TƯ DUY KINH T -Y U T/ Đ T PHÁ Đ! PHÁT TRI!N KINH T BSN VLNG
Nguy n Chí H i
Trư ng Đ i h c Kinh t - Lu t, ĐHQG - HCM
TÓM T T: Đ)i m i tư duy kinh t có vai trò h t s c quan tr ng và là y u t “ñ t phá” cho quá trình ñ)i m i, c i cách n n kinh t . Bài vi t này t p trung làm rõ nh ng thành t u ch y u c a công cu c ñ)i m i tư duy kinh t Vi t Nam trong 25 năm qua, ch ra nh ng búc xúc và yêu c u m i c a ñ)i m i tư duy kinh t , ñ!ng th i phân tích nh ng n i dung cơ b n c a công cu c ñ)i m i tư duy kinh t nư c ta hi n nay.
T khóa: Tư duy, Tư duy kinh t , Đ)i m i tư duy kinh t .
1. Đ t v-n ñ2
Đ i h i Đ i bi u toàn qu c l n th XI c a Đ ng ñã thông qua Chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i c a Vi t Nam ñ n năm 2020, ñưa Vi t Nam cơ b n tr thành nư c công nghi p theo hư ng hi n ñ i.
Đ ñ t ñư c m"c tiêu trên, trư c h t Vi t Nam ph i vư t qua ñư c “cái b'y” c a nư c thu nh p trung bình - Đi u mà khá nhi u qu c gia ñang phát tri n ñã v p ph i. Trong ch#ng ñư ng mư i năm t i, m"c tiêu “ phát tri n nhanh trong s b n v ng” ph i ñư c coi là m"c tiêu chi n lư c c a Vi t Nam và khâu ñ t phá mà Đ i h i Đ ng l n th XI ch) ra là: (i) Hoàn thi n th ch kinh t th trư ng ñnh hư ng Xã h i Ch nghĩa; (ii) Phát tri n nhanh ngu n nhân l c, nh t là ngu n nhân l c ch t lư ng cao; (iii) Xây d ng h th ng k t c u h t ng ñ ng b , v i m t s công trình hi n ñ i, t p trung vào h th ng giao thông và h t ng ñô th l n.
Dư i góc ñ phương pháp lu n, bao trùm lên các khâu ñ t phá trên, ñó là c n ñ y m nh hơn n a ñ)i m i tư duy, trư c h t là tư duy kinh t . 2. Cơ s& lý luRn v2 ñTi m)i tư duy kinh t
Theo T( ñi n tri t h c, Nhà xu t b n Mát - xcơ - va, thì tư duy là “ s n ph%m cao nh t c a cái v t ch t ñư c t ch c m t cách ñ#c bi t là b não”, “ tiêu bi u cho tư duy là nh ng quá trình như tr(u tư ng hóa, phân tích và t ng h p” [10; 634]. Tư duy là s n ph%m c a quá trình ho t ñ ng s n xu t c a con ngư i trong xã h i, k t qu c a quá trình “tư duy”, bao gi cũng là nh ng khái ni m, phán ñoán, lý lu n.
Như v y, vi c xây d ng nh ng khái ni m khoa h c g$n li n v i quá trình tư duy và cũng g$n li n v i s trình bày nh ng quy lu t tương ng.
Trong khoa h c kinh t , tư duy lý lu n có m t v trí h t s c quan tr ng, b i vì “tư duy kinh t chính là s nh n th c c a ñ u óc con ngư i ñ i v i th c ti*n kinh t … Đó là xu t phát ñi m ñ ñi t i nh ng l a ch n, nh ng quy t sách”[4;20].
Gi a tư duy kinh t v i chính sách kinh t và ñ i s ng kinh t - xã h i có quan h bi n ch ng v i nhau. Tư duy kinh t ph n ánh nh ng nh n th c c a con ngư i (các nhà tư tư ng, nhà lãnh ñ o, chuyên gia kinh t …) v th c ti*n phát tri n kinh t - xã h i, t o cơ s hình thành các chính sách, quy t sách kinh t c a chính ph , tác ñ ng ñ n s phát tri n c a n n kinh t . Ngư c l i, các chính sách kinh t luôn ph n ánh trình ñ nh n th c v th c ti*n kinh t , kh năng n$m b$t các quy lu t, th hi n qua các nh n th c trong tư duy kinh t c a các nhà ho t ñ ng chính sách.
