QUA TRINH LAM CHU CONG NGHE SAN XUAT VA DU^A GIONG NGO LAI CHIEM LINH THI TRUOfNG TRONG NU^dC
CUA VIEN NGHIEN ClTU NGO
Mai Xuan Trieu Vien triT&ng Vien Nghien ciiru Ngd Vien Khoa hgc Ndng nghiep Viet Nam
Nam muoi nam kl ttr ngay thanh lap - Nganh Khoa hgc Cong nghe Viet Nam da gdp phan to Icrii cho sy nghiep giai phdng dan tgc va sy nghiep ddi mdi cua dat nude.
Ngay nay, boat dgng san xuit kinh doanh chiu sy chi phdi bdi lyc keo cua thi trudng va lyc diy cua khoa hgc cdng nghe, dac biet trong dilu kien hgi nhap kinh te qudc te.
Mdt trong nhiing giai phap chinh dl phat huy lgi thi, vugt qua nhiing thach thiic, rao can trong phat triln kinh tl - xa hdi do la; Diu tu thich dang dl xay dyng tiem lyc khoa hgc va cdng nghe phyc xy phat trien dat nude.
Trong 15 nam trd lai day, diu tu cho phat triln khoa hgc cong nghe lien dac tang bang nam, nhilu siin pham nghien cun dat chit lugng qule tl nhung gia thanh re bon nhieu lan so vdi gia nhap khiu, dugc thi trudng trong va ngoai nude chip nhan. Cac nude trong khu vyc va the gidi danh gia cao tic do phat triln cua ndng nghiep Viet Nam ma ddng gdp quan trgng cho sy nghiep niiy lii khoa hgc va cdng nghe. Nhilu bgi thao mong muln ket luan dugc ti le ddng gdp cua khoa hgc cdng nghe trong tang trudng cua nin kinh tl qule dan xong mdi chi dua ra dugc ket luan tucmg dii la ttr 30 - 40%) vi phin tac dgng giiia dii mdi co che chinh sach trong quan ly vdi hieu qua cua diu tu xay dyng tiem lyc khoa hgc va cdng nghe chua cd nhting nghien ciiu cu the.
0 Viet Nam, ngd la cay trlng quan trgng thii 2 sau liia. Ttr 1992 den nay cugc each mang
ve gidng ngd lai da mang lai bieu qua to Icin cho san xuat va tang thu nhap cho ndng dan trong ngd.
Nam 1985 2000 2005 2008
Nang suat ngo Viet Nam so vdi the gidi (%) 43%
60%o (25/42 ta/ha) 73% (36/49 ta/ha) 81(40,2/49,5 ta/ha)
San lugng ngd cua Viet Nam qua mdt sd nam Nam
1994 2000 2003 2007
San luong (tan) Tren 1 trieu
2 trieu 3 trieu 4 trieu
Nam 2008, dien rich trdng ngd ca nude dat 1.126.000 ha, nang suat trung binh 40,2 ta/ha xii san lugng la 4.531.200 tan (vdi 90%o dien rich trdng ngd lai). Tdc do tang trudng vl dien tich, nang suat va san lugng ngd ctia Viet Nam cao hon nhieu lan cua the gidi.
Tang truong binh quan nam {%) (2008/1985)
Dien tich Nang suat Sanlugng
Ngo Viet Nam
7,9 6,7 25,8
Ngo the gioi 0,8 2,1 3,15
Dien tich trdng ngd nam sau cao hon nam trudc la do lgi nhuan mang lai tir san xuat ngd cao han mgt sd cay trdng khac va nhu cau ngd cho chan nudi trong nude cung chua du cau vi hang nam Viet Nam phai nhap 500 - 700 nghin tan ngd bat.
Nang suat ngd tang nhanh do cac gidng ngd cd uu the lai cao thay the cac gidng thu phiin ty do, ky thuat canh tac ngay cang dugc hoan thien, dau tu tham canh tang.
Vao dau thap ky 90 the ky triidc, mgt sd cdng ty nude ngoai nhu Bioseed, CP seed, Uniseed, Monsanto...da t l chtrc kinh doanh hat gidng ngd lai tai Viet Nam. Sau tbi trudng liia lai (1990) din thi trudng ngd lai (1992) va sau dd la thj trudng hat gidng ciia cac cay trdng khac.
Trudc cdng nghe chgn tao giong va san xuat gidng ngd lai cua cac nude lien lien tham nhap vao Viet Nam da dat ra cho cac nha quan ly va cac nha khoa hgc, chgn tao gidng mgt thach thirc Ion, d6 la: vuon len lam chu cdng nghe phat triln gilng ngd lai tren dat nude minh hay chap nhan de cong nghe nude ngoai chiem thi trudng ca nude?
