N g h i e n ciSu Gia d i n h va G i 6 i
So 2 - 2 0 1 3
Hoai fldng lao dong san xuat trong gia ffiiih cua phu nir dang tham gia trong he thdhg ch^^^
(Nghien CIAJ tai 4 xa cua tinh Thanh Hoa)
Nguyin Thj Thuy
Hpc viSn H^nh chmh Quoc gia
Bui Phifdng Hoa
Oai hoc Y khoa Ha N6i
Tom tat: Bai viet de cap den hdat dpng lad dpng san xuat trdng gia dinh ciia phu nut dang tham gia hdat dpng trdng he thdng chinh tri cd sd d nong thon. Ket qua nghien ciiu cho tha'y nhOng phu nii dang tham gia trong he thdng chfnh tri cd sd d nong thon la nhom xa hpi dac biet, gidng nhu nhQng phu nii thuan nong khac, ho la lUc lUdng dam nhiem chinh hau he't cac cdng viec noi trd va tham gia hoat dong san xua't, nhiing lai dong thdi tham gia vao cac hoat dpng doan the chinh tri • xa hpi d dia phiJdng.
Sd v6i ddng nghiep nam, nii can bp cd sd d nong thon gap nhieu kho khan trong viec thu xe'p thdi gian, viidt qua dinh kien xa hoi de hoan thanh tdt vai tro ciia minh doi v6i gia dinh va sii nghiep;
trong khi do nam can bp cd sd it chiu site ep ve trach nhiem gia dinh, hp ganh vac mpt sd cdng viec d i n g ang nang nhoc nhUng Iai nhan dUdc siJ ho trd rat ldn cua ngUdi vd trdng cdng viec gia dinh de phat t n e n sU nghiep.
Ttf k h o a : Phu nQ: Phu nii va chinh tri; P h u nii tham gia he thddng chfnh t n cd sd.
80 Nghien ciiu Gia dinh va Gidi. Quyen 23. sd 2. tr. 79-89
1. Dat van de
O Viet Nam, phu nir chiem hon m6t nira dan sd, trong do phu niir sdng Of khu vuc ndng thon chidm ty trpng cao hon nam gidi. So vcri phu niir cr thanh thi, ngu6i phu nir nong thon bi giai han nhilu hon trong vai tro cham soc con cai va gia dinh, ddng ihcfi hp phai Iam vi6c dl dong gop kinh id hp gia dinh. Nhimg bidn ddi kinh td, xa hpi a Viet Nam trong nhihig ih^p ky vira qua da va dang co anh hircmg manh me ddn cac quan h6 xa hdi or n6ng thon, trong do co viec phan c6ng lao dpng giiira nam va niir trong gia dinh va ngoai xa hdi. Bang chumg la nhilu sd lieu thdng ke g^n day da cho thay ty le phu nir n6ng thon dang tfch cue iham gia vao cac hoat dpng c6ng ddng, dac biet tham gia vao bp may c6ng quyen ngay cang tang.
O Viet Nam, don vi hanh chfnh nho nhat gdm xa, phucmg, thi tra'n (gpi chung la cap xa) duac xac dinh la ca'p ca sa. Ca ca'u td chiirc trong he thdng chfnh tri ca .sa bao gdm: Td chirc Dang, Hpi ddng Nhan dan, Uy ban nhan dan va cac td chiirc doan thi chfnh tri - xa h6i nhu: Mat Iran id qudc, Hdi lien hiep phu nir, H6i N6ng dan, Doan thanh nien, H6i Cuu chie'n binh...
Mdi bp phan hap thanh trong he thdng chfnh tri ca so co vi trf, vai tro, ehu'c nang khac nhau. Nhimg phu nir dang hoat d6ng trong he thdng chfnh tri ca sd (HTCTCS) la nhom xa hpi dac biet, hp co thi vira dong vai trd lanh dao, hoac la nguori thuc thi hoat dpng trong cac td ehu'c chfnh U-j - xa hpi, va ddng thcfi la luc luang dam nhiem cong viec lao dpng san xua't ciia gia dinh. Va vi vay so v6i cac nam can bp dong nghiep d ca sa, hp phai chju nhilu sure ep ddi vai trach nhiem gia dinh han nam gidri. Dilu nay gay kho khan nhilu han cho phu nii' vuan len dam duang cac cuang vi lanh dao cao han. Sd lieu cua Hoi Lien hiep Phu nir Viet Nam cho tha'y: ty le phu nir tham gia vao he thdng chfnh tri ca scf la ra't tha'p, nhiem ky 2004- 2009 phu nir la dai bieu hpi ddng nhan dan ca'p xa chi chidm 19,53%, phu nU la iiy vien Uy ban Nhan dan ca'p xa chi chidm 3,99%, ra't ft phu nir dam nhiem vai tro Chu tich hay Pho Chu tich cua hai ca quan lanh dao cao nha't a cap xa (Hpi Lien hiep phu nir V^iet Nam, 2007).