Theo quy lu t, tư duy nói chung và tư duy kinh t nói riêng luôn v n ñ ng và phát tri n.
Đ i m i tư duy kinh t không ch) là nhu c u phát tri n t thân, mà còn là quá trình mang tính ch ñ ng, thông qua nh n th c và ý chí c a con ngư i. N i hàm c a khái ni m “ñ i m i tư duy kinh t ” bao g m:
- Thay ñ i nh n th c cũ b&ng nh n th c m i cho phù h p v i ñi u ki n, hoàn c nh c a n n kinh t .
- Thay ñ i nh n th c, quan ñi m v n không phù h p v i quy lu t phát tri n, ñã ki m hãm s phát tri n c a n n kinh t .
- K th(a, phát tri n nh ng tư duy kinh t v'n còn có giá tr , có vai trò ñ i v i s phát tri n, nhưng chưa ñư c quan tâm ñúng m c, ho#c chưa ñư c v n d"ng vào th c ti*n.
- Phát hi n nh ng ý tư ng, quan ñi m có tính
“ñón ñ u”, có tính khám phá quy lu t, nh&m ñưa n n kinh t có bư c phát tri n m i.
- Đ i m i tư duy kinh t bao gi cũng g$n li n v i nh ng ñ i m i v phương pháp nh n
th c, t ch c th c ti*n và môi trư ng xã h i phù h p, ñ tư tư ng m i có kh năng th c thi và phát tri n.
- Đ i m i tư duy kinh t bao gi cũng g$n li n v i nh ng con ngư i, t ch c xã h i c"
th , ñây là nh ng nhân v t có năng l c trí tu và trách nhi m cao trong xã h i.
3. ĐTi m)i tư duy kinh t - Yêu c.u b c thi t c a n2n kinh t Vi(t Nam hi(n nay
Sau 25 năm (1986- 2011) ñ i m i và h i nh p kinh t qu c t , n n kinh t Vi t nam ñã ñ t ñư c nh ng thành t u to l n; trong ñó ph i k ñ n nh ng thành t u c a quá trình ñ i m i tư duy, mà trư c h t là tư duy kinh t . Tư duy kinh t m i, không ch) là ti n ñ cho công cu c ñ i m i, mà còn là nhân t cơ b n d'n ñ n nh ng thành t u kinh t . Có th ñi m qua nh ng n i dung ch y u trong công cu c ñ i m i tư duy kinh t th i gian qua.
Th nh$t, thành công l n nh t c a công cu c ñ i m i tư duy kinh t Vi t Nam là chúng ta ñã chuy n ñ i nh n th c và hành ñ ng t( n n kinh t v n hành theo cơ ch k ho ch hóa t p trung, sang n n kinh t th trư ng ñnh hư ng xã h i ch nghĩa
Th(a nh n n n kinh t th trư ng, m t lo t v n ñ lý lu n khác ñã ñư c nh n th c sâu s$c hơn và ñư c v n d"ng vào n n kinh t nh&m khai thác có hi u qu các ngu n l c thông qua quy lu t c nh tranh, quy lu t giá tr và các “ñòn b%y” khác c a n n kinh t th trư ng.
Th hai, tư duy v mô hình công nghi p hóa ki u m i cũng là m t ñóng góp to l n trong công cu c ñ i m i và h i nh p th i gian qua.
Đ i h i l n th VI c a Đ ng ñã ñ#t c t m c ñ u tiên cho s thay ñ i mô hình công nghi p hóa Vi t Nam, ti p ñ n Đ i h i l n th VII và l n th VIII ñã hoàn thi n vi c hình thành mô hình công nghi p hóa ki u m i, ñó là chuy n t( mô hình “ưu tiên phát tri n công nghi p n#ng”, hư ng n i, thay th nh p kh%u sang mô hình công nghi p hóa v i chi n lư c
“hư ng v xu t kh%u”, m c!a và h i nh p qu c t , d a trên cơ s ti p nh n nh ng thành t u khoa h c công ngh hi n ñ i và qu n lý tiên ti n. Khái ni m công nghi p hóa, hi n ñ i hóa ngày nay là s n ph%m c a tư duy kinh t m i v công nghi p hóa.
