VĂN HÓA
THOMAS QUASTHOFF:
TÓI ĐÃ TẬN DỤNG TÓT NHẮT co HỘI CỦA MÌNH
Dầu bị khuyết tậtbẩm sinh do ảnhhưởng của thuốc thalidomide, Thomas Quasthoff vẫn vươnlênđỉnh cao nhất của âm nhạccổđiển - rồi từ bỏsàn diễnở đỉnhcao phong độ. Giờ đây,ông trở lại để hátnhạc jazz.
Nghệ sĩ Thomas Quasthoff. Nguón: thomasquasthoff.com
“Tôi muốn được chấp nhận là một nghệ sĩ khuyết tật chứ không phải bị xem như mọt người khuyết tật làm nghệ sĩ Thomas Quasthoff
homasQuasthoff đàtừgià âm nhạc cổ điển gần mộtthập kỳ nay. Giọng ca namtrung người Đứcđưa ra thôngbáogây sôc ở tuôi ngoạingũ tuần - một độtuoi mà các ca sĩ cùng thê loại với ông vầnđang trongthờikỳ đỉnh cao. Từngbị chân đoán mắc ung thư phổi vào năm2010, anh trai Michael cùa ôngđà qua đời sau đó khiên Quasthoff nhât thời không the ca hát. “Ba ngày saukhi đượcthông báo anh trai mình sẽ không sông lâu hcm chín tháng nừa, tôi bị mất giọng,”ông nhớ lại.“Cácbác sìđàkhám cô họng tôi và bảo: “Mọi thứ đêu ôn.” Nhưngtráitim tôi đã tan vờ, vànếu trái tim tan vỡ...” ông ngập ngừng. “Giọng nói làtâm gươngphán chiêu tâmhỏn”.
Sứckhỏe yếu được viện dần làlýdo
Quasthoff nghi hưuvàonăm 2012.Nhưng đà vài lần,ông từng bày tỏ nồi băn khoăn về sựcằn cồi vàtính hình thức cùa âm nhạc cố điển,và dù cái chết cua anh trai là tác nhân, một nướcđi như vậy có thể đà đượcông trù liệurồi.
“Tôi luônmuôn được ‘nghi hưu' sớm,” ông nói với tôi quacuộc gọi video từ nhàriêng ở Berlin. “Tôi không muôn nghe người ta nói vê mình ‘ồ, tốt nhất là bạnnênngheông ấy hátba năm trước”. Nhưng thực ra.quyêt định củaông là mộtcú sôc với khángiả - Quasthoff làmột trongnhững ca sĩ hát ca khúcnghệ thuật(lieder) xuất sắc nhát thế giới, đượcngợi canhờ âm vực và màusắc giọnghát, nhờviệc chú ý đên từng chi tiêtvàsựbộc trực hiêm có ở một nghệ sĩ biêu diền. Năm 2009, Hiệp hội Giaohướng Hoàng gia Anhđàtrao tặng ônghuy chương vàng, vinh dựcao quý nhât cùa tô chức này. Những người nhậnhuy chương này trước đó bao gồm hau hết là những cáitên xuâtchúng như Johannes Brahms, EdwardElgar, Igor Stravinsky, Leonard Bernstein, Daniel Barenboim,JessyeNorman và Sir SimonRattle.
ViệcQuasthofftạodựng được mộtsự nghiệp thành công thếnày trong thế giớicổ điên, thật đángngạc nhiên. Khi mang thaiông vào năm
1959, mẹ ôngđà dùng thuocchổngnônbuổi sáng thalidomide,do đókhi sinh ra ông đãmãc chứng phocomelia, chứng bệnh ức chê sinh trườngtay chân. Óng chi cao hơn 1,30 mét vàcuộc sống đổi với ông là một cuộcđấutranh thê chất không ngừng. Thê nhưng, ông không hoàn toàn không thanthân trách phận mà còn tạodựng cho minh một sức mạnh tựnhiên - cời mở, ônào và không thỏa hiệp.
Trong suốt sự nghiệp cổ điện cùa mình, ông không muốnnhậnkhoản trợ cấp khuyếttật nào.