Dimg trudc thuc tedo, Chfnh phu da ban hanh hang loat cac chfnh sach vl cong tac phu ni?, vf du nam 2002 Chfnh phii da phe duyet chidn lupc qudc gia vi su tidn bp cua phu nii' den nam 2010, nam 2006 Luat binh dang gidi da duac Qudc hpi thong qua, va tidp de'n nam 2007 thong qua Luat Phong chdng bao luc gia dinh. tiep de'n Bp Chfnh tri da ban hanh Nghi quyet so ll-NQ/TLT vl cong lac phu niir thdi ky day manh cong nghiep hda, hien dai hda dat nudc. Dac biel bao cao so 36/BC-CP ciia Chfnh Phu giri Qudc hdi ngay 20/4/2010 vl vjec thuc hien cac muc lieu qudc gia ve binh dang gidi nam 2009 cung cd nhan dinh: 'Ti le nua hdu hdt cdc chifc
Nguyen Thi Thuy & Biii PhUdng Hoa 81
danh Idnh dgo deu thdp Iran nhiem ky 1999-2004. Neu khdng kip thdi cd nhimg gidi phdp quyet het thi nhCfng tdn tgi ndy tiep tue duy tri trong giai dogn tdi". Nhimg sir kien nay cho tha'y va'n dl binh dang khdng mdi d Viet Nam, song nhan thurc vl nd lir gdc nhin gidi va cac quan he gidi ihi ra't mdi. Trong bdi canh dd nhan dien hoai dpng lao ddng san xua't trong gia dinh ciia nhung nif can b6 ca sb la ra't cin ihidl, gdp ph^n hoan thien vl mat ly luan cho nhihig chii truang, chfnh .sach nham hd trp tang li le nu tham gia he ihdng chfnh tri tir cap ca sd trd len.
Ve phUefng phdp nghien cint:
Dua tren diir lieu dinh luang va djnh luong cua nghien ciiu "Vi quyin quydl dinh va su tham gia ctia phu nif trong gia dinh va xa hdi d ndng Ihdn" duac tidn hanh lai 4 xa (xa Hoang Ldc, xa Hoang Thanh, Xa Nam Ngan va Xa Ddng Ve)' 'thudc linh Thanh Hda lir nam 2009-2010, bai viet phan tfch cac hoat ddng lao ddng san xua't irong gia dinh ciia phu nif va nam gidi, - la nhimg ngudi dang tham gia trong he ihd'ng chfnh tn ca sd (hay cdn gpi la nam, nif can bd ca sd) va nhihig khd khan ciia phu nif khi tham gia HTCfCS d ndng thdn.
Di lim hilu sau vl cac hoat ddng san xua'l trong gia dinh cua nhdm phu nQ can bd cd sd d ndng thdn, va nhihig khd khan ciia hp khi tham gia HTCTCS, tac gia lira chpn mau nghien cuu gdm ca can bp nam va nif dl cd duac thdng tin ddi chung nham Iam rd han mifc dd tham gia va quyin quydt dinh trong gia dinh ciia phu nif dang lam viec trong td chifc chfnh tri ca sd.
Phuang phap chpn mau theo cum, lir danh sach nam nif can bd ca sd dang Iam viec chuyen trach va ban chuyen trach lai 4 xa, se chpn ra cac can bd ca sd tham gia tra ldi bang hdi. Nghien cifu nay tidn hanh khao sat dinh luprng vdi sd mau la 200 irudng hap la nam va nif can bd dang lam viec trong HTCTCS, la nhifng ngudi dang dugc tra luomg theo ngach cdng chifc v^ nhifng ngudi hudng chd dp phu cSip theo ngach ban chuyen trach.
Trong dd nam can bd chidm 60% (120 ngudi), nif can bd chidm 40% (80 ngudi). Nhihig ca nhan lira chpn vao phdng van dinh luomg dupc lien hanh d mdi xa la 50 mau, trong dd dang tham gia td chure Dang chiem 10,1%, id chuc Chinh quyin chidm 44,2%, td chifc Doan ihl chfnh iri - xa hpi chidm 42,2%,
Nghien curu cung lidn hanh phdng van sau 50 trudng hop can bd tren ldng sd ca 4 xa. U'ong dd phdng \ ' ^ 35 nif can bd va 15 nam can bd.
Hoat ddng lao ddng .san xua'l trong gia dinh trong nghien cihi nay gdm:
Cac cong viec gia dinh khong gan xdi ihu nhap hay cdn gpi la cdng viec
82 Nghidn cufU Gia dinh va Gidi. Quyen 23, sd 2, tr. 79-89
ndi tra va cac c6ng viec tao ra san pham, cd dem lai thu nhap la cac cdng viec lien quan ddn san xuat ndng nghiep.
