Tap chi Khoa hoc xa hòi mién Trung. So 1 (51)-2018
| 2 3
THUC TRANG THU HUT FDI
VÀO NGÀNH CÒNG NGHIÈP CO Iffll CUA ÀN DÒ THEO HUÓfNG KINH DOANH BEN VÙNG VA BÀI HOC KINH NGHIÈM CHO VIÉT NAM
BÙI THI MINH THU*
LE NGUYEN DOAN KHÒI"
HO TH! BlCH THÙY*"
Tóm tàt: Bau tutn/c tiép nUóc ngoài là viéc tó chùc, cànhàn nUóc ngoài bó vón dàu ti/vào mot nUóc vói muc tièu lai nhuòn.Do dò, FDI dàm bào theo huóng phàt trién ben vùng cùa ngành cakhi phài dàm bào dàp Ùng yéu cau va muc tiéu phàt trién cùa ngành cóng nghiép cakhl. Bài bào này phàn tich thùc trgng thu hùt FDI vào ngành cóng nghièp cakhl cùa An Dò theo hùóng kinh doanh ben vùng; phàn tich viéc thùc hièn cac chinh sàch thu hùt, quàn If FDI nhàm rótta nhùng bài hoc kinh nghièm cùng nhù gai mòra nhùfng giài phàp cho Viét Nam trong vièc tiép nhàn vón dau tù trùc tiép nùóc ngoài theo hùóng kinh doanh ben vùng trong thòi gian tal.
Tir khóa: dàu tù trùc tiép nùóc ngoài, phàt trién ben vùng, ngành cakhl.
Abctract: Foreign direct investment is an investment made by foreign organizations or individuais in a country for their profìts. Therefore, in the direction of a sustainable mechanical industry, FDI needs to meet its requirements and development goals. The paper analyses an actual state ofFDI attraction in India's mechanical industry tov^ards sustainable business as well as Implementing policies on attracting together v/ith managing FDI in arder to draw lessons of experience andsuggest solutions to Vietnam In acqulring FDI towards sustainable business.
Key words: foreign direct investment, sustainable development, mechanical engineering.
Ngàynhàn bài: 06/7/2017; Ngày duyét dàng: 21/02/2018.
1. Cor sòr ly luàn Tó chùc Thuong mai The giói (WTO) dua ra l.l.KhàiniémdéutUtrifctiépnitàcngoài djnh nghìa ve FDI nhu sau: FDI xày ra khi mot (fDI) nhà dau tu tù mot nude (nuóc chù dau tu) co
T heo Quy tién té quóc té (IMF), FDI duqc ólMc mot tài san ò mot nUóc khàc (nùóc thu dinh nghia là: "Mot khoàn dàu tu vói hùt dau tu) cùng vói quyén quàn 1)? tài san do.
nhùng quan he lau dai, theo dò mot tó Phuong dién quàn ly là thù de phàn biét FDI chùc trong mot nén kinh té (nhà dau tùtriic vói càc còng cu tài chinh khàc. Trong phan tiép) thu dùoc lai Ich làu dal tù mot doanh lón trùóng hop, cà nhà dau tù Un tài san ma nghiép dàttai mot nén kinhté khàc. Mijcdich ngùói dò quàn t^ Ù nùóc ngoài là càc co so cùa nhà dau tùtriJctIép là muón co nhiéu ành kinh doanh.Trong nhùng trùóng hop dò, nhà hùóng trong viéc quàn 1^ doanh nghièp (DN) dau tùthùóng hay dùoc goi là'còng ty me"và dàt tai nén kinh té khàc dò" (D. B. Kuvalln, A. K. càc tal san dùoc goi là "cóng ty con" hay "chi Moiseev,2011). nhành còng ty".
Tó chùc Hop tàc va Phàt trién kinh té
*,*"DsihocNSiv«HàNOipMnM?uQiiàngNam. , „ _ _ _ , , . . . . .. . , . . . .
Email [email protected]. (OECD) dùa ra khai niem: Mot doanh nghiep
** TrùòngDgì hoc CànTha. dau tù trùc tiép là mot doanh nghiép co tu
24
BÙI THI MINHTHU, LE NGUYEN DOAN KHÒI, HO THI BÌCHTHÙYcàch phàp nhàn hoàc khòng co t u càch phàp nhàn, t r o n g dò nhà dàu t u trùc tiép so hùu It nhàt 10% co phiéu t h u ò n g hoàc co quyén biéu quyét. Oiém màu chót cùa dàu t u trùc tiép là chù dinh t h ù c hién quyén kiém soàt còng ty".Theo Luàt Dàu t u nàm 2005 thì: "Dàu t u nude ngoài (DTNN) là viéc nhà DTNN dUa vào Viét Nam vón bang tién va càc tài san hpp phàp khàc de tìén hành hoat d ó n g dàu t u " v a
"Dàu t u trUc tiép là hình thùc dàu t ù do nhà dàu t ù bò v ó n dàu t u va t h a m già quàn ly hoat d ò n g dàu tU".TÙ nhùng khài niém va phàn tich trén day, t h e o chùng t ò i t h ó n g nhàt vói khàì niém ve FDI n h ù sau: Dàu t ù trùc tiép nUóc ngoài là viéc nhà dàu t ù nUóc ngoài dùa v ó n bang tién hoàc bàt ky tài san nào vào nUòc tiép nhàn dàu t u de co dupc quyén so hùu va quàn ly mot t h ù c t h e kinh te hoat d ò n g làu dai ò nUóc dò vói muc t i è u Ipi nhuàn.