“Đó làmộtthựctê chứ không phài là một vân đê”,ông nói. “Tôi đã đạt được mọi thứ trong đời mà tôi mong ước. Tôi đà thànhcông với tưcách ca sĩ; Tôi có chức danh giáo sư [âm nhạc]; Tôi đà
56
TiaSang www.tiasang.com.vn SỐ 19. NGÀY 05.10.2021VĂN HÓA
kết hôn được 15 nămvàcó một cô con gái tuyệtvời. thông minh đáng kinh ngạc; chúng tôi sông trong một ngôi nhà xinh đẹp ở Berlin.
Tôi sẽ nói sao đây? Tôi biêtrât nhiêu đông nghiệp không thành côngnhư tôi”.
Quasthoff nhấtquyếtkhông bao giờ đêcho mọi người chỉ nghi đên mình như một ngườikhuyêt tật.
Onggiải thích: “Tôi đã được giáo dục như thê này. Cha mẹvà anh trai tôi chưa bao giờ đôixử với tôi như mộtngười khuyêt tật. Bạn bè
Một thập kỷ gấn đây, nghệ sĩ Thomas Quasthoff tập trung vào hát nhacjauz. Nguồn:machrekh-artists.com
của anh trai tôi cũnglà bạnbè của tôi. Tôi luôn là một phâncủa cuộc sổng gia đình bình thường”. Ông thíchtrích dần câu nói củaClaudia Stelzig, vợ mình:“Tommy, với em, anhkhông phài làngười khuyêt tật màchi nhò conhơn. Vậythôi”.
Tuy phải sông với việc châp nhận là một sô khán giảcó thê đà đến vì bịhấpdần bời câuchuyện cá nhâncủa mìnhnhưngôngtin rằng họ chỉ làthiểu sổ.ỏng bảo:
“Hau hết đến nghe tôi vì họđược giàitrí theo mộtcáchchât lượng cao. Tôi muôn đượcchâpnhận là một nghệ sĩkhuyêttật chứ không phài bị xem như một người khuyêt tật làm nghệ sĩ ”. Ong nhậnra răng khán giả sè khôngbao giờ mù quáng vì biểuhiện bên ngoàinày -
“Nếutôi lên sân khấu, cao một mét 35 vớichân tay ngắn ngủn vàbày ngóntay, ai sẽ khôngđê ý chứ?”
ôngnói rôi câttiêng cười thăm sâu, sang sảng. Ông bước lên sân khấu vớihy vọng răng, một khi ông cât lời ca trong một buôiđộc diền lieder, họ sẽ quên điều đó đi.
ơ
Quasthoff toátlên sựtựtin vàkiên cường nhưng ông nói răng điều này không phài lúcnàocũng vậy. Ông kế: “Trong 18 năm đầu đời, có nhiều mặttoi hơnmặt tích cực,đặcbiệt là ờ tuôi dậy thì khiQuasthoff là một trong những ca sĩ hát ca khúc nghệ thuật (lieder) xuất sac nhất thể giới, được ngợi ca nhờ âm vực và màu sắc giọng hát, nhờ việc chú y đến từng chi tiết và sự bộc trực hiếm có ở một nghệ sĩ biểu diễn.
đám contraicóbạn gái; tôi phải đứng ngoài cuộc. Tôi muôn học nhạcnhưng trường đạihọcnói răng tôi không đượcphép vì tôi không thê chơinhạccụ”. Thay vào đó, ông đàhọc hátvớithâyriêng.
Ông nói rằng điều quantrọng không phải là nhữngđiêutiêu cực
này đang xày ra mà làbạn thích nghivớichúng như thê nào và bạn sè rútra được điêu gì từtình huống? Ôngcoi mọi trở ngại, mọi thâtbại, mọi công việc buôn tẻ mà mìnhđàphải làm đêtrangtrải học phí ca hát như một thư thách và thứ gìđó đểhọc hòi.
