QUYEN T U C H U C U A
CAC VIEN NGHIEN ClfU KHOA HOC THEO PHAP LUAT TAI VIET NAM HIEN NAY
• DAO THI NGOC ANH
TOM TAT:
Cic td chtfc khoa hoe va cdng nghd (KH&CN) cdng lap ludn co vi tri, vai tro quan trong trong sff phit hien KH&CN ndi rieng va kinh td' - xa hdi ndi chung cua dat ntfde. Stf Idn manh cua cae td ehffc nay l i mot trong nhffng thffdc do quan trpng etia nIn KH&CN qudc gia.
Trong nhieu thap nien qua, mang Itfdi cac td chffc KH&CN d nffde ta da ngiy cang phit trien Idn manh, tuy nhidn eung con khdng it bd't edp ca d cd'p vi md va vi md. Bai vie't ndu thtfc trang va nhffng gidi phap cin thao gd de tang ctfdng quyln ttf chu cua cic vien nghidn cffu khoa hpc theo phip luat tai Viet Nam hidn nay, nhff: khai niem quyln tff chu, thffc tidn quyen tff chu cua cdc vidn nghidn cffu theo phip luat tai Viet Nam hidn nay va mdt sd' giai phdp nham tang cffdng quyln tff chii eiia cac vien nghien cffu khoa hpc theo phip Iuat tai Vidt Nam hidn nay.
TiJf khda: Tff chu, quyln tff chu, quyen tff chu cua vien nghien cffu khoa hoc, ttf chu cffa ddn vi stf nghiep cdng lap.
1. Dat van d l
Trong sud't chieu dii lich sff, khdng the phu nhdn dffde vai tro va vi tri ciia cac td chffc KH&CN cdng lap trong phat trien kinh te' - xa hpi qua cic thdi ky. Trai qua nhieu giai doan phat trien, de'n thdi diem hidn tai, mang Iffdi td chffc KH&CN cdng lap hien nay dffpc danh gia la vffa cdng kinh ve sd' Iffdng, vffa phffc tap v l quy md, ed ca'u td chtfc, vffa cd sff trilng lap ve ITnh vtfc hoat ddng, dau ttf dan trai, din dd'n hieu qua khdng cao,
Quyen ttf chu cho phep cac vien nghien cffu
trien khai cac nhidm vu ciia minh, xic dinh vai tro cua minh trong cdng ddng khoa hpc va dong thdi trien khai md hinh hdp tae chid'n Itfdc vdi doanh nghiep, phin anh sffc manh ttfdng dd'i va can bang c^n thie't cua mdi bdn cua tam giie kie'n thffc.
2. Giai quyd't vS'n de
2.1. Ve khdi niem quyen ttf chu cua cdc vi^n nghien edu khoa hoc
Quyen tff chii cua mdt to chffc la kha nang hanh ddng chii ddng mang tinh phap ly ve cae mat boat
LUAT
ddng chuyen mdn, tai chinh, td chffc va quan ly cffa eac td chffc. La quyen quan ly, quyd't dinh eiia cic td ehtfe trdn phffdng dien: Td chffc, qudn ly, boat ddng chuydn mdn va tai chinh, la dilu kidn can de giup cic td ehtfe thtfc hien td't sff mang ciia minh, cd tinh tffdng dd'i va chiu anh hffdng bdi chie'n Iffpc dieu khien cua nha ntfdc.
2.2. Thifc tien quyen td chu cua cdc vi^n nghien edu khoa hoc theo phdp luat tai Vift Nam hi$n nay
2.2.1. Thuc tien phdp ludt ve quyen tu chu cua cdc vien nghien edu khoa hoc tai Viet Nam hiin nay Nhffng ddi mdi ve chinh sich qudn ly, cO ehd' tai chinh dd'i vdi khoa hpc vi cdng nghd thdi gian qua da dtfde phat huy, dem lai nhtfng thanh cdng mdi, vdi nhffng ddng gdp thtfc chat trong ddi sd'ng kinh td' - xa hpi. Tuy nhidn, de khoa hpc vd cdng nghe thtfc stf trd thinh qud'c sich hang dau, trd thanh dau tau din dat nen kinh te tri thffc, doi hdi phii cd sff tham gia tich cffc va trach nhiem cua c i c td ehffc khoa hpc cdng nghe, cic nha khoa hpc, cic td ehffc kinh td'.