2. Mot so ket qua
2.1. Nur can bo ca sd va hoat dpng lao dpng san xuat trong gia dinh Nhitng cdng viec gia dinh khdng cd thu nhgp
Trong quan nifm truyin thdng ve phan cong lao dpng trong xa hdi phong kidn Viet Nam, phu nu lu6n dupc nhin nhan la phii hap vdi cac cong viec npi tra, cham lo gia dinh va gan vai thien chifc lam va, lam me.
Nhung ciing vdi .su phat triln cua xa hpi, quan dilm nay cung da cd sir thay ddi dang ke. Ngay nay, nam gidi da tham gia nhieu han vao cac cong viec ciia gia dinh dl chia se ganh nang cong viec vdi ngudi phu nif. Tuy nhien, ty le nam gidi chia se cdng viec gia dinh vdi phu ntf la khdng nhilu, dac biet d khu vuc ndng thdn. Cac nghien curu khac vl phan cdng Iao ddng trong gia dmh cung chi ra rang phu nif thudng la ngudi lam chu ydu cac cdng viec gia dinh, dam ducmg phan Idn ganh nang viec nha, nam gidi cd ddng gdp nhung rat ft va chi tham gia d mifc dp nha't dinh va d mdt sd cdng viec nhu day con va mua sam d6 dac dat tiln (Nguyin Linh Khidu 2003, Le Ngpc Van 2004, Vii Tua'n Huy va cpng su 2004, Nguyin Thi Ngpc Anh 2006, v a Manh Lgi va cpng su, 2013).
O nong thon, viec sap xep cong viec gia dinh cd su khac nhau, phu thudc vao dac diem rieng ciia tiimg hp gia dinh. Bang 1 trinh bay su tham gia cac cdng viec trong gia dinh "d mifc lam chfnh" ciia nam va nif can bd trong HTCTCS d ndng thdn'"'. Ke't qua cho thay, neu so sanh vl vai trd
*iam chfnh" cac cong viec gia dinh trong cac gia dinh ciia nam ntf can bd d nong thdn cho thay xu hudng chung: ty Ie phu ntf (bao gdm vg cua nam can bd va cac ntf can bd ca sd) la ngudi dam nhiem vai trd lam chfnh cdng viec nha cao han dang kl so vdi nam gidi (gdm nam can bd va chdng ciia can bd ntf), dieu nay hoan loan phii hgp mo hinh ndi trg trong gia dinh da dugc cac nghien cifu chi ra. Cu thi la ty Ie lam chfnh cac cong viec gia dinh cua nam can bp tha'p han dang kl so vdi vg cua hp (ly le nay dao dpng tur 1,5%- 6,7% so vdi vg ciia hp la 31,8%- 65,2%). Gidng nhu vg ciia nam can bp, nir can bp ca sd cung la nhimg ngudi ddng vai trd lam chfnh h^u het cac cong viec gia dinh, chidm ty le tir 39% de'n 72%, ngoai trir viec na'u an, hp da dugc chdng va cac thanh vien khac nhu con trai, con gai trong gia dinh trg giup nhilu hom so vdi phu nif cd chdng Iam can bp (8,2% so vdi 48,1%). Cd Ihl ndi khi so sanh muc dp tham gia lam c6ng viec nha giifa nam va ntf can bp ca sd cho tha'y su ba't Igi rat ldn vl quy thdi gian tham gia cong tac xa hpi nghieng \i can bd nif.
Nguydn Thi Thiiy & Biii Phifdng Hoa 83
Bang 1. So sanh ^^mufc iam chinh" cac cong viec trong gia dinh giura nam va niir can bp dang hoat dpng trong HTCTCS (%) (N=200)
Gidi tmh ngtrdi Nam can bd
NCf c^n bd
tra lori Loai cong viec I. Giif lien chi 2 Mua thu'c an 3. Na'u an 4. Don nha 5. Giat giu
I. Giif tien 2. Mua thifc an 3. Na'u an 4. Dpn nh&
5. Giai giu
Chong lam chinh 2,2
1,5 3.7 6,7 3,0 3,3 3,5 13,1 14,9 13,8
Vd lam chinh 65,2 65.1 48,1 36,3 31,8 72,2 64.0 8,2 45,9 39,0
Sd lieu dinh lugng trinh bky Bang tren cho thay nhifng nif can bp ca sd d ndng thdn cung gid'ng nhu bao phti nif thuan ndng khac, hp van la luc lugng dam nhiem h^u hdt cac cdng viec ndi trg trong gia dinh. Dilu nay cd nghia so vdi cac nam ddng nghiep, dl cd thi tham gia hoat dpng chfnh trj xa hdi d dja phuang ban than nhumg nif can bd nay phai cd nhilu su nd luc pha'n da'u, cd ihl hp nhan dugc sir chia se cdng viec nha mdt each Hi nguyen tir cac lhanh vien khac trong gia dinh, nha't la tir ngudi chdng, hoac tham chf la hp cd thi phai ddi hdi su ting hp tir phfa gia dinh. Nhung phti nif nay cho bidt cac chi phai sap xep cac cdng viec ndi trg va nudi day, cham sdc con cai dl cd thdi gian tham gia cac hoat ddng xa hpi (Hop 1).
