28 TAP CHI KHOA HOC xA HQI SO 8(i44)-2010
NGHIEN Cl>U VE HIEN TUONG
XUNG DOT VAI TRO GIU'A CONG VIEC VA GIA DJNH
LE THI MAI
TOM T A T
Bai viet tong quan mdt so edng trinh nghien ciru vi xung dot vai trd - mdt hien twgng pho bien trong xa hdi hien dai khi ca nhan ngay eang nam giCr nhieu vai trd, vj thi xa hgi. Da so tap trung vao xem xet hien twgng xung dot vai trd trong edng viec va vai trd trong gia dinh tir nhieu cap do, khia canh, phan tich vdi nhieu nhdm xa hdi khac nhau. Bai viet trwde hit di vao khai niem va chi bao do Iwdng mdt so trang thai eua xung ddt vai trd, phwong phap luan va phwong phap nghien ciru. Kit qua nghien ciru eung phat hien, tinh trang xung dot vai trd khdng dan den sw pha vd eau triie vai trd ma edn la eo hdi de ea nhan the hien nang Iwc, khat vgng, y ehi va ren luyen tinh cdch, tim thay y nghTa trong cudc sdng khi hg Um ra dwgc giai phap tao sw can bdng vai trd trong cdng viec va trong cudc song - mdt yiu to dwgc xem la mang tinh chien Iwgc trong ITnh vwe quan ly nhan sw tai eac cdng sd trong the ky XXI.
1. K H A I NIEM V A CHf B A O DO LU'ONG Trong moi giai doan cudc ddi, ed nhan ludn thay doi cae vai trd khac nhau: giu- Bai viet CO sir dung kit qua nghien cuu cua de tai Sy xung dot vai trd ciia nCr doanh nhan trong bdi canh kinh ti-xa hoi hien nay tai TPHCM (So- Khoa hoc Cong nghe TPHCM).
Le Thi Mai. Tiln sT. Trudng Dai hpc Ton Due Thing,
vai trd nay, bd vai trd kia, b i t d i u vai trd mdi... Nhu'ng chuyen doi vai trd nay ludn kem theo eae ehuyin ddi giai doan eua cudc ddi mdi ca nhan. Ddi vdi mdi ea nhan, sy ehuyin d l i nay cd t h i Id d l dang hoae khd khan... tiiy thugc vao kha nang sap dat thdi gian eua hg va b l i canh xa hgi. Xa hgi thudng gan cho moi vai trd nhu-ng c h u i n muc, gia trj nhit djnh. Trong xa hgi hien dai, con ngudi eang nam giir nhilu vai trd thi eang d l rai vdo tinh trang xung dot vai trd khi nhirng ky vgng (mong dgi va udc muln) cua mgt vai trd khdng tuang thich vdi ky vgng (mong dgi va udc muln) cua nhu-ng vai trd khac ma hg dang dam trach d nhu-ng mdi trudng khac. D i l u dd eung ed nghTa ed nhilu c l p do xung dot vai trd. Qua tai vai trd vd xung dot vai trd la hai trong s l eae khai niem n l i tilng n h i t eua ly thuylt vai trd. Qua tai vai trd la muon ndi d i n viec phai doi mat vdi t h i l u thon n g u l n lye, bao g I m ea thdi gian va nang lye e i n thilt de dap irng nhu c l u eua t i t ca cae vai trd. Xung-dgt-vai-trd md ta tinh b i t hgp ly giQ-a nhCrng mong dgi doi vdi mgt vai trd vdi mong dgi eua ede vai trd khac. Qud tai vd xung dot vai trd thudng d i n d i n nhu-ng khd khan trong dap Crng nhu-ng ky vgng doi vdi vai trd, thudng dugc bilt nhu Id trang thai eang thing eua vai trd.
Tuy vay, mipc do xung dot vai trd la khde nhau qua eae n l n van hda (Moore 1995) Moi nhdm xa hgi ed nhCrng loai xung dot
LE THI MAI - NGHIEN COU VE HIEN TUONG XUNG DQT... 29
vai trd khac nhau, d nhung c l p do. mdi trudng,... khde nhau, trong dd xung dot vai trd trong cdng viec va gia dinh la p h i biln.
Cd nhieu nguyen nhan d i n d i n hien tugng xung dot vai trd va he qua cua tinh trang ndy kha Idn d ca hai khia canh tich eye va tieu eye. Theo Kahn, Wolfe, Quinn, Snoek, va Rosenthal (1964), eae vai trd la k i t qua cua sy mong dgi eua ngudi ben ngoai doi vdi mgt hanh vi thich hgp cua mdt vi tri cu thi. Xung-dgt-vai-trd dugc md ta la mgt edng thing tam ly khdi phat tCr cac dp lye eua vai trd gay mau thuin. Ly thuylt vai trd cho ring xung dot xay ra khi eae ea nhan kiem nhiem nhilu vai trd khdng tuang thich nhau (Katz & Kahn, 1978).
Kahn vd d i n g nghiep la ngudi d i u tien dua ra djnh nghTa xung dot vai trd trong cdng viec va vai trd trong gia dinh (ggi t i t la xung dot vai trd edng viec va gia dinh) la mdt hinh thue xung dot lien vai trd trong dd nhirng sire ep vai trd tir edng viec va gia dinh xung ddt/mau thuin l i n nhau d mgt vai khia canh. Cd nghTa la n l u lam cdng viec gia dinh thi se gap khd khan khi thuc hien vai trd trong cdng viec vd nguge lai.
Ndi theo nghTa chung han, xung dot lien vai trd xay ra khi sire ep trong vai trd nay mau thuin/xung dot vdi sire ep trong vai trd khde. Nghien ciru eua Kahn va d i n g nghiep gia dinh vai trd eua mgt ngudi d nhd la chong/vg vd cha/me, d ea quan la ngudi Idm thue (Kahn,... R.A. Rosenthal, 1964).
