THI TRU'DNG LAO D O N G VA QUAN HE LAO D O N G TRONG DIEU KIEN H O I N H A P Ci VIET NAM: THT/C TRANG VA DINH HU'DNG CHINH SACH
DANG NGUYEN ANH'
Tom tdt: Bdi viet phdn tich hien trgng thi truang lao dpng vd quan he lao dpng cua Viet Nam, bao gom luang toi thieu vd cdc quy dinh hien hdnh. Kit qud cho thdy xu huang dich chuyen lao dpng tic khu vuc the che nong nghiep sang phi nong nghiep vd dich vu, ciing nhu tie khu vuc cong sang khu vuc tu nhdn ngdy cdng ro net a Viet Nam. Dong thai, hpi nhap quoc ti va nhitng cam ket ve quan hi lao dpng trong cdc hiep dinh thucmg mgi the he mai doi hoi nhimg thay doi ve quan he lao dpng vd su dieu chinh kip thai trong chinh sdch, phdp lugt Uin quan. Bdi viet de xudt mpt so gidi phdp nhdm tdng cucmg vai tro Idnh dgo, ddp img cdc yeu cdu ndy sinh trong diiu kien hpi nhap, chi ra nhimg yeu cdu mai trong hogt dpng qudn ly nhd nuac ve lao dpng vd quan he lao dpng a Viet Nam.
Tu khda: thi tmong lao dpng, quan he lao dong, to chiic cong doan, luong toi thieu.
Nhgn bdi: 5/10/2019 Giri phdn biin. 8/11/2019 Duyit dang: 22/11/2019
l.Mff dau
Da CO mot thdi truac Doi moi, viec lam a Viet Nam pho bien la san xuat nong nghiep trong khuon kho ho gia dinh va hgp tac xa. Nhung den nay hon mot niia viec lam cua nen kinh te thuoc Imh vuc phi nong, che bien, che tao va dich vu, vai su gia tang lire luang lao dong trong cac cong ty tu nhan va doanh nghiep nuac ngoai. Nam 1989, han 7 1 % lao dpng Viet Nam lam viec trong khu vuc nong-lam-ngu nghiep va khi do viec lam tu nhan hau nhu khong ton tai, tuy nhien den nay khu virc nay chi cung ckp 4 6 % viec lam, va cii 1 trong 10 lao dpng (tuong iing voi 5 trieu nguoi) hien lam cong an lucmg trong cac doanh nghiep tu nhan (Tong cue Thong ke va Bo Lao dpng, Thuong binh va Xa hpi, 2015). Xu huang nay la ca so quan trpng de nang cao thu nhap, miic sdng va tang truang a Viet Nam. Tuy nhien, can nhan thay rang tang tmong viec lam do nhi^u ygu t6 quylt dinh, trong do dpng lire chinh la doi mai the che va moi tmong kinh doanh.
S6 lieu thong ke chinh thiic cho thay ty trpng lao dpng lam viec trong khu vuc nong- lam-ngu nghiep da giam nhanh trong 30 nam qua vai toe dp 1,6%/nam do lao dpng tir khu virc nay chuyen sang cac doanh nghiep phi nong, hp gia dinh phi nong va lam viec dugc tra ' Vien Hdn lam Khoa hgc xa hdi Viel Nam.
Ddng Nguyen Anh 5
c6ng (Hinh 1). Cac doanh nghiep hp gia dinh da gop phan cai thien miic song cho hang trieu nguoi lao dpng song lai bi gioi han ve ti^m nang san xudt, von, cong nghe va nang suat lao dpng. Theo phan loai thong ke hien nay, lao dong lam viec cho cac trang trai gia dinh hoac hp gia dinh phi nong nghiep la thupc nhom "lao dpng huong luong". Tuy nhien, tren thuc te da so cac lao dpng nay deu khong co hgp dong cong viec, nhieu doanh nghiep con co tinh vi pham khdng dong bao hi6m cho lao dpng. Quan he lao dpng tro nen phiic tap va co nhieu bat cap, the hien bai nhirng tranh ch4p \k tiSn luong, viec lam, bao hiem, doi hoi su nghien ciiu thau dao va xem xet cac dieu chinh chinh sach cho phu hop.
Hinh 1. PhSn loai lao dQng-vifc lam & Viet Nam
Doanh gUdii 11 tn
ngme b p m eu. 21
p i p NN
Nguon. Tinh loan lie so lieu Dieu tra Lao dong-Viec lam 2014, 2015.