Mô hình công nghi p hóa ki u m i ñư c hình thành và th c thi Vi t Nam chính là ñi u ki n tiên quy t t o nên nh ng thành công trong quá trình công nghi p hóa, hi n ñ i hóa nư c ta 25 năm qua.
Th ba, g$n li n v i nh ng tư duy m i v th ch kinh t th trư ng và mô hình công nghi p hóa ki u m i, công cu c ñ i m i tư duy th i gian qua còn ghi nh n nh ng thay ñ i căn b n nh n th c v quan h s h u nói chung, ch ñ công h u nói riêng trong n n kinh t th trư ng ñnh hư ng xã h i ch nghĩa
Th tư, quan ñi m v m c!a và h i nh p kinh t qu c t cũng là m t d u n trong ñ i m i tư duy kinh t nư c ta th i gian qua.
Do hoàn c nh l ch s! và mô hình công nghi p hóa hư ng n i, thay th nh p kh%u, ñ n trư c năm 1986 n n kinh t Vi t Nam trong th “ñóng c!a” và b cô l p v i kinh t th trư ng th gi i. T( sau Đ i h i l n th VI c a
Đ ng, tư duy v m t n n kinh t m ñã th hi n ngày càng rõ r t, th hi n:
- Coi h i nh p kinh t qu c t là quy lu t và là ñi u ki n không th thi u c a quá trình phát tri n kinh t .
- Coi ña phương hóa, ña d ng hóa quan h kinh t qu c t , v i phương châm “Vi t Nam mong mu n là b n c a t t c các nư c” trên nguyên t$c bình ñ.ng, cùng có l i, tôn tr ng ch quy n c a nhau, tr thành phương châm chi n lư c trong quan h kinh t ñ i ngo i c a Vi t Nam.
- Chi n lư c kinh t bi n c a Vi t Nam ñã ñư c xây d ng, th hi n nh n th c m i v t m quan tr ng và vai trò c a kinh t bi n trong h i nh p kinh t qu c t .
Th năm, tư duy kinh t m i trong ñi u ti t kinh t vĩ mô c a Nhà nư c cũng ngày càng hoàn thi n. T( m t n n kinh t phi th trư ng, qu n lý theo m nh l nh, trong 25 năm qua các công c" kinh t vĩ mô c a nhà nư c, như chính sách tài khóa, chính sách ti n t , chính sách thu nh p, chính sánh kinh t ñ i ngo i (t: giá h i ñoái, xu t nh p kh%u…) ñã ñư c chính ph ñi u hành khá “bài b n”. Tư duy c a m t n n kinh t th trư ng h i nh p sâu r ng v i th gi i, ngày càng ñư c th! thách v i nh ng bi n ñ ng c a tình hình kinh t th gi i và trong nư c, ñã th hi n s thay ñ i quan tr ng trong nh n th c, tư duy kinh t c a Chính ph và các cơ quan ch c năng.
Th sáu, chính sách phát tri n nông nghi p, nông thôn và nông dân g$n v i quá trình công nghi p hóa, hi n ñ i hóa cũng ñư c nh n th c
và ñi u ch)nh, trên c s ñ i m i tư duy v lĩnh v c này.
- V trí, vai trò c a nông nghi p không ch) ñư c th(a nh n trong th c t , mà còn ñư c coi là v n ñ căn b n, s ng còn ñ n ñnh và phát tri n kinh t ñ t nư c.
- Công nghi p hóa, hi n ñ i hóa nông nghi p, nông thôn ñư c coi là nhi m v" tr ng tâm, hàng ñ u c a quá trình công nghi p hóa, hi n ñ i hóa ñ t nư c.
- Phát tri n nông nghi p, nông thôn theo nghĩa r ng, không ch) phát tri n các ngành nông nghi p, mà còn phát tri n các ngành phi nông nghi p trong nông thôn.