Cd le ddng gdp quan trgng nhit la cdng trinh eua nhdm nghien ciru Greenhaus, djnh nghTa xung dot vai trd edng viec vd gia dinh Id "mgt kilu xung dot tuang tranh giu'a ede vai trd; trong dd nhu'ng dp luc eua vai trd d edng ty vd dp lye eua vai trd d gia
dinh la khdng tuang thich nhau d mdt vai khia canh" (Greenhaus,... J. Beutell, 1985, tr. 76-88). Xung dot vai trd edng viec & gia dinh xult hien khi: 1) thdi gian can thilt eho viec hoan thanh mgt vai trd nay gay khd khan cho viec thyc hien nhirng ddi hdi eua nhCrng vai trd khac; va 2) sw eang thing, ging sCrc hoan thanh cdng viec eua vai trd nay gay khd khan eho viec thyc hien nhu-ng ddi hdi eua vai trd khac; 3) NhCi'ng hanh vi Crng xir can thiet doi vdi vai trd nay gay nen khd khan de ed t h i ed hanh vi Crng XLP e i n thilt doi vdi vai trd khac theo sy mong dgi/ ky vgng cua xa hgi. Viec thyc hien mdt vai trd (d ea quan hay gia dinh) se gay khd khan ban eho hieu qua thyc hien vai trd kia. Xung dot vai trd trong edng viec dat ngudng (se xult hien) khi mgt ngudi cam t h i y nhCrng dp lye tCr vai trd minh dam nhan tai nai edng tac la khdng thich hgp; Xung dot vai trd trong gia dinh dat ngudng (se xult hien) khi mdt ea nhan cam thay dp lye tir vai trd cua minh tai nha la khdng thich hgp.
NhCrng nghien eCru trude day chu yeu tien hanh khao sat anh hudng eua dp Igc gia dinh hay ea quan d l i vdi m l i xung dot vai trd gia dinh & edng viec. Hilm khi ed mgt nghien eCru ve anh hudng phli hgp giu-a edng viec chuyen mdn vdi dp Igc gia dinh (Greenhaus,...J. Beutell, 1985).
Kopelman va dong nghiep da thCr nghiem mgt md hinh: edng viee-gia dinh-xung dot giu-a cae vai trd. Day Id ba bilu hien (tinh huong) eua xung dot vai trd vd duge do iwdng d dp do ea nhan. Trong nghien ciru nay, nhdm nghien cCru gia djnh ring nai lam viec va gia dinh la hai nai tach biet nhau, vd eae ed nhan trai qua xung dot tai nai lam viec vdi mgt nhdm (ding nghiep.
30 LE THI MAI - NGHIEN CUU VE HIEN T U d N G XUNG D O T . .
lanh dao cae clp) va tai nha vdi mdt nhdm khac. Ngudi cd vai trd giao viec tai nha (vg/hoae chong) cd t h i gay dp lye len nhu-ng thanh vien khac, b i t hg lam nhu-ng cdng viec trong gia dinh, trong khi anh ta phai chju mdt dp lye tCr ngudi giao viec d ca quan (thu trudng/sip) b i t phai lam nhu-ng edng viec ea quan. Nhu-ng ngudi giao viec, </! ca ban, giam sat cdc ed nhan khac thyc hien edng viec eua hg tai mdi trudng thyc thi vai trd,... (Kopelman,... F.
Connolly, 1983, tr. 198-215). Xung dot trong cdng viec duge do ludng vdi eae ndi dung lien quan d i n c l p tren eua mgt ea nhan, chang han: "Trong sd, tdi nhan chf thj trdi nguge nhau tCr hai ngudi lanh dao cap tren trd len". P h i n Idn ede ndi dung v l xung dot vai trd trong gia dinh ed nguln g l c tir "ngudi chlng hay ngudi vg". Vi dg:
"Vg tdi va tdi ed quan dilm khac nhau v l viec danh thdi gian eho hg hang". Cae ly do d i n d i n xung dot giu'a cdc vai trd thudng lif^n quan tdi vi^c lam them gid, mau thuin v l thdi khda bilu (lam viec), vd su rnet mdi hay eau git... (Kopelman,...F.
Connolly, 1983).
H i u h i t ede nghien ciru d i u md ta hien tugng xung dot giu-a vai trd trong edng viec
& trong gia dinh chi mang tinh chit ngi bg va ehi la viec eua mgt ea nhan. D i n g thdi cung cd khuynh hudng chii y d i n nhirng trai nghiem cua cd nhan ngudi Idm thue ban Id ehu doanh nghiep/ngudi quan ly (Stoner,... Raj Arora,1990, tr. 30-38). Cae nghien ciru nay dya tren gia djnh: (1) Nhd vd nai cdng tac la hai nai tach bi$t; (2) Ngudi giao viec chinh d mdi nai (clp tren d ea quan, vg/chdng d nhd) khdng ed anh hudng vdi nhau; (3) NhCrng ky vgng tCr vai trd d mdi nai Id khdng giong nhau.
Nam 1997, Gary Powell thuc hien mdt cudc khao sat v l thai do Ci'ng xu eua nhung cap vg chlng cung quan ly chung doanh nghiep (doanh nghiep gia dinh). D l xult djnh nghTa v l hien tugng xung dot vai trd trong gia dinh & cdng viec, d l i vdi eac cap vg chong eung d i l u hanh edng viec vdi nhau, xung dot phat sinh khi eac ea nhan trong moi quan he edng tdc khdng dong y vdi viec phan phoi thdi gian ma mdi ngwdi ddnh cho edng viec vd ddnh eho gia dinh. Theo hg, d l i vdi hien tugng xung dgt vai trd cdng viec vd gia dinh, thich hgp nhit Id danh gid d c l p do ca hai vg chlng.
Nguyen nhdn vd hau qua eua m l i xung dot ndy duge khao sat d ea hai cap dp: tirng ea nhan va ea hai ngudi (vg chlng). Ding thdi, md hinh dugc phat triln trong nghien ciru eua Powell danh eho ede cap vg chlng eung di lam eho ring: (1) nai d vd nai lam viec khdng tdeh bi?t; (2) ngudi giao viec tai ca quan vd d nhd Id mpt; vd (3) eac ky vgng vao vai trd khdng nhit thilt phai tuang hgp nhau.
