DIE LEER VAN DIE KERK

D IE LEER V A N D IE K ERK A. Inleiding.

D ie opdrag om te p raat oor die leer van die Kerk, vorm deel van die siklus van lesings oo r die ekum ene, w aarm ee u vanjaar besig is.

D aarom h et ek m y o pdrag só verstaan, dat ek nie oor die leer van die kerk in die algem een m oet p ra a t nie, m aar eintlik m oet probeer uitm aak, o f die besinning oor die wese en taak van die leer van die kerk enige bydrae kan lew er to t die gesprek oor die ekum ene as so- danig en die m oderne ekum eniese strew e soos d it op verskillende m aniere gem anifesteer w ord.

B. N ieutestam entiese riglyn v ir die besinning oor die Leer van d ie kerk : By ’n ondersoek v an die begrippe didaskalon. didaskalia, ú. iaché cn didaskein in die N .T . blyk die volgende :

(1) Didaskalos (leraar) w ord soms gebruik as aanduiding van 'n am psdraer 1). D it is ’n blangrike aanduiding van die feit dat die leer ’n aangeleentheid is w aarm ee die kerk am ptelik gem oeid is. D it is nie die spel van e n ^ i n g e of die liefhebbery v an som- miges nie.

(2) D idaché en didaskalia. Leer in die N .T . is leer van daardie dinge w at op Jesus C h ristu s 2) en op G ods W o o rd 3) betrekking het. H ierdie betrekking is v ir die leer van so 'n deurslaggew endc betekenis, dat iem and w at iets anders leer e n nie instem m et die

„gesonde w oorde v an ons H ere Jesus C hristus en m et die leer w at volgens die godsaligheid is nie . . . .” as verw aand en niksverstaande bestem pel w ord 4) .

(3) O p grond v an die nou v erb an d tussen die w oorde didaché en kérugm a in die N .T ., kan ons sc dat die leer van die begin at nodig was as die ontv o u in g v an die sin en konsekwensies van die O p en b arin g 5) . D ie leer verkondig nie slegs dat Jesus C hristus in sy P ersoon die W a a rh e id is nie, m aar toon ook aan w aarin die W a a rh e id bestaan. D aarom is d it ordelik verstaan- bare spreke aangaande G od. 6).

(4) T o g is die leer nie die resultaat v an m enslike skerpsinnigheid nie. D ie leer h e t sy oorsprong bo en b u ite die didaskalos. Jesus,

i ) H and. 13:1: I Kor. 12:28; E f. 4:11; 2 T im . 1:11; Jak. 3:11.

H and. 18:25; 28:31.

3) H and. 8:11.

■*) 1 T im . 6:3 en 4 ( a ) .

3) V .g.l. M at. 5:2; M k. 1:27; 4:2 v.d.; H and. 28:31.

c) 1 Kor. 14:6.

39

self gee hierdie belangrike uitspraak : ,.M y leer is nie m yne nie, m aar van Horn w at M y g estu u r h e t” . 7).

(5) Juis daarom w ord die leer genoem gesonde leer 8) as afw ysing van die „allerhande en vreem de leer” "). D ie aard en inhoud van die „leer van G od ons V erlosser” m aak die afw ysing van die dw aalleer nodig. G od se eer w ord nie gedien en die kennis van H om vansclfsprekend nie verm eerder as d aar verkeerd ge- leer w ord nie.

D ie feit dat die leer gesond genoem w ord, is dus beklem toning van die feit dat daar reg geleer m oet w ord.

(6) D ie leer is slegs dan egte leer w an n eer daar aktueel geleer w ord op tw ee voorw aardes n.l.:

(a) D ie heilsfeite moet die grond van die leeraktiw iteit wees lu) en

(b ) die dinge aangaande die H ere m oet „n oukeurig geleer”

w ord 11).

O psom m end kan ons sê d at ons volgens die N .T . in die leer te doen h e t m et die sistem atiserende verduideliking v an die aangekondigde heil binne die gem eenskap van hulle w at reeds die evangelie gehoor cn geglo het.

