NGHI£N ci:ru - PHS Bim
NhOng ngudi se lam nfin di$n mao Vin hoc ddn tGc thi^u stf Vift Nam thtfKy'xxi
P61TlTllNTI|VI|TTIiNfi
(Hdl VHNT cdc DTTS Vidt Nam)
N
hu Chung ta dd biit. sau 70 nim vftn ddng v i phit tridn (tQ 1945 cho tdi nay) Vdn hpc d c din tdc thiiu sd (DTTS) Viftt Nam d i vUOn tdi nhQng thinh tQu ding tu hio. v i d i thyc sy trd thinh mdt bd phin hpp thinh quan trpng cua nin vin hpc Viftt Nam hiftn dpi vdn rit phong phu. da dang v i dftm dd bin s i cTrong suit gid nQa thi ky dd. bao thi hft nhd vdn ngudi DTTS dd nil tidp nhau.
tich eye, sdng tpo, cho ra ddi hdng ngdn tdc phdm vdn hpc thudc tdt d d c thd Ipp I vd dd gdp phdn ddng k l vdo stf phdt tridn ehung ciia ndn vdn hpc dan tdc trong qud trinh hiftn dpi hda v i hdi nhftp qudc td.
Cd thi tf m chia thdnh 3 ttil hd tdc gii DTTS (kl tQ nim 1945 cho tdi nay), tUOng Qng vdi 3 giai dof n phit triin cua vdn hpc DTTS thdi ky hiftn dpi. Cy thi nhu sau:
* TtH hi thd nhit Bao gdm d c tic gii xudt hidn tu sau ndm 1945 ddn nim 1975.
Oiy l i Idp tic gid ddu tidn vd cd nhidu cdng hidn trong giai dopn vdn hpc ching Phdp, ching My. Hp chlnh Id nhQng ngQdi
dit ndn mdng, ngddi md diu cho bd phdn vdn hpc DTTS xudt hidn trong ddi sing vin hpe nude nhi thdi ky hiftn dfi. NhQng dfi didn tidu bllu ciia t h i hd tic gii diu tidn niy l i : Ndng Quic Chin, Bdn Tii Dodn, Ndng Vidt Topi, Hodng Nd, Clm Bidu, LUdng Qui Nhdn, Hodng Hf c, Ndng Minh Chdu, Md Thd Vinh,
* Thihd thd hai; Bao gim Idp nhd vftn trudng thdnh vd cd nhidu ddng gdp cho su phdt tridn mfnh md, rye rd vd todn didn cua vdn hpc d c DTTS trong nhOng nam tQ sau 1975 ddn ndm 2000.
oay Id thd hd ddng dio nhdt v i dd dft dupe rdt nhidu thdnh tyu ddng ghi nhdn.
Vd cQng chlnh thd hd ndy dd dyng Idn mdt didn mp0 khd todn didn ciif vdn hpc DTTS Vidt Nam vdi ddy dii cic thd lofl nhU: Vdn xudi (bao gdm: Truydn ngin, tiiu thuydt, ky, tin vin ); Tho (bao gdm: ThO IrO tinh, trudng ca. truydn thO ); Kjch bin vdn hpc; Nghidn cQu, sUu tdm vd ly ludn phft binh vin hpc). Cd thd k l tdn hing lopt cdc tdc gii tidu bidu ciia thd hd nhi vin thQ hai niy nhu: Vi Hdng. M i A Ldnh.
SO DifeN OAN VAN N G H $ V I $ T NAM (250) - 1 1 / 2015
NGHliN ClfU - PH^ BiNH
Y Oidng, K«n Nhdt Vi Thi Kim Binh, Cao Duy Son. Bui Nhi Ld. Trdn Thanh Pdn.
Hoing HQu Sang. Ma Trudng Nguydn. Ha Thi C l m Anh. Ld Ngin Siin, Pd Sio Min, Y PhUdng. Cdm Hung. Lim Qui. Ld Cao Nhum. La O d n Miin. Tneu Kim Vdn, Mai Liiu. Ld Vu V i n , DUOng Thudn. Duong Khiu Ludng. Hd A Di. O d n Hihj Nam.