1,2. FDI theo hit&ng kinh doanh phàt trién ben viJtng
Khài niém hoàn chinh ve phàt trien ben v ù n g dupc t h ó n g nhàt dUa ra tai Hói nghj t h u o n g dinh Thè giòi ve Phàt trién ben vùng (PTBV) (con gpi là Hòi nghi Rio +10 hay Hòi nghj t h u o n g dlnh Johannesburg) dupc t ó chùc tal Johannesburg, Còng hòa Nam Phi (nàm 2002). Theo dò: PTBV là qua trình phàt trien co su két hpp chat che, hpp 1^, hai hoà giùa ba mat cùa sù phàt trién, dò là: phàt trién kinh t é , phàt trién xà hòi va bào ve mói trùòng nhàm dàp ùng nhu càu dòi song con ngùòi t r o n g hién tai nhUng khóng làm t ó n hai dén khà nàng dàp Ùng nhu càu cùa càc the he t u o n g lai.
Ò Viét Nam, de t h u c hién muc tiéu phàt trién ben v ù ^ g dat nUóc, ngày 7 thàng 8 nàm 2004, Chinh phù dà ban hành Quyét djnh 183/2004/QD -TTg vé D m h hùóng Chién lupe phàt trien ben vùng òVIét Nam (hay con gpi là ChUPng trình Nghj sU 21 cùa Viét Nam - Agenda - 21 Viét Nam). Dàu t ù trùc tiép nUóc ngoài là n g u ó n v o n dàu t u dàm bào s ù t à n g
t r U ò n g ben v ù n g cùa nen kinh t é , phài dàp ùng d u p c càc yéu càu sau:
- N g u ó n v ó n dàu t u phài là dàu t u kinh doanh va k h ò n g n h à m muc dich truc Ipi nào khàc, m o t so t ó chùc Ipi d u n g danh nghìa dàu t ù d ù ó i d a n g FDI nhUng t h ù c chat là de rùa t i é n , hoàc m o t so khàc co dàu t u kinh d o a n h nhUng vói muc dich khai thàc nhCfng n g u ó n tài n g u y e n t h t é n n h i é n . D e m lai Ipi ich kinh t é va Ipi ich xà hòi cho cà ben dàu t u va ben nhàn dàu t U ;
- Co chinh sàch phàt t r i é n làu dai va thàn t h i é n vói m ó i t r U ò n g sinh t h à i , vàn de này hét sùc q u a n t r o n g de càu t h à n h nén mot FDI t h à n t h i é n v ó i m ó i t r ù ò n g . Càc du àn FDI k h ó n g chi co p h ù o n g àn dàu t ù ma phài kèm t h e o p h u o n g àn bào ve m ó i trùòng.
Luong v ó n nùóc ngoài do vào co the xuàt hién càc n g u y c o t i é m àn xàu dói vói nén kinh t é càc nùóc so t a l , chàng han nhù nguy co t h à m h u t t h u o n g mai va phài le thuòc phàn lón vào FDI de bó sung cho thàm hut t h u o n g mai. D ó i vói càc nUóc chù nhà co nén kinh t é c o n k é m phàt t r i é n , FDI thóng t h u ò n g gàn vói càc ngành khai thàc tài n g u y e n , n ó n g n g h i é p , che tao, dich vu, càc ngành c ó n g n g h i é p d u p c bào ho, càc ngành c ó n g nghiép gay ò n h i l m va ITnh vUc bàt d ò n g san. Thàch t h ù c c h ù yéu dói vói càc nùóc này là phài t ì m dUpc giài phàp thùc day FDI ma d à m bào d u p c phàt trien ben v ù n g , k h ó n g làp lai n h ù n g sai làm cùa càc qua t r ì n h t à n g t r U ò n g nhanh nhUng khóng ben v ù n g dà gay nén n h ù n g x u n g dot lón, phài tra già vé m ò i t r ù ò n g sinh t h à i va làm can kièt tài n g u y e n t h i é n nhién. FDI "sach"
càn thiét phài h u ó n g dén sUtàng trUòng ben v ù n g cùa nén kinh t é , cu t h e phài dàp ùng càc yéu càu:
Lpl (eh kinh ti: N g u ó n v ó n FDI mot khi d u p c t i é n hành dàu t u t h ì phài dàm bào IcJi (eh cho cà nuóc dàu t u va nUòc tiép nhàn dàu t u . D ó i vói nuóc dàu t u khi t i é n hành
Tap chi Khoa hgcxà hòi mién Trung, So 1 (51) - 2018
25
dàu tu phài nhàn dUpc càc Ipi ich kinh té nhU nguón lao dóng va nguyen vàt liéu rè hPn, tao ra dupc Ipi nhuàn trong qua trình dàu tu. Dói vói nuóc tiép nhàn dàu t u phài dàm bào tàng trUòng kinh té cao, ón dinh va ben vùng; phàt trién san xuàt theo huòng thàn thién mòi trUòng, còng nghiép hóa, phàt trién nòng nghiép - nòng thón ben vùng, phàt trien cóng nghiép sach;
Lpl fchxàhóhlhùc hién dóng bò càc bién phàp nhàm càc muc tiéu: tién bò va cóng bang xà hói; xóa dói giàm nghèo; giài quyét viéc làm, tàng thu nhàp; nàng cao chat lupng giào due, nàng cao dàn tri, trình dò nghé nghiép, chàm sóc sùc khòe... Bào ve mói trùòng, xù ly, khàc phuc ó nhièm, phuc hói, cài thién chat lùpng mòi trùòng, phòng chóng chay va chat phà rùng, khai thàc tài nguyen bua bài.
1.3. Xu huàng FDI phàt trién ben vUng cùa ngành ca khi trén thè giài
Tàp trung dàu tu vào co so ha tàng; Canh tranh giùa càc nùóc de thu hùt vÓn dàu tù nùóc ngoài (FDI); Canh tranh va khan hiém vàt liéu sé làm thay dói chién lupe che tao cùa càc nùóc;
San xuàt sach va xanh (sù dung it nàng Hình 1. Nàng liic canh tranh toàn cau
lùpng hon, khóng ành hùòng dén mòi trùòng, an toàn, phàt trien ben vùng) sé là Uu tién hàng dàu va là su khàc bièt de canh tranh giùa càc quóc già va càc cóng ty. Càc quóc già va cóng ty dói mói, sàng tao sé chién thàng trén thj trUòng;
Càc nuóc vói khà nàng sin sàng tiép càn dòi ngù ve so lùpng va chat lùpng sé dàn dàu.