C. D ie W ese van die Leer van die Kerk.

V ir die besinning oor die leer van die kerk beteken die N .T . riglyne in hoofsaak die volgende :

(1) D ie leer van die Kerk betuig Jesus C h ristu s d.i. die O penbaring v an G od. D it betuig daardie gebeurtenis w at plaasgevind het in Palestina gedurende die jare 1 ' 30 n.C. In hierdie verband is

’n opm erking van O tto W e b e r w aar en belangrik : „Christ- liche L ehre jedoch ist w esen h aft im m er G eschichtsbericht. Sie ist n ich t einmal „ D eu tu n g ” v o n G eschichte sofern u n te r „Deu- tu n g ” ein V ersteh en k o nkreten G eschichte von einem O rte aus- Zerhalb ihren selbst begiffen sein soli. Sie ist Bezeugung dieser G eschichte — als einer G eschehenen ab er als einer fü r uns G eschehenen und in sofern sich je u n d je an uns sich bekun- denden. Sie ist in sofern In terp retatio n , aber eben In terp re ta­

tio n aus den B egegnung heraus, aus einer B egegnung zu der w ir keine D eutungs kategorien m it bringen u n d in d e r w ir nicht D eutungskategorien, sondern O ffen b aru n g , Selbstm itteilung Got- tes, em pfangen. Indem christliche L ehre v an G o tt da herkom m t

■) Joh. 7:16 (v .g .l. H and. 15:2 8 ).

») T it. 1:9; 1 Tim . 1:10; 2 Tim . 4:3.

!l) H eb. 13:9; Op. 2:14.

1») M k. 9:2.

i>) H and. 18:25.

fállt sie aus dem R ah m en m öglicher Lehre heraus. So kann sie es unm öglich n ic h t m it dem A lgem einen Zeitlosen, N icht- personalen zu tu n haben sondern so ist es unausw eichlich in das Besondere, in die Z eit, in das Personale verw iesen” .

Die Leer van die kerk is daarom nooit id en t m et die spekulatiew e, vooringenom e skoolm ening v an ’n filosofiese skool nie. D it is direk betrokke op die Persoon, Jesus C h ristu s sodat ons die mens Jesus C h ris ­ tus, w erklik ontm oet in hierdie leer aangaande H om . Die leer kan egter nie sonderm eer m et H orn gelykstel w ord nie. Bo alle tw yfel m oet dit vas bly staan, dat Jesus C h ristu s die openbaring v an God is en die leer 'n getuienis aangaande H om 13) . Jesus C h ristu s en die leer aangaande H om is eg ter onlosm aaklik verbonde. H y is derm ate sin en in h o u d van die leer aangaande H o m ,14) d at sy Persoon nooit u it die leer weggeneem kan w ord nie. S onder H om , is die kerklike leer geen christelike leer meer nie. Sonder H om is die kerklike leer leë spekulasie en ydele spel met woorde. So besonders is die v erb o n d en h eid tussen Jesus C h ristu s en die leer aangaande H om d at die getuienis van die Heilige Gees die sny- p u n t vorm w aar „leer” open b arin g w ord ls) en „suiw er leer” 16) geskied.

(2) H ie r staan die kerk m et die leer in ’n bepaalde spanning. Die kerk beskik nooit oor die m oontlikheid om die leer openbaring te laat w ord nie. O p en b a rin g is altyd goddelike privelegie, vry- m agtige genadedaad. Die leer van die kerk kan egter nie anders nie, dit m oet noodw endigerw yse afgestem wees op die gebeur- tenis van die o penbaring anders is d it nie legitieme spreke van G od en getuienis v an Jesus C h ristu s nie. U it h ierd it dilemma is d aar v ir die Kerk n et een oop d eu r : „D ie Kirche kann nu r auslegen, u n d auch w ir können n u r auslegen daraufhin, u n d es gibt auch eine F reiheit u n d eine A u to ritiit in der K irche nu r darafh in dasz uns in d er S chrift zuvor gesagt it, w onach w ir fragen w enn w ir nach G ottes O ffe n b aru n g fragen” . 17) D aar is vir die leer van die Kerk geen kortpad na die openbaring toe nie. D it m oet die S krifte deurblaai om die W o o rd te kan hoor.

H ierdie uitleg v an die Skrif wil daarom niks anders wees as daardie in terpretasie v an die heilsgeskiedenis nie.

