NgiiiSn ciiu Gia dinh va Gi6i
So 3 - 2019
An ninh con nguai nhin tir khia canh bao iuc va quay roi tinh due vdii phu niir va tre em 6 Viet Nam
Nguyin Thj Nga*
Tom tat: An ninh con ngufn. la mpt trong nhOng van dl ca ban can dugc bao ve cua m§i ca nhan truoc nhOng de doa, trong 36 co van de bao lure va qudy r6i tinh due 6 phy nO va tre em. Vdn dl nay ciing chinh la can tro sir phat trien ciia con ngufri, khi mot ben la nhihig nguii lao dgng (phu nQ) va mpt ben la cA mpt thi h^ tuong lai (tre em) sg ra sao khi the chdt chua ducrc bao ve tnioc sy de dpa. Ho sS hoa nh^p va phat trien ban than nhu the nao khi chira chu dong trong viSc dam bdo an toan cho ban than a noi cong cgng hay chinh trong gia dinh ciia minh. Bai vilt sir dung phuang phap phan tich tai H?u dl trinh bay ve tinh hinh bao lyc, phan tich vai tro ciia cpng dong va vai tro cua phy ntt va tre em co thi chii dpng bao ve hkn than trong vdn dl b ^ lyc va quay roi tinh dye. Tu do chi ra mpt s6 vdn de vl bao luc va qudy roi tinh due a phy ntt va tr6 em tir goc dp an ninh con nguoi.
Tir khoa: Phu ntt; Tre em; Bao luc; Qudy r6i tinh due; An ninh con ngain.
Ngay nh^n bai: 2/5/2019; ngay chinh sua: 17/5/2019; ngay duvat dang: 3/6/2019.
• ThS., Vi^n Nghien ciiu Con nguiji, Vi^n Hin lam Khoa hpc xa hpi Viet Nam.
Nguyen Thj Nga 89 1. Gioi thieu v§ each ti§p can va khai niem
Cach tiep can an ninh con nguoi la chn thilt dl bao dam cho con nguoi CO dirge cuoc song an toan truoc nhiing de doa tir ben ngoai. Khai niem "an mnh con nguoi" la sir an toan truoc cac de doa thudng xuyen, cac cii s6c bat nga nhu doi khat, benh tat, ap bijc; hay gay ton hai trong cuoc s6ng hang ngay tai noi lam viec, a nha hay trong cac cong d6ng (UNDP, HDR, 1994); "Bao lire" co nghTa la nhung hanh vi c6_y sir dung vu lire co kha nang gay ton hai_ v l the chdt, thirong tich, khuylt tat va trong truang hgp nghiem trong nhat la tCr vong (UN Women, 2017: 47); ",Quay r6i tinh due"
bao gom cac cOr chi, hanh vi khiln d6i phuong cam thay kho chju ve mat tam ly va tinh due nhu viec nam giai nhin cham cham, c6 y d l 16 cac bo phan sinh due, huyt sao treu gheo,_binh phSm vl hinh thirc ben ngoai hay ve van, nhan tin bang nhOng tin nhin ggi due (Action Aid, 2014: 7).
Khai niem "cong dorig" dugc hieu la cgng dong to chirc, trong do chii ylu tap trung vao cac to chiic chinh tn- xa hoi bai phan Ion cac t6 chuc chinh trj; xa hoi dIu dugc to chuc theo nhung khuon mau, vai nhung nguyen tac van hanh, hoat dgng va cSu triic nao do. Ylu to to chircchinh la mgt trong nhtrng thanh phan quan trong nhat tao nen tinh thong nhat va ben vung cua cgng dong (Pham Hong Tung, 2009: 21 -29).
2. Thyc trang bao l y c va qu5y rdi tinh due phu nu' va tre em Bao lire va quay roi tinh due phu nu va tre em gai la mot vi pham nghiem trgng trong nguyen tac ve quyin con nguoi. No bao gom bao luc ve thi ch4t, bao lire ve tinh than, bao lire ve tinh due thudng diln ra d noi cong cgng, noi lam viec, trudng hgc, tham chi ngay trong chinh gia dinh.
Vdi nhimg tre em khi nhCmg de dga tiem an d khap mgi noi trong xa hgi, da phan nao anh hudng tdi qua trinh hinh thanh, phat trien nhan each d nhimg tre em bj bao luc va qudy rdi tinh due. Doi vdi pliu nir se la mgt rao can de phat trien ban than, hoa nhap xa hgi, m6i khi xuat hien deu co cam giac sg hai. Bao luc d phu nir co mgt tac dgng sau ban vdi nhung tac dgng trudc mat, tac dgng lau dai den sire khoe the chat, tinh than ciia ngudi phu nil, anh hudng tdi sinh hoat hang ngay va cac van de ve lam viec, cham sdc con cai.