Mac dli su chuyen dich ciia lao dpng-viec lam dien ra kha manh me a Viet Nam nhung nhan thiic ve quan he lao dpng hien con het siic han che. Theo bao cao ciia Ngan hang Thg giai, chua day 1% cac doanh nghiep xac dinh cac quy dinh ve lao dpng la mgt han che dang ke doi voi tang truong, 28% doanh nghiep coi day chi la mot han che vua phai, con lai khong coi day la trd ngai hay thach thiic (Ngan hang The gioi, 2014). Neu nhin tu ben ngoai, cac quy dinh chinh sach, phap luat ve bao ve viec lam ciia nuoc ta la kha chat che va nghiem ngat song tren thuc te cac quy dinh nay co loi cho chu su dung.
Co hpi cho nguai ngoai cugc - nhiing lao dgng chua co viec lam huong luang lai rat han chi, tham chi At khd tilp can dugc thi trudng d^ chuyen doi nghi nghiep. Ngudi lao ddng chua dugc trao quyen va ddi hdi gidi chu dap img nhiing nhu cau ve phiic Igi va an sinh xa hpi, vdi phan iing duy nhat la thdi viec, bd viec cung voi nhiing thiet thdi ve quyIn Igi va cong bang xa hgi. Bg luat Lao dgng siia ddi 2019 vira dugc ban hanh cho phep ngudi lao dpng dugc quyen dan phuong cham diit hgp ddng khdng can ly do. Ddng thdi, ngudi lao dgng cdn duac quyen yeu cau chu sii dung lao ddng cung cap ban sao cac tai lieu lien quan d^n qua trinh lam viec ciia minh khi cham diit hgp ddng lao dpng. Mac du day la mdt diSm moi, song quy dinh nay chi ap dung ddi voi nhiing lao ddng cd ky kit hgp ddng
THI TRUING LAO D O N G V A QUAN HE LAO D O N G TRONG DIEU KIEN HOI NHAP 6 VIET NAM: THU'C TRANG VA DINH HLTdNG CHINH SACH
DANG NGUYEN ANH'
Tom th: Bdi viit phdn tich hien trgng thi truang lao dpng vd quan hi lao dpng cita Viet Nam, bao gom luang toi thieu vd cdc quy dinh Men hdnh. Kit qud cho thdy xu huang dich chuyin lao dpng tir khu vuc the che nong nghiep sang phi nong nghiep vd dich vu, ciing nhu tir khu vifc cong sang khu vuc tu nhdn ngdy cdng ro net a Viet Nam. Dong thai, hpi nhap quoc ti vd nhimg cam kit vi quan he lao dpng trong cdc hiep dinh thuang mgi the he mai doi hoi nhitng thay ddi ve quan hi lao dong vd su diiu chinh kip thai trong chinh sdch, phdp lugt liin quan. Bdi viet di xudt mpt so gidi phdp nham tang cuong vai trd Idnh dgo, ddp ung cdc yiu cdu ndy sinh trong dieu kien hpi nhdp, chi ra nhimg yiu cdu mai trong hogt dpng qudn ly nhd nuac ve lao dpng vd quan he lao dpng a Viet Nam.
Tir khoa: thi tmong lao dgng, quan he lao ddng, td chiic cong doan, luong tdi thieu.
Nhgn bdi: 5/10/2019 Giri phdn biin: 8/11/2019 Duyet ddng: 22/11/2019
1. Md" akn
Da cd mgt thdi tmac Ddi mdi, viec lam d Viet Nam phd bien la san xuat ndng nghiep trong khudn khd hp gia dinh va hgp tac xa. Nhung den nay hon mpt niia viec lam ciia nen kinh te thudc ITnh vuc phi ndng, che bien, che tao va dich vu, voi su gia tang lire lugng lao dpng trong cac cdng ty tu nhan va doanh nghiep nuac ngoai. Nam 1989, han 71% lao dgng Viet Nam lam viec trong khu vuc nong-lam-ngu nghiep va khi do viec lam tu nhan hiu nhu khong tdn tai, tuy nhien den nay khu vuc nay chi cung cap 46% viec lam, va cii 1 trong 10 lao ddng (tuong iing vdi 5 trieu ngudi) hien lam cdng an luong trong cac doanh nghiep tu nhan (Tdng cue Thong ke va Bg Lao ddng, Thuang binh va Xa hpi, 2015). Xu hudng nay la ca sd quan trpng de nang cao thu nh^p, mirc sdng va tang trudng d Viet Nam. Tuy nhien, can nhan thay rang tang tmong viec lam do nhilu ylu td quyet dinh, trong do dpng luc chinh la ddi mdi the che va mdi tmong kinh doanh.
