Onderwys in Transvaal, 1838–1858

62.

•

•

1.

Pot h(;f'stroom.

~---.~"""-"---

Andrias i::ondrik PotgiOtOI', leior Yen die eerst groot Gcorgonise rio Trek uit die Koap­

kolonio, se ido881 was, soos sy latere politieke strow.;:; b'Jvcstig, om hom so vel' V2.n die Bri tse gesag to verwyder dot geen gemeenskaplike bande, geen st[,qtkundige- of' hc,ndelsbotrcklcingo hom aan die

b · d . 1)

sag sou ln nle.

Na die on=:elukkige Itr,len veg in April 1838 hy weer tcrug 001' DrRkcnsbcrge na die Oorvaalre

ied "Vi,;!'r hy sig in hOVejTLber 1838 in patrlar­

~81e

welbchsc noergelaat het Bon die groene boemde van die Mooirivior. 1I2 ) Hier het hy potchef'stroom?)

Pcf"

pseL.nd ook

DB

Mooiriviersdorp en Vryburg,

pr:n;;c 0

^{l i l}

terrein oncevocr sewc myl

ho~r

op langs di: ri vier as wnor die Gorp vendag gele~ is. 4 )

Dit hot ester spoedig geblyk det iie terrein ongeskik was vir In dorp en ns swaar

re~ns

in

184~

isi:::8sluit om di0 dorp laer af' longs die rivier te

ver~kuif'.5) Hierdio tweede keuso vir In dorps­

R8nlog is gedoen " with the eye f'or the practical which distinguish8G. the Dutch Pioneers, v{hen select­

inG a site I'or their homestcads,,1I6)

Die Kerklike/ ••••

Proller:

Voortrekker~en2e

1, 263.

Bndcnhorst: PotcheI'stroom 1838-1938, 9.

Potgieter en Theunissen: Hendrik Potgieter,143.

2. Preller: Andries Pretorius, 129.

30 Pot = Pot eter, chef' = hoofkommandant, stroom

=

mooirivier.

4. PralleI', t.a.p., 129.

Potgioter en Theuniseen, t ..

R.

p .. , llLJ·.

5. Bndenhorst, t.

D.. p.,

12.

6. JEqYOe: The

Tr8.nsva~

1 ;300k J;lmo118c} 63 •

•

62.

1.

Pot h(;f'stroom.

.~-, ~---.~"""---

Andrias i::ondrik PotgiOtOI', lcior Yen die eerst groot Gcorgonise riD Trek uit die Koap- kolonio, se ido881 was, soos sy latere politieke strew.;:; b'Jvcstig, om horn so vel' V2.n die Bri tse gesag to verwyder dot geen gemeenskaplike bando, geen st[,qtkundige- of' hc,ndelsbotrcklcingo horn aan die

b · d . 1)

sag sou ln nle.

Na die on=:elukkige Itr,len veg in April 1838 hy weeI' tcrug 001' DrRkcnsbcrge na die Oorvaalre

ied "Vi,;!'r hy sig in hOVejTLber 1838 in patrlar-

~81e

welbchsc noergelaat het Bon die groene beemde van die Mooirivior. 1I2 ) Hier het hy potchef'stroom?)

Pcf"

pseL.nd ook

cs

Mooiriviersdorp en Vryburg,

pr:n;;c 0

In

terrein oncevocr sewc myl

ho~r

op langs di: ri vier as wnor die dorp vendag gele~ is. 4 )

Dit hot ester spoedig geblyk det jie terrein ongeskik was vir In dorp en ns swaar

re~ns

in

184~

isi:::8sluit om di0 dorp laer af' longs die rivier te

ver~kuif'.5) Hierdio tweede keuso vir In dorps- R8nlog is gedoen " with the eye f'or the practical which distinguish8G. the Dutch Pioneers, v{hen select- inG a sitc I'or their homestcads,,1I6)

Die Kerklike/ ••••

FrolIcI':

Voortrekker~en2e

1, 263.

Bndcnhorst: PotcheI'stroom 1838-1938, 9.

Potgicter en Theunissen: Hendrik Potgieter,143.

2. Preller: Andries Pretorius, 129.

30 Pot = Pot eter, chef' = hoofkommandant, stroom

=

mooirivier.

4. Preller, t.a.p., 129.

Potgioter en Theuniseen, t ..

R.

p .. , llLJ·.

5. Bndenhorst, t.

D.. p.,

12.

6. JEqYOe: The

Tr8.nsva~

1 ;300k J;lmo118c} 63.

•

•

•

Omdnt die ontstaan en groei van die eerste gomcente in die OorvfOalsegebicd, sowel as die besoeke V8.ll predik8l1te Vi'll die K:"8pse Sinode nAn die ::Smi flOt e op Potchei'stroom, lig werp op die onderWYEtoest^r:n1c, moet ons di t· kortliks onder- sock.