Tinh hinh bao lire ddi vdi phu nCr va tre em tren thi gidi noi chung va Vi?t Nam noi rieng dang la van de dang bao dgng. Theo WHO, chi tinh rieng ti le bao luc doi vdi phu nir ya tre em gai udc tinh la cd khoang 35%
da tung trai qua bao lire ve the chat va bao lire tinh due bdi ban tinh hoac bao lire tinh due bdi ngudi Idiac gay ra (UN Women, 2017: 24). Nhimg con s6 da phan anh phdn nao vl van nan bao lire doi vdi phu nu va tre em d tren thi gidi hien nay. Chi tinh rieng tinh trang bao lire ve tinh due hoac tinh due gay ra do ban tinh d6i vdi phu nir d cac nude Ddng Nam A trong cugc ddi ciia hg va trong 12 thang qua (trong khoang 1 nam trd lai day), thi Vi?t Nam diing thir hai v l s6 vu bao luc trong cugc ddi (chi sau Thai Lan) va dung thiir 3 trong 12 thang qua. Co the thay tinh trang bao lire tinh due d Vi$t Nam khong nhirng khong giam, ma nd con co chieu hudng tang len ve so vu (Bang 1).
NghiSn ci2u Gia dinh va Gi6i
So 3 - 2019
An ninh con nguai nhin tir l(hia canh hao luc va quay roi tinh due vori phu niif va tre em d Viet Nam
Nguyin Thj Nga*
T o m t a t : A n n i n h con ngudi la mpt t r o n g nhttng van de ca b a n c§n dupe bao vf ciia m § i ca n h a n truoc nhttng de dpa, t r o n g d o co v a n dk bao lyc va quay roi t i n h dye a phu ntt v a tre e m . V a n d l n a y ciing chinh la can t r a su p h a t trien ciia con ngu6i, k h i m p t b e n l a n h t t n g nguoi lao dpng ^ h y iiQ) va mpt b e n la ca mpt t h i he tucmg lai (tre em) sg r a sao k h i t h i chdt chua dupe b&o ve trii6c sy de dpa. H o s§ h o a nh|ip v a p h a t t r i e n ban t h a n n h u the n a o k h i chua chii d p n g t r o n g viec dam bao a n t o a n cho ban t h a n 6 noi cong cpng h a y c h i n h t r o n g gia d i n h cua m i n h . B a i v i l t sir dung p h u a n g p h a p p h a n tich t a i Ueu d l t r i n h bay ve t i n h h i n h bao lyc, p h a n tich vai tro ciia cpng d6ng v a v a i tro ciia p h y ntt v a tre e m co the chii d6ng bao ve ban t h a n trong vdn d l b^o lyc va qudy roi t i n h dye. Tir do chi r a mpt s6 vdn d l v^ bao luc v a quay roi t i n h dye o p h y ntt v a tre em t u goc dp a n n i n h con ngu6i
T i r k h o a : P h u nft; T r e e m ; Bao luc; Qudy roi t i n h dye; An n i n h c o n n g u d i .
N g a y n h ^ b a i : 2/5/2019; n g a y c h i n h stta: 17/5/2019; ng^y d u v e t
d a n g : 3/6/2019. •^•
• ThS., Vi?n Nghien cttu Con ngudi, Vi?n m n lam Khoa hpc x3 hpi Vi?l Nam.
Nguyen Thj Nga 89 1. Gi6i thieu v l each t i l p can va khai niem
Cach tiep can an ninh con ngudi la cdn thilt dl bao dam cho con ngudi cd dugc cugc sdng an toan trudc nhung de dga tir ben ngoai. Khai niem "an ninh con ngudi" la su an toan trudc cac de dga thudng xuyen, cac cii s6c bat ngd nhu doi khat, benh tat, ap birc; hay gay ton hai trong cugc sdng hang ngay tai noi lam viec, d nha hay trong cac cong ddng (UNDP, HDR, 1994); "Bap luc" eg nghTa ja nhimg hanh vi c o y sir dung vu lire co kha nang gay tdn hai ve the chat, thuong tich, khuylt tat va trong trudng hgp nghiem trgng nhat la tir vong (UN Women, 2017: 47); ",Quay rdi tinh due"
bao gom cac cir chi, hanh vi khien doi phuang cam thdy khd chiu ve mat tam ly va tinh due nhu viec nam gidi nhin cham cham, co y de 16 cac bg phan sinh due, huyt sao treu gheo, binh pham ve hinh thirc ben ngoai hay ve van, nhan tin bang nhtmg tin nhan ggi due (Action Aid, 2014: 7).
^ Khai niem "cgng dorig" dugc hieu la cgng ddng to chicc, trong do chii yeu tap trung vao eac to chii'c chinh trj- xa hpi bdi phan ldn cac to chirc chinh tri; xa hgi deu dugc td chuc theo nhimg khuon mpu, vdi nhirng nguyen tdc van hanh, hoat dgng va cdu triicnao do. Yeu to tp chiic chinh la mgt trong nhimgthanh phan quan trgng nhat tao nen tinh thong nhat va ben vung ciia cgng d6ng (Pham Hdng Tung, 2009: 21-29).
2. Thyc trang bao l y c va q u I y r6i tinh due phu nu" va tre em Bao luc va quay roi tinh due phu nit va tre em gai la mpt vi pham nghiem trgng trong nguyen tac ve quyen cgn ngudi. Nd bao gom bao lire ve thi chdt, bao lire ve tinh than, bao lire ve tinh due thudng dien ra d nai cong cgng, nai Iam viec, trudng hgc, tham chi ngay trong chinh gia dinh.