Nhùng nhà làm chinh sàch va doanh nghiép che tao phài quan he chat che vói nhau;
Càc còng nghé mói Ó\sac ùng dung sàu, ròng va niianh trong san xuàt, dac biét là cóng nghé di dòng. Thué ngoài (outsourcing) chuyen dàn tù Trung Quóc sang càc nuóc Dòng Nam A, trong dò co Viét Nam.
2. ThiTc trang thu hùt FDI vào ngành còng nghiép co khi cùa Àn Dò
2.1. Nàng lue cgnh tranh cùa Àn Dò Thóng tin này dUpc dUa ra trong Bào cào Nàng lue canh tranh toàn càu (Global Competiti ve ness Report) 2015 - 2016 vùa dupc WEF còng bó.Trèn thè giói, nén kinhté canh tranh nhàt nàm nay vàn là Thuy ST, theo sau là Singapore va My. Néu nhU nàm ngoài, càc nUóc mói nói nhUÀràpXéùt.ThóNhìKy, Nam Phi, BraziI va An Dò déu tut hang, nàm nay, An Dò leo tòi 16 bàc, lèn thù 55.
mot so niTÒc Chàu A nàm 2015-2016
NÀNG use CANH TRANH TOAN CAU 2015-2016 (MOT SO mfÓC CHAU A)
INDIA VICTNAM LAO MYANM
(Nguón: Dién dàn Knh té thè giài- WEF, 2016).
26 I
BÙI THI MINH THU, LE NGUYEN OOAN KHÒI, HO THI BiCH THÙY2.2. Quy mó vón qua cóc nàm Theo Ngàn hàng Phàt trien Chàu A (ADB), tàng trUÒng GDP cùa An Dò nàm tài khóa 2015-2016 khoàng 7,4%. Tó chÙc Hpp tàc va Phàt trién Kinh té (OECD) dU bào kinh té An Dò tàng trUÒng khoàng 7,2% va sé là nén kinh t é co tóc dò t à n g trUÒng nhanh nhàt the giói vào nàm 2017. A n D ò dang dUpc nhiéu nhà dàu t u quan t à m vói tóc dò dUpc dành già là nhanh nhàt t h è giói vé Chi so Nàng lUc Canh tranh Toàn càu (GCI), d ù n g t h ù 55 t r o n g 125 nen kinh t é trén t h e giói. Tuy nhién, càc chuyen già cùng cho ràng, chinh phù nùóc này càn phài day manh cài càch càc llnh vùc n h u chinh sàch thué, luàt lao d ó n g , co so ha t à n g . . . Theo Financial Times thì t r o n g nhiéu nàm qua, A n D ò d ù n g t h ù 5 vé dàu t u v ó n , sau Trung Quóc, My, Anh va Mexico. Trong nàm tài khóa 2014, khi ma hàu hét càc thj trUòng t h u hùt FDI hàng dàu bj suy giàm thì An DÒ vàn co mÙc tàng t r ù ò n g FDI t ó t nhàt (47%).Theo bào cào vé dàu t u t h é giói cùa Hòi nghj Lién Hiép Quóc vé Thuong mai va Phàt trién (UNCTAD), An D ò làn dàu tién dà Ipt vào n h ó m 10 dja diém t h u hùt dàu t ù lón nhàt
nùóc ngoài (FDI) vào An D ò t r o n g nàm 2014 dat 34 t y USD, t à n g 22% (so vói 2 8 1 ^ USD cùa nàm 2013), chiém 83,5% t ó n g FDI 41,21^ USD vào khu vUc Nam A, bao g ó m cà Hièp hòi Hpp tàc Khu VÙC Nam A (SAARC).Trong khi FDI vào Trung Quóc là 129 t y USD, My là 92 t;;- USD, Hong Kong là 103 t ^ USD, tiép dén là Anh, Singapore, BrazII, Canada, Australia va Ha Lan.
Thàng 6/2015, FDI cùa An D ò là 301;^ USD so vói 12 t y USD nàm 2014. Nàm t r o n g t o p 10 càc n u ó c t h u hùt FDI t r o n g nùa dàu nàm 2015 con co Anh (16 t^- USD), Mexico (141;^ USD), Indonesia {14 t;? USD), Viét Nam (8 \^ USD), Tày Ban Nha (7 t^- USD), Malaysia (7 t ^ USD) va Australia (71]/ USD). Bào cào cùa UNCTAD d u doàn FDI vào A n D ò sé t i é p tue tàng trong nàm 2017 nhò d ù bào nén kinh t é nùóc này sé phuc hói manh.
23. Dòng von FDI eòa An Dò vé ngành afkhi F D I c ù a A n D ò t à p t r u n g vào ngành cóng nghé t h ò n g t i n , djch v u tài chinh ngàn hàng, phàn m é m , d u p e p h à m , nhùng ITnh VUc m ù i n h p n cùa m i n h . Ben canh dò, quóc già này con t à p t r u n g vào viéc dào tao mot lue l u p n g lao d ò n g ky t h u à t lón vói tay nghé cao d à p Ùng t ó t y é u càu vé t r ì n h dò cùng t h è giói t r o n g nàm 2014. Vón dàu t u truc tiép
Hình 2 . Top 10 càc nUóc t h u hiJt dau tUtriTc tiép dén t h à n g 6 / 2 0 1 5 DVT: Ty USD
16
1 14 14
illiiii
(Nguón: UNCTAD, 2016).