(3) A an die kerklike leeraktiw iteit op sy w eg u it die openbaring na die openbaring is d aar een onverm ydelike beperking v erb o n d e : D ie K erk is nog altyd in die w éreld m et lidm ate w at in die w éreld is. In dié sin is die kerk onderw orpe aan al die feil' baarheid en beperkinge v an die gebroke sondige, aardse bestaan.

12) O. W eber, G ru n d lagen d er D o g m a tik , S.19.

13) E. B runner, D o g m a tik V ol. I, S.28.

>') 1 Tim . 6:3 en 4 ( a ) .

is ) Joh. 16:14 en 15, v .g .l. E . B runner, D o g m a tik S .1 /S .2 9 . lfi) K. Barth,, K irch lich e D o g m a tik I, 2 S.848.

ir) K. B arth , K D . I, 2 S.511.

D aarom is die kerk nooit o n ttro k k e aan die w esenlike gevaar v an dw aalleer en k e ttery nie. D aarom dra die uitleg van die S k rif en die interpretasie v an die heilsgeskiedenis ook ’n nega- tiew e k arakter n.l. dié van afw ysing v an die dw aling. 18) . En juis om hierdie rede d ra die leer van die kerk die karakter van konfessie, van die geloofsbelydenis, van „expression o f F aith” .

„D as B ekenntnis ist auch in der ursprünglichsten, uns b ek an n ten Form (P hil. 1 - 1 1 ) bereits zugleich D ogm a, Form ' u n g kirchlicher L ehre in B ejahung u n d V e rn e in u n g ” . 10) . D ie D ogm a in sy dubbele gestalte van „Ja" teenoor die W aarh eid en „n ee” teenoor die onw aarheid, dw aling e n k ettery is eintlik die vorm w aarin die leer van die kerk optree.

D. D ie Funksie v an die leer v an die K erk.

U it bogaande uiteensetting is dit duidelik dat die leer van die kerk niks anders is as geform uleerde geloofsuitsprake van die kerk nie. Die leer wil dus sê hoe en w at die kerk glo in en v an Jesus C hristus die H eer van die Kerk en die V erlosser van die w éreld. Die „hoe” en

„w at” is belangrik w ant daarin gaan d it om die regte geloof in die één ondeelbare H ere Jesus C hristus. D aarom kan ons sê dat die leer d aar­

voor m oet sorg dat daar reg geglo w ord. D aarom m oet die kerk uit noodw endigheid die leeraktiw iteit beoefen. V ir die kerk is dit lewens- lunksie, om dat die Kerk slegs daar lewe w aar daar reg geglo word.

V a n h ie ru it kan hierdie funksie van die leer van die kerk op drie vlakke n a d er geïllustreer w ord. nl. t.o.v. die verkondiging, die liturgie en die k erkordening :

I. D ie V erkondiging van die Kerk.

W a n n e e r h ier gepraat w ord oor die verkondiging van die kerk dan w ord daarm ee elke gestalte w aarin die W o o rd aan die w éreld bedien w ord, bedoel dus verkondiging in sy om vatten d e sin. D at die verkondiging indien dit w erklik verkondiging wil wees, niks en niem and anders as Jesus C hristus kan boodskap nie, beh o ef geen betoog nie, w ant die verkondiging kan geen an d er evangelie u itro ep as dié w aar­

van die kerk lewe nie. 20). D aarom fu n g eer die leer as gids en grens v ir die verkondiging, om dat dit van u it die vele skrifw oorde die één G odsw oord w il laat opklink. D ie onm iskenbare betekenis hiervan is dié van die w aarskuw ing. O m d at die K erk as kerk in die w éreld nooit o n ttro k k e is aan die wesenlike gevaar v an verm inking en vervalsing van die bybelse boodskap nie, daarom is die dogm a as grensaanduiding vir die v erkondiging noodsaaklik. En om dat G odsw oord só in die skrif gegee is d at daarna altyd w eer o p n u u t gesoek en gevra moet w ord, 15) A. v. S elm s, L ig u it L ig , bis. 13 en 14.

in) O. W eber, G rundlagen, S.43.

daarom is die dogm a as gids in die soek na die Een in die veelheid onmisbaar.