Die kerks~kc WgS ten~e8tc V8n die Drakensberge nop nie gerc61 nia. OD vcr sook Vlli"l die Potchei'-

stroamSD Ldjunkrnnd het die atnlse Volksraad egtor op 2~ Fcbrunrie 1842 drio oudcrlingc en vier

eli vir Trnnsvanl nangcstel. l ) Trnnsva'.'Ll het hicrmee sy cerstc Xerkr ad eekry en die holo

Oorv",(;clso ied hot een gemecnte gevorm.

Daniel Lindley, die .hmerikconse scncJeling wet in Januarie 1340 deur die Natclse Volksraad

a8 predikant onder die; Voortrekkers ,aangestel is, hot op danrdic tydstip die diens onder die

Voortrekkers in Natal Wn2r~?n6em. Dit was egter egs 'n

t

like maatreel omdat daar geen ander

d 'k tWAS nl'o.2)

pre" 1 .8n c .

Lindley se voorg8uger was die Loter bekende En.1smus Silli t, ondo.cwyser en pr,;dikcmt, m8Ar nn die dood van Pi t R iei' hct Smi t vryvwl ':111e steun verloor en hom op Piotcrm8ritzburg gevestig.

3 )

Lindley is kort ns. die benoemine van

hicrdie "Hes-Drn.ket1sbergo kel'kr8:ld de.arheen om kerk to hou/ •.

-- --_. _. __

._",,--

----

1. Engelbrecht: Gesk. van die Ned.Herv. Gemeento van Potcherstroom. 1842-1942, 18.

2. Praller: .hndrios Pretorius, 460.

30

elbrecht, t.aop., 18 •

Omdat die ontstnan en groei van die eerste gomcente in die OorvfOalsegebicd, sowel as die besoeke

V8.n

predik8l1te

Vi'll

die K:"8pse Sinode nAn die

::Srni

flOt e op Potchei'stroom, lig werp op die onderWYEtoostr:n1c, moet ons

di

t· kortliks onder- sock.

Die kerks~kc WgS ten~e8tc

V8n die Drakensberge nop nie gerc61 nia.

OD

vcr sook Vlli"l die Potchei'-

stroamSD Ldjunkrnnd het die atnlse Volksraad egtcr op

2~

Fcbrunrie 1842 dria oudcrlingc en vier

c11

vir Trnnsvanl nangcstel. 1 ) Trnnsva'.'Ll het hicrmee

sy

cerstc Xerkr ad eekry en die holo

Oorv",(;clsc ied het een gemecnte gevorm.

Daniel Lindlcy, die .hmerikconse scncJeling wet in Januarie 1340 deur die Natclse Volksraad

a8

predikant onder die; Voortrekkers ,aangestel is, het op danrdic tydstip die diens ander die

Voortrekkers in Natal

Wn2r~?n6em.

Dit

was

egter egs 'n t like maatreel omdat daar geen ander

d 'k

t

^WAS

nl'o.2) pro"

^{1 .8D C _}

Lindley se voorg8uger

was

die Leter bekende En.1smus Silli t, ondo.cwyser en pr,;dikc:nt, m8Ar nn die dood van Pi t

R

iei' het Smi t vryvwl ':111e stel..Ul vcrloor en horn op Piotcrm8ritzburg gevestig. 3 )

Lindley is kort ns. die benoemine van

hicrdie "Hes-Drn.ket1sberge kel'kr8:ld de.arhcen om kerk to hou/ •.

-- --_. _. __

._",,--

---- .---. ---'"

".~"-'-"-'--

1.

Engelbrecht: Gesk. van die Ned.Herv. Gemoento van Potcherstroom. 1842-1942, 18.

2. Preller: .hndrios Pretorius, 460.

30 elbrccht, t.aop., 18.

64.

•

•

to hou. :~ierli(; cerst kerkdiens te op Potchef'stroom is op 26 en

27

Mn~rt

1842

gchou. Lindley het by

hior;~ic corste

1

ntheid

189

~inders gedoop en 103 lilli'11!lte i,nn.IT,ol1i:::om. l )

IIiordle tnlle is ook vir

'n

ondersoek nB die onc;erwystoc st"ndc V" lJclnng, No.n t hierdic 103

8i011 VAn die kennis van die Lybel

, /

on Kort Lcgripy ook uit die ~ybel kon lees. Wie was d8.ll hulla k8 tki seermee ster en on :erv/yser? Di t

was hulle vaders en mociers, in sommige gevalle

moontlik bygestn.:,n deur cen of' nnder huisonderw;y-ser.

In ~.'Ici en Junio

1344

vms Lindley weer op Potchef'stroom wnnr hy

124

kin10rs gedoop en slegs 13 lidr.1':'te '-'nngen'::i,Jm het. ² ) Hicrdic vermindering

;:)

.

in "Ie

dui 00 vcrsvmkto 'Indorwystoest"ndG •

Die kcrkliko en onderv:;;rstoCGtr·;1.de gedurende hiordie

j~ra

word dour Theql ps vnlg bcskryf': 3)

" The roverend Daniel Lindley. of' MRritzburg, had had occAsional s~rv1ccs at Potchef'stroom and

Winburg, otherwise the emigrants had beon without

cleric~l guidnnce f'or twelve years, though lay scr­

vices hnd conBtantly been kept up.