Tap chi Khoa hoc xà hòì mién Trung, So 1 (51)-2018
| 2 7
n h u n g o a i n g ù cùa càc nuòe dàu t u vào A n D ò vé ca khi. Hàng n à m , nuóc này dào tao k h o à n g h o n 3 t r i é u c ù n h à n t r o n g d ò e ù nhàn vé ky t h u à t , c ò n g n g h i é p co khi, y hoc va k i n h d o a n h c h i é m t j le rat l ó n , ben canh d ò là n h ù n g c h i n h sàch Uu dai t h u hùt d ó i vói bò p h à n A n kiéu - là m o t t r o n g n h ù n g
t à n g 15% t ù 621;^ USD nàm 2013 - 2014 lén 70.66 t y USD nàm 2014 - 2015. Oói vói viéc xuàt khàu sang Viét Nam, k i m ngach dà t à n g gàn 50% t ù 194 triéu USD nàm 2013 lén 290 triéu USD nàm 2014.
FDI là nguón tài chinh khòng phàt sinh no cho su phàt trién kinh t é cùa A n Dò. Càc cóng
Bang 1 . FDI t a i Àn D o tir t h à n g 4 / 2 0 0 0 d é n t h a n g 6 / 2 0 1 5 t h e o càc ngành DVT: USD So tién dau t u FDI Ty trong (%)
(Nguón: The Department of Industriai Polìcy & Promotion, 2016).
n g u ó n chat x à m ma trUóc day dà bj màt ò A n D ò . Thàng 4/2015, Thù tUóng An D ò Narendra M o d i dà phàt d ò n g nhieu chién dich nhU"Make in India", "Skill India" "Digital India"... n h à m t h u hùt dàu t u nUóc ngoài vào ngành che tao, phàt t r i é n ky nàng va khai thàc n g u ó n nhàn lUc dói dào t r o n g nUóc.
Chfnh p h ù de ra muc t i é u tao ra 100 triéu viéc làm m ó i vào nàm 2022.
A n D ò xuàt khàu p h u o n g t i é n phu t ù n g vàn tài; hàng t h i é t bj va san xuàt mày móc t h i é t b j ; càc san p h a m cóng nghiép nhe n h u san p h à m due, k h u ó n , oc vft sang nhiéu quÓc già trén t h è giói bao g ó m My va chàu A u , c h i é m 6 0 % t ó n g xuàt khàu cùa A n Dò. Riéng xuàt khàu càc san p h à m co khi cùa A n D ò dà
t y nùóc ngoài dàu t u vào A n D ò de tàn d u n g Ipi t h è cùa mùc lUPng khà thàp, Uu dai dàu t u , dac bièt n h u mién giàm t h u é . . . Nàm 2015, sù già t à n g d ò n g vón FDI chù yéu là dàu t ù vào ITnh vùc co sÒ ha t à n g va djch v u . Trong cP sÒ ha t à n g , dàu khi, khai thàc m ò va vién t h ó n g dà chùng kién d ò n g vón FDI cao nhàt, gìùp càn càn t h a n h t o à n cùa A n D ò va già trj cùa d ó n g rupee dùpc ó n d j n h . Quy Tién té Quóc t é (IMF) va Moody's Investors Service dU bào t à n g t r ù ó n g GDP An D ò là 7,5% t r o n g nàm 2016, d o cài thièn niém t i n cùa nhà dàu t ù , già lùong t h ù c t h à p va cài càch chinh sàch tÓt.
Theo United Nations, An D ò dU kién sé t à n g t r u ò n g 7,6% t r o n g nàm 2015 va ò mùc 7,7%
nàm 2016. Theo ó n g Jayant Sinha, Bò trUÒng
28 I
BÙI THj MINH THU, L£ NGUYÉN DOAN KHÒI, HÓTH! BiCH TTài chinh, nén kinh té An D ò sé tiép tue tàng trUòng Ò mùc 7 - 9% va GDP binh quàn dàu ngùòi sé dat 4.000 - 5.000 USD t r o n g m o t thàp k;^ t ó i , t r ò thành nén kinh t é lón t h ù ba t h è giói. Vói nhùng thàch t h ù c hién nay cùa An Dò, Thù t ù ó n g Modi hién dang ùu tién hién dai hóa co sÒ ha tàng ky thuàt so nhàm phàt trién nén kinh t é t h e o còng nghé cao, n h u vày càn mot lue lupng lao d ó n g tièn tién cùng n h ù hièn dai hóa xà hói - cà hai déu phu thuòc rat nhiéu vào giào due. Day là nhùng viéc quan t r p n g ma t h ù t u ó n g An Dò dang t h ù c hién (Tran Nguyen t o n g hpp, 2015).
2.4. Chinh sàch thu hùt FDI cùa Àn Dò trong ngành cakhi
Trong viéc t h u hùt mot lUpng lón FDI, An D ò chiù nhiéu ành huòng tiéu eUc t ù hoat d ò n g dàu t u nUóc ngoài nhU: bién d ó n g kinh tè, chinh trj va dàc biét là ó nhièm mòi trUòng, day là mot tàc nhàn Iòn de dpa tòi sU phàt trién ben vùng cùa quóc già này. Vi vày, An D ò dà dUa ra nhiéu chinh sàch Uu dai, t h u hùt phàt trién càc ngành nàng lupng sach, ngành còng nghiép xanh - An D ò là mot trong nàm t h i t r u ò n g nàng lUpng gió lón nhàt trén t h è giòi - va kién quyét t ù ehól dói vói nhùng d ù àn FDI gay hai tói mói t r ù ò n g . Dléu này chùng t ò An Dò rat lùa chpn d u à n dàu t u nùóc ngoài va huóng phàt trién kinh té này cùng là bài hpc cho càc nén kinh t é dang phàt trién khàc de xày dUng m o t nén kinh t è ben vùng t r o n g t ù o n g lai. An Dò là quóc già co thj t r u ò n g nói dia lón va nguón lao d ò n g già rè. Nén kinh té lón t h ù ba chàu A này dang co nhiéu co hói d ò n nhàn dàu t ù nùóc ngoài, dén cuòi t h à n g 3/2015 dà có gàn 31 tì USD FDI vào A n Dò, t ù t h à n g 4 dén thàng 6/2015 là 9,5 t i USD FDI.