D it is die funksie van die leer van die kerk om tetics en antiteties te stel dat Gods W o o rd gehoor is en w el as Gods W o o rd verneem is, terw yl die verkondiging m oet proklam eer d at G ods W o o rd geen sinne- lose geluid is. D ie leer wil dus onderneem w ord terw ille v an die regte verkondiging van die veelvuldige genade van God.

II. Die Liturgie v an die K erk.

In die liturgie v an die kerk gaan d it daarom dat die kerk lewe en op ’n bepaalde wyse an tw o o rd op die W o o rd w at gehoor is. D ie kon- stituerende elem ent in die L iturgie is n.l. altyd die verkondigde W o o rd . O m dat die leer wil sorg v ir die regte verkondiging, daarom vervul die leer ook ’n regulatiew e funksie t.o.v. die liturgie. Die leer bevorder die ortodoksie as reg te verkondiging en regte lofprysing om dat die lofprysing korrespondeer m et die verkondiging. V a n h ieru it val te ver- staan, dat die verskille in liturgie w at voorkom , uiteindelik niks anders is as leerstellige verskille nie.

III. D ie O rd e van die K erk.

By kerkordening gaan d it om die in rig tin g van die lewe en w erk van die kerk o.g.v. die Skrif. D aarom spreek dit vanself dat die_ leer van die kerk een van die fondam entstene v an die kerkordening sal wees. D ie leer m oet noodw endig as die ontvouing van die saaklike sin en betekenis van die bybelboodskap, konsekw ensies hê v ir die inrigting van die lewe en w erk v an die kerk. D aarom verbaas d it dan ook geensins dat die verskil in kerkregeringstelsel b.v. hoofsaaklik te ru g ' gevoer kan w ord na verskillende lere oor die am pte nie.

T en slo tte moet daarop gelet w ord, dat, juis om dat die leer regula­

tief fu n g eer t.o.v. verkondiging, liturgie en kerkordening, die v erk o n ­ diging, liturgie en k erkordening altyd onverm ydelik tersprake kom w aar en w anneer die leer en sprake gebring w ord. W a n n e e r daar dus van die leer van die kerk ge p ra at w ord, d an m oet dit altyd onh o u w ord, dat die leer nooit geïsoleer, m aar altyd in hierdie regulatiew e relasie to t verkondiging, liturgie en kerkordening fungeer. Die leer is dus

‘n kom plekse aangeleentheid.

E. Die vraag na die S uiw ere leer.

O.i. is d it ’n fundam entalistiese afsw enking w anneer daar gepraat w ord oor die „suiw erheid in die leer” as aanduiding van ’n toestand w aarin die gelowiges hulle sou bevind. D it sou dan aanduiding wees

20) V .g.l. I T im . 4:6-16; 2 T im . 2 :1-2 en 3:14 en 15.

43

van ’n h ouding t.o.v. die geform uleerde geloofsuitsprake van die kerk.

D it is hierdie fundam entalistiese afsw enking w at uiteindelik uitloop op leerdw ang.

O.i. is d it m eer korrek om te p raat van die suiw ere leer. D it is iets anders en wil ons nou kortliks n ad er belig.

In die leer van die kerk gaan d it om w at w aar en reg is vir die kerk volgens die Skrif. D aarom is die leer ’n belangrike aangeleentheid v ir die kerk. 21). D ie kerk m oet trouens altyd sy w oord en daad as getuienis aangaande Jesus C h ristu s aan die S krif gaan toets as bron en norm v an w at w aar en reg is. Juis hierdie feit is verantw oordelik daarvoor dat daar ’n kerkhervorm ing to t stand gekom het. H ierdie toetsing is geen luukse op spel nie, m aar lew ensnoodsaaklikheid, w ant d it w ord onderneem m et die oog op die open b arin g van G od in Jesus C h ristu s d e u r die H eilige Gees. W a a r en w anneer dit gebeur dat Jesus C hristus u it die leer van die Kerk deu r die getuienis van die H eilige G ees oorgetree h et in die geloof v an die geleerde mens, daar h e t ,,suiw ere leer” geskied. D a ar vind ons d an nie ’n bepaalde v erhouding to t bepaalde form ulerings nie, m aar in bepaalde verhouding to t Jesus C h ristu s n.l. die persoonlike geloof in die Persoon Jesus C hristus.