Vdi nhung tre em khi nhung de dga tilm an d khap mgi noi trong xa hgi, da phdn nao anh hudng tdi qua trinh hinh thanh, phat trien nhan each d nhimg tre em bi bao lire va quay roi tinh due. iDoi vdi phu nir se la mgt rao can de phat triln ban than, hoa nhap xa hgi, moi khi xuat hien deu co cam giac sg hai. Bao lire d phu niJ^co mgt tac dgng sau hon vdi nhtrng tac dgng trudc mdt, tac dgng lau dai din sire khoe tlil chat, tinh than ciia ngudi phu ntr, anh hudng tdi sinh hoat hang ngay va cae van de ve lam viec, cham soc con cai.
Tinh hinh bao luc d6i vdi phu nii va tre em tren thi gidi noi chung va Viet Nam noi rieng dang la vdn d l dang bao dpng. Theo WHO, chi tinh rieng ti le bao lire d6i vdi phu ntr ya ire em gai udc tinh la cd khoang 35%
da timg trai'qua bao luc ve thi chdt va bao luc tinh due bdi ban tinh hoac bao iuc tinh due bdi ngudi khac gay ra (UN Women, 2017: 24). Nhimg con s6 da phan anh phdn nao vl vdn nan bao lire ddi vdi phu niJ va tre em d tren thi gidi hien nay. Chi tinh rieng tinh trang bao luc ve tinh due hoac tinh due gay ra do ban tinh d6i vdi phu nu d cac nude Ddng Narn A trong cugc ddi ciia hg va trong 12 thang qua (trong khoang 1 nam trd lai day), thi Vilt Nam diing thu hai vl s6 vu bao lire trong cugc ddi (chi sau Thai Lan) va dimg thir 3 trong 12 thang qua. Co thi thay tinh trarig bao luc tinh due d Viet Nam khdng nhung khong giam, ma no cdn cd chieu hudng tang len ve so vu (Bang 1).
90 Nghien cu-u Gia dinh vi Gio-i. Q u y i n 29, s6 3, tr. 88-96
Bang I. Ty le bao lu-c tinh due phu nir d cac nude Dong Nam A (2007-2017) (%)
STT Qu6c gia Ca dai 12 thang 1
2 3 4 5 6 7 8
Thdi Lan (tai 2 tinh) Viet Nam Cam pu chia In do ne xi a Mi an ma Phi lip pin Lao Xinh ga po
44,0 34,4 20,51 IS,3 17,3 16,9 15,3 6,1
22,0 9,0 7,7 4,9 11,0 7,1 6,0 0,9 Nguin: UN Women: Hudng dan Khu vyc Asean: Thu thap v^ sir dyng dtt Heu
ve Bao lyc doi vai phy ntt v^ tre em gai nam 2017.
Con s6 tren mdi chi phan anh mgt khia canh ciia bao lire tinh due d phu nir do ban tinh hoac bj lam dung tinh due 6 noi cong cpng de so sanh giira cac qu6c gia trong khu vuc Dong Nam A. Tuy nguon sd lieu chua cd dugc su thdng nhat, nhung cung phan nao phan anh thuc trang bao luc tinh due phu nir va tre em gai d Viet Nam da vao "top" dau trong khu vuc Ddng Nam A. Bao cao cung da chi ra nhu-ng phu ntr bj lam dung tinh due d Viet Nam cd khoang 3 % bi lam dung trudc tuoi 15 va thii pham thudng la ngudi la (UN Women, 2017: 26). Tuy nhien cung co mpt so trudng hgp la do ngudi quen va ngudi than.
Tinh trang bao luc doi vdi phu nu" d Viet Nam diln ra kha cao so vdi cac nude trong khu vuc xuat phat nhieu nguyen nhan, nhung c6 le nguyen nhan chinh la doi vdi nhilu phu nu", viec bi bao li^c trong gia dinh hoac nai cong cgng hg coi nhu la mpt dieu ho then, tui nhuc va nhay cam nen se c6 gdng gidu dugc thi se t6t cho ban than va gia dinh.
Ciing vdi sir phat trien ciia kinh te- xa hpi thi cac dang bao lire d phu nu cung cd sir da dang ve cac hinh thirc tai Viet Nam. Trong cac hinh thirc' bao lire thi bao lire vl tinh thdn chilm ty Ip kha cao. Day la mpt trong nhihig loai hinh bao luc xudt hien kha ph6 biln trong xa hpi hien dai khi ngudi phu nir dugc trang bi nen tang tri thirc, ca hpi tham gia vao hoat kinh te, va khong phu thupc nhilu vao kinh te eiia ngudi dan ong. Vi ihl, viec bi bao lire ve thi chdt co thi se han chi, thay vao do la bao lire vl tinh thdn.' Bao luc tinh thdn, con nguy hilm hon ve bao lire thi xac, bdi anh hudng khong chi dan thuan vl tinh thdn, ma nd bao mon con ngudi hang ngay, hang gi^
va anh hudng nghiem trgng din sue khde, cdng viec va co hpi tilp can xa hpi khac ciia ngudi phu ntr.