2. PHU'ONG P H A P LUAN VA PHU'ONG
P H A P NGHIEN Cl>U
Powell da sir dgng ede ly thuylt tir nhilu nguln nghien eCru khde nhau d l phat triln mgt khudn kho khai niem ed t h i phan anh duge eac v i n d l irng XLP trong m l i quan he ea hai vg chlng ciing d i l u hdnh doanh nghiep, Xde djnh eae tien d l eung nhu he qua xay den tir m l i xung dot giua vai trd trong cdng vi$e vd gia dinh d l i vdi cdc cap vg chlng ciing d i l u hdnh kinh doanh trong cdng ty gia dinh. Tir djnh nghTa, d l i vdi cdc cap vg chlng eiing d i l u hanh edng viec vdi nhau, xung dot vai trd trong gia dinh vd edng viec phat sinh khi eac ed nhan trong moi quan hg cgng tac khdng
L E T H I MAI - NGHIFN CiSU VE HIEN TUdNG XUNG DdT.. 31
dong y vdi viec phan phoi thdi gian ma mdi ngwdi danh cho cdng viec va danh cho gia dinh, Powell da xay dyng md hinh nhung yiu to diu vao (input) cho vg va eho chlng (partner 1/partner 2) gIm: 1) tinh cdch cua moi ngudi t h i hien trong m l i quan he hgp tac; 2) thai do doi vdi vai trd gidi truyen thong; 3) ky nang va nang lye;
4) vai trd trong viec tao dyng doanh nghiep; 5) nhirng uu tien trong phan cdng cdng viec cdng ty, viec gia dinh... NhCrng y l u to d i u vdo cua ddi vg chlng cdn bao gIm ca "do chenh" trong nhan thire v l tinh cdng bdng, vd t u trong qud trinh ra quylt djnh eua hg, v l trdeh nhiem lam cha me, v l sy h i trg l i n nhau cung nhu v l s u qua tai trong mdi vai trd... Nhirng eai gilng hoae khac nhau eua nhCrng y l u t l d i u vao nay anh hudng d i n viec phan bd thdi gian cua ca hai ngudi cho edng vi$e edng ty va edng viec nha. Y l u t l d i u vdo cua mdt ddi vg chlng phin nao ed t h i do ludng duge bing viec nhan ra "do chenh" (nhu-ng khac biet trong nhan thipc v l y l u t l d i u vao eua m l i ngudi)
Powell eung xay dyng md hinh nhu-ng yeu to dau ra (outputs) rieng biet hay eac k i t qua se xay d i n eho ngudi vg (partner 1) va ngudi chlng (partner 2). Nhu-ng y l u t l d i u ra eua moi ngudi bao g I m : 1) su hdi Idng md mdi ngudi dat duge trong m l i quan he hgp tdc; 2) sg h i trg eua d l i tac;
3) sg hdi Idng vdi cudc s i n g ndi chung.
Chit lugng eua moi quan he hdn nhan la mgt y l u t l d i u ra chung eho ea hai. Id k i t qua tir sy hdi Idng ma m l i ed nhan cam nhdn duge. Nhu-ng y l u t l d i u ra nay, d i n lugt minh, Igi duge xem nhu Id cd anh hudng d i n sg thdnh cdng eua doanh nghidp, khi ngudi ta eho ring mgt quan he
hdn nhan lanh manh thi mang d i n y nghTa tich eye d l i vdi mgt doanh nghiep thanh edng.
Trong nghien cCru xung dot vai trd va mo ho vai trd - NhCrng nhan to gay stress trong edng viec d cac nha quan ly Singapore: Mgt sd bien sd chi phoi ciia nhdm tac gia Joachim Quah & Kathleen M. Campbell, t i l n hanh nam 1994 tap trung vao hai b i l n sd ehi phli: kha nang lam ehu tinh hinh, va kha nang chju dwng tinh trang mo ho vai trd trong m l i tuang quan vdi tinh trang stress edng viec.
Trong md hinh nghien eCru tong quat cua hg, ma-ho-vai-trd vd xung-dgt-vai-trd duge xem nhu la nhung t i l n d l gay nen stress edng viec trong khi ede b i l n s l thude tinh each nhu: kha nang lam ehu tinh hinh va kha nang chju dwng tinh trang mo ho vai trd la nhu-ng b i l n ehi p h l i ed t h i gay tac ddng cua stress edng viec len sw hai Idng vdi cdng viec.
Bang 1. Md hinh nghien ciru ting quat cua Quah vd edng su
Tac nhdn gay stress Ben trong CO quan/ca nhan
• Ma ho vai tro
• Xung dot vai trd
Hau qua tac dpng
Bi stress A *' i ^
1 1 1 1
Tinh each ca nhan (nhan each)
• Kha nang kiem soat tinh hinh
• Kha nang chju dung tinh trang ma hd vai trd
Dip ung/
K^t qua Tam ly
Su hai long vdi cong viec/
Su- khong hai long voi cong viec
32 LE THI MAI - NGHIEN CUU VE HIEN T U d N G XUNG DdT..
M i u khao sat trong nghien ciru eua Joachim Quah & Kathleen M. Campbell gdm 194 nha quan ly tham gia khda eao hge "mini" de l l y chipng ehi quan tri kinh doanh tai trudng Dai hge QuIe gia Singapore va 244 nha quan ly trong mdt cdng ty d i u hda Idn va mgt ngan hang Idn d Singapore. Nhdm nghien ciru thu lai duge 131 bang tra Idi d l y du thdng tin dat yeu e l u (33%). Ti le > 30% b l i dap la kha tieu bilu cho l l i nghien eCru bing bang phdng v i n (True, J, 1989).
3. DO LU'ONG
Trong nghien cCru cua Joachim Quah va Kathleen M. Campbell (1994):
1. Xung-dgt-vai-trd vd mo-ho-vai-trd dugc khao sat thdng qua viec SLP dung mgt thude do 14 muc do Rizzo va edng su xay dung (Rizzo, J,... 1970, tr. 150-163).
Thude do ndy da duge diing rdng rai trong nghien ciru va da dwgc xem nhu la mdt thude do tinh trang tinh t h i n (Schuler,...
Brief, A, 1979, tr. 37-48). D i l m s l cho xung-dgt-vai-trd cd the dugc xac djnh tir 8 tdi 56 dilm trong dd mire do xung-dgt-vai- trd ty le muan vdi so d i l m . Cd nghTa la diem s l eang eao thi tinh trang xung-dgt- vai-trd eang cao. Diem s l eho ma-hl-vai- trd duge xde djnh tir 6 tdi 42 trong dd mire dg ma-hl-vai-trd ty 1$ thuan vdi s l dilm, ed nghTa Id d i l m s l eang eao phan anh tinh trang ma-hl-vai-trd edng cao.
2. Kha ndng kiem sodt tinh hinh dugc do ludng bdng thwdc do cae yeu to kiem sodt tinh huong ben trong lan ben ngoai gom 29 mge eua Rotter (Rotter J, 1966). Thude do ndy eung duae sCr dung rgng rai vd duge xem Id hii-u hieu va dang tin cay (Lefeourt, H, 1966, tr. 206-220). Diem s l eao (tli da
23) phan anh tinh trang can thiep eao eua ede y l u t l ngoai luc, nguge lai d i l m so t h i p (tli thilu = 0) phan anh tinh trang can thiep cao cua eac y l u t l ndi luc.