O n s kan eg ter nie die leer tersydestel nie. D it w ord duidelik as ons daarop let dat die H eilige Gees die geloof d e u r die verkondiging werk. O ns as mense h et nie beskikkingsreg oor die w erk van die H eilige G ees nie en ons beskik ook nie oor die verm oë om dit te neutral:- seer nie. M et ander w oorde as ons, ons geloof w erklik toegedaan is, dit wil sê as ons d eu r die H eilige Gees daar gebring is w aar alle teen- spraak eindig en ons, ons neergelê het by die objektiew e W aarh eid van G ods W o o rd dan h e t ons by die p u n t aangekom w aar suiwere leer geskied het. D aartoe en daarna vervul die leerstellige form ulerings w el ’n funksie, m aar alleen só dat dit vooraf m iddel is to t die gebeure en daarna poging is om die w onder van die ontm oeting m et Jesus C h ristu s mee te deel. T erselfd erty d is dit ook ’n poging om uit te spreek dat ons net só en nie anders in Jesus C h ristu s kan glo nie.

D.w.s. die leerstellige form ulerings van die geloof w at ontvang is in die w erklike ontm oeting met Jesus C h ristu s wil eintlik sê : N et só het ons die geloof in die een, enigste H e re Jesus C h ristu s d eu r die Gees ontvang. A lle an d er w at p reten d eer om ook geloof te wees in H om is hoogstens dw aling en kettery.

D aarom is die suiwere leer ’n skeidingm aker — nie om dat hy m ense bind aan form ulerings nie, m aar om dat hy die kerk alleen w il hou aan die getuienis v an die Skrif as die skriftelike neerslag van die ge- ->') V g .l. 1 T im . 6 :3 -4 (a ).

44

tuienis van apostels en profete aangaande die W o o rd van G od. So trek die suiw ere leer ’n grens. So verklaar dit w at w aar en reg i?.

En aldus verklaar d it w at by die H e er v an die Kerk behoort (V gl. kerk is afgelei van K uriake = d it w at aan die H ere b e h o o rt).

F. D ie M oderne Ekum eniese strew e

Die m oderne ekum eniese strew e soos beliggaam in ’n groot deel van die W e re ld raa d van Kerke en die C hristelike In stitu u t h ier te lande, w ord gekenm erk d e u r ’n poging to t konstruksie van 'n sigbare eenheid m et verbygaan v an die leerverskille en alles w at dit impliseer.

H ierdie strewe vind sy hoogste u itd ru k k in g in die s.g. ekum eniese nagm aalsvierings.

A angesien die leer egter altyd hierin belem m erend gew erk het, gaan hierdie s.g. eukum enisee avondm aalvierings gewoonlik gepaard met

"n beroep op die kom m unikante dat hulle nie die konfessies m oet toe- laat om in die weg te staan 22) van die ervaring van hulle eenheid by so’n interkonfessionale o f on-konfessionele avondm aalsviering nie.

In die lig van w at hierbo gesê is i.v.m. die suiwere leer, is d 't seker oorduidelik d at die Heilige Gees nie teen H om self verdeeld 1= en by so ’n nagm aalsviering die een in sy roomse en die an d er in sy protestantse geloof sal versterk nie. D aarom sal die besinning oor die wese en funksie van die leer v an die kerk moet sê : N ee ! h ier is sprake van dw aling en die m oontlikheid van kettery, w ant daar kan net nie so-iets wees as ’n neutrale verkondiging of ’n neu trale liturgie of ’n neutrale k erkordening nie. D a ar kan nie so-iets wees soos ’n ver- kondiging of liturgie of kerkordening w aaru it Jesus C hristus, soos H y betuig w ord in die S k rifte as H eer en V erlosser, w eggeneem is, sodat elkeen daarin kan h o o r w at hom belief of ’n lofprysing na sy eie w ense kan bring o f op sy eie wyse die lewe en w erk van die kerk kan orden nie. D it sou letterlik ’n h erh alin g van die babelse spraak­

verw arrin g beteken.