Khdng chi cd ky nang trong viec thu xdp cac cdng viec gia dinh, nhihig phu nif nay cung cd su nhin nhan tien bd han nhihig phu nif thuan ndng khac trong viec binh dang chia se cdng viec nha giifa chdng va vg:
"Xa hOi da co nhieu ti6'n bp va thay ddi khong the lac hau mai dirpc. Trong suy nghT, cdng vi6c gia dinh la cong viec chung, vp bay gid cung phai kiem tien, kinh doanh, va san xuat. Tuy phu nQ co the lam nhieu hon do thien chifc, nhirng chong nhat djnh phai tham gia" (Na can bp xa N.Ng).
Ben canhdd su tien nghi ciia cac thiel bj sinh hoat hien dai ciing da giiip phu nif ndng th6n giam bdt cdng viec nha, vf du viec na'u an, dugc coi I^ thien ehu'c chti ydu ciia ngudi phu nif, thi nir can bp ca sd tham gia ft hon dang kl .so vdi nhimg ngudi phu ntf thuan ndng.
"Bay gid noi cam di6n, bep ga, nudc may deu rat tien nghi n^n mpi ngi/di trong gia dinh deu lam dupc, ngay ca nhung 6ng chdng vyng ve nhat, lirdi nhat" (Nif can bd xa N.Ng).
84 Nghien curu Gia dinh va Gidi. Quyen 23, s d 2, tr. 79-89
• Hop 1. Chia se cija cac nur can bo cd sd c nong thon ve viec thu xep cuoc sdng gia dinh
"Cong viec gia dinh la cong viec kha vat va va ton nhieu thdi gian. Phu nOf Iham gia nhieu, lam nhieu nhung hp khong dUdc danh gia d6 la sU dong gop, bdi no khong dUdc tra bang tien va san pham. Trong gia dinh toi, cong viec npi trd toi van . phai lam nhieu hdn. nhung toi cung phai thu xep de chong va cac con cung tham • gia, CO nhU vay toi mdi co thdi gian danh cho cac cong viec xa hoi' (NCf can bo xa = H.T). ' i
•
"ThUdng thdi gian nau an chung toi phai tranh thu gap gd cac gia dinh van dpng ; cac phong trao lien quan den thon xom, neu khong tranh thu vao thdi diem do thi •
kho gap cac hp gia dinh lam" (Nif can bp xa HT). ]
"Do ban viec nen chong con va ngay ca bd me chong cung giup dd toi cac cong j viec nau dn. nhieu hom toi chi mua do an roi lai phai di hpp hodc tham gia cac i
hoat dpng ciia phu nOT (NCf can bp xa H.L). J
0 ndng thdn nhifng tu tudng, gia tri, djnh kidn trong xa hdi cu van cdn tdn tai kha rd net. Chfnh nhimg tu tudng, gia tri, chu^n mtrc nay la mdt trong nhifng rao can tac ddng ldi viec phu nif la ngudi chu ydu phai tham gia cac cdng viec ndi trg trong gia dinh, bat kl ngudi phu nir dd cd thi cd nhimg vi trf va trpng trach quan trpng ngoai xa hpi. Nhihig anh hudng ciia Nho giao trong Id'i sd'ng trudc hdt phai kl ddn Ifnh gia trudng trong gia dinh, trong ddi sd'ng lang mac, hp tpc. Chi'nh tu ludng dl cao vai ird ciia nam gidi trong gia dinh la nguyen nhan han che sir tham gia ctia phu ntf vao mdt sd viec va quyin quydt dinh ciia hp trong cac hoat ddng ctia gia dinh, vl h^u hdt cac quydl dinh trong gia dinh diu nam trong tay nam gidi.