Tinh trang bao luc d tre em tai Viet Nam cung la mpt vdn dl dang bao dpng ciia xa hpi hien nay. Bao lire khong ch] diln ra d noi cong cgng (ngoai dudng, bin xe, cong vien...) ma no dien ra d ngay ca trong ni6i
Nguyin Thj Nga 91 trudng giao due (nha trudng). Cd khoang 20% tre em gai va tre em trai 8 tuoi ndi rdng cac em tirng bj trimg phat than the d trudng. (Kim Thoa, 2017). Dieu dang ndi la, indi trudng giao due tre (nha trudng) la noi giao due ca ve nhan each, ca ve kien thirc lai cung chinh la noi co bao lire than the vdi tre em bang nhieu hinh thirc nhu trudng hgp giao vien nhet gie lau bang vao mieng hgc sinh, giao vien cho cac ban ciing Idp trimg tri ban hgc khi mac loi, thay giao lam hgc tro mang thai... NSu tinh trang nay con t6n tai va chua cd bien phap khac phuc thi no se anh hudng khong nho den qua trinh hinh thanh va phat trien nhan each ciia tre em sau nay, anh hudng true tiSp den tam ly, ciing nhu ket qua hgc tap.
Trong nghien ciru ciia cac To chirc Action Aid, Plan qu6c te tai Viet Nam va Trun^ tam CGFED, trong s6 nhttng phu nir va tre em dugc hoi thi CO den 87% sd ngudi tra Idi da timg bi quay rdi tinh due tai noi cong cong (ActionAid, 2014:5).
Xam hai linh due vdi tre em cung dang bao dpng. Theo thong ke ciia Bp Cong an, tinh rieng nam 2018 ca nude co 1.269 vu xam hai tinh due tre em (chiem 82% so vdi tong so vu xam hai tre em noi chung), chii yeu tap trung d cac thanh pho ldn, trong dd thanh pho Ha Npi dirng dau ca nude ve so vu tre em bi xam hai tinh due vdi 425 vu hiep dam (Nguyen Trudng, 2019).
Theo Quy Nhi ddng Lien Hgp Quoc (UNICEF), trong giai doan 2011- 2015 d Viet Nam da ghi nhan 5.300 vu viec xam hai tinh due tre em, ddi tugng chu yeu la tre em gai. Tinh trang bi bao lire, dac biet la bao Iuc tinh due d tre em gai se khong chi anh hudng den the xac, tam Iy, ma nd con anh hudng din viec lira chgn ban ddi, den ca tuang lai ciia cac em sau nay.
Bleu do . Tinh hinh bao lire, xam hai va xam hai tinh due tre em
& Vi|t Nam
Nguin: Hpi nghi true tuyln to^n quic dau tien cua Viet Nam nSm 2018 ve cong tic bao vp tre em.
92 Nghien ciju Gia dinh vi Gid-i. Quy4n 29, s6 3, tr 88-96
Cd the thdy, tinh trang bao luc d phu nir va tre em d tren thi gidi ndi chung va d Viet Narn ndi rieng dang la vdn dk can dugc toan xa hoi quan tam. Cung da cd nhilu hpi nghj, hpi thao ban vl van di nay, tuy nhien bao luc vSn chua dugc day iui ma con co chieu hudng ngay cang gia tang xuat hien nhimg bieu hien tinh vi va phuc tap. Hien nay tinh trang bao luc dien ra kha pho bien, no khdng chi "len liit", "vung trpm" hay d nhtrng viing que xa, rna dien ra d nhimg noi duge coi la van minh, d cac khu dd thi hien dai cd gan camera giam sat vSn con nhung vu xam hai phu nii va tre em gai.
Sd lieu dugc cdng bd tuy da phan anh duge tinh trang bao lire kha phd bien, nhung no co the chi la tang bang nii trong nhitng tang bang chim ma chua dugc to giac, hoac chua dugc thong ke ddy du. Do nhieu nguyen nhan ma ngudi bi bao lire, xam hai khong trinh bao. Mac dii, phap luat cua nude ta CO nhtmg khung hinh phat ddi vdi vdn dl bao luc, xam hai tinh due nhung muc xu phat chua dii sue ran de.
3. Vai tro eua eong ddng ddi v6i bao lyc phu nCr va tre em a Viet Nam
vdn d l bao l\re phu nQ- va tre em d Viet Nam ngay cang dugc nha nude va cac td chuc xa hpi quan tam. Nhung tren thuc te vai trd cua cac td chiic nay ddi vdi nhimg phu ntr va tre em lai chua dugc phat huy toi da trong bao ve phu nO' va tre em khoi bao lire, khong phai do hg thu dpng, ma do chinh nhirng ngirdi bi bao lire khong tim den cac t6 chirc dk tim sir giup dd. Dieu nay da phan nao phan anh dugc hai van dk dang tin tai tren thuc t l vl vai tro ciia cpng ddng: 1/ do ngudi dan chua tin hoac trong quan niem in sau trong tam thijrc ciia ngudi dan vdn d l bao lire la vdn dl ciia ca nhan, ciia gia dinh nen chua can phai nhd den cac to chirc ngoai xa hpi; 2/ hoat dona truyin thong vl vai trd, chirc nang cua cac to chirc trong viec h§ trg nhiing nan nhan bi bao Iuc chua that sir hieu qua.