3. Thwdc do kha nang chip nhan/khdng chip nhan tinh trang mo ho vai trd g I m 16 mge do Budner (1962) xay dyng, diing d l do kha nang chju dwng tinh trang mo ho vai trd. Thude do cung la mdt ehi bao v l tinh trang tinh t h i n (Lefeourt, H, 1966, tr.
206-220). Thang diem dugc s l p x l p tir 16 tdi 112, d i l m sd edng eao phan anh sy khdng c h i p nhan tinh trang mo ho vai trd eang eao.
4. Stress edng viec dwgc do bang thang do stress cdng viec gom 18 mge do Jenner xay dyng (Jenner, 1. 1986, tr. 543-546).
Tren thang do, tac gia da trinh bay rit t i t eae thdng so v l do tin edy vd hieu dgng.
Diem s l tren thang nay duge ddnh tir 18 tdi 90 vdi diem eang cao phan anh mire dp stress edng viec edng eao.
5. Mire do hai Idng vdi edng viec dwgc do bing ehi s l hai Idng vdi edng viec g I m 18 mge (Brayfield, A. and Rothe, H, 1951, tr.
307-311). Thang nay phan anh nhirng dde dilm tinh t h i n tuyet vdi vd eung dugc cae nhd nghien ciru SLP dgng rgng rai. Day dilm s l tren bang chitu- 18 d i n 90, vdi 54 la d i l m "trung binh" vd d i l m s l cdng cao tugng trung eho mire dp hdi Idng cdng eao.
Trong nghien ciru v l nhirng giai phap d l tao nen sy can bing vai trd trong edng viec va cudc song, da ed nhilu chuang trinh hd trg. De xac djnh hieu qua cua cae chuang trinh h i trg can b i n g edng viec va cudc s i n g , nhdm Bizpro (Bizpro Group - Djch tir Coolavenues) eho ring ed t h i SLP
LE THI MAI - NGHIEN CL/U VE HIEN TUdNG XUNG DQT... 33
dgng 5 nhan to d l lam tieu ehuIn danh gid: 1) Lugng thdi gian ma nhan vien da tilt kiem duge. 2) Kha nang giu nhan vien lai cdng ty. 3) Hieu qua va ddng lye lam viec eua nhdn vien tang len. 4) Ty le ving mat cua nhan vien giam xulng. 5) Sy giam silt cua cac ehi phi danh eho viec cham sdc sipc khde nhan vien vd cdc benh cd lien quan tdi dp lye cdng viec. Ddng thdi d l t l i da hda hieu qua, ed t h i tim moi tuang quan vdi eae y l u t l ed t h i dinh lugng dugc nhu t i l n luang, phCie Igi, nhu-ng nhan t l khac lien quan tdi mdi trudng lar:i viec...
Nhd quan ly cd t h i tim t h i y nhilu cdng cu trg giup d i e lye nhu nhCrng tieu ehuan do Vi$n quIe gia v l sdng kiln can bing cdng viec vd cudc s i n g (National Work-Life Initiative) tai Arizona, My, d l xult. Mgt cdng cg khdc Id chi s l El (Excellence Index) duge Trung tam nghien ciru v l edng viec va gia dinh thude Dai hge Boston, Anh, xay dung. Chi s l nay r i t hCru ieh d l i vdi nhCrng doanh nghiep mdi b i t d i u boat dgng vd nhu-ng doanh nghiep muln ddnh gia hieu qua eua no luc dieu chinh tao sy cdn bing giu-a edng viec vd cupc sing nhu Id mgt chiln luge trong ITnh vgc quan ly nhan sy tai cae edng sd trong t h i ky XXI.
Martin Skitmore va Ahmad Sariati sir dung phuang phap nghien CCPU djnh lugng, khao sdt bing bang hdi d l xem xet vd d i l u tra nhu-ng cudc xung dot vai trd edng viec vd gia dinh tac dgng d i n nhCrng edng nhan d Singapore (Skitmore,... 2003). Bang hdi duge chia Idm 2 phin chinh: phin 1 gom 10 edu hdi v l nhu-ng thdng tin chung. Phin 2 cd 15 edu hdi g I m 3 loai xung dot: thdi gian, su eang thing vd xung dot v l hdnh
vi. Bang hdi duge phdt eho khoang 210 edng nhan trong dd da s l Id edng dan Singapore. Cd 88 (42%) bang hdi duge thu v l . Mae du cudc khao sat nhIm d i n khach t h i la nhu-ng ngudi cd trinh do chuyen mdn ky thuat, ed 20% ngudi tra Idi dang lam viec trong khu vyc hdnh ehinh trong cac td chCrc.
4. MOT S 6 P H A T HIEN
1) Kieu loai xung dot vai trd. Greenhaus vd d i n g nghiep cho ring, xung dot vai trd cdng viec vd gia dinh ed t h i ed can nguyen thdi gian, sy eang thing, bode cdch Crng XLP (Greenhaus & Beutell, 1985). Xung dot ed can nguyen thdi gian xay ra khi cdc dp lye cd nguon g l c tCr 2 nai khdc nhau eung gianh l l y thdi gian cua mgt ngudi (Vi dg:
yeu eau nhan vien lam viec mudn md thdng bdo qua loa ed t h i gay khd khan eho ede nhan vien cdn phai Idm nghTa vu vdi gia dinh, nhu ddn con d nhd tre chlng ban). Xung dot cd can nguyen tir sw cdng thing xay ra khi sy eang thing anh hudng x l u d i n hieu qua edng viec trong hdnh vi Crng XLP cua mgt vai trd d l i vdi ngudi khac.
Vi dg: mgt ngudi cha dang lo ling eho b$nh tinh eOa dira eon ed t h i khdng hodn todn tap trung vdo edng viec hieu dinh vdn ban (bien tap) eua minh se mIe ldi trong bai vilt. Xung dot ed can nguyen tir each irng xir duge md ta la xung dot ed nguln g l c tip each hdnh XLP tuang ipng giu-a ede vai trd khdng tuang thich, trdi nguge nhau.
