràng việcsử dụng “Câu hỏi định hướng khoa học” là không tốt. Nghĩa làvẫn còn mộtbộ phận nhỏ GV chưa nắm đượcvaitrò,tầm quan trọng của tùng bước trong mô hình dạy họctheo định hướng tìmtòi - khámphá.
2.3.2. Thựctrạng thực hiệnphươngpháp dạy học theo định hướng tìmtòi - khảmphá
Khi điều tra về cácphương pháp và kĩ thuật dạy học áp dụng đê dạyhọctrong chương trình môn Tự nhiênvà Xã hội theo định hướng tìmtòi- khám phá.
Theo kết quả điều tra, ba phương pháp được hầu như GV lựa chọnlà phương phápquan sát (94,5%), phương pháp “Bàn tay nặn bột” (93,3%) vàphương pháp thí nghiệm khoa học(88,3%). Đây cũng chính là cácphưong pháp chù đạo sử dụng trong dạy học theođịnhhướng tìm tòi - khám phá. Các phương pháp điêu tra, đóngvai cũng đượcsử dụng khá nhiều trong dạy học theo định hướng tìm tòi - khám phá nhưng được GV lựachọnvới tìlệ ít hơn. Riêng phương pháp' kê chuyện có 49,2%GV lựa chọn cũng khá làhợp lí, vì phươngphápnàyítsử dụng trong định hướng dạy học này do GVlựachọn các chủ đề dạy học chủ yếu thuộcvê khoa học tự nhiên. Cả03 kĩ thuậtdạyhọc tổ
136 . TẠP CHÍ THIẾT BỊ GIÁO DỤC - số 245 Kỳ 2 - 7/2021
QUẢN LÝ GIÁO DỤC
II
chức theo nhóm (kĩthuật khăn phủ bàn, kĩ thuật các mảnhghép) và cá nhân(kĩ thuậtdạy họctheo góc) đều được đasô GV sử dụngđê áp dụng dạyhọc theođịnh hướng này. Sự lựa chọn này làphùhợp,vi các kĩ thuật dạy học này vừa giúp HS pháttriển nănglựckhoa học đặcthù, vừagiúp HSphát triển năng lực và phẩm chất chung theo yêu cầucầnđạtcủa môn học.
Khảo sát mức độ sử dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học trên trong dạy học môn Tự nhiên và Xã hộitrên lóp của GV, nghiêncứu cho thấy, phương pháp quan sát đượcGV sử dụngthườngxuyên nhất với diêmtrung bìnhlà4,6. Hai phương pháptiếptheo cũng được GV sử dụngthường xuyên là phương pháp thí nghiệmvới diêm trung binh 4,59và phương pháp
“Bàn tay nặn bột” với diêm trung bình 4,53. Phương pháp kê chuyện (4,32điểm) và phươngpháp đóng vai (4,15 diêm)có diêm trung bình khá thấp so với điểm trung bình cùa các phươngphápvà kĩ thuật còn lại.
Có đến 1,7% GV rất không thường xuyên sử dụng phương pháp đóng vai khi dạy học Tự nhiên và Xã hội. Lí giải về điều này, GV cho rằng phương pháp này làkhông phù hợpvới nội dungmôn Tựnhiên và Xã hội.
Tuy nhiên, qua thực tế dự giờ thăm lớp, nghiên cứunhậnthấy GVchủyếu sử dụng phươngphápquan sát, phương pháp gợi mở- vấnđáp trong giờ học trên lóp bình thường. Khi dạy các tiết học để dự giờ hoặc lên chuyên đề,thầycô mớisử dụng thèm các phương pháp và kĩ thuật dạy họctích cực nhưphương pháp
“Bàn tay nặnbột”, kĩ thuậtkhăn phủ bàn, các mảnh ghép, ... Lígiải tình trạng này,GVcho rằngnguyên nhânlà dothời lượngtiết học khá eo hẹp nên cầncung cấp kiến thức một cách nhanh nhất cho HS.Ngoài ra, việc chuẩnbị các đồ dùng để dạy họctheo các phương pháp, kĩ thuật tích cực rất mất thời gian và vất vả.
Chính vì vậy, GV khôngthường xuyên sử dụng các phương pháp và kĩ thuật này để dạy học.