He thd'ng quy pham trong ITnh vffc hoat ddng khoa hoc va cdng nghd ve td chffc vd boat ddng, ve cd ca'u va md hinh ciia ddn vi nghien cffu khoa hoc va cdng nghe ed ban da bao quat kha day dii cic van de ve td chffc bp may, ve cd ca'u, md hinh va loai hinh td ehtfe boat ddng; tffng bffdc dip ffng nhu cau khach quan phit sinh trong qud trinh hoat dpng quan ly nha nffde; ttfng bffdc tbio gd nhffng khd khan, vffdng mac trong loai hinh to chffc boat dpng trffdc day. Nghi quyd't sd 20-NQ/TW ngay 01/11/2012 ciia Ban Chd'p hanh Trung ffdng Dang ve phit trie'n khoa hoc va cdng nghd; Luit Khoa hpc cdng nghd nam 2013... Mdi diy, ngay 14/2/2015, Chinh phu da ban hanh Nghi dinh ,sd 16/2015/ND-CP quy dinh cdcbd'tff chu cua ddn vi sff nghiep cdng lap (gdm ca iTnb vtfc KHCN) cung da dffde ban hanh. Ngay sau Nghi dinh sd 16/2015/ND-CP ra ddi, Chinh phu da cd Quyd't dinh so' 695/2015^QD-TTg (ngay 21/5/2015) thdng qua ke' hoach trien khai thffc hien, trong dd yeu cau dat ra trong quy III/20I5 eac bd, nganh, cd quan lidn quan can trinh Chinh phu ban hanh
cic quy dmh cu the hda Nghi dinh sd 16/2015/ND-CP. Tuy nhidn, Nghi dinh 16 chi quy dinh cic nguydn tac, quy dinh chung ve cP chd tff chu, lam cP sd de xdy dffng Nghi dinh quy dinh cP che' tff chu ciia ddn vi sff nghiep trong tffng ITnh vffc. Dd'n ngay 14/6/2016, Chinh phii ban hanh Nghi dmh sd 54/20I6/ND-CP quy dinh cd che tff chu cua td chffc khoa hoe va cdng nghd cdng lip va Nghi dinh so' 141/2D16/ND-CP ngay 10/10/2016 quy dinh ed che tff chu cua ddn vi stf nghiep cdng lap trong ITnh vtfc stf nghidp kinh te' vi stf nghiep khic.
Theo do, cic td chffc khoa hoe va cdng nghe cdng lap xay dtfng phtfdng an ttf chii phu hdp vdi dieu kidn thtfc te'. Nghi dinh so' 16 da cd mdt so' die'm mdi nhtf: (i) Khuyd'n khich ddn vi ed du dieu kidn pha'n dau ttf ehu mffc dd cao hdn khi phdn loai va quy dinh ridng cP che' ttf ehii tai chinh dd'i vdi cic ddn vi stf nghiep cdng ttf dam bao chi thffdng xuyen va chi d^u tff, dPn vi stf nghidp cdng tff ddm bao chi thtfdng xuyen, ddn vi stf nghiep cdng ttf dam bdo mdt phan chi thtfdng xuydn va dPn vi stf nghiep cdng do Nha nffde dam bdo chi thffdng xuydn; (ii) Ddi mdi phtfdng thffc bd'tri dtf toan ngan sich theo hffdng cd quan qudn ly ca'p trdn dat hang ddn vi stf nghidp cdng tff bao dam chi thffdng xuyen va chi dau tff, ddn vi sff nghidp edng tff bdo dam chi thffdng xuyen; dat hang, giao kinh phi bd trd ttf NSNN vdi ddn vi sff nghiep cdng ttf bao dam mdt phan chi thtfdng xuydn; (iii) Lp trinh tinh gia djch vu sff nghidp cdng sff dung kinh phi NSNN kd't cau dan cac chi phi vao gii dich vu; (iv) Cho phdp ddn vi sff nghiep cdng ttf dam bdo ehi thffdng xuyen va chi dau ttf dffpc quye't dinh mffc trich Quy bd sung thu nhdp... Do Nghi dmh sd 16/2015/ND-CP quy dinh chung cac nguyen tae, quy dinh v l eP chd' tff chu eua ddn vi sff nghiep cdng lap trong cac ITnh vffc ndn theo dd, cae Bd (bao gdm Bd KHCN) se phii chii tri, phd'i hdp vdi Bd Tai chinh, Bp Ndi vu va cac Bp, ed quan lien quan xay dffng va trinh Chinh phu sffa doi, ban hdnh Nghi dinh quy dinh ed che ttf chu cua ddn vi stf nghidp cdng trong tffng ITnh vffc.