Sd lieu thdng ke chinh thiic cho thay ty trgng lao dgng lam viec trong khu vyc nong- lam-ngu nghiep da giam nhanh trong 30 nam qua vdi tdc dg 1,6%/nam do lao dpng tu khu vuc nay chuyin sang cac doanh nghiep phi ndng, hg gia dinh phi ndng va lam viec dugc tra
* Viin Hdn lam Khoa hoc xa hoi Viet Nam.
Ddng Nguyen Anh 5
cdng (Hinh I). Cac doanh nghiep hg gia dinh da gdp phan cai thien miic sdng cho hang trieu ngudi lao dgng song lai bi gidi han vl tilm nang san xudt, v6n, cdng nghe va nang suat lao dgng. Theo phan loai thdng ke hien nay, lao dgng lam viec cho cac trang trai gia dinh hoac hd gia dinh phi ndng nghiep la thupc nhdm "lao dpng hudng luong". Tuy nhien, tren thuc te da sd cac lao ddng nay deu khdng cd hgp dong cdng viec, nhieu doanh nghiep con cd tinh vi pham khdng ddng bao hiem cho lao ddng. Quan he lao dpng trd nen phiic tap va cd nhieu bat cap, the hien bdi nhimg tranh chip vl tien luong, viec lam, bao hiem, ddi hdi su nghien ciru thau dao va xem xet cac dieu chinh chinh sach cho phii hgp.
. Phan loai lao ddog-viec lam a V i l t Nam
Ngiion • Tinh loan tir so lieu Dieu tra Lao dong- Viec lam 2014, 2015.
Mac dii sy chuyen dich ciia lao dgng-viec lam dien ra kha manh me d Viet Nam nhung nhan thiic ve quan he lao dpng hien cdn het sire han che. Theo bao cao cua Ngan hang The gidi, chua day 1% cac doanh nghiep xac dinh cac quy dinh ve lao ddng la mdt han che dang ke ddi vdi tang tmdng, 28% doanh nghiep coi day chi la mpt han che vira phai, cdn lai khdng coi day la trd ngai hay thach thiic (Ngan hang The gidi, 2014). Neu nhin tir ben ngoai, cac quy dinh chinh sach, phap luat ve bao ve viec lam ciia nude ta la kha chat che va nghiem ngat song tren thyc te cac quy dinh nay cd Igi cho chii sir dung.
Co hdi cho ngudi ngoai cupc - nhimg lao ddng chua cd viec lam hudng lucmg lai rSt han che, tham chi rat khd tiep can dugc thj trudng de chuyen doi nghe nghiep. Ngudi lao dgng chua dugc trao quyen va ddi hdi gidi chu dap img nhirng nhu cau ve phuc Igi va an sinh xa hgi, vdi phan img duy nhat la thdi viec, bd viec ciing vdi nhiing thiet thdi ve quyen Igi va cdng bang xa hdi. Bg luat Lao ddng sira ddi 2019 vira dugc ban hanh cho phep ngudi lao dgng duoc quyen don phuang cham dirt hgp ddng khdng can ly do. Ddng thdi, ngudi lao dpng cdn dugc quyen yeu cau chu sii dung lao dgng cung cap ban sao cac tai lieu lien quan den qua trinh lam viec ciia minh khi cham dirt hpp ddng lao dgng. Mac dii day la mgt diem mdi, song quy dinh nay chi ap dung ddi vdi nhung lao ddng cd ky kit hgp ddng
chinh thirc ma con sd nay lai rdt khiem tdn. Bai vilt xem xet thyc tr^g quan he lao dgng vdi nhijng thay ddi gdn day trong chinh sach va thyc tiln trong dilu kien hgi nhap cua Viet Nam. Bdng viec chi ra mot sd khoang trdng chinh sach, bai viet de xuat mot sd giai phap nhdm hoan thien thi trudng va quan he lao ddng trong tinh hinh mdi,
2. Thyc tr^ng quan he lao dong 2.1. Luang toi thieu
Luong tdi thiiu duoc quy dinh nhu mdt cdng cu dl dam bao miic sdng ca ban trong xa hdi va la mpt nhan td quan trgng quylt dinh sy dn dinh cua quan he lao ddng. Theo quy dinh, luong tdi thiiu la mirc thanh toan thdp nhdt cho mot lao ddng thuc hien cdng viec don gian h-ong dilu kien lao ddng binh thudng. Tiln luong tdi thieu dugc xac djnh va dilu chinh can cit vao cac yeu td nhu miic sdng tdi thieu cua ngudi lao ddng va gia dinh hg; chi sd gia tieu dung va tdc dp tang tmdng kinh tl; quan he cimg-cau lao dpng, viec lam, that nghiep va nang sudt lao dgng. Luong tdi thiiu cdn la ca sd de tinh toan thang lucmg cho can bg vien chiic va ngudi lao ddng trong khu vuc cdng; thanh toan bao hiem xa hgi, bao hiem that nghiep va bao hiem y te cho ngudi lao ddng; cac khoan phu cap cho lao dgng ddi du do co cau, sap xep lai td chiic; luong huu, trg cap cho cuu chien binh, va mdt sd khoan chuyen giao xa hdi ciia nganh lao ddng. Ve nguyen tac, ngudi su dung lao dpng tra luong true tiep cho ngudi lao ddng. Chi trong tmdng hgp bdt kha khang ma khdng the thyc hien tra luong tryc tilp, thi cd th8 chi tra cho ngudi dugc iiy quyen hgp phap.