Vi dg: mdt ngudi quan ly trong mgt edng ty djch vu tdi ehinh ed t h i duge yeu e l u phai nang no, khdng duge da cam, vd cirng rIn,... nhung nhirng hanh XLP nhu vay d gia dinh se d l dang d i n tdi xung dot vdi ede thdnh vien trong nhd. Xung dot ed can nguyen thdi gian - loai xung dot thdng
34 LE THI MAI - NGHIEN CUU VE HIEN TUdNG XUNGDdT.
thudng nhit trong cae xung dot vai trd edng viec va gia dinh, dugc dya tren gia thuylt v l su khan hilm. Gia thuylt nay cho ring tdng nang lugng eua eon ngudi la khdng d l i va vi t h i , sy kiem nhiem nhilu vai trd rd rang lam giam bdt thdi gian va nang lugng ed duge d l dap irng mgi yeu c i u cua vai trd, vi vay, se tao nen sg eang thing (Goode, 1960) va xuat hien xung dot vai trd cdng viec va gia dinh (Marks, 1977).
Nhu ed t h i thiy, xung dot vai trd cdng viec va gia dinh ed tinh hai chilu. NghTa la cdng viec d ca quan anh hudng d i n cdng viec d gia dinh (duge xem la xung dot vai trd ca quan-vdi-gia dinh) va cdng viec d gia dinh ed anh hudng d i n edng viec d ea quan (duge xem la xung dot vai trd gia dinh-vdi-ea quan). Kich thude eua m l i chilu duge xac djnh rieng, ed e l u triie tuang h i va cd eac y l u t l d i u vdo cung nhu d i u ra dgc lap (Prone, Russell &
Cooper, 1992; Prone, Yardley, & Markel, 1997). Vi du: mdt sd nghien ciru cho thiy xung dot vai trd ca quan-vdi-gia dinh chu y l u xay ra khi cd cae y l u to gay stress vd cae ddc d i l m lien quan d i n cdng viec; va ed t h i doan trude duge nhu-ng k i t qua eua mire dp anh hudng vd hdnh vi cd lien quan d i n gia dinh; trong khi xung dot gia dinh-vdi-eg quan xay ra khi ed ede y l u t l gay stress va eac ddc d i l m ed lien quan d i n gia dinh vd cd t h i doan trude duge eae k i t qua lien quan d i n edng viec (Prone va eac tac gia khac, 1997).
Bang phuang phdp nghien ciru djnh lugng, k i t qua nghien ciru Xung dot vai trd edng viec & gia dinh: khao sat trong gidi edng nhan Singapore eua Skitmore va Sariati cho thiy, h i u h i t d i u d i n g y ring
hg da trai qua tinh trang xung dot vai trd d 3 khia canh: thdi gian, sy cdng thing vd hanh vi trong dd xung dot v l hanh vi ehilm cao nhit (34,71%), t i l p theo la xung dot v l mat thdi gian (32,04%) vd t h i p nhit la loai xung dot do eang thing (31,15%).
2) Tac nhan cua hien twgng xung dot vai trd. Carison va Kacmar (2000) xay dyng dugc mdt md hinh ca ban v l qua trinh xung dot edng viec & gia dinh. Md hinh nay gia dinh ring ed mgt loat nhCrng tiln t l (bao gdm tinh trang ma h i , khdng rd rang v l vai trd, xung dot vai trd, nhu-ng ddi hdi v l thdi gian va sy thyc hien nhu-ng vai trd trong ca hai ITnh vyc edng viec vd gia dinh) lam xult hien tinh trang xung dot. NhCrng t i l n t l ndy d i n d i n 2 loai xung dot bit nguln tip tinh hulng va sy tham gia eua mdt ea nhan. Ngudi ta tim thiy ed m l i quan he trye t i l p vd duang tinh giCra nhCpng biln so tinh huong nhu tinh trang xung dot vai trd, tinh trang khdng rd rdng v l vai trd va nhu-ng ddi hdi v l thdi gian vdi tinh trang xung dot vai trd edng viec & gia dinh (Baeharach et al, 1991; Prone and Yardley, 1996; Greenhaus et al, 1987). Vi nhCrng y l u t l tinh hulng eang thing trong mgt ITnh vyc (vi dg nhu ITnh vyc cdng viec chlng ban) cua cd nhdn gia tang d i n mCre do gay nen tinh trang xung dgt thi nd bit d i u cd sy tdc dgng, anh hudng d i n ITnh vyc khde {gia dinh) va nguge Igi.
Quah vd Campbell (1994) SLP dgng md hinh tong quat trong nghien ciru eua hg, theo dd ma-hl-vai-trd va xung-dgt-vai-trd duge xem nhu la nhu-ng t i l n d l gay nen stress edng viec trong khi cdc biln s l thugc tinh each nhu: kha ndng lam chii tinh hinh va kha nang chju dwng tinh trang mo ho vai trd Id nhu-ng biln ehi phli ed t h i
L E T H I MAI - NGHIEN CUU VE HIEN TUONG XUNG DOT.. 35
gay tac ddng eua stress edng viec len su hdi Idng vdi cdng viec. Nhdm nghien ciru tap trung vdo hai biln so ehi phli: kha nang lam chu tinh hinh va kha nang chju dwng tinh trang mo hd vai trd trong moi tuang quan vdi tinh trang stress edng viec.
Qua eac k i t qua phan tich cho thiy, viec sir dgng kha nang lam ehu tinh hinh nhu mgt biln chi phli da thIt bai khi khdng tim ra hieu qua chi phli nao. Theo nhdm nghien ciru, ed le ea hai y l u t l : xung dot vai trd va mo hd vai trd d i u qua manh d i n ndi nhu-ng tinh each nhu kha nang lam ehu tinh hinh chi ddng vai trd thir y l u . Mgt y kiln khac cung dang chii y la: anh hudng eua y l u t l "khd nang lam chii tinh hinh"
nhu mgt y l u to d i l u ehmh, tac dgng d i n tinh trang stress cdng viec va su hai Idng vdi edng viec se dugc danh gia cao ban n l u nd dugc XLP ly theo phuang thiPC phi tuyIn tinh. Biln s l kha nang lam ehu tinh hinh ddng vai trd la mgt tac nhan d i n d i n tinh trang stress cdng viec ban la mgt tac nhan chi phli tinh trang stress cdng viec.