Mac dii vai tro cua cpng dong trong viec h6 trg va can thiep nhdm han chi tinh trang bao lire ddi vdi phu nu va tre em la quan trgng nhung lai chua dugc sir dung rgng rai nhu la cong cu hd trg va bao ve ban than Co nhilu nguyen nhan dan den tinh trang tren, trong do n6i bat la tam ly e neai hoac xau hd, hoac la do sir ky thi qua ldn ciia xa hpi da tao dilu kien cho vdn d l bao luc ngay cang gia tang. Nhung quan niem cua ngudi dan da v6 tinh danh mat di quyen dugc bao ve cua ban than da duge quy dinh tron?
phap luat ciia Viet Nam ciia chinh nhung n^udi bj hai. Nliimg nguyen nhan nay da phan nao anh hudng khdng nho den viec tim su giiip dd eiia conp ddng khi phu nir hoac tre em bj bao luc, nhdt la bao lire ve tinh due.
Cd nhieu nghien cuu cung da chi ra ve tinh trang bao luc doi vdi phu nir va tre em la chi khi nao ngudi bj bao hanh khong thi chju dung dugc (do danh dap g ^ ra thuang tich, hoac hi de dga din tinh mang...) khi do mdi tim tdi sir ho trg tir cgng ddng. Khi b^o l^rc da d l lai thuong tich thi vai tro
Nguyen Thi Nga 93 Ciia cpng ddng hay t6 chirc chii yeu la giai quylt hau qua ciia viec bao luc, ma khdng phai la can thiep hoac h6 trg nhdm ngan ngira hoac bao ve.
Yeu cdu doi vdi cdng d6ng la cdn phai cd nhimg hanh dprig cu thi va thiet thuc han nham xoa bd nhung djnh kiln da an sau vao tilm thire ciia m6i ngudi trong vdn dl bao luc vdi phu nir va tre em, nhat la bao lire tinh due. Mac dii vai trd va chuc nang cua t6 chuc va cdng d6ng rdt Idn trong viec han che tinh trang bao lire d phu nij va tre em, nhung vi dinh kiln ciia xa hdi, vi tinh cam chiu, hay vi su thilu hieu bilt... ma vdn d l nay chua dugc ngudi dan tiep nhan va sir dung nhu mpt cong cu h6 trg nhdm ban che hoac cd the day liii tinh trang bao luc d phu ntr va tre em, nhdt la doi vdi tinh trang lam dung tinh due d tre em gai.
De phat huy vai tro ciia cpng dong trong han ehl va ngan can tinh trang bao lire, can tuyen truyen^ve hau qua ciia bao lire ddi vdi phu nQ va tre em va vai trd cua hg trong van de nay, de ngudi dan tin tudng cpng dong nhu la ngdi nha thii hai nham ho trg va giiip cho hg c6 the thoat ra dugc su am anh va sg hai trudc mdi de dga tir bao lire. Ngoai viec tao ra mpt dia chi tin cay dephu nu: va tre em tim den khi co nguy co bi bao luc, thi vai trd cOa cong dong trong viec tao ra mpt moi trudng an toan tai noi cong cpng la rat can thiet. Vai trd ciia cpng ddng chinh la tao ra mpt khdng gian an toan va lanh manh tai noi cdng cdng de dam bao an toan cho phu nu" va tre em mdi khi xuat hien.
4. Vai tro chu the cua phu nCr va tre e m ddi vcyl vin dk bao l y c va qu3y rdi tinh due hien nay
Cd the khang dinh rang, vai tro eua chu the ciia mdi ca nhan trudc bat cir van de nao trong ddi song xa hpi deu dong vai tro quyet dinh den sir thanh bai eiia ca nhan dd. De phu nir va tre em lam chii dugc ban than trudc van de bao lire hien nay, can phai trang hi cho hg ve kien thuc, kha nang chii ddng ve kinh te, ky nang phong ngira, cung nhu nhirng ky nang sing cd the dam bao hg se khdng gap nguy hiem trudc nhimg mdi de dga.
Kien thurc ve phap luat hay ve quyen la can thiet de phu ntr va tre em ed thi sir dung nhu mpt cong cu ho trg dac lire. De van de bao lire dugc td giac sdm hon, khi no mdi manh nha thi phu ntr va tre em phai biet each bao ve ban than, trudc tien la phai hieu duge nhtmg quyen lgi cCia ban than, hoac phap luat se trimg tri nhiJng ke gay bao lire de hg chii dpng hem trong viec to giac hanh vi bao Iuc khong chi d gia dinh ma cdn d ca nhtmg noi cong cdng.
Phu nif cdn phai cd mpt he thing tri thire de cd the ddc lap vl kinh te, chi khi chii dpng trong kinh te thi se chu ddng trong nhtmg quyet dinh khac CLia gia dinh, trong do cd ca vipc td giac khi bi bao hanh d trong gia dinh va d nai cpng ding. Doi vdi tre em, ngoai trang bi kien thirc v6 phap luat, v l quyin, cung can trang bi cho em nhung tri thirc, ky nang de cac em cd the irng phd trudc nhimg de dga tir bao lire tir ben ngoai. Vai tro cCia chu the la
92 Nghien CIJ-U Gia dinh vi Gid-i. Quy^n 29, sd 3 tr 88-96
Cd thi thay, tinh trang bao lire d phu nir va tre em d tren the gidi noi chung va d Viet Nam noi rieng dang la van dl cdn dugc toan xa hdi quan tam. Cung da c6 nhilu hpi nghj, hdi thao ban vl van d l nay, tuy nhien bao luc v§n chua dugc day liii ma eon cd chieu hudng ngay cang gia tang, xuat hien nhung bieu hien tinh vi va phuc tap. Hien nay tinh trang bao luc dien ra kha phd bien, no khong chi "len liit", "vung trpm" hay d nhtmg viing que xa, ma diln ra d nhu-ng nai dugc coi la van minh, d cac khu dd thi hien dai cd gdn camera giam sat van con nhCmg vu xam hai phu nir va tre em gai.