Hinh 2. Muc lirotig tSl thiSu so vol mirc lirong trung binh, Viet Nam so vol m$t sS nirffc OECD, Dong A va Thai Binh Duong
U n l c e d Kinet*^' S l o v a k R ^ p u k t l l c
NguSn: OECD. 2014, Ngan hang Thi gioi, 2014.
Bang Nguyen Anh 7
6 khu vyc tu nhan, miic luong tdi thiiu da tang nhanh trong nhiing nam gdn day, vugt xa miic tang trong khu vyc nha nude va khu vyc cd ddu tu tryc tilp nude ngoai (FDI). Hien nay, mirc luong tdi thieu giiia khu vyc cdng va khu vyc tu nhan cd su khac biet Idn. Miic luong tdi thieu cua khu vuc tu nhan nude ta hien cao so vdi cac nude khac trong khi miic lucmg ciia khu vyc cdng lai thua kem nhilu nude trong khu vuc va tren the gidi (Hinh 2).
Viec tang luang tdi thieu theo Id trinh la mgt no lyc Idn ciia Chinh phu song nd lyc nay phan nao can trd tang trudng viec lam khu vyc cdng khi ngudi lao ddng cd ky nang dang cd xu hudng rdi sang lam viec cho khu vyc tu nhan va cd vdn dau tu nude ngoai vdi mifc lucmg cao han va mdi trudng lam viec canh tranh, phii hgp hon (Hansen, Rand, va Torm, 2015; Vien Cdng nhan-cdng doan, 2014). Muc tieu tang luang tdi thieu nham ngang bang vdi "miic sdng tdi thieu", song van chua dat dugc mac du cd y nghia Idn nham dn dinh chinh tri-xa hdi. Tren thyc te, mirc luong tdi thieu vimg hien nay chua dap ling dugc day dii mirc sdng tdi thieu ciia ngudi lao ddng va gia dinh hg.
Bao ve ngudi lao ddng ddi hdi phai cd ca cac chuong trinh thi tmdng lao ddng chii ddng nhu dao tao va hd trg tim kiem viec lam, dua lao dgng that nghiep quay trd lai vdi thi trudng bang hd trg chuyen ddi viec lam, bao hiem that nghiep nhung ca hai hinh thiic nay chua phat trien d Viet Nam. Miic do che phu cua loai hinh bao hiem nay van cdn khiem tdn (chua day 20% lyc lugng lao ddng tham gia bao hiem that nghiep). Trong khi dd, miic trg cap that nghiep d Viet Nam tuong ddi rdng rai, bang 60% thu nhap binh quan cua sau thang luong tmdc khi that nghiep. Ty le thay the (phan thu nhap dugc thay the bang Igi ich) cao han so vdi Trung Qudc hay Thai Lan, va tucmg ddi cao theo tieu chuan ciia mdt nude cd thu nhap trung binh (Ngan hang The gidi, 2014).