Kdt qua nghien ciai dinh lugng cho tha'y, mac dii, nif can b6 da cd su tham gia va quydt dinh vao cac cdng viec cua gia dinh, song cac quydt dinh ciia ngudi chdng vin chiem uu the hom nhieu. Cd 36,5% nam can bd cd quyin quyet dinh trong viec mua sam cac do dac dat tiln, trong khi dd chi cd 17,4% nif can bd cho bidt hp cd quyin quydt dinh trong viec nay. Thdng tin dinh tfnh cung cho thay, ngudi dan dng U-ong gia dinh la ngudi quydt dinh cac cdng viec lam an, cac khoan mua sam, chi tieu ldn, cac cong viec ngoai giao vdi hang xdm. Cdn phij nif la ngudi quan ly tiln bac nhung chi cd quyin quyet dinh cac khoan chi tieu an udng, sinh hoat hang ngay:
"Trong gia dinh toi, ngudi quy^t dinh chfnh trong dau tu, kinh doanh la chdng toi. Toi cung khong cat nghTa dupc tai sao nhung d day gia dinh nao cung vay Hon nQa phu nQ han chong cung dau phai la hay ho" (Nif can bo xa D.V)
"Khong chi trong gia dinh toi ma xung quanh day ai cGng thd Phy ntf chi lo toan nhQng cong vi§c npi tra trong nha. Cdn nhifng viae ldn, chung tdi ciing ban bac nhung ma neu xung dot y kien thi lam theo y cCia chong toi" (NQ can bo xa H.L).
Nguy§n Thi Thuy & Biii Phi^tfng Hoa 85
Cdc hogt dpng tgo ra sdn phdm
Hoat dpng lao ddng san xuat thudng thu hut su tham gia cua cac thanh vien trong gia dinh va dugc tap trung vao nhifng hoat dpng dac thu nhat, dd la: lam da't, gieo trdng, bdn phan, thu hoach va ban .san pham. Cac nghien cifu trudc diu dua ra sd lieu bilu hien su phan cdng lao ddng d n6ng thdn mang mau sac gidi rd ret, vf du nhu cdng viec thu hoach hoa mau, nhd cd, cham bdn hoa m^u, ban san pham thi phu ntf chidm ti le cao, nhung mdl sd' viec nhu d^u tu cho san xuat thi chii ydu do dan ong dam nhiem. Nghien cifu cQa Tr^n Thi Van Anh va Nguyin Huru Minh (2008) cho tha'y phu nif thudng lam nhilu han d mpt sd cdng viec nhu gieo trdng (55,2%) ban san pliSim (72,9%),v.v.
Kdl qua nghien cuu nay cho tha'y nhin chung, trong gia dinh ngudi nam gidi (chdng va con trai) la ngudi thuc hien cdng viec san xua't nang nhoc nay la chii ydu (tren dudi 90%). Vf du trong gia dinh ciia nam can bd, hp va con trai hp la dam nhiem viec lam da't la chu yeu (87%) so vdi 3% do vg cua hp d^m nhiem. Tucmg tu nhu vay trong gia dinh ciia ntf can bp, chdng va con trai hp cung lam chfnh cac cdng viec nay (91,5%), chi cd 1,7% trong sd hp cd tham gia lam chi'nh cdng viec nay. Bang 2 tnnh bay su Iham gia vao cac cdng viec Iao ddng san xua't cua nam va nif can bd ca sd d mifc dd la ngudi lam chfnh. Ndu so sanh mifc dp tham gia lam chfnh cac cdng viec lao ddng san xuat kdt qua cho tha'y 3 cdng viec nhu gieo trdng, bdn phan va phun thudc sau ty le nu can bd tham gia tha'p han so vdi nhdm phu ntf cd chdng la can bp, ty le chenh lech dac biet d cdng viec phun thudc sau (3,4% so vdi 22,7%), su chenh lech nay cd thi la vl nif can bd dugc su hd trg nhilu han tir chdng va cac thanh vien khac.
Vi trf c6ng tac ciia phu ntf cting cd anh hudng den thdi gian tham gia cac hoat ddng san xua't, ddn thdi gian hp gianh cho cdng viec gia dinh. Ket qua tir nghien curu nay cho thay, nif can bp tham gia td chifc dang ft tham gia vao cac cdng viec nhu gieo trdng, bdn phan va thu hoach, trong khi cd mdt ty le dang kl phu ntf lam cdng tac chfnh quyin va doan the tham gia chinh cdng viec nay: vf du 28,7% nif cdng lac chfnh quyin va 15,9% cdng lac doan thi dam nhiem viec gieo trdng la chfnh; viec bdn phan l^n lugt la 23% va 2L8%: thu hoach la 5,7% va 4,5%. Ty le phu nif lam chfnh cac cdng \'\tc diu tha'p han dugc giai thfch la do tfnh chat cdng viec nen hp khdng dli thdi gian iham gia Mdt sd can bp nif chia se:
"Chung em ca ngay ban rdn tham gia hoat dpng lang xa. thu nhap cung h5 trp cho cac chi ti6u ca ban trong gia dinh. vi vay chong va cac thanh vien khac trong gia dinh phai chia s^ va g^nh vac cung chQ" (NQ can b6 xa H.L)
86 Nghien ctfu Gia dinh va Gidi. Quyen 23, sd 2, tr, 79-89
"M6l ngudi d^u phai dem lai thu nhap cho gia dinh, em c6 thu nhap bang ti§n luong ciia xa cap them thi em phai tham gia it cong viae san xuat di chur. Tuy ru6ng nha em nhieu nhung neu em bo cong viec tap the thi khong the duac. vi vay phii thu xep ai lam viee gi cho cu the" (NQ can bp xa N.Ng).