Vira thoat ra tir co ehl quan ly bao cip, thi trudng cdng nghe la khai niem hoiin loim mdi doi voi cac nha khoa bgc Viet Nam ndi chung va vdi Vien nghien ciiu ngd ndi rieng. Bg Ndng nghiep va PTNT, Bg Khoa hgc va Cdng nghe da cd nhilu chi dao, ddng vien, hudng dan vii cho thuc hien nhilu dy an nhim dua nhanh kit qua nghien cim cua cac de tiii viio san xuat, da gdp phan giiip cac can bg nghien ciru tilp can thi trudng, dinh hudng cho nghien ciru xii chuyen giao cong nghe sat vdi yeu cau cua tbi trudng ban.
Cimg vdi sy van dgng cua co ehl thi trudng trong cugc sdng, thi irudng khoa hgc cdng nghe da hinh thanh va ngay cang phat triln, dac biet ttr nam 2000 tdi nay, thi trudng khoa hgc
cdng nghe Idn manh, gdp phin thuc day nghien ciru va phuc vu san xuat.
Trai nghien cun ngd Sdng Bdi - ddng tai Lac Thuy - Hoa Binh dugc thanh lap nam 1971 sau dd phat triln thanh trung tam nghien cun ngd Sdng Bdi nam 1981 va Vien nghien cim ngd
1988 cd try sd tai tbi trin Phiing - huyen Dan Phirgng - Ha Ngi.
Thdi ky 1971 din 1993. Vien da cho ra ddi nhilu gilng ngo thu phan ty do (gilng thuan) nhu TH2A. TH2B. VMl, TSBl, TSB2, MSB49... De chuyin giao nhanh vao san xuit, Vien da san xuit gilng nguyen chung de ban cho cac HTX, cac cdng ty gidng, tram gidng cua cac tinli.
Hinh thirc lien doanh, lien kit san xuit va dich vy gilng dugc hinh thanh gitra Vien va cac don
\ i cd nhu ciu. Thdi ky niiy lugng ban moi nam khdng nhieu: 400 - 500 tan do la gidng thuan, su diing dugc sau 2 - 3 vu nen sire lan toa nhanh tren dia ban ca nude. Nguyen nhan khdng phat irien kin viec san xuat va lieu thy gidng trong thdi ky nay la:
- Vien chi dugc giao nhiem vy nghien ctm cdn nhiem vy chuyen giao la cua he thdng 4 cap dam nhiem.
- Gia giong do nha nude quy dinh cbi bang 1,2 den 1,5 lan gia bat thuong pham nen thu nhap cua ngudi lam gidng thap.
- Can bg nghien ciru khdng cd quyen lgi trong chuyen giao cac ket qua nghien ctru viio san xuiit mil chi cd lgi ich nbii nude, nen ddi sdng cua can bg nghien ciiu khdng dugc cai thien.
Mac dii cac nguyen nhan ban che viec gan nghien cun vdi san xuat nhung do lanh dao Vien da rat nang dgng vdi muc dich phuc vy san xuat la chinh, nhieu gidng mdi. ky thuat mdi va can bg ky thuat da dugc dira ve dia phuong. tir thirc tien san xuat da phat hien va bd sung cho nghien cuu nhimg van de san xuiit dang can, dieu nay rat cd y nghia cho xay dung chuong trinh nghien cuu ngan x a dai han. Dgi ngu can be) ky thuat vira lam cdng tac nghien cim, vira tham gia chuyen giao ket qua nghien cuu dugc cung cd phat trien ve ky nang van dgng quan chung, gidi thieu san pham mai cho dia phuang, ngoai ra cdn tiep thu dugc nhieu kien thirc xa hgi x-a ky thuat ndng nghiep khac co lien quan lam co so cho viec phat trien cua giai doan sau.
Thdi ky- 1993 den nay- lii thdi ky phat tiien nhanh cua cugc each mang giong ngd lai. Ngd lai dugc nghien cuu lu ngay dau thimh lap Vien (1971) lien tyc tdi nay, nliung giai doan trudc chua CO dieu kien phat trien do:
- Gia hat gidng cao. san xuat khdng chap nhan.
- Dieu kien dau tu tham canh trong san xuat thip. ngd lai khdng phat huy dugc uu thi.
- Thieu ca sd vat chat, thieu vdn cho san xuit hat gilng ngd lai.