Nhu-ng nghien CCPU trude day eua Kahn va cgng sy (Kahn,... 1964; Keenan & McBain, 1979, tr. 277-285), cung c l p mgt s l d i n chCrng v l anh hudng eua kha nang chiu dwng tinh trang mo ho vai trd nhu la mgt y l u t l ehi phoi giCra mo ho vai trd va stress cdng viec. Trong thu-e t l , n l u su chju dyng tinh trang mo ho vai trd cd anh hudng d i n s l lugng stress phai hCrng chju khi tinh trgng mo ho vai trd tang eao, thi tinh trang stress nay sinh tai nai lam viec. Giai phdp eho hien tugng ndy la ed t h i chgn nhu-ng ngudi cd kha nang eao chju dung tinh trang ma ho vai trd d l Idm viec tai nhung nai cd tinh trang mo ho vai trd. Trong viec hoach dinh cac chuang trinh quan ly
stress, ed the dua vao khda huln luyen nang eao kha-nang-ehiu-dgng-tinh-trang- ma-hl-vai-trd cho mgi ngudi. D i l u nay ed t h i r i t quan trgng ddi vdi ede nhd quan ly Singapore vi ngdy eang ed nhilu ngudi Singapore duge dua tdi ede thi trudng mdi md nhu Trung Quoc, Viet Nam,... nai ma vai trd eua hg ed t h i cdng kem rd rang han bao gid hit. Tir nam 1984, Cooper va Arbose da phdt hien thiy, eae nhd quan ly Singapore bde Id nhirng anh hudng tir ede hgi chirng stress... nhilu ban ca cdc nha quan ly d cae nude cdng nghiep hda khde nhu My, Anh, Dwc, Thuy Dien (Cooper, C.
and Arbose, J, 1984). Tinh trang m a - h l - vai-trd, su thilu thdng tin rd rang, chi t i l t v l yeu c l u cua vai trd trong cdng viec thudng xuyen ed lien quan d i n tinh trang stress va mire do hdi Idng t h i p trong edng viec (House & Rizzo, 1972; Hamner &
Tosi, 1974; Ivaneevieh & Donnelly, 1974;
Wright & Thomas, 1982; Cordes &
Dougherty, 1993). Trong nhilu k i t qua nghien ciru, hien tugng xung dot vai trd va mo ho vai trd nam trong s l nhu-ng nguyen nhan d i u tien gay nen tinh trang stress edng viec (Fisher, C. and Gitelson, R, 1983). Nhilu y l u td tinh each ed t h i Idm manh len hgae y l u di moi quan he giu-a tinh trang xung dot vai fro/bode mo ho vai trd vdi tinh trang stress edng viec. Dd la nhCrng y l u to nhu: nhu c i u thdnh dat (Abdel-Halim, A., 1980. Johnson, T. and Stinson, J., 1975), kha nang chju dyng tinh trang mg-hl-vai-trd, nhap nhlng v l vai trd (Kahn, va edng sy, 1964; Lyons, 1971;
Ivaneevieh & Donnelly, 1974;...) va kha ndng lam ehu tinh hinh, kha nang thich nghi vdi hoan canh (Organ, D. And Greene, C, 1974; Szilagyi, A, Sims, H. and
36 L E T H I MAI - NGHIEN CUU VE HIEN T U d N G X L I N G D O T ^
Keller. R. 1976: Abdel-Halim, 1980; Baths.
N, 1980).
Xung dot vai trd cdng viec vd gia dinh ed lien quan d i n mgt so v i n d l quan trgng cua ca nhan va td chCrc. Kopelman va d i n g nghiep da thu- nghiem mdt md hinh:
cdng viee-gia dinh-xung dot giu-a eae vai trd. Day la ba b i l u hien (tinh hulng) eua xung dot vai trd vd duge do Iwdng d cip do ca nhan.
3) Moi twong quan va he qua. Cdng trinh nghien ciru eua Powell da d l ra mgt md hinh phan tich va dua ra duge eac d l xult gan lien vdi mdi quan he giu-a eae cap vg chong/kinh doanh. K i t qua nghien ciru giiip ngudi dgc ed edi nhin khde ban d l i vdi hien tugng xung dot vai trd giu-a edng viec va gia dinh trong eae doanh nghiep gia dinh qua mgt s l tuang quan duge phat hien trong nghien ciru: 1) Sy tuang hgp trong thdi do d l i vdi vai trd gidi truyin thing eang it, (thi) mire dp xung dot giu-a cdng viec va gia dinh eang Idn. 2) Cae ben trong moi quan he vg chlng/kinh doanh eang it ky nang phg su dgng trong m l i quan he hgp tdc thi xung dot vai trd edng viec vd gia dinh cdng eao. 3) Gang it nhu-ng tuang dong trong thai do (cua hai ngudi) d l i vdi viec gidnh quyln anh hudng eho ngudi lanh dao, (thi) m l i xung dot edng viec va gia dinh edng Idn. 4) Nhung uu tien phan vai trong edng viec va gia dinh giu-a hai ngudi cdng it tuang d i n g , thi mau thuin edng viec vd gia dinh edng Idn. 5) nhu-ng cap vg chlng/kinh doanh ed quan d i l m rieng tuang hgp vdi nhirng y l u td d i u vdo eua nhau se it gap phai xung dot vai trd edng viec va gia dinh hgn nhCrng cap vg chong ed quan dilm khde nhau. Ndi each khac, "do chenh" eua
eac quan d i l m rieng eua m l i ngudi ddi vdi y l u td d i u vao eua nhau cdng Idn thi m l i xung dot vai trd edng viec va gia dinh cdng Idn. 6) Do chenh trong nhdn tbCre v l tinh cdng bing trong qua trinh cung dua ra quylt dinh cdng Idn thi xung dot vai trd cdng viec vd gia dinh eang Idn. 7) "Do chenh" cua cae cap vg chdng trong nhan thipc v l trdeh nhiem cua cha me edng Idn, mire do xung dot giira vai trd trong cdng viec va gia dinh eang cao. Dae biet, (vg chong) eang it ddng thuan trong quan niem Idi keo eon tre vao viec gia dinh eang khiln cho xung dot vai trd trong gia dinh edng Idn. 8) Do chenh trong nhan thire v l h i trg l i n nhau eang Idn, xung dot vai trd edng viec vd gia dinh eang Idn. 9) Dp chenh trong nhan thire v l mire do qua tai cua mdi ngudi cdng Idn, xung dot vai trd trong cdng viec va gia dinh edng Idn. 10) Xung dot vai trd cdng viec va gia dinh edng Idn, mire dp hai Idng d mdi ngudi vdi m l i quan he hgp tac, vdi sy h i trg eua d l i tdc, vd vdi cudc s i n g eang thip. 11) Mire do hdi Idng eang t h i p , c h i t lugng cua m l i quan he hdn nhan cdng thip. 12) Chit lugng cua moi quan he hdn nhan cdng thip, edng viec kinh doanh edng it cd eg may thdnh edng.