So 12-Thang 9/2018 69
Nhffng ddi mdi ciia Nghi dinh sd 16/2015/ND- CP hffa hen dem lai nhieu Idi ich cho cic vien nghien cffu khoa hpc (VNCKH) cdng, nang cao quyen tff chu, tff chiu trich nhidm; thiic da'y eae hoat ddng cua ddn vi, cung ca'p stf nghiep dieh vu cdng theo htfdng cha't Itfdng, hieu qua, nang cao so' Iffdng, da dang hda san pham dich vu cdng, dap ffng td't hdn nhu cau cua xa hdi.
2.2.2. Nhdng tdn tg,i, han che
Tuy nhien, qua mdt nim trien khai cd nhieu van de dat ra, ke't qua mang lai cung chffa thffc sff dtfpc ky vpng, viec thffc thi cic chinh sach mdi con cham so vdi tid'n dp va Id trinh dat ra, dd'n nay ve cP bdn cic ndi dung quy dinh mdi van dang dffng lai tren van bin.
- Nhieu bd, nganh, cd quan nhan thffc chffa day du cac quy dinh mdi, lung tiing khi cu the boa eie quy dinh khung tai Nghi dinh. Nhieu dPn vi sao chep nguydn van cae ndi dung quy dinh ciia Nghi dinh nen cdc quy dinh nay chffa gan vdi dac thii boat ddng cua nganh. Tuy nhien, do lau nay van dtfdc Nha nffde hd trp qua gia eung cd'p dieh vu cdng, nen khi chuyd'n sang cd che' mdi, nhieu cP quan nha ntfde lai chtfa san sing cho vide thffc bidn Id trinh chuyen ddi sang cd chd' ttf chii.
- Thffc tidn trid'n khai con cham, chffa dat tie'n dp va Id trinh datra, trong do vide xay dtfng cdc dinh mffc kinh te' - ky thuat va tieu chi, tieu chud'n ehd't iffdng dieh vu su" nghidp cdng cung nhff cd ehd'giam sat, danh gia, kiem dinh chat Itfdng dich vu, hieu qua hoat dpng ciia VNCKH cdng.
Nguyen nhan la do Nghi dinh 16 l i Nghj dinh khung, chi dtfa ra nhtfng quy dinh chung lam can cff de xiy dtfng, ban hanh cac quy dinh ehuydn nganh cho phu hpp vdi die thu hoat ddng cua tffng ITnh vffc, bdi viy, vide trien khai xay dffng quy dinh cd chd' tff ehii dd'i vdi ttfng ITnh vffc gap nhieu khd khin. Thanh tra Chinh phu chffa cu the hda ndi dung eie quy dinh khung tai Nghi dinh 16, chffa 1dm rd dac thii hoat ddng ciia nganh Thanh tra.
- Cac td chffc KHCN thtfc hidn ddi mdi cd chd' ttf chu ddi hoi phdi cung cap dtfdc dich vu vdi yeu
ci\x cao hdn ve cha't Itfdng de dap ffng dtfPc nhu cau cila xa hdi va cd the canh tranh vdi cdc ddn vi cung ffng dich vu ngoai cdng Idp nhffng dilu kidn cd sd vat ehd't, chtfa dap ffng dffpc quy dinh ve tieu chuan dinh mffc kinh td', ky thudt... Dilu nay doi hdi cic VNCKH phai tang cffdng dau tff, ddng thdi cd chinh sich ffu dai thu hut nhdn tai nhffng day la bai toan khd vi ede VNCKH chtfa dffpc tff chu "toan didn".