Hién nay, tièu d ù n g cùa An Dò là mot t h è manh khi nhu càu càc nùóc déu giàm. Diéu này dang giùp cho ngành san xuàt tàng cao, phàt trién còng nghiép va nén kinh té An D ò khóng phu t h u ó c vào xuàt khàu tài nguyen.
V I t h è , A n D ò có nhiéu ly do de lac quan vé su phàt trién ben v ù n g .
Chinh p h ù A n Dò dà dùa ra nhieu chinh sàch ùu dai t h u h ù t phàt t r i é n càc ngành nàng l ù p n g sach, ngành c ó n g nghiép xanh, it cacbon va dàc biét là qua t r ì n h sÙ dung nàng lupng g i ó hién nay cùa An D ò rat phàt t r i é n , là m o t t r o n g nàm t h j t r u ò n g nàng lupng gió lón nhàt t r é n t h è giòi. Ben canh dò, quóc già này vàn kién q u y é t t ù chói dòi vói n h ù n g d U à n FDI gay hai t ó i m ò i trUòng màc d ù dò là khoàn dàu t u rat Iòn, dién hình nhU:
D u àn xày dUng m o t nhà mày t h é p tal bang Orissa cùa cóng t y t h é p Fosco Hàn Quóc tri già 12 t i USD dà bi t ù chói do ba trong so bón t h à n h vién cùa m o t ùy ban chinh phù dà de nghj k h ò n g t h ò n g qua d ù àn, sau khi néu ra n h ù n g sai sót n g h i é m t r p n g lién quan n h u luàt le vé m ò i t r U ò n g va diéu khoàn tài d j n h c ù cho n g ù ò i dàn dja p h u o n g . Diéu này c h ù n g t ò A n D ò dà rat khat khe t r o n g qua t r ì n h lUa c h p n càc dU àn dàu t u nuóc ngoài vào q u ó c già. Hon t h è , nUóc này con ngùng càp giày p h é p hoat d ó n g dÓi vói càc dUàn khòng d à m bào t i é u chuàn x ù ly chat thài, có t h è tàc d ò n g xàu t ó i m ó i t r u ò n g song cùa con ngUòi. Diéu này c h ù n g tÒ An Do dà s o m nhàn ra d ù p c n h u càu càn phài càn bang giùa phàt t r i é n kinh t é va mói trùòng.
Va sù lua c h p n giùa phàt t r i e n kinh té hay m ó i t r u ò n g , t r o n g t r U ò n g h p p này, phàn ành d j n h h u ó n g phàt t r i é n kinh t é cùa quóc già d ó n g dàn t h ù hai t r é n t h è giói va cùng là bài hpc càn n g h i é n c ù u cho càc nén kinh té d a n g phàt t r i é n khàc d e xày dUng mot nén kinh t è ben v ù n g t r o n g t ù o n g lai.
2.5. Bài hoc kinh nghiém dói vóti Viét Nam 2.5.1. Hpp tóc Viét Nam va Àn Dò trén lình vùccakhf
Theo ó n g Nguyen Hoàng, chù tich Hiép hòi doanh nghiép Ngành còng nghiép Ho t r p Ha Nói, d ù dupc nhàn d j n h là tàng trùòng vói nhiéu két qua t i c h cùc t r o n g t h ò i gian vi^a
Tap chi Khoa hoc xà hói mién Trung, So 1 (51)-2018
| 2 9
qua nhUng ngành còng nghiép cP khi Viét Nam vàn con gap nhiéu rào càn vé trang thiét bj mày móc, chat lUpng lao dòng, day chuyen san xuàt... VI vày, néu Viét Nam va An Dò hpp tàc nhiéu hon trong ngành co khi thì càc DN ngành co khi nuóc ta sé có nhiéu ca hòi dupc tiép càn vói phuong thùc san xuàt tièn tién, mòi trùòng làm vièc hién dai de nhanh chóng dàp ùng yéu càu tù qua trình hói nhàp quóc té khi Viét Nam tién hành ky két chinh thùc nhiéu Hiép djnh thuong mai tu do trong thòi gian tói.
SU hpp tàc này có y nghTa dói vói càc DN Viét hoat dòng trong ITnh vùc ca khi cùng nhu ngành cP khi Viét Nam va là mot trong nhùng chién lupe quan trpng de thùc day ngành ca khi \flét Nam di lén sau mot thòi gian dai khó khan. Hiéu qua cùa su hpp tàc này sé dupc nhìn thày rò ràng hPn trong thòi gian tói khi nhùng hpp dóng hpp tàc Viét Nam - An Dò dùpc ky két va di vào trién khaL Tuy nhién, càc DNViét Nam cung càn dinh hùóng chién lupe hpp tàc kinh doanh cu the va rò ràng de tranh hién tUpng hiéu ùng lan tòa cùa càc dù àn FDI khòng dat két qua cao nhU mong dpi.