2.2. Quan hi lao dgng
Thyc trang quan he lao dgng d Viet Nam cho thay di san cua mdt nen kinh te ke hoach hda, quan lieu, bao cap, hien dang phai ddi mat vdi nhiing thach thiic dang ngay cang tang dl cd thi thich iing vdi ca che thi tmdng. Quan he lao ddng dang bi han che bdi nhiing bat cap va yeu kem mang tinh he thdng hien nay (Schweisshelm, 2014). Tat ca cac td chiic cdng doan deu tryc thugc Tdng Lien doan Lao ddng Viet Nam, mac dii Tong Lien doan va cac cdng doan co sd cd mgt sd chiic nang va vai trd khac nhau, mdi quan tam khdng gidng nhau va cd the dan den xung dot Igi ich. Cdng doan d cac doanh nghiep quan he mat thiit vdi ban quan ly doanh nghiep, ddng thdi cd nhiem vu dai dien cho quyen Igi cua ngudi lao dgng cung nhu dam bao phtic Igi cho hg. Tuy nhien, chiic nang nay khdng phai la chinh yeu neu so vdi cac chiic nang khac cua td chiic cdng doan Viet Nam hien nay. Vdi Bg luat Lao ddng sira ddi 2019 vira dugc ban hanh, can phan biet, tranh nham idn giiia td chiic Cdng doan vdi td chirc cua ngudi lao dgng tai doanh nghiep nam ngoai he thdng td chiic cua Cdng doan Viet Nam.
Vai trd cua cac hiep hdi chu sir dung lao dpng nhu Phdng Thuang mai va Cdng nghiep Viet Nam (VCCl), Lien minh Hgp tac xa Viet Nam (VCA) cung kha phiic tap.
Cac hiep hdi nay cd kinh nghiem hem trong viec thiic day cac chinh sach, duy tri cac hoat
dgng cong doan hon la tham gia true tiep giai quyet cac mau thuSn trong quan he lao dong. Nhung cac hiep hoi nay lai do Nha nuoc chi dinh nen doi khi khong dai dien cho loi ich cua cac ben, nguai lao dong ciing nhu nguoi su dung lao dpng co lien quan (Trinh Khanh Ly, 2015). Vi du minh chii'ng cho ySu kem nay la s6 lugng Ion cac cugc nghi viec tap thS va dinh cong tu phat 6 Viet Nam. Mac du Luat Lao dgng da co quy dinh ve dinh cong nhung cac thu tue qua mom ra va vai tro khgng ro rang ciia cong doan nen chua co mot cugc dinh cong nao theo dung quy dinh cua luat phap. Thay vao do, cac cupc dinh cong deu dugc xem nhu "tu phat" va rk nhieu cugc vi pham cac quy dinh hien hanh.
Nhiing cugc dinh cgng tu phat nay co xu huong gia tang, mac du co su dao dpng Ion ve so lugng tir nam nay qua nam khac (Hinh 3). Sg lieu tiep can han che chg thay phan Ion cac cugc dinh cong nay dien ra trong khu vuc doanh nghiep nuoc ngoai, phan anh nhung han che trong co che giai quyet tranh chap lao dpng hien nay trong qua trinh hoi nhap.
Hinh 3. So cu6c dinh cdng phan theo loai hinh doanh nghiep
1000 300 EOO 400 200
0 - - - - - - • !
,#" ,#* / / • ,<«? / .,*^ ^*^ .,#" ^^ ^^^ ^# . / .f ^ .f ^^- g
•Doanli nghiep NN i F D l • Doanh nghiep tu nhan
1 1 •
..iNilll
Ngudn: Tong Lien doan Lao dong Vi?t Nam, 2014.
Nhung ddi mdi trong he thdng chinh sach, phap luat gdn day budc ddu gdp phdn khac phuc mdt sd yeu kem ndi tren, vdi viec quy dinh cac thu tue chinh thiic giai quylt tranh chap ve quan he lao ddng. Thoa udc tap the dugc tao thuan Igi hon so vdi tmdc.
Hgi ddng Tiln luong qudc gia ba ben dugc thanh lap. Bd luat Lao dpng 2012 da bd sung quy dinh mdi ve doi thoai tai noi lam viec (Dieu 63, 64, 65); thucmg lugng tap thi (Dilu 66 -72); thuc hien quy che dan chu d co sd (Dieu 63). Quy dinh thda udc lao ddng tap thi phai dang ky vdi co quan quan ly nha nude cung da bi bai bd. Tuy nhien, cac quy dinh nay chua cu the hda thanh cac giai phap de giai quyet mdt each can ban nhiing vdn dl lien quan tdi vai trd cua cdng doan va chu su dung lao ddng bdi vdn cdn thiiu cac chl tai cho thuang lugng tap the va giai quyet tranh chap. Ddi thoai noi lam viec va thuong lugng tap thi bi han che do thieu dai dien cho ngudi lao dgng mac dii Uy ban Quan he Lao dgng Quoc gia (NIRC) da dugc thanh lap nam 2007 ddng vai trd la ca quan ddi thoai xa hgi ba ben nhdm giai quyet cac tranh chap lao ddng va thao luan cac chinh sach lao ddng. Tuy nhien, Uy ban hoat ddng kem hieu qua d cap tinh do thieu kinh nghiem ddi thoai va thiiu tinh dai dien cho ngudi lao ddng, nhat la trong cac doanh nghiep nhd'.