Tir nhu'ng m l i tuang quan tren eho thiy, chit lugng eua m l i quan he trong hdn nhdn giCra ede cap vg chlng ed quan he tich cgc d i n thdnh edng eua doanh nghiep gia dinh. N l u mipc do xung dot vai trd giua cdng viec vd gia dinh Id Idn, cdc mire do thoa mdn ca nhdn vd c h i t lugng hdn nhdn gia dinh se xulng t h i p va se gay anh hudng b i t Igi d i n doanh nghiep. K i t qua phan tich dua ra mdt s l ggi y mang tinh giai phdp eho cdc doanh nghiep gia dinh
LE THI MAI - NGHIEN CL/U VE HIEN TUdNG XUNG DOT.. 37 eung nhu cac cap hdn nhan/kinh doanh ed
t h i t y giiip minh. K i t qua nghien ciru cho ring, ddi s i n g vg chong vd cdng viec cua eac cap vg chong se thuan Igi n l u hg thudng xuyen eiing nhau thao luan ve nhirng d\iv. cd Igi/cd hai trong thai do eua hg, trong sg ky vgng, ky nang, kha nang, su uu tien eho viec phdn b l thdi gian cho cac vai trd tai edng ty va tai gia dinh, nhirng uu tien eho viec quylt djnh thdi gian danh eho tirng vai trd, va su s i n sang h i trg nhau trong suit ddi sing vg chdng.
NhCrng thao luan kilu nhu the, ed the dugc ede chuyen gia t u v i n eua doanh nghiep gia dinh td cbCre, se giiip cho eae cap vg chlng bilt duge t i m quan trgng eua eae y l u to anh hudng d i n su thanh cdng eua "lien doanh" giCra hg vd se giiip giam thilu nhu-ng khac biet trong quan dilm nhan thCi-c eua hg ddi vdi nhu-ng y l u t l nay. N I J nhu-ng thao luan nhu t h i ehi ra duge nhu-ng sy khde biet vd giai quylt duge nhu-ng sy khde biet d l i vdi nhu-ng v i n d l ehu y l u , thi sy hai Idng d l i vdi cudc sing vg chong eua hg ngay eang tang, mgt hdn nhan lanh manh ban, va mgt doanh nghiep ngay eang thdnh cdng ban.
Xung dot vai trd edng viec va gia dinh cd lien quan d i n mdt s l v i n d l quan trgng eua ed nhan vd to cbCpc: suy giam sy hai Idng d l i vdi cdng vi$e, gia dinh, va cudc sing (Greenhaus and Beutell, 1985; Gutek et al, 1991; Voydanoof, 1988; Boles, Johnston, & Hair, 1997; Burke, 1988;
Higgins, Duxbury, & Irving, 1992; Kossek &
Ozeki, 1998; Thomas & Ganster, 1995;
Wiley, 1987). Ngoai ra, sire khde v l tam sinh ly kem cd lien quan d i n cac mipc xung dot cao giu-a vai trd edng viec va gia dinh vd xung dgt vai trd gia dinh va cdng viec
(Barnett & Rivers, 1996; Boles va cac tac gia khac, 1997; Prone, 2000; Prone va eac tac gia khde, 1997; Thomas & Ganster, 1995) va mgt s l hieu irng v l mat tam ly (khung hoang). Nhu-ng tac dgng d i n den mipc do xung dot vai trd edng viec va gia dinh d ngudi vg dugc ndi d i n nhilu nhat.
Nhu-ng tac ddng d i n d i n mire do xung dot vai trd cdng viec vd gia dinh d ngudi chong thi chua rd rang va su tac ddng nay cdn phg thude vao viec vg anh ta ed di lam hay khdng (Greenhaus and Kopelman, 1981;...). Song, chong/ban trai cua nhu-ng phg nu- ed trinh do chuyen mdn hoae lam quan ly trai qua euge xung dot vai trd cdng viec va gia dinh nang n l ban Id chong/ban trai cua nhu-ng ngudi phg nu- khdng ed trinh do chuyen mdn hoae khdng Idm quan ly (Greenhaus and Kopelman, 1981). Han nu-a, he qua cua nhu-ng tdc dgng anh hudng nay edn la sy v i n g mat thudng xuyen tai nai lam viec va khdng xin phep (Goff et al, 1990;... Thomas & Ganster, 1995), xay ra tai nan vd giam ndng suit lam viec, kha nang ehuyin d l i viec eao (Aryee, 1992; Burke, 1988) vd t i l m nang bj lang phi (Wagner and Neal, 1994).
Cd nhilu tai lieu chirng minh ring eae nhan vien ed nhu-ng nhiem vg cham sdc ngudi phu thude nhilu (Vi dg: cdc nhan vien ed nhu-ng nhiem vg chdm sdc tre em, song trong nhu-ng gia dinh Idn, chdm sdc nhu-ng ngudi Idn tuoi phu thugc) thudng ed khuynh hudng rai vac tinh trang xung dot vai trd edng viec vd gia dinh d mire do nang han (Frone, Russell, & Cooper, 1992;
Greenhaus & Beutell, 1985; va Seharlaeh
& Boyd, 1989). Phg nCr kinh qua xung dot vai trd edng viec vd gia dinh nhilu ban (Gutek, Searle, & Klepa, 1992). G i n day.
38 LETHj MAI - NGHIEN CUU VE HIEN TUdNG XUNG D d T - xung dot vai trd cdng viec vd gia dinh da
duge khao sat tir mdt bilu d l he thong cho t h i y tinh trang xung dot vai trd edng viec vd gia dinh cua mgt thanh vien trong mgt cap vg chong ed t h i tdc ddng dang k l d i n (tinh trang xung dot vai trd cdng viec va gia dinh) eua ngudi kia (Hammer va d i n g nghiep, 1997). Cdc "hieu qua cheo", ed nghTa la tinh trang stress vd eang thing cua ngudi nay cd tac dgng d i n d i n tinh trang stress va eang thing eua ngudi kia, da duge trinh bay trong mdt md hinh ly thuylt cua Westman (2001).
Nhilu nghien eCru v l xung dot vai trd edng viec vd gia dinh dya tren lap luan cho ring tinh trang da vai trd (kiem nhiem vai trd) chle chan se d i n d i n tinh trang eang thing nhu da duge khang djnh trong ly thuylt vai trd (Katz & Kahn, 1978) va ly thuylt v l sy khan hilm (Goode, 1960).