- H gia ñình là h t nhân ñơn v s n xu t và là ch th c a kinh t nông thôn, phát tri n kinh t hàng hóa trong nông nghi p, nông thôn trong qua trình CNH, HĐH.
- Th(a nh n vi c phát tri n kinh t trang tr i trong phát tri n nông nghi p và kinh t nông thôn.
Th b y, tư tư ng “dân là g c” không ch) là m"c tiêu, ñ ng l c c a quá trình phát tri n, mà còn là phương châm c a công cu c ñ i m i tư duy kinh t .
T i Đ i h i Đ ng l n th VI, bài h c “l y dân làm g c” ñã tr thành bài h c quan tr ng ñư c Đ ng C ng s n Vi t Nam t ng k t. Đây cũng là quan ñi m truy n th ng c a dân t c và c a tư tư ng H Chí Minh. Tư tư ng “dân là g c” cũng ñư c th hi n trong Cương lĩnh, m"c tiêu phát tri n ñ t nư c mà Đ ng C ng s n Vi t Nam ñã xác ñnh là: “Dân giàu, nư c m nh, xã h i dân ch , công b&ng, văn minh”; “ Tăng trư ng kinh t ph i g$n v i ti n b và
công b&ng xã h i trong t(ng bư c ñi và trong su t quá trình phát tri n”.
Nh ng thành công c a công cu c ñ i m i kinh t Vi t Nam ñã ñưa ñ t nư c không ch) ra kh,i kh ng ho ng kinh t - xã h i, ñ t ñư c t c ñ tăng trư ng khá cao trong m t th i gian dài (giai ño n 1991 – 2011, tăng trư ng GDP ñ t 7,35%/năm), h i nh p ngày càng sâu r ng vào n n kinh t th gi i, ñưa Vi t Nam t( m t nư c nghèo, thu nh p th p tr thành nư c ñang phát tri n, có thu nh p thu c lo i trung bình th p (GDP bình quân ñ u ngư i ñ t 1.365 USD, năm 2011). Bên c nh ñó, n n kinh t Vi t Nam cũng ñang ñ ng trư c nh ng yêu c u phát tri n m i, ñó là:
- Nh ng thay ñ i và bi n ñ ng c a n n kinh t th gi i ngày càng có nh hư ng tr c ti p và sâu r ng ñ n n n kinh t Vi t Nam. Cu c kh ng ho ng tài chính toàn c u năm 2008 và nh ng ñ ng thái m i c a n n kinh t , tài chính qu c t nh ng năm g n ñây ñã ch ng minh ñi u ñó. Khi n n kinh t ñã h i nh p sâu vào ñ i s ng kinh t qu c t , ñ t n t i và kh.ng ñnh v th c a n n kinh t m i nư c, v n ñ là ph i xác ñnh ñư c giá tr s n ph%m c a qu c gia trong chu i giá tr kinh t qu c t , ñ ng th i nâng cao ñư c n i l c nh&m c nh tranh th$ng l i trên th trư ng trong nư c và qu c t .
- N n kinh t Vi t Nam hi n ñang ñ ng trư c nh ng thách th c l n: t c ñ tăng trư ng c a n n kinh t chưa g$n v i ch t lư ng tăng trư ng (h s ICOR giai ño n 2001 – 2010:
5,52; năm 2010: 6,2; năm 2011: 5,9 ), n n kinh t phát tri n thi u b n v ng (phân hóa giàu nghèo tăng lên, giá tr ñ o ñ c và các chu%n
m c văn hóa trong xã h i có nh ng b t n, tài nguyên s! d"ng còn lãng phí, tình tr ng ô nhi*m môi trư ng gia tăng), nh ng b t n kinh t vĩ mô chưa ñư c kh$c ph"c, t c ñ tăng trư ng có bi u hi n suy gi m.