Có một động cơ quantrọnghơn cả thúc đâyông khi ông bênbi học tập trong hơn mộtthập kỳ rười và xâydựng sự nghiệp. Ong kê: “Tôi không bao giờ muôn mẹ tôi cảm thấytội lồi. Từ lúc sinh ra tôi mẹ tôi đãcàm thây thê [vì đàdùng thuốcthalidomide]. Ngay câkhi tôi nói 100 lầnrăng bà khôngnên cam thấy vậy thì bà vầnthế. Dođó, tôi đà cốgang đế chứng tỏcho bà thấy ràng tôi đà tận dụng tốt nhất cuộc đời và tàinăng của mình”.
Kể từkhi rời thế giớicồ điển và lấy lại đượcgiọng hát, Quasthoff đàchuyên sang nhạc jazz, thê loại mà ông đàluôn yêu thích và đăm chìm ngay cà trong thờikỳ hát cổ điên: ông đà thực hiện mộtalbum nhạc jazz đượcđónnhận nồng nhiệt vào năm 2007. “Hiêm khi tôi thu âm nhạc jazz trongthời kỳ hát cổđiểnvì đây làmột kiểu hátkhác, nhưnggiờthì tôiđà học được cách làm quen với một ‘nhạc cụ’ mới - micrô - và tôi thích nó.”ồng thấy việc hát nhạc jazzvàtham giamột nhóm tứ tâu là một hình thức biêu diễn nhạc thoài mái tuyệt vời - một thứ âm nhạc thân tình,không áp lực, được tạo ra bời một nhóm bạn bè.
Liên hoan Edinburghtháng này sè giới thiệu Quasthoff với batư cách: ca sĩ nhạc jazz cùng nhóm tứtâu của ông, giáo viên và nghệ sĩbiêudiền trong bàn dàn dựng bán sân khâu vờ opera Ariadne auf Naxos cùa Richard Strauss.
Tuy nhiên đây không phải làmột sự trở lạihoàn toànchínhthức với sânkhấu cồđiển - ông sè sắmvai người quản gia chi có thoại nói.
Mặc dù người ta chủ yêu thây ông trong phòng hòa nhạcvớitư cách nghệ sĩ độc diền, Quasthoff đà hát mộtsô vở opera trongsự
SỐ 19. NGÀY 05.10.2021 www.tiasang.com.vn Tia5óng
57
VĂN HÓA
Schubert schwanengesang
S
ự nghiệp của Thomas Quasthoff đã khởi đâu bằng việc giành được giải thưởng cao nhất cuộc thi âm nhạc quốc tế ARD ở Munich năm 1988 và nhận được lời khen ngợi của giọng baritone Dietrich Fischer- Dieskau. Việc tập trung biểu diễn Heder là do sự phù hợp của quãng giọng và màu sắc giọng ca. Vào năm1995, ông có chuyến biểu diễn ra mắt khán giả Mỹ tại Liên hoan Bach Oregon với lời mời của giám đốc nghệ thuật Helmuth Rilling. Vào năm
1998, ông là một trong những nghệ sĩ solo trong buổi khai trương festival
Penderecki's Credo. Bản thu âm màn biểu diễn này của ông sau nhận được một giỏi Grammy dành cho bản thu âm với hợp xướng hay nhất. Vào nởm 2003, ông lần đâu biểu diễn trên sân khấu opera với vai Don Fernando trong vở Fidelio của Beethoven tại Festival Salzburg dưới sự chỉ huy của Simon Rattle. Vào nám 2004, ông vào vai Am fortas trong Parsifal cùng Vienna State Opera.
Quasthoff thu âm cho Deutsche Grammophon, ngoài nhạc cổ điển ông còn thu bản album jazz vào năm 2007
brahms
tier ernste gesiinge ỂÌM
"The Jazz Album: Watch What Happens" với Till Bronner, Alan Broadbent, Peter Erskine, Dieter llg, và Chuck Loeb.
Kể từnàm 2009, ông chủ trì một cuộc thi dành cho các ca sĩ trẻ. Trả lời The Guardian, ông nói
"Chúng tôi đã muốn có một cuộc thi tôn vinh thể loại Lieder - gần như là hình thức biểu diễn âm nhạc nhỏ nhất, thường chỉ với một ca sĩ và một nhạc cụ đệm là piano.