Cac cdng ty nude ngoiii kinh doanh gilng ngo tai Viet Nam da lam thay ddi nlian thirc vl giong ngd lai cua nong dan xa cac nhii quan ly vl mgt s l diem chinh:
- Gui gidng ngd lai kha cao: bang 15-20 lin gia ngd thuong pham, nlu trlng dung ky thuat hicu qua mang lai (sau khi da iru chi phi tang them) so vdi gidng thuin la 13-14 trieu dIng/ha,
dieu do giai thich tai sao dien tich ngd lai tang lien tyc.
- San xuit hat g i l n g ngd lai c i n cd vdn Idn: 50-60 trieu/ba. phai hoiin thien cdng nghe san xuM. siy, che bien.
- Phai xay dimg be t h i n g s i y c b i b i i n va bao quan c i n bang chye ty ddng.
- Cac gidng ngd do Vien tao ra phai cd nang suit, chit lugng tuong duong vdi cac gidng nhap ngoai thi thi trudng mdi chap nhan.
- Can cd he thdng ban hang, cd dgi ngu can bg thi trudng tilp tbi gidi thieu g i l n g mdi xii ky thuat canh tac phti hgp.
- Ca che cbinh sach trong boat dgng san xuit kinh doanh d Vien ngd nhu t b i nao n l u
tham gia thj trudng ngd lai. muon
- Phai chap nhan canh tranh vdi cac doanh nghiep nude ngoai va trong nude cimg ban hat giong ngo lai.
Trong thdi ky 1992 -1995, nhung thach thire tren da dugc lanh dao Vien ngd - dung diu lii GS.TSKH. Tran Hdng Uy dua ra dugc cac giai phap va t l chuc cho tap tbi Vien thirc hien vdi myc tieu la lam chu dugc khoa hgc cdng nghe frong chgn tao va san xuit gilng ngd lai - td chirc dua gilng ngo lai Viet Nam chiem llnb thi trudng trong nude, tham gia xuit khiu cho 1 sd nircic trong khu vyc.
Hien nay, cac gidng ngd lai Viet Nam chilm 58-60% thi phin, s l cdn lai la cua cac cdng ly lien doanh vdi nude ngoiii. G i l n g ngd lai do Vien Nghien ciru Ngd tao ra chiem 90% lugng giong lai ciia Vien Nam, 10%) la gidng cua cac cdng ly trong nude. Hien nay Vien dang san xuil va kinh doanh cac g i l n g ngd LVNIO, LVN99, LVN4, LVN9, LVN14, LVN45, VN8960, LVN145,LVN885, L V N 6 1 , L V N 6 6 ...
Cac gidng ngd lai Viet N a m ( L V N . . . ) nhu tren cd nang suit va chit lugng tuong dircmg cac giong ngo ciia cac cdng ty lien doanh vdi nude ngoai nhirng gia ban chi b i n g 65-70''/o (tirong dirang 20.000 - 25.000d/kg) so vdi gidng ciia cac cdng ty nude ngoai, gdp p h i n tilt kiem chi phi cho ngirdi trong ngd 80-90 ty d l n g / n a m . Vdi 1000 - 1200 ha san xuit hat g i l n g ngd lai moi nam, trung binh 1 ha ndng dan thu nhap cao hon t r l n g lua 18-20 trieu d i n g . Dilu quan trgng hon la chu dpng hat gidng cho san xuat, khdng le thugc vao nude ngoai.
Ket qua san xuat kinh doanh giong ngo tu' nam 2005 - 2009 Ket qua
Luong giong ban tir Vien (tin)
Lupng giong da ban ciia cac cdng ty trong nude dung dong b l me ciia Vien ngd (tin)
[f|_nhuan sau thul (cua Vien Ngd) (ty d i n g )
N a m 2005
2100 5500
6,100
2006 2450 5000
12,2
2007 3300 6100
17,5
2008 2800 6000
19,8
2009 2400 6 5 (JO
21,6 (Aim; 2009, tinh din 30 thdng 9)
\ i e n Ngd da vii dang ban gilng ngd cho Lao, Campuchia, Quang Tay (Trung Qudc) theo dudng tieu ngach.
Tiln thu dugc tir san xuit kinh doanh gilng, ttr tu van chuyen giao ky thuat canh tac mdi dugc bd sung vao cac quy va nang cao ddi sdng cho can bg cdng nhan vien cua Vien.
- Chi them ebo nghien cuu va trinh dien gidi thieu gidng mdi ttr 1,0 - 1,5 ty ddng/nam.
- Chi luong tang them muc 1,2 lan luong sy nghiep, chi tien an trua, nghi m^t...
- Liim 2 nha tinh nghia, tham nudi ba me Viet Nam anh himg, tich cyc tham gia ddng gdp cho cac phong trao xa hgi.