H'linh Nid. Inrasara. Trd Vigla. Ndng Thi Ngpc Hda. O d n Ngpc Minh. Bui Th| Nhu Lan. Bui Tuyit Mai. Chu Thuy Lidn
Thi hi thd ba: L i k)p nhi vin tri trin dudi 35 tudi. d i v i dang tilp ndi con
I v i n chuong ciia thd tift cha. anh su sing tpo. dli mdi vd hdi nhip.
Hp ehinh l i nhOng ngudi d ddng gdp mdt vai trd quan trpng trong vide tim nftn mftt diftn mpo mdi ciia vftn tipc d c DTTS Vidt Nam thd ky XXI.
Vdy. hp l i ai?
Trudc tilt, d thd ndi ring: Hp l i mdt lpe tupng. mdt ddi ngO khi ddng dio.
bao gdm d c d y but trd thudc d c DTTS Vidt Nam. d khu vUc midn nui phia Bdc cd d c d y but ddn tdc: Tiy. Nung. Dao.
Hmdng. T t i i i . ; khu vuc midn Tmng d cic d y but din tdc: Mudng. Thdi: khu vpc Tiy Nguydn d d c d y but d n tdc:
E Oft, Gia Rai. K'ho : v i khu vue Nam t>d d d c d y but d n tdc: Kh'me. Chdm.
Hoa. Hp Id nhQng ngudi trd tuli. dam mft vdi van chuong. da sd dupc ddo tpo ktid CO d n . d trtnh dd vdn hda (hdu hit diu cd trinh dd Cao ding vd Dpi tipc). trong dd d nhQng ngudi da dupc hpc Dpi hpc Vidt vdn NhQng sdng tdc cua tip da dupe
d n g t>d rdng rai trdn d c bdo. d e tpp chi van hda. Vdn hpc Nghd t h d t Tmng uong vd dia phuong; tip d nhidu tic phim dupe xudt ban v i da dpt dupe khi nhidu giii thudng vin tipc d uy tin trong nude;
thim ehi da d nhQng tic phim d i ^ gidi thidu ra nudc n g d i
Mdt k}ft d i tftn da trd thdnh quen thudc vdi tipn dpc trong khu vUC midn nui va trong d nude nhu: H d n g Thanh Huong, Kha Thi Thudng, Vi Thi Thu Of m, M i Anh Ldm. Oinh Thj Mai Lan, Thfch Dd Ni. Hd Thj H i i Ydn. Nid Thanh Mai. Vi Thiiy Linh, Chu Thi Minh Hud, O d n HQu Tai Hoang Chidn Thing, Odm Thj H i i Ydn, Ting A Tai. Ngd Bd Hda, Phung H i i Ydn. Phung Thi HUOng Ly, Tridu Hodng Giang
Ndu nhu nhQng thi tid nhd vdn dl tmdc da t i d n thdnh mdt d c h xuit sic vai trd ngudi md diu. n^Jdi dit ndn mdng cho vdn hpc DTTS thdi ky hidn dfi hlnh thdnh vd phdt tndn (till hd thQ nhdt); dd khic hpa rd nit, sinh ddng diftn mf o vd dftc diim ciia mdt bd phdn vdn hpc die d c , dim die ctidt dan tdc v i midn nui niy (till hft ttiQ hai) - thi ttil hd nhd vdn ttiQ d - tip d i Idm dupc nhitng didu gl vd hp d d n phdi lam nhQng didu gl dd d t h i trd thdnh nhitng ngudi d gdp phdn quan trpng vdo vide Hm nin mdt dH^n mpo mdi cho vdn hoc DTTS Vidt Nam thi ky XXI.