Chúng tôi không tìm kiếm những ngôi sao nhí mà là những nghệ sĩ biểu diễn lớn tuổi hơn một chút, ở thể loại Lied bạn phải có kinh nghiệm sống". Nhân niềm vui của nhà tổ chức một cuộc thi dành riêng cho thể loại ca khúc nghệ thuật, ông cho rồng, với những người mới đến với lied, "bắt đầu với Schubert, rất giàn dị và cảm động - những bài ca của ông bay qua bầu trời như những thiên thân; Brahms, người có âm nhạc rất mạnh mẽ và trần tục; Schumann, một gã khùng đã viết nên những đoạn kết đẹp nhất cho ca khúc của mình..".
nghiệpcôđiên cua mình, nhưng cácvai ông sắm bị hạn chế do khuyêttật cùa ông. Nhừng hạn chế đó phần nào là do ông tự áp đặt - ông bác bó quan diêm giài phóng của Daniel Barenboim răng ông nênhát Leporello trong Don Giovannibời lo lăng về khoảnh khăctrong vờopera, ông sè phải trao đôi trang phụcvới Don
Giovani do BrỵnTerfel lớn xác vào vai. Ongtừ chốicác đề nghị hát vai lào gù Rigoletto và quỷ lùn độcác AlberichtrongbộRing của Wagner - cách phân vai màôngnghi là hơi quá lộ liều. Nhưng ông đà vào vaiquốcvụ khanh Don Fernando, ngườiphóng thích Fidelio khỏi nhà tù,và đàcó một thànhcông đáng kể với vaiAmfortastrong Parsifal tại Nhà hát Opera Quốc gia Vienna.
“Tội thích săm vai vua chúa và quôcvụkhanhhơn,”ôngnói rồi lại cât tiêng cười sangsàng.
Quasthoff phủ nhận răng ông thâyopera tiêu tôn sức lực một cách quá mức.“Tình trạng
sức khóecùa tôi tốt. Trong cuộc gặp mặt đâu tiên, đạodiễn [của Parsifal] đàhòi tôi có thêlàm gì.
Tôi đànói với bàây làtâtcảmọi thứ bà muôntrừ việc bắt tôi khỏa thân. Điềunàysẽ không xảy ra bởi hai lý do. Tôi không muôn điêu này vàtôi không muônkhán già bò đi sau vài giây!”
Nhưng tình yêu thứ nhất cùa ônglàluôn hát lieder. ông tâm sự rằng ở thế loại operaônglo khuyết tật của mình sẽtrờthành tâmdiêm chú ý cùa khángiả; còntrongcác buôiđộc diền ông có thếkhiên khán già trờ nên tin tường.“Là một nghệ sĩ lied,bạn phảilà một diễn viên rât giòi,” ông nói. “Tôi nghi điều này hiện nay đang thiếu”,ông lo lăng răng cácca sĩ ngày nay đặt vẻ đẹp của giọng điệu lêntrên tính cách. “Có nhưngtiêu cảnhmàbạn phái làm chủbăng biêu cảmvà âm sắc, còntrong opera, bạn có thể ân mình sau phụcưang vàbài trí sân khấu”.
Vậy còn thế giớicổ điển mà
ông đã bỏ lại thì sao? Liệuông có bãnkhoăn chút nàotrướcnhững lời nỉ non thuyết phụcôngtrờ lại củagiớiquản lý? “Tôi thích nhừng gì mình đà làmnhưngchuyệnkinh doanh thì râtthiên cận. Bạncó một sôngôisaomà tôi có thể đếmđược trên đâu ngón tayphải của mình - và tay phai cùatôi không lớn lắm!
Tôi đàcó thời của mìnhvà ở một vị thê tuyệtvời nơi tôi có thê có mộtsự nghiệpquốc tế. Là một ca sĩ hòa nhạc, giànhđược sáugiải Echos và ba giảiGrammy là điêu rất hiếm thấy”.
Nhưng ông khăng khăng rằng mình khôngmuốntrở lại vớithẹ giớicổ điển. “Tôi chẳng cógìđể chứngminhthêm nừa".n
Stephen Moss Ngọc Anh dịch
Nguôn; https://www.theguardian.com/
music/2021 /aug/17/thomas-quasthoff- from-birth-my-mum-felt-guilty-i-had- to-show-her-i-made-the-best-of-my- life