So lieu dugc cong bo tuy da phan anh dugc tinh trang bao luc kha phd biln, nhung no cd the chi la tang bang ndi trong nhtrng tang bang chim ma chua dugc td giac, hoac chua dugc thong ke day dii. Do nhieu nguyen nhan ma ngudi bj bao luc, xam hai khong trinh bao. Mac dii, phap luat ciia nude ta CO nhung khung hinh phat doi vdi van de bao lire, xam hai tinh due nhung mire xii phat chua dii sire ran de.
3. Vai tro cua cdng ddng ddi vai bao lye phu nir va tre em a Viet Nam
vdn dl bao Iuc phu nij va tre em d Viet Nam ngay cang dugc nha nude va cac to chirc xa hpi quan tam. Nhung tren thuc te vai tro ciia cac to chirc nay doi vdi nhung phu nir va tre em lai chua dugc phat huy tdi da trong bao ve phu ntr va tre em khdi bao luc, khong phai do ho thu dpng, ma do chinh nhirng ngudi bi bao luc khong tim den cac to chirc dl tim su giiip dd. Dilu nay da phan nao phan anh dugc hai van de dang ton tai tren thuc tl vl vai tro cua cpng ddng: 1/ do ngudi dan chua tin hoac trong quan niem in sau trong tam thuc ciia ngudi dan van de bao lire la vdn dl cua ca nhan, ciia gia dinh nen chua can phai nhd den cac to chuc ngoai xa hpi; 2/ hoat dpng truyin thong ve vai tro, chirc nang cua cac to chirc trong viec ho trg nhijng nan nhan bj bao luc chua that sir hieu qua.
Mac dii vai trd ciia cpng d6ng trong viec h6 trg va can thiep nhdm han chi tinh trang bao lire doi vdi phu ntr va tre^em la quan trgng nhung lai chua dugc sir dung rgng rai nhu la cong cu h6 trg va bao ve ban than. C6 nhilu n_guyen nhan dan den tinh trang tren, trong do noi bat la tam ly e ngai hoac xau hd, hoac la do su ky thj qua Idn ciia xa hpi da tao dilu kien cho vdn dl bao Iuc ngay cang gia tang. Nhtmg quan niem eiia ngudi dan da v6 tinh danh mat di quyen dugc bao ve ciia ban than da dugc quy dinh trong phap luat ciia Viet Nam ciia chinh nhtrng n^udi bi hai. Nhung nguyen nhan nay da phdn nao anh hudng khong nho den viec tim sugiup do cua cpng ddng khi phu nti hoac tre em bj bao Iuc, nhat la bao luc ve tinh due.
Co nhilu nghien cim cung da chi ra vl tinh trang bao luc doi vdi phy nij va tre em la chi khi nao ngudi bi bao hanh khong the chiu dung dugc (do danh dap gay ra thuong tich, hoac bj de dga din tinh mang...) khi d6 mdi tim tdi su ho trg tir cpng ddng. Khi bao luc da de lai thuang tich thi vai tro
Nguyin Thj Nga 93 Ciia Cpng dong hay td chirc chii ylu la giai quylt hau qua ciia viec bao lire, ma khong phai la can thiep hoac ho trg nham ngan ngira hoac bao ve.
Yen cau doi vol cpng dong la cdn phai cd nhixng hanh dpng cu thi va thiet thuc han nham xoa bo nhtmg dinh kien da an sau vao tilm thuc ciia m6i ngudi trong vdn de bao luc vdi p h u n u va tre em, nhdt la bao lire tinh due. Mac dia vai trd va chuc nang ciia td chuc va cpng ding rdt Idn trong viec han che tinh trang bao luc d phu nil va tre em, nhung vi dinh kiln ciia xa hpi, vi tinh cam chiu, hay vi su thilu hilu bilt... ma vdn de nay chua dugc ngudi dan tiep nhan va sd dung nhu mpt cong cu h6 trg nhdm ban chi hoac cd the ddy liii tinh trang bao lire d phu nir va tre em, nhdt la ddi vdi tinh trang lam dung tinh due d tre em gai.
De phat huy vai trd ciia cgng dong trong han che va ngan can tinh trang bao luc, can tuyen truyenve hau qua piia bao lire doi vdi phu nii' va tre em va vai tro ciia hg trong van de nay, de ngudi dan tin tudng cpng ddng nhu la ngoi nha thu hai nham h6 trg va giiip cho hg co the thoat ra dugc su am anh va sg hai trudc mdi de dga tir bao luc. Ngoai viec tao ra mdt dja chi tin cay dephu niJ va tre em tim den khi cd nguy ca bj bao lire, thi vai tro ciia cong dong trong viec tao ra rnpt mdi trudng an toan tai noi cong cdng la rat can thiet. Vai trd cua cpng ddng chinh la tao ra mpt khong gian an toan va lanh manh tai noi cdng cdng de dam bao an toan cho phu nir va tre em mdi khi xuat hien.