-Cd che'gia dich vu,khi thtfehidn chuyd'n din tff cP ehd' thu phi, hpc phi... sang dp dung cd che gia dich vu ddi hoi phai xay dtfng, hoan thidn he thd'ng dinh mffc kinh td' ky thudt, danh muc dich vu stf nghiep cdng trong tffng nginh, ITnh vffc lam cP sd cho viec xac dinh gia dich vu sff nghidp edng. Van de kd't edu itfPng vao gia cung ddi hdi phii cd htfdng ddn cu thd hdn, ddc bidt trong trtfdng hdp xac dinh gid dich vu cdng dtfa tren mffc Itfdng cd sd, he so' tien Itfdng, ngach bac, chffc vu dd'i vdi VNCKH cdng va dinh mffc lao ddng theo quy dinh. Hien nay, vide tinh dinh mffc cho ttfng ITnh vffc khd xac dinh mffc chung cho toan nganh, hdn nffa viec xic dinh gii theo dinh mtfc chuan hay dinh mffc thffc te' vdn chtfa cd hffdng din cu the.
- Cd chd' tien Iffdng va thu nhap tang thdm:
Theo quy dinh, gii dich vu phai tinh dung, tinh dii cdc chi phi nhffng cac VNCKH vin phii danh mdt ty le % ding ke sd' thu de lai de tao ngudn cai each tiln Itfdng, do vay se anh hffdng tdi ngudn de ehi tra thu nhap tang thdm; Nghi dinh 16 quy dinh he so thu nhap tang them eua chffc danh lanh dao VNCKH td'i da khdng qud 2 Ian he sd thu nhap ting thdm binh quan cua ngtfdi lao dpng trong ddn vi; nhff vay chtfa phan anh day dii va xtfng ddng nang Itfc, vai trd, trach nhiem cua ngtfdi lanh dao, khdng khuye'n khich hp toan tam, todn y vdi cdng vide.
- Vide ttf chu tai chinh dd'i vdi cdc VNCKH hidn nay, Nha ntfdc vdn chtfa cd cd che hd trd cu the dffpc vay vd'n ffu dai (hoac hd trp lai sua't) de dau ttf tang cffdng cd sd vat cha't, trang thie't bi phuc vu cdng tac ehuydn mdn va nghien cffu khoa hpc, chtfa ed quy dinh v l dieu kidn lidn
LUAT
doanh, lien kd't eua VNCKH va ve xac dinh gii tri thffdng hieu khi gdp vdn lidn doanh, lien kd't.
2.3. Mot so'gidi phdp nhdm tdng cdi/ng quyen tu chu ciia cdc vi$n nghien edu khoa hoc theo phdp luat Vi^t Nam hien nay
Thdnhdt. tiep tue day manh viec tuyen truyen, phd bie'n va thd'ng nhd't nhan thffc trong cic ca'p lanh dao, quan ly vd ngffdi lao ddng trong eie ddn vi sff nghiep edng ve nhffng npi dung ddi mdi eua Nghi dinh sd' 16/2015/ND-CP. Dong thdi, sdm eu the hda eac quy dinh cua Nghi dinh sd' 16/2015/ND-CP vdo tffng bd, nganh cu thd chdm nha't de'n cud'i quy 11/2016 phdi trinh Chinh phu ban hanh cae Nghi dinh hffdng din Nghi dinh so' 16/2015/ND-CP.