Tuy the, nhung ket qua nghien CCPU ngay eang tim thiy nhu-ng tin hieu tich cue, ea tCr phia edng viec d i n gia dinh l i n tCr gia dinh d i n edng viec. K i t qua eua mgt s l nghien eCru ndy ung hd eho gia thuylt thuc d l y (Marks, 1977) theo dd, viec kiem nhiem vai trd ed t h i tao ra sy thiie d l y de cudc s i n g di len, trong dd ede vai trd eung c l p nguln lye bo sung tir cdc h i trg xd hgi, eae ky ndng duge tang eudng, vd Idng t y trpng duge ndng eao vd ea phiic Igi nu'a. Barueh va Barnett (1987) da kham pha thay nhu'ng ngudi phu nCr ed nhilu vai trd trong ddi s i n g (chang ban: me, vg, nhan vien cdng ty...) thi it bj philn mugn vd hg cd iung t g trgng eao hgn ede phg nCr ed it vai trd ban. Tuy t h i , ehinh chit lugng eua vai trd mdi la y l u t l quan trgng. NghTa Id, mdt ngudi ed nhu-ng vai trd kiem nhiem edng nhilu (nhu: ed mdt mdi quan tam, ed
nghl nghiep canh tranh, va mdt cudc sdng gia dinh vui ve...), eang ed Idng tg trgng Idn han.
Nghien ciru da phat hien ra cae "vai trd kep" ed quan he d i n ea nhCrng he qua x l u l i n tot. Trong khi l y , mdt s l bing chirng cho thiy da vai trd mang lai ea hgi va ea uu the. Trong ly thuylt can bang vai trd, Stephen Marks va Shelly MacDermid (1996) da kham pha ra ring ai cd t h i tham gia d i y du va thyc hien mgt s l vai trd khac nhau lai ed t h i gap khdng ehi it cdng thing vai trd ban ma edn giam dugc t i n suit lo ling, ed Idng t y trgng eao ban, vd sdng kiln nhieu ban. Rose Laub Coser (1975) eho rang trong vai trd kep, ed nhan cd t h i bde Id ed tinh vd chu dgng hdnh ddng nhIm lam hdi hda bode lam khde di nhung mong dgi binh thudng. Nhu t h i , da vai trd la quan trgng eho sy phat triln tinh cdch va tri tue. Lois Verbrugge (1983) phat hien ngudi phu nir nao thyc hien da vai trd eua ngudi me, ngudi vg, vd ngudi lam cdng hudng luang thi ed sire khde t i t ban nhu-ng phu nu- khdng ed vai trd ndo hay chi cd mdt it vai trd nay.
Tir nhirng k i t qua nghien cCru da trinh bdy d tren eho thiy, xung dot vai trd la mdt ITnh vyc nghien eCru quan trgng doi vdi ea eae nha nghien ciru l i n cae nha thyc hanh vi hien tugng nay Id pho biln trong xa hpi hien dai, cd ca he qua tieu eye va tich eye.
Van de e i n nghien eCru md rgng la nhung giai phap de han e h i he qua x l u d l i vdi m l i ngudi, d l i vdi eae moi quan he, vd d l i vdi ea quan. Tinh trang xung dot vai trd khdng d i n den su phd vd e l u true vai trd ma nd cdn la ca hgi de ca nhan t h i hien
{Xem tiip trang 48)
48 H A M I N H C H A U - Ddi SONG THE SU TRONG KY VU BANG...
ddng, dae biet va dde dao, gdp phin tich eye vao viec hinh thanh, phat triln mgt nhdnh nhd nhung dgc dao eua n l n van hge khdng chiln. O t h i loai ky, ciing vdi ede nhd van khde, Vu B i n g da gdp phin phan anh ddi song xa hgi trong su da dang cua nd b i n g cai nhin, cam xCic vd ban ITnh eua dng. •
TAI LIEU THAM KHAO
1. Ldc Phuang Thuy (Chu bien). 2005. Quan niem van chwong Phap the ky XX. Hd Ngi:
Nxb. Van hge.
2. Pdxpeldp, G.N. (Chu bien). 1998. Din luan nghien ciru van hge. Ha Ngi: Nxb. Gido dgc.
3. Van Gid. 2000. Vu Bang ben trdi thwong
nhd. Ha Ndi: Nxb. Van hda Thdng tin.
4. Vu Bing. 1949. Thong cao vi viec gao.
Tilu thuylt thu bay. Sd 17.
5. Vu Bing. 1949. Khiic ngam trong dit Ha - Nhe, beo. Tilu thuylt thu bay. S l 3.
6. Vu Bdng. 1949. Khiic ngam trong dit Ha - Cao, rdi. Tilu thuylt thu bay. S l 13.
7. Vu Bing. 1969. Bin mwoi nam ndi lao. Sdi Gon: Ca sd xult ban Pham Quang Khai.
8. Vu Bdng. 1994. Miing ngon Ha Ngi. Hd Ngi: Nxb. Van hoc.
9. Vu Bing. 2000. Tuyin tap Vu Bing. Tap 2. Ha Ngi: Nxb. Van hge.
10. Vu Bing. 2000. Tuyin tap Vu Bing. Tap 3. Ha Ngi: Nxb. Van hoc.
11. Vu Bing. 2001. Cai. Ha Ngi: Nxb. Van hda Thdng tin.
{Tiip theo trang 38)
ndng luc, khat vgng, y ehi vd ren luyen tinh edeh d l phdt triln. Id mdi trudng d l hg khdm phd ra ndng lye ban than, tim t h i y y nghTa trong cudc s i n g . •
TAI L I E U THAM KHAO
1. http://family.jrank.org/pages/1417/Role Theory -Accumulating and Changing Roles.html 2. Joachim Quah & Kathleen M. Campbell (1994): Role Conflict and Role Ambiguity as Factors in Work Stress among Managers in Singapore: Some Moderator Variables,
Research and Practice in Human Resource Management 2(1), 21-33.
http://rphrm.curtin.edu.au/1994/issuel/role.ht ml.
3. Powell, Gary N. Reconceptualizing work- family conflict for business/marriage partners: a theoretical model. Journal of Small Business Management. October 1 1997.
4. Skitmore, Martin and Ahmad, Sariati.
2003. Work-family conflict: a survey of Singaporean wori<ers. Publication Date: 01- JAN-2003. Singapore Management Review