"Nhi^u vu mua cong viSc san xuat va cong vi6c xa hSi trung nhau. viec san xuat con co chdng giup chQ viee lang xa thi minh phai lam. b6 cho ai dupc" (NO can bp xa N.Ng)
Sd lieu d Bang 2 cho th3fy ty le nam can bd ca sd tham gia cdng viec ddng ang khdng khac biet so vdi nhifng nam gidi khac (chdng ciia ntf can bd ca sd), dilu nay cho thay khudn mau phan cdng lao dpng theo gidi a ndng thdn gan nhu khong thay ddi, bdi khau lam dat gdm viec cay bira vd'n la cdng viec nang nhpc nhat, hon nifa d miln lrung dat dai thudng can cdi ra't cdn de'n cac thidt bi hien dai nhu may cdy, may bira, mdy xiic nen c^ng ddi hdi sifc lao ddng va cd lay nghi, do vay cdng viec nay chii ydu do nam gidi dam nhan. Mat khac do lac ddng cua khoa hpc ky ihuai nen thdi gian lam cdng viec ddng ang khdng cdn keo dai nhu trudc day, d mdt sd viing ndng thdn cac hd gia dinh cd thi thue nhan cdng dd cung la nguyen nhan giiip giam bdt ganh nang cdng viec san xua't cho phu ntf.
" Khau lam dat nang nhpc nhat trong hoat dpng san xuat nong nghiep vi vay dan ong chiing toi lam het, ai lai de cho phu nQ, dan ong de di dau. Han nQa lam dat bang may cay may bQa thi cOng chi co nam lam duac" (Nam can bp xa H.T).
Bang 2. So sanh ''mure lam chinh^' cac cong viec lao dpng san xuat giiira nam va niir can bp dang tham gia trong H T C T C S (%) (N=200)
Gioi tinh ngucri tra liri Nam can bo
NQ can bp
Loai cong 1. Lam dill 2 Gieolr6ng 3 Bon phiin 4. Phun Ihudc 5. Thu hoach
1. Lam da'l 2. Gieo Irong 3. Bdn phan 4. Phun ihuoc 5. Thu hoach
viec
NdU
sau
Chong lam chinh 40,0
13,8 21,2 14,4 14.4 35.6 10,2 28,8 18.6 13,6
Va lam chinh 3,0 25,0 24.3 22.7 7.6 1.7 18,6 21.8 3,4 6.8
NguySn Thi Thuy & Biii Phiidng Hoa 87
2.2. Nhitng khd khdn cda nit cdn bd ca sd d ndng thdn
Dinh kien xd hoi ddi vdi ngudi phu nif khi tham gia vdo HTCTCS Dinh kidn gidi la nguyen nhan chii ydu tao nen su khac biet vl sd lugng gitfa nam va nif trong viec tham gia cac hoat ddng xa hdi. Ty le nif tham gia vao cac td chifc khac nhau trong he thdng chfnh tri ca sd ft hom nam gidi cung la yeu id gian tiep han che den qua trinh ra quydt djnh ciia hp ddi vdi cdng ddng. Bdi vl theo quan niem cua xa hpi ''Lanh dao la cong viec khfing thfch hgp vdi phu nu" va "Phu ntf cd quyen luc va lanh dao ludn chiu sir ba't hanh" va "Phu ntf phai cd du cac tieu chf: cdng, dung, ng6n, hanh"... Qua trinh bien ddi xa hpi da tac dpng theo hudng tfch cue ddn nhilu ITnh vuc, nhung qua trinh nhan thifc theo xu hirdng tien bd ciia cac ca nhan dudng nhu cdn la rao can ldn dd'i vdi viec giai phdng thuc su ngudi phu nif. Cd 62,3% nu can bd ca sd trong nghien curu nay da cho rang dinh kidn xa hdi la ydu td can trd su tham gia cua phu nif vao cac hoat ddng chfnh tri va chuyen mon ddia ban hp dang sinh sdng. VI ca gia dinh va xa hdi diu cho rang, phu ntf chi nen cham lo cong viec gia dinh chii khdng nen tham gia vao cac hoat dpng xa hdi. Cau chuyen ciia cac nif can bd xa cho tha'y rd dilu nay:
"Khi dupc trung cQ lam i!iy viSn thudng tare Hpi dong, me chong tot ddi xQ vcfi toi khac han. cung vifc lam day toi lam trudc kia thi khong sao. Bay gid, me chong t6i thudng suy dien va chi chiet toi theo kieu' bay gid chi co chut chQc sac trong xa chj coi toi Chang ra gl, ve nha chj lai day bao toi' (NQ can bp xa D V);
hoac: "Hang xom Iu6n nhin ngo toi m6i khi toi di hop ve mupn. Chong toi cOng vay anh ay luon tim each bac bo lai nhQng ket qua toi lam dLfpc, nhQng ldi noi va suy nghi eua toi. Toi thue su met moi vi nhQng dieu do" (NQ can bp xa N.Ng)
Ngay ca nam can bp cung cho rang ntf can bd gap dinh kidn tir cac ddng nghiep nam:
"Ngay ca nam gidi dong nghiep cung xa lanh va thanh kien khi phy nQ qua tich cue hoac eo ehinh kien trong eac hoat dpng. NhQng eong viec phai dau ti/ tri tue va c6ng sQc nhieu thi hp eho rang phu nQ khong bao gid hoan thanh tot, nhieu cu6c hpp hp rat it nhae tdi su dong gop eua phy nQ^ (Nam can bp xa H.T).