- Ty bd sung, xay dimg co sd vat chat cho say. che bien (da chi nhieu ty ddng). Vien dang xay dyng nha may che bien bat gidng ngd bang ngudn kinh phi ty cd (33 ty ddng)
Tir thang 10 nam 2005, Vien thanh lap cdng ty TNHH nha nude 1 thanh vien tu van va dau tu phat trien ngd. Hoat dgng cua cdng ty mang hieu qua cao bon, cd sue canh tranh tdt ban so vdi boat ddng san xuat kinh doanh va nghien cim cimg d mgt bg mdn, phdng cua Vien. Ngoai nghien ciru co ban, cong ich xa hgi - ket qua nghien ciru irng dyng cua Vien dat:
- 70% san pham nghien cuu trd thanh hang boa.
- 20%) la quy trinh ky thuat phd bien cho san xuat.
- 10% san pham dugc cdng nhan bj eac san pham sau thay the do chat lugng cua san pham sau lot hon.
Tir boat ddng san xuat kinh doanh cac san pham khoa bgc, Vien da phat hien va dap irng yen cau cua thi trudng, xay dung dugc chien luge nghien cun den nam 2020. Trong giai doan hgi nhiip kinh te qudc te hien nay, viec gan ket nghien ciiu ling dung vdi thi trudng la hudng di tat yeu de phat trien. Vien Nghien ciru Ngd ciing nhu nhilu vien nghien ciiu khac khi tham gia thi trudng Khoa hgc Cong nghe dang dirng trudc mgt s l thach thirc chinh nhu sau;
- San pham nghien cun khi tham gia thi trudng chiu su canh tranh quylt liet vi cd nhilu san pham tuong ty cua cac co quan nghien cim trong va ngoai nude cd mat tai tbi trudng. Phai canh tranh vdi cac doanh nghiep nude ngoai va doanh nghiep trong nude dl tdn tai va phat triln la khdng de dang.
- San pham nghien ciru de bi mat ban quyin do bi liim gia va bi nhai thucmg bieu dan din mat uy tin cua nhii san xuit.
- Gia thiinh san xuat cao do trinh do co gidi boa va tu dgng hoa trong qua trinh san xuit ihiip.
- Co che quan ly tin chinh cua nha nude dii vdi cac vien nghien cun (don vi su nghiep) khac CO che quan ly doanh nghiep tao nen canh tranh khdng binh ding.
-Thucmg hieu mdi thieu chimg nhan chat lircTng cua cac co quan c6 uy tin liiin giam gia tri hiing hoii.
- Mpt sd khac biet chinh gira xien nghien cim xii doanh nghiep:
+ Muc dich boat ddng;
+ Tu lieu san xuiit - nghien ciiu;
+ Chuyen mdn - nghe nghiep cua nhiin xien;
- Ca che chinh siich trong quan ly.
Vi viiy khi tham gia thi trudng ban dau cac can bd khoa hgc cd nhieu liing lung. Tiim ly ki ngai hoat dcing trong ITnh virc mdi, nhieu can bg khoa hgc dii phai tra giii vii khdng giiim thu siic minh.
Ngay nay, tbi trirdng cdng nghe cd vai trd lo lon ddi xdi phat trien kinh le xii heii trong nucic vii queic tc. Vice dua nhanh cac ket qua nghien ciru ra san xuat la van de birc xiic cua cac CCT quan nghien ciru, thai gian qua Vien nghien cuu ngd da nd lyc x iron len lam chu cdng nghe san xuiil xil dua giong ngd lai chiem ITnh thi trudng Viet Nam. Dal dugc ket qua nhu hicn nay Vien dii phai iia giii cho su thanh cdng bang tri tue vii sire lyc, khdng it kin thiit bai de di den thiinh cdng.
Di' tii'p tuc phiil Iricn, chiing tdi xin dc nghi:
- Thiio gii cac vucriig miic khi thyc hien nghi dinh 1 15ND-CP, cd ca che diic biet cho mcii sii do'ii vi thi diem thyc hien de cd ket luiin nhan ra dicn rdng.
- Co phim boil mdt sd doanh nghiep true thugc cac Vien nghien ciru de niing cao sire canh lianh cua ciic doanh nghiep KHCN.
- Chuyen co che himh chinh trong quan ly de Uii dy im sang co che khoan cd sy giiim siil cua nhii nude, cd thirong, phat rd rang.
- Cho Ciic td chirc khoa bgc cdng nghe, cac nhii khoa hgc vay vdn veil lai suiil iru dai de nghien ciru vii kinh doanh san pham nghien ciru.
- Dim lu cho nghien ciru bien nay it ve liii chinh, qua nhieu thu tuc can phai cai lien sdm.