D aar kan nie sprake wees van geloofsgem eenskap as d aar nie ook sprake is van ’n onvoorw aardelike neerlê by die objektiew e w aarheid van G ods W o o rd nie. So’n interkonfessionele avondm aalsviering kan alleen ’n herlew ing w ees van die ou piëtism e w aar die subjektiew e ervaring ho ër aangeslaan w ord as die objektiew e w aarheid van Gods W o o rd en die geloof gereduseer w ord to t die allerprivaatste emosie v an elke afsonderlike „deelnem er” . So’n ekum eniese avondsm aal- viering bereik dan presies die teenoorgesteld van w at daarm ee beoog is.

D aarom is Karl B arth reg as hy bew eer dat geen U na Sancta bew eging

2=) b.v. J. H. v a n B en sek o m ; E n k ele O pm erkingen over o ecu m en isch e vierin g , Jaarb oek v o o r de E red ien st 1961-1962, bis. 114 p u n t( e ).

45

van hierdie kw aliteit ooit die leerverskil kan o o rb ru g nie. 23) . W a n t d e u r ’n w oordlose interkom m unie en verindividualiseerde deelnam e aan dem onstrasies h et niem and nog ooit gekom to t die „ . . . . eenheid van die geloof en van die kennis van die Seun v an G od . . . . ” nie.

(Ef. 4 : 1 3 ) .

G. E gte Ekum enisiteit.

D aar is m aar net een H ere e n een geloof 24) . En nou stel Paulus i.v.m. die één H e e r en die één geloof : „E n H y h e t gegee sommige ;<s apostels, an d er as profete, an d er as evangeliste, an d er as herders en leraars, om die heiliges toe te rus v ir hulle diensw erk to t opbouing van die liggaam van C hristus, to td a t ons almal kom to t die eenheid van die geloof en van die kennis v an die Seun v an G od, to t in volwasse m an en die voile mate van die grootte van C h ristu s; sodat ons nie kinders mag wees nie w at soos golwe geslinger en heen en w eer ge- dryw e w ord d eu r e lk e w in d v a n lerin g , deu r die bedriëery van die mense, d e u r s lu h e id o m listig lik t o t d w a lin g t e b rin g ; m aar, terw yl ons in liefde die w aarheid betrag, in alles mag opgroei in Horn w at die H oof is n.l. C h ristu s

D it is presies w aarom die leeraktiw iteit in die kerk behartig w ord en regulatief t.o.v. die verkondiging, liturgie en k erkordening fungeer.

D aarom sal die nadenke oor die wese en funksie v an die leer van die Kerk altyd m oet sê dat dit noodsaaklik is dat die bybelse leerstellige gesprek gevoer m oet w ord „ to td a t ons almal kom to t die eenheid van die geloof v an die kennis van die Seun van G o d ” .

H ie rtee n o o r sal hierdie besinning egter ook m oet sê dat dit ’n sublim e m isverstand is w anneer m et verbygaan v an die leerstellige -ver­

sk ille gepoog w ord om ’n eenheid te erv aar w at nie bestaan. Die enigste w erklike een h eid is n.l. die eenheid van geloof in die een H e e r en dié kan alleen v erk ry w ord deur steeds o p n u u t die leeraktiw iteit te o nder­

neem en deu rtasten d te vra na die sin en konsekw ensie van die open- baring G ods in Jesus C hristus.

H ierb y sal hierdie besinning ook daarop m oet wys, dat daar nog altyd die adiafora, die m iddelm atige sake, daardie dinge w a tt nie wesen- lik saam hang m et die saligm akende geloof nie, is. D aarom sal daar ook nog altyd ’n sekere diversiteit t.o.v. liturgie as lofprysing en k erk ­ ordening kan bestaan sonder om die een geloof in die een H eer te beletsel. G evolglik ook sonder om sondige verskeurdheid te wees.

- 3) D ie C hri'stliche L ehre v.d. H eid. K a tech ism u s, S .105.

2<) V g l. E f. 4 : 5 en 11 - 1 5 . V .g.l. E f. 4:5 en 11-15.

46

Egte ekum enisitiet sou dus daarin bestaan dat die gelowiges deu r hierdie soeke na w at w aa r en reg is volgens die Skrif, op pad sal bly na die ekum ene w at eenm aal aan die einde v an hierdie aion tenvolle geopenbaar sal w ord w a n n eer geopenbaar sal w ord w ie die kinders van G od is. 25) .

— J. I. de W e t.

25) R om . 8 :1 9 - 23.

47