' ILO, Chuang trinh hap tac qu6c gia ILO - VietNam v6 viec lam bSn vung 2012-2016.
Dgng Nguyen Anh 9
2.3. Nhitng khodng trong chinh sdch
Diim chua tuong thich Idn nhdt cua phap luat Viet Nam so vdi cam kit ve lao dgng vdi qudc te la tieu chuan ty do hiep hgi theo Cdng udc sd 87 ciia ILO vdi npi dung mau chdt la ngudi lao dpng cd quyIn thaidi lap va gia nhap td chiic cua minh, theo sy lya chpn cua chinh hp; nghia la, ngudi lao dgng cd quyIn ty do thanh lap va gia nhap td chiic khac cua ngudi lao ddng ngoai cdng doan theo he thdng cdng d o ^ Viet Nam hi|n nay. Ben canh do, vdi nhihig cam ket trong Hiep dinh Hgp tac tiln bg toan di?n xuyen Thai Binh Duong (CPTPP) thi td chitc dai dien cua ngudi lao dgng se dugc hinh thanh trong thdi gian tdi, va td chiic nay se dpc lap va binh dang vdi cdng doan co sd tryc thugc he thong cdng doan Viet Nam. Viet Nam cam ket cho phep thanh l$p td chiic ciia ngudi lao ddng tai cap doanh nghiep va td chiic nay cd quyen lya chpn gia nhap Cdng doan Viet Nam hoac dimg dpc lap bang each dang ky vdi ca quan nha nude cd tham quyen. Npi dung quan trpng nay se tac dgng den hoat dpng quan ly nha nude ve lao dpng^.
Bp luat Lao dpng sua dot 2019 cho phep ngudi lao ddng trong khu vyc doanh nghiep dugc thanh lap td chiic ciia minh va giai quyet tranh chap lao ddng va dinh cdng theo cac tieu chuan qudc te. Dieu nay cdn cd nghia rang ngudi lao dgng cd quyen thanh lap, gia nhap va hoat dgng theo td chiic dai dien cua minh d tai co sd. Theo quy djnh hi^n nay, td chuc cua ngudi lao dgng tai doanh nghiep bao gdm Cdng doan co sd (thugc he thdng Cdng doan Viet Nam) va td chiic cua ngudi lao ddng t£ii doanh nghiep. Tuy nhien, trong dilu kien dd cdn lam ro phuong thiic quan 1^ tai chinh; thu phi thanh vien khi ngudi lao dgng tham gia mdt hay nhieu td chiic dai dien cho minh; giai quyet khieu nai, tranh chdp giiia cac td chiic cua ngudi lao ddng lien quan den quyen thuang lugng t§p the nham bao dam nghia vy va quyen loi ciia ngudi lao ddng.
Nhiing cam kit vdi cdng udc ILO va qudc te dat ra thach thiic Idn cho td chiic va hoat dgng cua he thdng cdng doan Viet Nam. Neu Cdng doan boat dgng that sy cd hieu qua, manh dan ddu tranh ddi hdi quyIn Igi cua ngudi lao dgng, ndi len dugc tieng ndi biic xiic cua hg, thi cac td chirc cua ngudi lao ddng mdi ra ddi se gia nhap Tdng Lien doan Lao ddng ViSt Nam, tao thSm sire manh cho he thdng cdng doan Vi?t Nam. Ngugc lai, nlu Cdng doan hoat ddng hdi hgt, thieu hieu qua, khdng dau tranh cho quyen Igi cua ngudi lao dpng thi ngudi lao dgng cd thi khdng gia nhap vao Cong doan Vi?t Nam ma hg se ty lien kit lai dk bao ve quyIn Igi cua minh. Neu td chiic Cdng doan khong nhanh chdng ddi mdi manh me vl td chiic va hoat dpng thi se xay ra "ddng chay" cac d o ^ vien tu Cdng doan Viet Nam sang td chiic mdi ciia ngudi lao ddng.