- Đang t n t i nh ng “nút th$t” trong quá trình phát tri n c a n n kinh t : (i) C i cách cơ ch , b máy hành chính còn ch m ch p và chưa tương x ng v i yêu c u phát tri n c a n n kinh t ; (ii) C u trúc n n kinh t l c h u, thi u c ch tranh và n#ng v khai thác tài nguyên và thâm d"ng v n; (iii) H th ng cơ s h t ng y u kém, thi u ñ ng b , thi u t m nhìn trong quy ho ch phát tri n; (iv) Tư duy kinh t có nh ng bi u hi n trì tr , l c h u, chưa theo k p y u c u phát tri n.
Th c t trên cho th$y, ñ)i m i tư duy kinh t ñang tr thành v$n ñ m$u ch t và có ý nghĩa b c thi t hi n nay.
4. NhUng n i dung cơ b n c a ñTi m)i tư duy kinh t & Vi(t Nam hi(n nay
Th nh$t, ñ i m i tư duy v mô hình kinh t là yêu c u b c thi t c a Vi t Nam hi n nay.
Đây là v n ñ ñã ñư c các lãnh ñ o Đ ng và Chính ph , các nhà kinh t trong và ngoài nư c bàn lu n sôi n i trong su t th i gian qua.
Quan ñi m ñ i m i mô hình kinh t ñã ñư c th hi n trong Văn ki n Đ i h i l n th XI c a Đ ng, ñó là “chuy n ñ i mô hình tăng trư ng, coi ch t lư ng, năng su t, hi u qu , s c c nh tranh là ưu tiên hàng ñ u, chú tr ng phát tri n theo chi u sâu, phát tri n kinh t tri th c”.
Th c ch t, ñây là s chuy n ñ i t( mô hình tăng trư ng ch y u theo chi u r ng, chú tr ng v s lư ng, thâm d"ng v n và tài nguyên,
sang mô hình “phát tri n h p lý gi a chi u r ng và chi u sâu, v(a m r ng quy mô v(a chú tr ng nâng cao ch t lư ng hi u qu ”. Có th ñ ngh n i hàm c a mô hình tăng trư ng kinh t c a Vi t Nam th i gian t i là:
- L a ch n tăng trư ng b n v ng, chú tr ng ch t lư ng hơn là s lư ng tăng trư ng;
- Chuy n ñ i cơ c u n n kinh t t( ch ch y u là thâm d"ng v n, tài nguyên và lao ñ ng gi n ñơn, sang n n kinh t s! d"ng v n có hi u qu , tăng d n y u t TFP trong tăng trư ng;
- Dư i góc ñ “hư ng v xu t kh%u” c n chuy n n n kinh t t( ch y u xu t kh%u s n ph%m thô và sơ ch , sang giai ño n l a ch n xu t kh%u có hi u qu các s n ph%m d a vào khai thác tri th c, k7 năng và các ngu n l c qu c gia khác; nâng d n t: tr ng các s n ph%m ch bi n, có hàm lư ng k7 thu t, ch t xám và y u t văn hóa;
- Dư i góc ñ “thay th nh p kh%u”, c n m r ng thay th nh p kh%u các s n ph%m tiêu dùng, ch bi n, l a ch n m t s s n ph%m công nghi p thay th nh p kh%u, ñ#c bi t trong lĩnh v c công ngh cao, thu c v th m nh c a ñ t nư c; c n nâng cao năng l c c nh tranh c a các s n ph%m ñư c ch t o trong nư c.
Th hai, c n ti p t"c ñ i m i tư duy v quan h s h u. Đây là m t v n ñ h t s c quan tr ng nhưng cũng r t khó khăn trong quan ñi m, nh n th c, b i vì liên quan ñ n các nguyên lý v CNXH mà các nhà kinh ñi n ñã d báo. Đ i m i tư duy v quan h s h u trong n n kinh t th trư ng ñnh hư ng XHCN ñang ñ#t ra các v n ñ sau:
- C n minh ñnh ñ y ñ hơn các cơ s pháp lý gi a khu v c công và khu v c tư, s h u nhà nư c và s h u tư nhân, ñ#c bi t trong lĩnh v c ñ t ñai và d ch v" (y t , giáo d"c,…).