2.3.3. Thực ưạng thực hiện kiêm tra, đảnh giá kết quá dạyhọc theođịnh hướng tìm tòi-khảm phả
Ket quả thu được khi khảo sátcác nội dung kiểm tra,đánh giákết quả dạy học theo định hướng tìm tòi - khám phá cho thấy các đốitượng tham gia khảo sát đãthực hiện rất tốt. sốliệu điều tra cho thấytất cả các nội dungkhảosắt được thựchiện ở mức độrấttốt với điểm trung bình đều lớn hơn 4,2. Điềunày cho thấy GV đã tùng bước thực hiện đánh giáHS theo hướng dẫn của các thôngtưquy định nhằm phát huy được năng lực của từng cá nhân HS. Nội dung được thực hiệntốt nhất là “GVsửdụng các phương pháp và hình thức đánh giá đa dạng” với điểm trung bình là 4,6.
Thấp nhất là nội dung “GV hướng dẫn HS cách tự
kiểmtra, tựđánh giá” vớiđiểmtrung bình là 4,5.
3. Kêtluận
Dạy học theo định hướng tìm tòi - khám phá là quá trình sử dụngcác phương pháp và kĩ thuật dạy học, trongđó GV tổ chúc choHS hoạt động đề tìm ra kiến thức mới thông qua hệ thống câuhòi, bài tập định hướng hoặc các thực nghiệm kiểm chúng. Phần lớnGV tại cáctrường tiểu học trên địabànquạn 5 đã đã có những hiêu biêt nhất định vềkhái niệmvàcơ sở khoa học cùa dạyhọc theo địnhhướng tìm tòi- khám phá. Tuy nhiên, GVchưa hoàntoàn địnhnghĩa được chính xác nội hàm của quá trình dạy học theo định hướng này. Dạy học theo định hướng tìm tòi -khám phá phù hợpvới các nội dungtrong chương trình Tự nhiên và Xã hội 2018. Trong đó, 03 chủ đềvềKhoa học tự nhiêngồm: Thựcvậtvà động vật, Con người vàsức khỏe, Trái đât và Bầu trời được GVđánh giá là phù họp nhất.GV đã áp dụng một số phươngpháp và kì thuật dạy học theo định hướng tìm tòi - khám phá trong dạy học Tự nhiên và Xã hội. Trong đó, phựơng pháp quan sát được sử dụng thường xuyên nhât.GV có thực hiện kiêm tra, đánh giánhưng mức độ chưa thường xuyên và hìnhthức chưa đadạng.Khi triên khai các phương pháp và kĩ thuật dạy học trong mônTự nhiênvà Xã hội, GV gặp khá nhiềukhó khăn, trong đókhókhăn liênquan đến thờigian chuẩn bị,bố trítiêt học vàhướng dâncác hoạtđộng cho HS được đa số GV lựachọn.
Tài liệu thamkhảo
1. BộGiáo dụcvàĐào tạo. (2006). Chương trình Giảo dục Phổ thông cap Tiểu học. NXB Giáo dục.
Hà Nội
2. Bộ Giáo dục và Đào tạo. (2018). Thôngtư sổ 32/2018/TT-BGDĐT về chươngtrĩnh giáo dục phổ thôngmôn Tự nhiên và Xã hội. NXB Giáodục. Hà Nội
3. Bộ Giáodục và Đào tạo. (2018). Thông tưsổ 32/2018/TT-BGDĐT về Chương trình giáo dục phổ thông môn Khoa học.NXB Giáo dục. Hà Nội
4. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018), Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐTvề chương trình giáo dục phổ thôngmôn Lịch sửvà địa lí cẩpTiếu học. NXB Giáo dục. Hà Nội
5. ĐảngCộng sảnViệt Nam. (2013). Nghị quyết 29/NQ-TW ngày 04/11/2013 về đoi mới căn bàn, toàndiện giáo dục vàđào tạo,đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điềukiện kinh tếthị trường định hướng xã hội chù nghĩa và hộinhập quốc tế. Hà Nội
TẠP CHÍ THIẾT BỊ GIÁO DỤC - số 245 Kỳ 2 - 7/2021. 13Ĩ