Ngoai ra, thach thiic ngudn lyc tai chinh ddi vdi he thdng cdng doan Viet Nam cung rdt dang luu y khi ngudn kinh phi dam bao cho hoat dgng cua Cdng doan se cd nguy co bi giam manh do ngudn thu tai chinh ciia cac cdp cdng doan thudc Tdng Lien doan giam manh (thdi ky ddu la doan phi, sau do la kinh phi cdng doan). Ngudn luc mpt khi khdng du manh se cd anh hudng din viec canh tranh, thu hiit ngudi lao dgng va td chirc do
^ Rieng Bg iuat Lao dong can sua dli, dihu chinh va b6 sung a 43 dilu. Ngoii ra, 12 nghj dinh ciia Chinh
phu CO lien quan cdn thay thi hoac siia d l i phu hop (trong do co 2 nghj djnh hir(yng din LuSt Cong do^n).
ngudi lao ddng thdnh lap gia nhap td chiic Cdng doan Vi^t Nam. DSy Id thach thirc Idn trong boat dgng quan ly lao dpng theo hudng vira ddm bao quyen hogt dgng ciia td chiic dai dien ngudi lao ddng theo tieu chuan lao ddng qudc te, vira tao dieu ki?n cho cdng doan Viet Nam boat ddng manh hon vdi mot ngudn lyc Idn hon.
3. Mpt so dinh hirdng chinh sach
Xu hudng dich chuyin lao dpng tir khu vyc ndng nghiep sang phi ndng nghiep va dich vu. Cling rihu tir khu vyc cdng sang khu vyc tu nhan ngay cang ro net d ViSt Nam.
Day la xu hudng phu hgp vdi quy luat phat trien xa hdi trong dieu kien hpi nhap qudc te vd nhung cam kit vl quan ly lao ddng trong cdc hiep dinh thuang mai the he mdi (FTAs).
Nhiing tac nhan mdi ndy ddi hdi nhiing thay ddi ve quan hd lao ddng, vd sy dieu chinh trong chiic nang, vai trd dai dien cua ngudi lao dpng. De cd the dap iing dugc cac yeu cau dd, hoat ddng qudn ly nhd nude ve lao ddng se phai tap trung vao thuc hien mpt sd cdng viee sau day:
Thii nhat, ve lau ddi nang suat lao dgng phai trd thanh mgt nhan td quan trgng khi xac dinh mire lucmg tdi thieu cho ngudi lao ddng va gia dinh hp. Trudc mit, Viet Nam ap dung xem xet cac chi phi sinh hoat khi xac dinh, tinh toan miic luong tdi thiiu. Bao hiem that nghiep hi?u qua hon cac trg cap thdi viec trong viec chia se rui ro khi bi thdi viec, mat vi6c lam. Khd nang thay the trg cap thdi viec bang bao hi6m thdt nghiep da dugc quy dinh trong Luat Lao dgng hien nay, mac dii vay tren thyc tl he thdng trg cdp thdi viec van duoc duy tri. De dam bao tinh linh hoat trong thi trudng lao dgng vd bao dam an sinh xa hdi cho ngudi lao dpng, can md rdng dp bao phu ciia bao hilm thdt nghiep vd cac chuong trinh thi trudng lao ddng chii ddng
Thii hai, ve quan he lao dgng, can tiep tyc tang cudng cac nd luc trong ngdn han nhdm tang cudng nang lyc cho cac cdng doan bdng nang cao nhan thiic vd ddo tao ky nang thuong lugng "tap the, xir ly tranh chap lao ddng, lanh cdng, dinh cdng, v.v... Vl trung ban, cdn xem xet cac bien phap cu the hern nhu ddm bao su dpc lap giiia ban lanh dao va cdng doan cua doanh nghiep. Ben canh do, can tilp tue don gian hda cac quy dinh vl giai quylt tranh chdp lao ddng song song vdi nhung cai each vl thi chl, phii hop vdi mdt nIn kinh te thi trudng hdi nhap (nhu viec cho phep thanh lap Hpi ddng quan ly d cdp doanh nghiep gidng nhu d nhieu nude chau Au vd Han Qudc da lam).
Thii ba, can sdm hinh thanh he thdng hda giai vd trgng tai lao dgng noi lam viec.