dip Qng vdi nhu d u d a thd hd bpn dpc mdi (ngudi DTTS va ngudi Kinh, trong nudc va ngoai nudc); dip ung vdi su vin ddng. ptiit tndn ttieo xu hudng hiftn dai vd
OI^N OAN '.AN NGHg V ^ NAM (250) M / 2015 51
NGHliN CCfU - PHi BiNH
hdi n h i p qudc td ciia vdn hpc Vidt Nam ndi Chung trpng giai dopn ljch sif mdi ciia ddt nudc
Mdt didu d i nhdn ttidy d hp - nhQng d y but DTTS t r i l i : hp ttipc sU dam md v i ludn d khit vpng sing tpo, d l i mdi v i n chuang, Hp da d g i n g rdt nhidu trong vide ddi mdi d c h vidt, d c h nhin v i d i i m nhin nghft tiiuat V i n chUdng ciia hp tUdi t i n , hdn nhidn, hiftn dpi, thdng minh v i ' l i u linh* hdn so vdi d c d y but thudc thd hd tmdc Hp dd d p d n d c vdn dd x i hdl, vdn dd d nhin mdt d c h da didn, da chidu hdn. Ode bidt. hp R bj chi phii bdi khudn m i u , bdi d c *md tip' nghd thuit mang tinh truydn thing hon so vdi d c n h i vftn Idp tmdc. Cd Id cung chlnh vl vdy m i tip d i tpo ndn mdt khdng khi mdi, mdt mdu d c mdi, mdt hoi thd mdi trong ddi sing v i n hpc d c DTTS vdo nhQng nam ddu thd ky XXI; vd bude ddu hp cung dd thu hut dupc sy chu 9 vd ddnh gid khd eao cua mdt sd bpn doe, nhdt Id nhQng ngudi dpc t r i d d c dja phuong midn nui cung nhu d mdt sd khu vuc khde trong d nudc Bdn cpnh dd d n d mdt xu hudng cdc nhd vdn trd d y thQc kd thQa nhiing tinh hoa cua vdn tipc truydn ttiing eung nhOng thdnh tpu md thd hd nhd vdn trudc dd dpt dupe - trftn eo sd lim mdi Hn. lim phong phu hdn, d tlnh hidn dpi hon trong d e h cdm, cdch nghi, cdch diin dft vd c i c h vilt ciia ttil hft minh. Hp x i c djnh d n phii hpc, p h i i bdi dudng tri thQc d l ndng cao trinh dd vd l>hii tilp d n vdi nhidu phuong phip sing t i c hidn dpi d l d till ddi mdi trong q u i
trinh s i n g t i c , nhung v i n p h i i l i 'ngud d i n g minh" (theo c i c h ndi ciia n h i ttio Y PhUdng) trong t r i i tim v i tdm h i n ngudi vidt. Chinh vl v i y , hp da cho ra ddi nhOng tdc phdm mang d i m b i n s i c v i n hda tdc ngudi nhung vdi III vid't hidn dpi. khidn cho ngudi dpe thu vj, hdp d i n bdi hUdng vi ddc d i o cung m i u s i c ridng bidt ciia nd (vi dy nhQng s i n g t i c eua Kha Thj Thudng, Vi Thj Thu Dpm, Nid Thanh Mai. Chu Thj Minh Hud v i H d n g Chidn Thing ).
Od l i nhQng m i t m f n h , nhQng uu didm n i l b i t trong d n g t i c ciia d e nhi vdn DTTS t r i , thude t h i hd thQ ba. Tuy nhidn cung rdt d i nhftn thdy mdt sd han chd ciia chlnh thd hd tdc gid t r i tuli niy nhQng h f n ehd I n h hudng khdng it tdi chdt lupng, tdi g i i trj dich thyc ciia cic tic phdm vdn ChUdng cua thd hd hp.
Cd Id ddu tidn p h i i k l d i n l i nhOng hpn c h l nhdt djnh cua t i e g i i t r i v l vin s i n g cung nhQng n h i n thQc, hiiu bill s i u s i c vd todn didn c i c vdn dd thudc vi ddi s i n g kinh t l chlnh trj, v i n hda, xd hdi eiia d i t nude - trong mdt giai dof n Ijch sii d i e bidt ddy su phQc t f p vdi bfo cd h^i mdi, cung bao thieh thQc khd khin mdi - d l i vdi t o i n d i n t i e eung nhU d l l vdi tQng c i n h i n trong x i hdi. Do dd, mdt s l ciy but t r i dd chii ddng hudng ngdl but ciia minh v i o vide khai t h i c q u i s i u v i o dja hft ciia c i i T d l CA N H A N - tdi mQc tich bidt h i n ra khdi d i TA mang tinh d^i ddng. Do dd. nhidu khi hp dudng nhU di bj Ipc h i n v i p c i i md cung ciia chlnh cH T O I C 6 O O N , hoang mang, t r i n g rdng v*
52 OI^N OAN VAN NGHi VI^T NAM (250) 11 / 2015
NGHliN c i r u - PHi BiNH
bi t i c dd. Tu dd din tdi nhQng suy nghT, nhQng tinh d m . xiic d m , ntiihig hdnh ddng mang tlnh cpc doan, khdng phu tipp vdi tdm ly, tinh each v i ldi Qng xd vdn hda ciia con ngudi Viftt Nam ndi chung, con ngudi DTTS ndi ridng. Xu hUdng di sdu vdo vide khai thae dd tai tinh dye, coi tinh dyc nhu mdt cdu dnh cho tinh ydu vd hanh phuc lua ddi; xu hudng di sdu vdo vide md t i , thd hiftn thd gidi vd thUc vdi d i nhin ddy u dm, vdi sy d don, trdng ring, h d e nil lopn mang mdu sic tidu cyc ciia d i T O I C A N H A N . . . trong d c tie phlni ciia mdt sd d y but tri - d Id cung
[xudt phdt tu chlnh hfn chd ndy.