2.5.2. Mot so dinh hùóng chù yéu cùa ngành ca khi Viét Nam de phot trien kinh doanh ben vùng va thu hùt von FDI
Thùnhdt, phàt trién càc mày móc, thièt bj phuc vu càc ngành còng nghiép quan trong (có tóng doanh thu nhiéu ty USD): cóng nghiép hóa (khai thàc dàu khi va Ipc dàu, giày, phàn bón), khai thàc mò, nàng lupng (nhiét dién, thùy dién, san xuàt va truyén tài dién, mày va tram bién àp, nàng lupng tài tao, nàng lùpng sinh hoc, pin nhién liéu, càc loai thiét bj dién ky thuàt cao, he thóng quàn ly nàng lupng theo ISO 50001), dét may, giày dép, nhUa va cao su, phùong tién giao thóng dàn dung va quàn sU (tàu thùy, ò tó, xe mày, xe dién, xe lai, càc loai dòng co, hóp so), dién tù - mày tinh - còng nghé thòng tin - vién thòng - thièt bi di dòng;
Thùhal, phàt trién càc mày móc, thiét bj, dung cu, phu tùng phuc vu khai thàc va che bién san phàm nóng nghiép (nòng san, thùc phàm, thùy san, do gò,...);
Thùba, phàt trién càc he thóng san xuàt tich hpp nhò mày tình, thiét bj di dòng va Internet, bao góm càc thành phàn: thu thàp dùliéu, giàm sàtvà diéu khién (so,thich nghi, phàn tàn,...), robot, mày cóng cu/ mày còng nghiép CNC, he thóng vàn chuyen va lùu kho tu dóng, he thóng thòng tin quàn ly, he thóng CAD/CAM/CAE (mò hình hóa va mó phòng), mang mày tinh lién két vói càc siéu mày tinh hiéu nàng cao, càc thiet bj khóng day (Wifi, Bluetooth,RFID,NFC,...);
Thù tù, phàt trién càc mày móc, thiét bi, he thóng ky thuàt phuc vu càc khoa hpc dòi song: y té, chàm sóc sùc khÒe, thiét bi y sinh (chàn doàn, diéu tri, ho trp con ngùòi), càc san phàm nhàn tao thay thè mot so bò phàn cùa con ngùòi; thiét bi dùpc va pharma 3.0;
sinh hoc; an toàn va mói trùòng;
Thùnàm, phàt trién càc djch vu thièt kè (ky thuàt va còng nghiép), CNC hóa mày còng cu va mày cóng nghiép, do lùòng, giàm sàt, kiém djnh, bào tri (phòng ngùa va giàm sàt tình trang) phuc vu cho dàn dung, cóng nghiép, nòng nghiép, an ninh va quóc phòng;
Thù sau, phàt trien càc san phàm, dung cu, phu tùng, chi tiét thuòc càc còng nghiép he trp: san phàm due, rèn, dàp, hàn ky thuàt cao;
càc loai khuòn ky thuàt có dò chinh xàc va dò tin cày cao (cho san phàm cP khf, nhùa,...);
càc chi tiét chinh xàc (vi già cóng), càc loai vi mach va chip chuyen dung, ...
3. Mot so gai y trong vièc thu hùt FDI vào ngành còng nghièp co l(hi ér Viét Nam
3.1 Kién nghi ve chién iMc
Chinh phù càn xày dùng chién lupe còng
nghiép co khìchétao quóc già dén nàm 2020,
tàm nhìn 2030:
30
BÙI THI MINH THU, LE NGUYÉN DOAN KHÒI, HÓTHI BfCH THÙYThành làp t r u n g t à m dào tao va t u vàn cóng nghiép co khi ho t r p tal càc t ì n h , thành phó dàm bào nhàn lUc dat trình dò va ky nàng cùa ngành cP khi t h e o chuàn mùc cùa t h è giòi d ó n g t h ò i ho t r p càc doanh nghiép che tao vùa va nhò vé cóng nghé va quàn ly t r o n g càc hoat d ó n g san xuàt kinh doanh.
Day là m o t tÓ chùc dàc nhlém cùa Ùy ban nhàn dàn t ì n h , thành phó, mang t i n h chuyen nghiép. Phói hpp vói càc hiép hòi (càc t à p doàn, doanh nghiép lón), càc trùòng dai hpc va vién nghién cùu, càc dPn vi dào tao, t r ù ò n g nghé, càc chuyen già, nhà khoa hpc.
M ò t t r u n g t à m n h U v à y ò t h ù dò Tokyo (Nhàt) có 10.000 chuyen già;
Dào tao va t ù vàn vé dói mói cóng nghé va sàng tao t r o n g ngành ca khf: Quàng bà va t h ù c hién lo trình 41:1 (Imitate - Bàt chùóc), I (Improve - Cài tién), I (Innovate - Dói mói), I (Invent - Phàt minh). Khàu hiéu cho càc doanh nghiép che tao: Dói m ó i cóng nghé hay là chét. Xày d ù n g t à m nhìn quóc già: vào nàm 2017 (San xuàt tai Viét Nam - Made in Vietnam), vào nam 2020 (Thièt ké tai Vietnam - Designed in Vietnam) va vào nàm 2025 (Phàt m i n h t a i V Ì é t N a m - l n v e n t e d ì n V i e t n a m ) . D j n h huóng vào nen kinh t é sàng tao va nhàn t h ù c lai vai trò cùa t h i é t ké;
Thùc day phàt trién cóng nghiép ho t r p va xày d u n g dién hình cluster còng nghiép che tao ngành co khf tal mot so t i n h , thành phó hoàc khu vùc. Cluster là mot n h ó m càc cóng t y va càc co quan nhà nUóc, cùng ó mot khu vùc dja 1^, có chung nhùng ca hòì va thàch thùc, có nhùng mat tUPng d ó n g va nhùng mat bó sung cho nhau, t r o n g cùng mot ITnh vùc còng nghiép ca khf, mot n h ó m san phàm chién lupe nào dò lién két vói nhau nhàm phói h p p càc chùc nàng san xuàt, cung Ùng (mày móc, phu t ù n g , ca so ha t à n g , . . . ) de giàm già thành va t à n g t i n h canh tranh.
Cluster càc doanh nghiép cóng nghièp ho t r p ngành ò t ò T h à i Lan có 2000 doanh nghiép.