Viec gidi quylt tranh chdp can ddp iing nhu cdu va Igi ich ciia cac ben (ngudi lao ddng, ngudi sir dung lao ddng vd nha nude) theo diing tinh than ciia Bd luat Lao ddng 2019 mdi ban hanh. Ngudi lao dong lam viec trong mdt doanh nghiep co quyIn dugc thanh lap vd tham gia td chiic dai dien d cap co sd theo sy lua chgn ciia hp md khdng cdn phai xin phep trudc. Md hinh trgng tai hay luat su noi lam viec cdn dugc thii nghiem dl bao ve quyIn vd Igi ich hgp phap ciia ngudi lao ddng. Day la nhirng thach thuc ddi vdi hoat ddng quan ly nhd nude trong viec dang ky va giam sat viec thdnh lap cac td chiic ciia ngudi lao dgng ca vl quy dinh phap luat, quan ly cac hoat ddng trong thyc tien va xii ly cac tranh chap phat sinh. Viec nhanh chdng hoan thien he thdng chinh sdch, phap luat dl giai quylt
Ddng Nguyen Anh 11
dugc can ban nhumg bdt cap, ylu kem trong he thdng quan he lao ddng d nude ta, dap iing yeu cau hdi nhap qudc tl.
Thu tu, khd nang tiep tue chuyin ddi thi trudng lao ddng va quan he lao dpng d Viet Nam phu thudc dang kl vdo viec hoan thien cac chinh sach, thi chl. Dieu nay lai phu thugc vdo viec chiing ta cd tan dung dugc ca hdi dl giai quylt nhihig ylu kem da dugc nhan thiy khi thye hien tai cdu tnic nIn kinh tl hay khdng? Trong bdi canh Bd luat Lao ddng sira ddi 2019 sap duge trien khai thuc hien, cdng tac qudn Iy nha nude cdn hudng den muc tieu ddm bao an sinh, phiic Igi va bao ve ngudi lao ddng theo nguyen tac lay con ngudi 1dm trung tam trong qua trinh phat triln. Theo dinh hudng dd, vi$c hoan thien phdp luat ve thda udc lao ddng tap the d cac cap can phu hpp va tuang thich vdi lufit phap qudc te, dap ung yeu cdu hgi nhap cua dat nude vd dat trong bdi cdnh tdc dgng lan tda cua cugc Cach mang cdng nghiep 4.0 hien nay.
Tai Heu tham khao Ban Chi dao T6ng Di^u tra Dan s6 v^ NhS a 2009. Kit qua chu ygu. H^ Ngi.
B§ Luat Lao dpng. 2012. S6 10/2012/QH13.
BO Luat Lao d5ng. 2019 sCca doi, dugc Qu6c h6i thSng qua ng^y 20/11/2019''.
Hansen, Henrik, John Rand, and Nina Torm. 2015. The Impact of Minimum Wage Adjustments on Vietnamese Workers' Hourly Wages. ILO Working Paper.
ILO, 2016. Chuong trinh hgp tdc quoc gia ILO-Viet Nam ve viec lim ben v&ng.
https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/pubiic/—asia/—ro-bangkok/—ilo- hanoi/documents/genericdocument/wcms_434273.pdf
Ngan hing The g\6\. 2014. Bdo cao phdt triin Tdi chinh todn cdu- Bao tritm tdi chink. Washington DC.
Ngan hang The gidi va B6 Kl ho^ch - Dau tu. 2015. Bdo cdo Viet Nam 2035 - Huong tdi Thfnh vicgng, Sdng tgo. Cong bdng vd Ddn chu. Nxb. Hong Due. H^ Noi.
Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). 2014. Social Cohesion Policy Review of Vietnam. Research report, OECD, Paris.
Schweisshelm, Erwin. 2014. Trade Unions in Transition - Changing Industrial Relations in Vietnam.
Friedrich-Ebert-Stifung Brief Paper. Hanoi
Tong Lien doSn Lao dong VietNam. 2014. Tom tdt su phdt tnen cua cdc thdnh vien nam 2014. HiN§i.
Tong cue Thong ke va Bp Lao dgng, Thuong binh \k XShgi. 2015. Dieu tra Lao dgng-Vi^cldm 2014.'Hxh Th6ngka. H^Ngi.
TrjnhKhdnh Ly. 2015. The Right to Strike in Vietnam's Private Sector. Asian Journal of Lmv and Society, 2.
Vi?n C6ng nhan-Cong do^. 2014. Ket qud khdo sdt tien hcang loi thieu cua ngudi lao dgng khu vuc doanh nghiep hi4n nay. D I Xk\ khoa hgc Vien Cong nhSn - Cong do^. Hd Ngi.