Ben canh dd, ban than phu ntf can bd cung cd nhumg dinh kien vl gidi.
Chinh dilu nay v6 hinh chung da can trd su tham gia cQng nhu su ra quyet dinh Clia ho trong he thd'ng chfnh tri ca sd:
"Di lam viec eho nha nude, cho dan thi phai noi ehuyen va giao thiep vdi dan 6ng. nhilu ngudi nhin ngd ban luan ngai iam Cae hoat dpng eo dan ong thoi thi tranh di vay" (NQ can bp xa N.Ng)
88 Nghien ciJu Gia dinh va Gidi. Quyen 23. sd 2, tr. 79-89
"Ban ba van phai lay gia dinh lam chinh. c6ng viae ngoai xa h6i nhudng cho chong Con eai ngoan khoe manh, gia dinh yen dn la cai dich toi hudng tdi, cdn ngoai xa hpi co dan ong va nha nude !o" (NQ can be xa D.V).
""Quan dilm nky cua phu nif cdn dugc khing dinh trong kdt qua nghifin cim dinh lugng. Cd 78% nif can bp ca sd cho rang nam gidi thanh cdng han ntf trong su nghiep. Ben canh dd, hp cung cho rang su nghiep ciia phu nif chfnh la gia dinh. Dilu nay cho tha'y dinh kidn xa hpi la mdl trong nhifng tac nhan quan trpng han chd sir tham gia va quyin quydl dinh ciia phu ntf trong he thdng chfnh tri ca sd.
"Nam nhi^u ca hdi han, nhi^u thdi gian han, khdng vudng viu gia dinh. Hp lai CO nhieu ban be ung hp vl quan he eua hp dupe tao nen tren nhieu nen tang khac nhau qua eae eude gap ga, uong bia nrau. chai the thao" (NQ can bp xa N.Ng).
"Oil sao nam cung eo nang lire han. hinh nhu 6ng trdi sinh ra la dat nam gidi vao eae vi tri ehu chot trong xa hpi. Noi gi thi noi phu nQ lam sao vuat duac dan 6ng"(NQeanb6xaD.V).
Khd khdn ve quy th&i gian
Mdt sd cac nghien curu da chi ra rang ngudi phu ntf tham gia lam viec ngoai xa hdi thi tam the hudng vl gia dinh giam di, hoac ngugc lai neu lam tdt vai trd ddi vdi gia dinh thi phu nif lai khd phat trien dugc su nghidp.
Nhilu phu nu can bd ca sd trong nghien cifu nay da cho bidt do danh nhilu thai gian cho cdng lac xa hdi doan thi nen hp khdng dii thdi gian gianh cho gia dinh, mifc dp tham gia cua hp se giam di trong mdt sd cdng viec nha, va nhung hp da nhan dugc su chia se cua ngudi chdng cung nhu lir nhumg thanh vien khac. Nha't la nhung phu nif phai dam nhiem nhiem vu chii chdt nhu chii tich Hdi phu ntf chang han thi thdi gian cua hp dl giai quydl cdng viec la ra't ldn, nen du co cd gang hp van khdng du sifc luc dl dam nhan tdt ca hai vai trd gia dinh va xa hpi, va vl the thdi gian gianh cho cdng viec gia dinh phai ft hom. Cd dugc su iing hd nay nhilu nif can bo cho rang hp can cd ky nang trao ddi, thuydt phuc va phan cdng cac cdng viec gia dinh trong gia dinh hgp Iy.