g ó p phàn quan t r p n g t r o n g viéc xuàt khàu 1,5 triéu ò t ò hàng nàm. Cluster hàng hai 6 Na Uy dat doanh t h u bang 1/10 t ó n g già tri ngành hàng hai t h è giói, t r o n g khi nén kinh t é cùa Na Uy bang 1 /100 cùa t h è gioì, dàn so Na Uy bang 0,1 % cùa t h è giói. EU có khoàng 1200 cluster cóng nghiép;
Quàng bà, t u y é n t r u y é n , t h ù c day dÓi mói nhàn thùc va t u duy vé ngành co khi che tao de da dang hóa san p h a m va djch vu, tàng nhanh thj trUòng va doanh t h u cùa ngành;
Xàc d j n h , nghién c ù u va phàt trién càc san phàm che tao có già trj già t à n g cao. Tàng dan già trj già t à n g t r o n g hoat d ó n g che tao, djnh huòng vào t h i è t ké, xày d ù n g t h u o n g hiéu, nghién cùu va sàng che;
Trién khai c h ù o n g t r ì n h nghién cùu phàt trién t h j t r u ò n g san phàm co khi (còng nghiép che tao): Càn có t u duy djnh hUóng vào khàch hàng va t h j t r u ò n g de tÙ dò xàc d j n h nén san xuàt n h ù n g gì. Càn xem xét có he t h ó n g nhu càu vé t h i é t bj va san pham co khi cùa càc ngành còng nghiép lón (theo t ó n g doanh t h u nói dja va xuàt khàu), chù lue, mùi nhpn cùa Viét Nam ma ngành ed khf càn dàp ù n g . N h ó m d ù liéu quan trong chfnh là so liéu càc chùng loai va t ó n g già tri san phàm co khf nhàp khau hàng nàm. Càc so liéu dieu tra t ù Tóng cuc Hai quan, Bò, ngành lién quan. Càn có n h ù n g de t à i , ehùong trình diéu tra trén q u y mó cà nùóc hoàc tình, thành phó lón hoac khu vUe vé nhu càu thiét bj cùa càc ngành cóng nghiép va n ó n g nghièp. Có su t h a m già cùa càc hiép hòi ngành nghé/
doanh nghiép. Nhà Nùóc tÓ chùc nhùng n h ó m dac nhièm càc nhà khoa hpc va còng nghé xàc d i n h chùng ta có t h e dàu t u nghién cùu de t h i é t ké che tao dUpc n h ù n g thiét bi nào. Sau khi nghién cùu ra nhùng mau thiét bj ban d à u , Nhà nUóc càn t ó chùc dành già, càp chùng nhàn chat lupng va cho cóng bo ròng rài n h ù n g t h ò n g tin trén cho moi to chùc, co q u a n , doanh nghiép Óùpc biét.
Tap chi Khoa hpc xà hói mién Trung, So 1 (51) - 2018
31
3.2. Giài phàp thu hùt FDI cho phot trién ben vùng cùa ngành ca khi
Do dja hình lành thó Viét Nam dUpc chia thành nhiéu vùng lành thó khàc nhau, có nhùng dac trUng va Ipi thè riéng. Vi vày phài dinh huóng phàt trién cho tùng vùng, cùng vói nhùng bién phàp, chfnh sàch riéng nhàm phàt huy thè manh cùa tùng dja bàn, phàt huy vai trò càc vùng dóng lUcnhàm khuyén khich, tao diéu kién thuàn loi thu hùt nguÓn vón dàu tù nùóc ngoài xày dùng càc khu che xuàt, khu còng nghiép tàp trung, khu kinh té mò tai tàt cà càc khu vùc trong cà nUòc de giàm bót su màt càn bang trong co càu vùng;
Nhà nUóc phài có djnh hùòng thu hùt FDI dói vói ngành co khi theo hùòng phàt trién ben vùng, khuyén khfch càc Uu dai cao nhàt dói vói nhùng dU àn thàn thién mòi truòng (nhù dU àn nàng lupng tài tao, nàng lupng mat tròi, dién gió, xày dung tòa cao oc xanh va tiét kiém nàng lupng, cóng nghiép hièn dai, càc dU àn nàng lupng tal tao, thay thè tùcàc nguón ràc thài, dién mat tròI, dién gió it gay ó nhlém mòi trùòng, djch vu có chat lupng cao,...) nhàm tao ra phuong thùc san xuàt va kinh doanh mói. Bòi vì suàt dàu t u vào nhùng dù àn này khà cao, già thành vùpt nhiéu làn già thùPng phàm hién nay, do vày theo kinh nghiém càc nUòc, càn phài có su ho trp ban dàu cùa nhà nuóc, có sù canh tranh còng bang thòng qua dàu thàu minh bach thì có the phàt trien nhanh càc nguón nàng lUong mói;
Dào tao, thu hùt dói ngù lao dóng tay nghé ngành co khf cao, có trình dò chuyen mòn, thóng tao ngoai ngù dàp ùng yéu càu do càc nhà dàu t u nuóc ngoài de ra. Chinh phù phài nghiém ngat, chù dòng trong còng tàc chpn lùa dói tàc dàu tu, tù chói càp phép cùng nhù thu hói giày phép dói vói nhùng dù àn FDI khóng bào dSm tiéu chuàn lao dóng, tién lUOng, khòng phù hpp vói Ipi
fch còng dÓng, khóng bào dàm an toàn lao dóng, nhàt là gay ó nhiém mòi trùòng, khai thàctài nguyen de xuàt khàu ma khóng phài de che bién làm già tàng già trj san phàm.
Viéc két hpp hai hòa, dóng bò nhùng bién phàp cài tao thiét thùc nhU: dói mói giào due, dào tao lao dóng có tay nghé ngành co khi mòi hàp thu dupc nguón vón cùa càc nùóe có cóng nghé hién dai de tuong xùng vói nò, dat vàn de ò nhièm mòi trùóng lén hàng dàu khi xét duyét càc dU àn dàu tu va càc chinh sàch thòng thoàng mò cùa cho chù dàu tu nuóc ngoài nhUng di kèm vói nò là he thóng phàp luàt chat che thì hùa hen sé mang dén cho Viét Nam nhùng nguón vón FDI sach, dàm bào su phàt trién ben vùng cho dàt nUóc trong tuong lai;
Càn phài có mot he thóng quàn 1^ theo ngành dpc, thóng nhàt de có the quàn \^ chat che hon còng tàc bào ve mói truòng ó tùng cosò, trong va ngoài khu cóng nghiép. Ngoài viéc cu the hóa nhùng quy djnh phàp luàt va xem xét tinh hpp ly cùa mot so chi tiéu vé mòi trùòng, càn nàng cao hiéu lue cùa Luàt Bào vé mòi trUòng. Càc co quan quàn ly càn cung càp day dù thòng tin phàp luàt cho càc doanh nghiép FDI, va tù vàn cho doanh nghiép vé thùc thi phàp luàt mòi trUòng;
DUa trén mot so tiéu chi ca bàn de dành già mot doanh nghiép ngành co khf thUc hién giài phàp mói trUòng tót nhàt nhU: Vàn hành vói càc chuàn mói trUòng cao mang tfnh toàn càu, tich cUc gàn két vói càc dói tàc dja phuong; Chuyen giao ky nàng va cóng nghé thàn mòi truòng tói dói tàc tai nUòc chù nhà.