4. Vai trd ehu the eua phu nu> va tre em ddi vd'i van de bao l y c va qu^y rdi tinh due hien nay
Cd the khang dinh rang, vai trd ciia chii the ciia moi ca nhan trudc bat cu van de nao trong ddi song xa hdi deu dong vai tro quyet djnh den su thanh bai ciia ca nhan do. De phu nir va tre em lam chii dugc ban than trudc van de bao luc hien nay, can phai trang hi cho hg ve kien thirc, kha nang chii dpng ve kinh te, ky nang phdng ngira, cung nhu nhung ky nang sdng CO thi dam bao hg se khdng gap nguy hiem trudc nhu-ng moi de dga.
Kiln thuc v l phap luat hay vl quyin la cdn thiet de phu nu va tre em cd thi su dung nhu mpt cong cu ho trg dac lire. De van de bao lire dugc td giac sdm hon, khi nd mdi manh nha thi phu ntJ va tre em phai biet each bao ve ban than, trudc tien la phai hieu dugc nhijng quyen Igi ciia ban than, hoac phap luat se trimg tri nhimg ke gay bao lire de hg chii dpng han trong viec t6 giac hanh vi bao luc khong chi d gia dinh ma cdn d ca nhixng nai cdng cpng.
Phu nir can phai cd mpt he thong tri thirc de ed the dgc lap v l kinh te, chi khi chu dpng trong kinh tl thi se chu ddng trong nhung quyet dinh khac ciia gia dinh, trong do cd ca viec to giac khi bi bao hanh d trong gia dinh va d noi cpng dong. Doi vdi tre em, ngoai trang bj kien thuc ve phap luat, v l quyin, cung cdn trang bj cho em nhung tri thuc, ky nang de cac em co the ung pho trudc nhixng de dga tir bao luc tir ben ngoai. Vai trd ciia chii the la
94 Nghi&n cOu Gia dinh v^ GiOT. Quy4n 29, s6 3, tr. 88-96
quan trong, nhung cung can phai cd nhimg bien phap ho trg tir ben ngoai (cpng ddng, cu the la to chirc chinh tri -xahpi, t l chirc phi ch'fnh phii) nhdm tao ra moi trudng an toan va than thien de nhimg ngudi bi bao hanh co thi tin tudng khi tim din su giiip dd. Thir hai la can co tinh chii dpng trong viec trang bi kien thirc, ky nang can co de khong phai roi vao tinh hu6ng nguy hilm la each t6t nhat de tranh riii ro ca trong gia dinh va ngoai xa hpi.
Can chu dpng trong viec to giac va khai bao tinh trang bao luc eua ban than den cdng dong de co bien phap can thiep va bao ve trudc nhung de dga tir bao lire. Cdn phai co cac chiln dich truyen thdng nham thay ddi hanh vi, thay doi quan niem cung nhu thay doi sir ky thi ciia xa hpi ddi vdi vdn dl bao luc, dac biet la bao lire tinh due do! vdi phu nij va tre em.
Nhu vay, co the thay van de bao Iuc doi vdi phu ntr va tre em no khong chi dimg lai d tinh trang bao luc, ma no con la van de an ninh con ngudi.
Theo dinh nghTa ciia UNDP thi an ninh con ngudi vdi ham y doi vdi moi ca nhan, rpng hem la mdt cpng ddng can dugc thoat khoi trudc tien la su thieu thon va thu ha! la thoat khoi su sg hai. Theo dinh nghTa ciia UNDP thi vdn de bao Iuc ddi vdi phu ntr va tre em se tap trung nhieu hon vao v l thu hai la phai lam sao de nhixng doi tugng nay thoat ra khoi su sg hai doi vdi vdn d l nay ke ca trong gia dinh va ngoai xa hpi.
Da CO nhieu nghien ciiu chi ra rang, an ninh ca nhan thudng bi de dga dugc xac dinh bdi cac harih vi bao lire trong xa hpi thudng xuat phat tir tam ly cang thdng, cac van de tai chinh, nghe nghiep, benh tat, thai san... va tinh trang bao luc se giam khi phu nQ- hoac doi tac cua hg (nam gidi) cd thu nhap on dinh (Dang Xuan Thanh, 2016: 91). Nhin tu goc dp an ninh ca nhan, eo the thay do ban chat ciia no da dang va phirc tap tir cac mdi de dga, chinh vi vay, vai tro ciia chuthe trong viec giam thilu va ddy liii vdn de bao lire la rat quan trgng. No can phai dugc thuc hien mpt each tich cue va chii dpng de phu ntr va tre em cd the img pho dugc trudc nhtrng de doa cd thi xay ra doi vdi ban than.