Thd hai, thd'ng nhd't ndi dung hffdng dan Nghi dinh so' 16/2015/ND-CP vl danh muc cac dich vu cdng sff dung NSNN va pham vi dilu chinh cua cac van ban nay. Theo do, can thd'ng nhd't nhan dinh ve danh muc cac dich vu cdng sff dung NSNN la nhffng dieh vu cdng tie'p tuc dffpc NSNN hd trd. Danh muc nay edn cd pham vi dp dung thd'ng nha't dd'i vdi nganh, ITnh vtfc trong eung mdt khoang thdi gian nha't dinh. Danh mue cac dich vu cdng sff dung NSNN cua nganh, ITnh vffc can phai dtfpc ra soit trdn nguydn tae tffng bffdc tid'n tdi xdabd sff bao cd'p eiia NSNN qua gii cung cd'p dich vu cdng. Theo dd, chi dtfa vao danh muc nay cac san pbi'm dich vu cdng thie't ye'u, nhffng san pham dieh vu edng Nha ntfde can phai cd chinh sich hd trd trong mdt thdi gian nha't dinh. Ne'u nhff dffa todn bd eae dich vu cdng hien nay dang dffpc Nha nffde hd trp vao danh mue nay se khdng phdt huy dtfdc tinh than doi mdi ciia Nghi dinh sd 16/2015/ND-CP. De cd the dtfa quy dinh ndy vao thffc hien tff dau nam 2017 thi cham nha't danh mue nay can dffde xdy dtfng vi ban hanh trffdc cud'i quy 11/2016 (trffdc thdi diim xdy dtfng dtf toin NSNN ndm 2017).
Thd ba. ve lau dai, can nghidn cffu thay vide ban hanh danh mue dich vu cdng sff dung NSNN sang viec ban hanh danh muc cac dd'i tffdng dffde hffdng sff hd trp cua Nhd ntfde trong sff dung dieh vu cdng. Theo dd, se thay ddi each hd trp cua
Nhd ntfdc thdng qua san phim dieh vu edng sang vide hd trp cho dd'i tffdng sff dung dich vu cdng.
Vdi cich nay, kinh phi cua NSNN se tdi trtfc tie'p dd'i ttfPng can hd trP, cac dd'i tffdng nay se sff dung kinh phi dtfdc hd trd de mua dich vu cdng tff cic nha cung ca'p; cic ddn vi cung ca'p dieh vu edng (khdng phdn bidt edng lap, ngoai cdng lap) se phdi canh tranh nang cao cha't Iffdng, ha chi phi de thu hut khach hang sff dung dich vu.
Thd tu, thffc te' cho tha'y, se cd sff trien khai Nghi dinh sd 16/2015/ND-CP trai ngffpc nhau dd'i vdi 2 loai hinh ddn vi stf nghiep edng lap. Dd'i vdi nhffng ddn vi stf nghidp cdng Idp lau nay da ed tinh nang dpng, ed kha ndng tff chu cao, nhffng dang bj trdi budc bdi cac cd che' quan ly eu thi Nghi dinh sd 16/2015/ND-CP se la dpng Iffc mdi, vdi nhffng cd che' edi trdi. Cac ddn vi nay se chu ddng trien khai va kha'n trffdng thffc hien cac quy dinh theo Nghi dinh so' 16/2015/ND-CP; Cung vdi dd, dd'i vdi cac ddn vi stf nghiep edng lap thid'u tinh nang ddng, hoac hoat ddng d eae khu vtfc khdng thuan Idi, con phu thude vao ngudn NSNN se khdng san sang chuyen sang thffc hidn ed chd' ttf ehu theo Nghi dmh sd 16/2015/ND-CP eung can phai nam rd. Qua do, cic cd quan quan ly nim rd thtfc td'khi xiy dtfng kd'hoach va Id trinh chuyen ddi cic ddn vj stf nghidp cdng lap theo Nghi dinh sd 16/2015/ND-CP phil hdp vdi thtfc te'. Ngoai ra, can xac dinh vide trien khai Nghi dinh sd 16/2015/ND-CP la ed hdi de tii ed ca'u, sap xe'p, thay doi phtfdng thffc hd trd eua NSNN, chuydn tff hd trd binh quan sang gan vdi yeu clu va ke't qua sff dung NSNN. Vi vay, can kidn quye't va bat budc thtfc hien chuyen ddi dd'i vdi td't ea cdc ddn vi stf nghidp edng lap.
Thd ndm, de tao dilu kien cho cdc ddn vi sff nghiep cd can cff thffc hidn dung cac quy dinh phip luat trong giai doan chuyen ddi gitfa ed che' quan ly cu sang thtfc hidn theo ed chd' mdi (Bd Tai chinh dd cd Cdng van sd 1931/BTC-HCSN ngay 3/02/2016 hffdng dan ve ndi dung nay).