1Q hai Id sy tifn chd vd vdn vdn h d ddn tdc truydn ttiing dli vdi mdt sd khdng it cdc tdc gii tri DTTS. Hidn tupng nhd vdn DTTS md ktidng bidt ndi tidng d n tftc, khdng bidt vidt bing ngdn ngQ ddn tdc eua minh Id tuong dli ptil tiidn dli vdi khd nhiiu d y but tri hidn nay. Oidu dd vin d ttil d l i p nhftn dupc; nhung ttiftt khd chip nhftn khi mdt sd tic gii hiu nhu dd thdt ly hin, dd khdng cdn 'diu vit' gi trong cie d n g tic cua minh, cii gpi l i bin sic din (dc trftn tdt d cic phuong didn: tQ ndi dung ddn nghd thudt; tii d c h d m , d c h nghT, d c h vHt din cic hd ttiing bidu tupng, din ngdn ngQ v i gipng diftu . khiin ngudi dpc khdng ttil ntiftn ra: diy chinh l i dQa con hnh thdn d a nhi vdn DTTS. Sy ttiidu hyt vd vdn vftn t i d d n tdc tmydn thing ndi Chung, vdn vdn tipc ddn gian din tdc ndi d n g - kjdn Id mdt nguy co khiin cho cic tic phim ciia tip d ngiy mdt ptiai nhpt di,
mdt (fi nhiimg d t rieng, ddc dio mang dim bin sic vin h d cic tdc ngu^ d Viet Nam.
van hpc DTTS trong khdng 10 nim tdi v i n d n sp d mftt cua Idp nhd vdn t h i hd 5X, 6X nhiing ngUdi v i n ludn nftng ldng vd tha thidt vdi nhQng gid trj vdn hda, vin hpc tmydn thing, nhung sau dd se l i giai dopn vdn lipc ctia thd hd nhiing ngUdi vilt tri hdm nay. Hp chinh Id nhQng ngQdi se lim nftn didn mpo vdn hpe DTTS Vidt Nam till ky XXI. VI ttil nhQng vdn dd m i Chung tdi ndu ra d diy ( c l nhQng mftt mpnh cung mftt hpn chd cua thd hd hp) chi mudn nhim mdt myc dieh duy nhdt Id:
mong mudn hp tidp tyc phdt huy nhQng ttid mpnh cua minh vd sd ty didu chinh, sd ty h d n thidn d l ndng cao trinh dd vd ndng lye; ludn sdng tf o vd dli mdi trong tu duy nghft thuftt, trong thi phdp . nhung vin ludn k l thQa dupe nhQng tinh hoa d a nin vdn hda. vdn hpc tmyin thing d l ludn Idm mdi md hon, hiftn dpi hon, hdp din hon nhQng dQa eon tinh thdn cua minh trong ddi sing vdn hpc thdi ky mdi cua ddt nude.
Vd Chung tdi ludn tin tUdng - hp sd Idm ndn mdt didn mpo mdi cho "vudn hoa ddy hUdng dc*^' cua vdn hpc d c DTTS Vidt Nam trong thd ky XXI - bdi "NhQng ngudi con ciia nui' hdm nay v i n ludn tU nhu minh ring:
'Xudng ntii Li di Hy di khdn cho vio tui mang vd' 3
n NAng Qu6c Otdn
Olf N D A N V A N NGHg VigT NAM (250) 11 / 2015 53