- Quan ñi m v vai trò ch ñ o c a khu v c kinh t nhà nư c c n ph i nh n th c h p quy lu t, ñi u mà các nư c ñi trư c ñã th c hi n t t, ñó là th hi n tính “tiên phong”, “bà ñ9”, hơn là tr c ti p tham gia vào vi c kinh doanh.
C n tái c u trúc l i các t p ñoàn kinh t nhà nư c, theo hư ng tinh gi m s lư ng và nâng cao hi u qu ho t ñ ng.
- Khu v c kinh t tư nhân ngày càng có vai trò to l n ñ i v i phát tri n kinh t , là ñ ng l c cho quá trình công nghi p hóa, hi n ñ i hóa.
Th c t nhi u qu c gia trên th gi i cho th y, khu v c kinh t tư nhân luôn có nh ng ñóng góp to l n cho s l n m nh c a n n kinh t , khu v c kinh t tư nhân không ch) là ñ ng l c, mà còn là n n t ng cho s phát tri n.
Th ba, tư duy v c u trúc n n kinh t và chuy n d ch cơ c u kinh t cũng là m t lĩnh v c c n ph i ñ i m i. C n xem xét l i tư duy v chuy n d ch cơ c u kinh t các t)nh, thành ph , ñánh giá tăng trư ng kinh t trên ph m vi t(ng ña phương v i các ch) tiêu hàng năm.
Các ña phương c n t p trung t o môi trư ng thu n l i cho các doanh nghi p kinh doanh có hi u qu , cơ c u kinh t c n ñư c xem xét theo quy mô vùng, liên vùng trên cơ s khai thác l i th so sánh ñ khai thác các ngu n l c có hi u qu .
Th tư, ñ i m i tư duy trong ñi u hành chính sách kinh t vĩ mô cũng là m t v n ñ c p thi t hi n nay, c" th như:
- Kh$c ph"c tư duy m nh l nh, duy ý chí trong ñi u hành chính sách, chính sách kinh t c n bám sát th c t và d a trên quy lu t c a n n kinh t th trư ng.
- Các chính sách kinh t c n ñ m b o tính nh t quán trên cơ s d báo khoa h c và có t m nhìn dài h n, ñi n hình như vi c ñi u hành t:
giá, lãi su t ngân hàng. S linh ho t trong chính sách ñi u ti t kinh t vĩ mô là r t c n thi t nh&m thích ng v i ñi u ki n th c t , song không th thi u tính nh t quán và t m nhìn dài h n.
- S k t h p các chính sách kinh t vĩ mô, ñ#c bi t là chính sách tài khóa và chính sách ti n t trong ñi u hành kinh t vĩ mô c a Chính ph cũng là m t v n ñ c n hoàn thi n và nâng cao tính hi u qu .
- Tư duy nhi m kỳ, căn b nh ch y theo thành tích cũng là m t n i dung c n kh$c ph"c.
- Y u t ñ c quy n, quan h l i ích nhóm là m t v n ñ d* phát sinh trong n n kinh t th trư ng, do v y c n c nh giác và có các bi n pháp phòng ng(a kh$c ph"c nh ng căn b nh này trong ñi u hành n n kinh t .
Th năm, ñ i m i tư duy kinh t bao gi cũng g$n li n v i ñ i m i tư duy trong xây d ng th ch chính tr - xã h i. Yêu c u phát tri n c a ñ t nư c hi n nay ñ#t ra yêu c u c p thi t là công cu c c i cách th ch ph i ñư c ñ%y m nh hơn n a, t o ñi u ki n cho c i cách kinh t có bư c phát tri n m i. Đ i m i tư duy trong c i cách th ch chính tr , g$n v i ñ i m i tư duy kinh t c n ti p t"c làm rõ v m#t lý lu n các v n ñ sau:
- Ti p t"c c" th hóa, l trình hóa th ch kinh t th trư ng XHCN Vi t Nam.
- Nâng cao vai trò lãnh ñ o c a Đ ng trên cơ s th c thi dân ch , m r ng quy n c a ngư i dân ñư c tham gia ch ñ ng và tích c c vào th c thi các m"c tiêu “Dân giàu, nư c m nh, xã h i dân ch , công b&ng, văn minh”.