Theo do, trong khi chd cic cd quan quan ly nha nffde ban hanh cic van ban htfdng ddn trien khai thtfc hidn ddng bd cd che' mdi quy djnh tai Nghi
S6'12-Thang 9/2018 71
dinh sd 16/2015/ND-CP, cac ddn vi sff nghiep edng lap tie'p tuc thffc hidn theo eie quy dinh tai Nghj dinh sd 43/2006/ND-CP cho de'n khi cd van ban hffdng din mdi thay the'.
3. Ke't ludn
Ndng cao quyen ttf ehu ciia ddn vi sff nghiep cdng lap la mdt chu trffdng dung din, phii hdp vdi yeu cau thffc te'. Thtfc hien td't chinh sach nay se cd tac ddng ra't quan trpng trong vide tao ddng Itfc
va thuc da'y sff phdt trien cua vide cung ca'p san pha'm djch vu cdng, thda man tdt hPn nhu cau ciia dan cff. Cdch day mdt nam sau khi ban hanh, Nghj djnh sd 16/2015/ND-CP da dffde nhin nhan nhtf mot btfdc chuyen bid'n manh me trong nhan thffc, tff duy va hanh ddng, trong viec thuc da'y cd che ttf chu dd'i vdi ddn vi sff nghiep cdng. Tuy nhidn, de chinh sach mdi di vao thffc tidn, can cd sff quye't tam ra't Idn eua cac ci'p chinh quyen •
TAI LIEU THAM KHAO:
1. Dmh Viet Bach (2017). Quy hoach mang ludi id chdc KH& CN cong lap tai Viet Nam vd nhdng vdn di can quan Idm thdo gd, nguon:
http://khoahocvacongnghevietnam.com.vn/chuong-trinh-592/cac-lo-chuc-khcn-cong-lap/15873-quy-hoach-mang- luoi-lo-chuc-khacn-cong-lap-lai-viet-nam-va-nhung-van-de-can-quan-lam-thao-go.html
2. Nguyen Quyet (2017). Mdi sd vdn di vi trien khai ca che lU chu tdi chinh lai dan vi su nghiep cdng lap. Tai chinh online, nguon:
hiip://tapchilaichinh.vn/tai-chinh-kinh-doanh/mot-so-van-de-ve-trien-khat-co-che-tu-chu-tai-chinh-lai-don-vi-su- nghiep-cang-lap-121055.hlml
3. Li Ngoc Thieu (2018), bdn vi ca chi tu cha vi lai chinh theo Nghi dinh sd 16/2015/nd-cp ngdy 14/2/2015 caa Chinh pha vdi cdc don vi sU nghiip cdng thude Thanh tra Chinh phu, nguon:
http://truongcanbothanhlra gov.vn/nghien-cuu-khoa-hoc/nghien-cuu-lrao-doi/1362-ban-ve-co-che-tu-chu-ve-tai- chinh-lheo-nghi-dinh-16-2015-nd-cp-ngay-14-2-20]5-cua-chinh-phu-vai-cac-don-vi-su-nghiei>-cong-thuoc-thanh- tra-chinh-phu.hlml
Ngay nhdn bai: 17/8/2018
Ngay phan bien danh gia va su'a chiifa: 27/8/2018 Ngay chd'p nhan dang bai: 5/9/2018
Thdng tin tdc gid:
ThS. DAO THI NGOC ANH
Hpc vidn Quan ly giao due, BO Giao due va Dao tao
LUAT
THE AUTONOMY RIGHT OF VIETNAMES SCIENTIFIC RESEARCH INSTITUTES UNDER CURRENT LAWS
• Master. DAO THI NGOC ANH National A c a d e m y of Educotion IVlanagement,
IVlinistry of Education and Training ABSTRACT:
The public science and technology institutions have alu'ays played an important role in the development of science and technology sector in particular and the socio-economic development of the country in general. The growth of these organizations is one of the important measures of national science and technology sector. Over the past decades, the network of science and technology institutions in Vietnam has been growing rapidly, but there are still many obstacles at the macro and micro levels. The paper outlines the current situation and solutions to strengthen the autonomy of Vietnamese scientific research institutes under current laws.
Keywords: Autonomy, autonomy right, autonomy of scientific research institutes, autonomy of public service delivery agencies.
So 12-Thang 9/2018 73