Dàm bào de nUóe chù nhà nhàn dupc nhùng
Ipi fch hpp ly trong FDI, dac biét trong càc ITnh
VUc tài nguyen thién nhién. Càc co quan quàn
ly FDI cùng nhU quàn ly mòi trUòng can tham
khào danh sàch huóng dàn do Tó chùc Quy
dòng vàt hoang dà thè gioì (WWF) xày dUng,
nhàm xàc djnh hành vi thUc hién giài phàp
mòi trUòng tót nhàt cùa doanh nghiép FDI;
32
BÙITHI MINH THU, LE NGUYÉN DOAN KHÒI, HO THj BiCHTHÙYNàng cao vai trò quàn ly cùa nhà nùóc va su t h a m già cùa xà hòi. Trong lình vùc FDI ben vùng vé mòi t r ù ò n g , vai trò cùa chfnh phù t h u ò n g t h è hién ò hai khfa canh là tao làp chfnh sàch va t r p n g tài t r o n g càc xung dot vé mòi t r ù ò n g giùfa hoat d ò n g còng nghièp va ngùòi dàn nhàm kiém soàt ó nhièm móì t r ù ò n g va bào vé diéu kién song cùa con ngùòi;
Thùc day, khuyén khfch sù t h a m già cùa t o à n xà hói t r o n g bào vé mòi t r ù ò n g dàu t ù . Kinh nghiém cho thày vai trò cùa còng d ó n g va càc tÓ chùc xa hòi dàn sù có t à m quan t r p n g t r o n g viéc hai hòa Ipi ich vé kinh té, xà hòi va mòi t r u ò n g . Theo xu huòng trén t h e giói hién nay, nguòi t i é u d ù n g có t h è tao àp lue buòc càc doanh nghiép FDI phài quan t à m nhiéu hon dén két qua mói t r u ò n g cùa m i n h . Còng d ó n g dàn c u noi có doanh nghiép FDI hoat d ó n g có t h e tao sùc ép vói doanh nghiép de ho nàng cao chat lùong m ò i t r u ò n g cùa m i n h ;
Càn t ó chùc càc hói nghi xùc tièn dàu t ù vé ngành co khf cho càc nhà dàu t U n ù ò c ngoài nhàm cung càp t h ó n g t i n vé mói t r u ò n g dàu t u , d ó n g t h ò i tao co hói de trao dÓÌ truc tiép vói càc nhà dàu t u dang hoat d ò n g tai Viét Nam vé mói t r ù ò n g dàu t u cùa Viét Nam.
TÀI LIÉU T H A M KHÀO
1. "Bào cào Vietnam ICT Index 2013" cùa Vàn phòng Ban Chi dao quóc già ve Cóng n g h é T h ó n g t i n v à H ó i T i n h p c V i è t Nam.
2. Balance o f payments manual and international investment p o s i t i o n , 6 t h e d i t o n , IMF, 2009.
3. Ngàn hàng Phàt trién Chàu A (ADB), fido cào tàng trùòng GDP 2015-2016.
4. Nguyen Vàn Thanh (2001), Vai trò eòa FDI dói vói su phot trìèn kinh tè ben vùng cùa càc nùòc Dóng Nam A va bài hoc dói vói Viét
Nam, Luàn àn Tién sT kinh tè, t r u ò n g Dai hpc T h u o n g mai. Ha Nói.
5. Nguyen M i n h Tuàn (2010), "Tàc dóng ngUpc cùa hoat d ó n g dàu t u nUóc ngoài tói sù phàt trién ben v ù n g Ò Viét Nam", tap chi Kinh tè va Phot trien, so 155.
6. Tran Nguyen (Tóng hpp, 2015), Kinh té An D ò nàm 2015 va nguón vón FDI trén website: http://review.siu.edu.vn/kinh-te/
k ì n h - t e - a n - d o - n a m - 2 0 1 5 - v a - n g u o n - v o n - fdi/247/3411.
7. Quyét d i n h 183/2004/QD - TTg vé Djnh hùóng Chién lupe phàt trién ben vùng ÒVlèt Nam.
8. Agosin, M. R. and Maver, R. (2000),
"Foreign Investment in Developing Countries;
Does it erowd in Domestie Investment", UNCTAD Discussion Paper, No. 146.
9. D. B. Kuvalin, A. K. Mciseev (2011), "Russian Industries at t h e begtnningof 2011 : Current issues and investment climate", Studies on Russian Economie Development.
10. The Department o f Industriai Policy
& Promotion (2016) trén website: http://
d i p p . n i e . i n / E n g l i s h / P u b l i c a t i o n s / F D L Stati stlcs/2015/indiaFDIJune2015.pdf
11. Global Competitive ness Report (2016-2017) trén website: httpy/kinhdoanh.
v n e x p r e s s . n e t / t i n - t u c / v i - m o / v i e t - n a m "
t u t - h a n g - n a n g - l u e - e a n h - t r a n h - t o a n - cau-3475698.htmL
12. UNCTAD (1992), "Worid Investment Report 1992: Transnational Corporations as engines of g r o w t h " United Nations, New York and Geneva.
13. UNCTAD (1999), Pham vi va djnh nghìa, Lién h p p quóc, New York va Geneva.
14. UNCTAD (2016), Bào cào ve dàu tU thè gioì cùa HÒI nghi Lién ^'èp Quóc ve Tbùong mai va Phàt trién.