- Nâng cao hi u qu c a b máy nhà nư c pháp quy n, phát huy vai trò c a các t ch c xã h i, ñoàn th , qu n chúng nhân dân trong vi c th c thi pháp lu t.
Th sáu, ñ i m i tư duy trong phát tri n lĩnh v c văn hóa, giáo d"c, khoa h c công ngh ñang là m t n i dung c p thi t hi n nay. Đây cũng là m t v n ñ ñang ñ#t ra gay g$t trong quá trình phát tri n kinh t . Đ i m i tư duy trong lĩnh v c văn hóa xã h i c n t p trung vào các n i dung:
- C n có cu c cách m ng trong nh n th c v
“c i cách giáo d"c”. Th c t quá trình th c hi n c i cách giáo d"c nư c ta nhi u năm qua, s dĩ chưa ñ t ñư c hi u qu như kỳ v ng, là do tư duy v c i cách và ñi u hành, qu n lý giáo d"c. Ch) có thay ñ i tư duy, nh n th c v c i cách giáo d"c, thì s nghi p giáo d"c m i phát tri n tương x ng v i yêu c u phát tri n ngu n nhân l c cho quá trình công nghi p hóa, hi n ñ i hóa.
- Y u t văn hóa, ñ#c bi t là nh ng giá tr văn hóa truy n th ng dân t c ph i ñư c coi là n n móng c a s nghi p phát tri n giáo d"c – ñào t o. Chúng tôi cho r&ng, ch n hưng văn hóa, ñ o ñ c h c ñư ng và hành vi xã h i ñã ñ n lúc ph i coi là khâu ñ t phá trong c i cách giáo d"c – ñào t o hi n nay.
- Trong lĩnh v c khoa h c và công ngh , tư duy qu n lý khoa h c công ngh ñang có bi u hi n trì tr kéo dài nư c ta hi n nay. Ch) có ñ i m i tư duy trong t ch c, qu n lý khoa h c công ngh ,… thì khoa h c công ngh m i th c s tr thành “n n t ng”, “ñ ng l c” cho quá trình phát tri n kinh t .
Th b y, ñ i m i tư duy trong công nghi p hóa, hi n ñ i hóa nông nghi p, nông thôn cũng là m t n i dung c n ti p t"c th c hi n.. Đ i m i tư duy trong công nghi p hóa, hi n ñ i hóa nông nghi p, nông thôn, c n t p trung vào các v n ñ như:
- C n làm rõ hơn n a c v m#t lý lu n và pháp lý v n ñ s h u ru ng ñ t và qu n lý ru ng ñ t trong n n kinh t th trư ng ñnh hư ng XHCN. Đây chính là ñi m c t lõi c a phát tri n b n v ng trong nông nghi p, nông thôn hi n nay.
- C i cách th ch trong nông nghi p, nông thôn, g$n phát tri n nông nghi p, nông thôn v i v n ñ nông dân c n ñư c nhìn nh n như là v n ñ c p bách và có tính dài h n. N u không s m gi i quy t v n ñ nông dân m t cách ch ñ ng, tích c c hơn thì quá trình công nghi p hóa, hi n ñ i hóa nông nghi p, nông thôn và yêu c u phát tri n b n v ng trong nh ng năm t i s+ phát sinh nh ng khó khăn, ph c t p m i.
Th tám, trong quan h kinh t ñ i ngo i, tính ph c t p c a quá trình toàn c u hóa và quan h qu c t m i, ñ ng th i do ñ#c ñi m v ña chính tr , ña kinh t c a nư c ta, cũng ñ#t ra nh ng v n ñ m i, ñó là:
- X! lý ñúng ñ$n m i quan h gi a m r ng quan h kinh t ñ i ngo i v i b o v v ng ch$c
ch quy n ñ t nư c, b o v l i ích kinh t và c ng c nâng cao v th c a Vi t Nam trên trư ng qu c t .
- M r ng quan h h p tác toàn di n v i các nư c láng gi ng, ñ#c bi t là trên lĩnh v c kinh t , ñ ng th i có nh ng bi n pháp thích h p v v n ñ ch quy n, l i ích qu c gia c ñ t li n, bi n ñ o và vùng tr i.