Doi vdi an ninh cdng cpng thi xa hpi can phai co moi trudng s6ng dam bao m6i ngudi dan khi di ra dudng luon ludn dugc bao ve khoi nhung mdi de dga tir ben ngoai. De dam bao dugc mpt mdi trudng cong cpng an toan khi m6i cong dan cd the yen tam ra ngoai thi can phai phat huy tot vai tro eua cpng dong trong do quan trgng hon la vai tro ciia cac t6 chirc xa hoi Can phai tuyen truyin, giao due vai tro, y thirc ciia m6i ca nhan cdn co trach nhiem dam bao an toan cho ban than, an toan cho xa hpi bdng viec to giac, can thiep vao nhtmg vu bao luc noi chung va bao lire d6i vdi phy ntr va tre em noi rieng.
5. K§t luan
Nhu vay, co thi thdy vdn dl bao luc d phu ntr va tre em theo goc dp an ninh con ngudi chu ylu la lam the nao de dam bao cho nhtrng d6i tugng
Nguyen Thj Nga 95 nay thoat ra khoi su sg hai trudc nhiing de dga tir ben ngoai. Dang bao dpng hon, chinh la nhung ngudi da bi bao Iuc hoac la lo sg bi bao lire se luon luon bi am anh hoac khdng tu tin khi tlep xiic vdi xa hpi, khi tiep xiic vdi xa hpi ben ngoai hg se de bj lira, hoac do sir bat man roi chii dpng tham gia vao nhung hoat dpng phi phap... can phai dam bao an ninh con ngudi tren ca phuang dien tinh than va the xac doi vdi phu nir va tre em, nham lao ra mgl moi trudng an toan de hg cd co hpi de phat trien ban than va hoa nhap xa hpi. De dam bao an ninh cho cho timg ca nhan thi mpt cpng ddng phai luon d trong tinh trang dam bao an ninh, khi do cac ca nhan trong cpng ddng ay cung co chieu hudng dugc bao ve tot hon, dac biet doi vdi nhtmg nhom cpng ddng co sd hQ-u vdn con ngudi, cung nhu vdn xa hdi d mirc cao (Dang Xuan Thanh, 2016: 331).
Chinh vi vay, van de an ninh con ngudi nhin theo chieu hudng bao lire doi vdi phu ntr va tre em can phai dugc dam bao theo hai chieu canh la an ninh ca nhan va an ninh cong cpng. Hai chieu canh eiia an ninh con ngudi nhin tir goc dp bao Iuc doi vdi phu nir va tre em can phai co moi quan he vdi nhau chat che, nham tao ra khong gian an toan khong chi d nai cong cpng, ma d chinh trong mdi trudng gia dinh va tu bao ve ban than trudc nhimg de dga tir ben ngoai bang viec trang bi kien thiic, ky nang, chii dpng td giac doi tugng pham tpi. De lam duge dieu nay, thi can phai co su chung tay gop siic ciia toan xa hpi ca tren phuong dien bao ve (xay dung khong gian an toan cho phu nti- va tre em d noi cong cpng; cac bien phap can thiep kip thdi nham ho trg nan nhan bi bao luc, trao quyen cho cpng dong; xay dung md hinh td chuc de cpng dong chii dpng tham gia bao ve an ninh cho ban than...). Dieu quan trgng nhat chinh la lam the nao de thay doi nhan thirc ciia cdng dong ddi vdi nan nhan bi bao hanh cdi md hon trong viec chia se cac van de ciia ban than dang gap phai.B
Tai lieu trich dan
Actionaid. 2014. Thanh phi an toan cho phu nu va tre em gai: Noi giac ma thanh sy that.
Dhng Xuan Thanh, Dao Thi Minh Huong. 2016. Dam bao an ninh con ngudi Vi?t Nam trong boi canh toan cau hda va hpi nliap quoc te, Nxb, Khoa hpc Xa hgi.
Kim Thoa. 2017. Gdn 70% tre em Vi?t Nam dang bi hanh xif bao l\rc.
https://tuoitre.vn/gan-70-tre-em-viet-nam-dang-bi-hanh-xu-bao-luc- 20171101135040359.htm.
Minh Chau. 2018. M6i nam, ca nude co khoang 2000 irudng hgp tre em bj bao lyc, xam hai. https://congIuan.vn/moi-nam-ca-nuoc-co-khoang-2-000-truong- hop-lre-em-bi-bao-iuc-xam-hai-post41612.html.
96 Nghien cii'U Gia dinh vi Gi6-i. Quy4n 29, s6 3, tr. 88-96
Nguyin Trucmg. 2019. 1141 tre em bj xam hai tinh due trong nSm 2018.
https://dantri.com.vn/xa-hoi/114l-tre-em-bi-xam-hai-tinh-duc-trong-nam- 2018-20190n217304825.htm.
Pham H6ng Tung. 2009. "Cpng dong: Khai nipm, cdch tilp can va phan lo^i nghien ciiru". Tgp chi Thong tin Khoa hgc xa hgi, s6 12.
UNDP. 1994. Bao cao phat triln con nguoi nam 1994.
UNDP. 2014. Human Development Report.
UNVN. 2014. Tir bao lyc gia dinh den bao lyc gidi tai Vi?t Nam: M6i lien he giira cdc hinh thirc b ^ lyc (tai li?u thao luan cua Lien Hgp Qu6c).
UNWM. 2017. Hudng din khu v\rc ASIAN thu thap va stir dung dir lieu vl Bao lyc doi vdi phy nu va tre em gai.