"Cong viec d cong sa eua toi rat ban, eo hom ve den nha da qua mupn vi the toi luon phai nhd chong con va me chong giup dd lam cae eong viee trong gia dinh, may man la toi luon duae su giup dci tQ hp* (Nu can bo xa D.S).
Ngay ca nam can bp cd vg hien dang cong tac xa hdi cung cung cho rang viec hp giup vg khi hp ban rdn cdng viec xa hdi la viec ma hp "phai lam".
Va lam viee nha nude, lam c6ng chQc sudt ngay ban rpn d cong so thi cong i viec trong gia dinh minh lam ia tat nhien roi. ngay ea bd me toi eung thuang giuc j toi nau cam hoac di don eon thay eo ay' (Nam can bo xa H.L).
•Va di lam ve muon la do eong viae, di lam co luang h6 trp kinh te gia dinh thi mpi ngudi phai ehia se eong viee trong nha' (Nam can b6 xa H.T).
Nguyen Thi Thuy & Bui Vhvtdng Hoa 89
Nhu vay so vdi phu nif thudn n6ng khac, nhumg phu nif hien dang tham gia v^o HTCTCS la ngudi cd vj trf xa hdi, cd trinh dp hpc va'n, cd nghi nghiep v^ thu nhap bang luang dn dinh han, nhung trong gia dinh hp vira la ngudi dam nhiem vai trd chfnh cac cdng viec ndi trg, ddng ang song song vdi viec hoan lhanh nhiem vu ciia chfnh quyin, doan thi phan cdng.
Nif can bd ca sd d ndng thdn, nhin chung so vdi cac nam ddng nghiep, hp gap nhilu trd ngai hom trong viec phan phdi quy thdi gian dl hoan thanh cdng viec gia dinh va xa hpi, nha't la phai vugi qua cac djnh kidn xa hdi khi hp tham gia hoat ddng chfnh tri - xa hdi d dia phuang; trong khi nam c^n bd ca sd ft bj ap luc vl cdng viec gia dinh, va hp khdng gap can trd bdi cac dinh kidn xa hdi khi tham gia hoat d6ng chfnh tri - xa h6i, hp cd thi phai ganh vac mdl sd cdng viec ddng ang nang nhpc hon, nhung lai nhan dugc su hd irg ra't ldn ciia ngudi vg trong viec ndi trg va cham sdc con cdi dl hp yen tam cdng tac. Nghien cifu n^y cho tha'y phu ntf khi tham gia trong HTCTCS, dl hoan lhanh cdng viec dugc giao, hp phai thu xdp idt cdng viec gia dinh va nhan dugc su chia se cua ngudi ban ddi han, dd 1^ sir khac biet so vdi ngudi phu nif ndng thdn thudn ndng khac.B
Chu thfch
•"Ten ciia cac xa d ngudn trfch dan phat bieu trong bai viet dugc thay doi de dam bao linh an danh cua ngudi cung cap thong tin.
'-' MQc dp dam nhftn gim co: 1) Ching va con trai. 2) Ching lam chfnh. 3) Chdng iam bang vp. 4) Vp va con gai. 5) Vp la chfnh/chi vp lam. Npi dung phan tich se chi so sanh a 2 mifc "vp lam chfnh" va "chdng lam chfnh".
Tai lieu tham khao
Hoang Chl Bao. 2007. He thdng chinh tri ca sd d ndng thon nifdc ta hien nay Nxb. Ly luan chfnh tri. Ha Noi.
Hpi Lien hiep phu nu Viet Nam. 1001. Vdn kien dgi hpi Hdi lien hiep phu ml Viet Nam Khda X. ngay 2 thang 10 nam 2007. Ha Npi.
John Knodel. Vu Manh Loi. Rukmalie Jayakody and Vu Tuan Huy. 2005. Gender roles in the Family change and stability in \ ietncmi. Asian population studies.
VoL I, No. I.
Trdn Thi Van Anh. Nguyin Hifu Minh. 2008. Binh ddng gicri d Viet Nam Nxb.
Khoa hpc xa hpi. Ha N6i.
Vu Manh Lpi, Trinh Thi Quang. Nguyen Hdng Thai. Nguyin Khanh Bfch Tram.
Dang Vu Hoa Thach. 2013. "Phan cong lao ddng va quyen quyet dinh trong gia dinh ndng thdn ddng bang Bac Bp". Tgp chi Nghien cifu Gia dinh vd Gicri, So \ (Q23),tr3-I6.
Vu Tua'n Huy. 2004. Xu hifc'mg gia dinh nguy nay. Nxb. Khoa hpc xa hdi. Ha Npi.
lr. 87-92.