Th chín, khâu ñ t phá trong vi c ti p t"c ñ i m i tư duy kinh t , ñó là c n ñ i m i phương pháp nh n th c d a trên n n t ng tư duy c a ch nghĩa duy v t bi n ch ng Mác xít.
B n ch t khoa h c và cách m ng c a ch nghĩa Mác – Lênin, ñó là phép duy v t bi n ch ng. Phương pháp lu n khoa h c c a ch nghĩa Mác là m i lý lu n ph i d a trên cơ s n$m b$t ñư c nh ng bi n ñ i c a ñ i s ng xã h i, ñ ng th i ph"c v" yêu c u phát tri n không ng(ng c a xã h i. Do v y, ñ i m i tư duy nói chung và ñ i m i tư duy kinh t nói riêng không ch) là quy lu t c a quá trình phát
tri n mà còn là y u t ñ t phá trong suy nghĩ và hành ñ ng c a quá trình c i cách và h i nh p c a n n kinh t nư c ta giai ño n hi n nay.
5. K t luRn
Đ n n kinh t Vi t Nam phát tri n nhanh và b n v ng trong th i gian t i, c n ph i có nh ng ñ t phá theo tinh th n c a Đ i h i Đ ng l n th XI. Trong nghiên c u này, chúng tôi cho r&ng, khâu ñ t phá cơ b n và cũng là ñi u ki n tiên quy t cho các ñ t phá khác, ph i là ñ i m i tư duy kinh t .
Đ i m i tư duy kinh t , ch$c ch$n s+ ñ"ng ch m ñ n m t s nh n th c có tính truy n th ng, th m chí có nh ng v n ñ nh y c m, song ch) có ñ%y m nh ñ i m i tư duy kinh t , m i có th t o ra s chuy n bi n cơ b n v mô hình kinh t , nâng cao ch t lư ng tăng trư ng và phát tri n b n v ng.
ECONOMIC THOUGHT - BREAKTHROUGH FACTOR FOR SUSTAINABLE ECONOMIC DEVELOPMENT
Nguyen Chi Hai
University of Economics and Law, VNU - HCM
ABSTRACT: Renovating economic thinking is of paramount importance and is the breakthrough factor in the economy reform process. This article focuses on clarifying the main achievements of the economic reform process in Vietnam in the last 25 years, pointing out the new demands of this process, as well as analyzing the basic content of the whole process in our country today.
Key words: Thought, economic thought, renovating economic thought.
TÀI LI U THAM KH O
[1]. Đ ng C ng s n Vi t Nam: Văn ki n Đ i h i Đ i bi u toàn qu c l n th XI. NXB CTQG, Hà N i - 2011.
[2]. Đ Đ c Đnh: Tư duy nóng v i v hi n ñ i (www.vietnamnet.vn; 06/10/2010) [3]. TS Vũ Minh Phong: Đ i m i tư duy
(www.vietnamnet.vn; 21/07/2005).
[4]. Đ#ng Phong: Tư duy kinh t Vi t Nam – Ch#ng ñư ng gian nan và ngo n m"c 1975 – 1989. NXB Tri Th c, HN 2008.
[5]. TS Nguy*n Đ c Thành: Đ i m i tư duy
hay ñ i m i cơ ch
(www.tuanvietnam.net; 30/01/2011).
[6]. Ngô Đình Xây: Ph. Ăngghen bàn v nh ng ñi u ki n hình thành tư duy lý lu n. T p chí Tri t h c, 01/2002.
[7]. Mư i ñi m ñ i m i v tư duy kinh t th trư ng (www.vnba.org.vn.index.php?) [8]. Mô hình tăng trư ng c a Vi t Nam:
Thay ñ i theo hư ng nào?
(www.vneconomy.vn; 10/5/2010).
[9]. Mô hình tăng trư ng c a Vi t Nam: Đ tránh m i t)nh là m t n n kinh t (www.vneconomy.vn; 11/5/2010.
[10]. T( ñi n tri t h c. NXB Ti n b Mát- xcơ-va và NXB S th t - 1986 (B n ti ng Vi t).