Marrifl.ges had. 'Jccn perf'ormel bef'ore c1 viI

cot:.rts. Deptism hEtd been def'errcl since Mr.Lindley's last tour, wllOn over f'i ve hundred children were

brought to him to be 13dmi tted by thE'\t sacrAment into the christian community.

During these/ ••• o • .

_---­

1. gngelbrecht, t.9.P.,

18.

2. Ibid.,

19.

3. Theel: History of'

S.A.

since

1795,

vol.

IV,445 •

•

64.

to hou. :~ierli (; corst kerkdiens te op Potchef'stroom is op 26 en 27 Mn~rt 1842 gchou. Lindley het by

hior;~ic corste 1 ntheid 189 ~inders gedoop en 103 lilli'11!lte i,nn.IT,ol1i:::om.l )

IIiordle tnlle is ook vir

'n

ondersoek nB die onc;erwystoc st"ndc V" lJclnng, No.n t hierdic 103

8i011 VAn die kennis vc-m die Lybel

, /

en Kort Lcgripy ook uit die ~ybel kon lees. Wio was d8.11 hulla k8 tki seermee ster en on :erv/yser? Di t

was hullo vaders en mociers, in sommige geval1e

moontlik bygestn.:,n dour cen of' nnder huisonderwJi-ser.

In ~.'Ici en Junio 1344 wns Lindley wccr op Potchef'stroom wnnr hy 124 kin10rs gedoop en slegs 13 lidr.1':'to '-'nngen'::i,Jm het. 2) Hicrdic vermindering

in ^;:)

.

"le

dui 00 vcrsvmkto 'Indorwystoest"ndG.

Die kcrkliko en onderv:;;rstoCGtr·;1.de gedurende hiordie

j~ra

word dour Theql PS vnlg bcskryf': 3)

" The roverend Daniel Lindley. of' MRritzburg, had had occAsional s~rv1ccs at Potchef'stroom and

Winburg, otherwise the emigrants had beon without

cleric~l guidnnce f'or twelve years, though lay scr- vices hnd conBtantly been kept up.

Marrifl.ges had. 'Jccn perf'ormel bef'ore c1 viI

cot:.rts. Deptism hEtd been def'errcl sinco Mr.Lindley's last tour, wllOn over f'i ve hundred children were

brought to him to be 13dmi tted by thE'\t sacrAment into the christian community.

During these/ ••• o • .

_---

1. gngelbrecht, t.9.P., 18.

2. Ibid., 19.

3. Thenl: History of'

S.A.

since 1795, vol. IV,445.

to hpve schools ~n~ the most thnt pnrcnts could do ror their children wns to teach them to spoll out with difficulty tha c~si3r p~ss~ge8 of the ~ible.

That was t:,u one 8010 volwne from which 0.11 the history, the ography ,:1nd th,~ sc ience known to tho generation thnt grew' up in the w2xldering yves derived. And the simple languGSc of th0 old tes­

tFlment ¹ much of' i t Applying to a people ~ leadin,3 ^G similpr life to their own, moving about in a wilder- ne Sf:, depondin~.I upon :flocks E'J1d herds, f'ighting

VIi th hef'..thon tribes 'for cxist(:;nce, hf:d .'l me<:ming f'or them which i t cannot hnve for dv:ellers in the towns of 1~uropco The v0ry ski,s fC.nd Inni.'lscnpes, the

storms 2nd the d.roughts, tJ1,~ animels an^f1 the plc>nts

•

of' th,..; nncient scriptures, were the same th8t they vvere f:milior with. Thus they came to rognrd thcm­

•

selves ns God's peculiar people, an~ to consider 011 education beyond thnt of ths ~ible ns super­

f'luous, .'lnd all that ~3S not in nccord with its scicmco c1ang8rous o.nl1 sinf'ul.,;L)

In Oktober 1847 het die Kaaps0 Sinodc, wat toe in Knapstad in sitting was, besluit om 'n deputnsie, wet bestann het uit die ~.Murray en P.K. Jllbertyn en Oudle. Picnonr GIl do ·,'1et, na die EmigrE1Dtc Noord van

cae

Ornnjerivier tc stuur. 2 )

Vaw3f' 10 tot 19 ~:'pril 1848 het Di. MUT'rny en Albertyn op Potchef'stroom dienste Gehou. Die

emigrante/. o • • o •

1. Vergelyk in hierdie verba.8d die idees van die sg. Jerus81emgangers - erstu sektc op Trans­

vOf'lse bodem.

Engt;lbrccht - " Die Jcrusolcmggngers, ^If in die AlmAnak van die Ned.Herv.Kerk van ~friko,19479

61.

2. Dreyer,

t.o.p.,S7.

to hpve schools ~n~ the most thnt pnrcnts could do ror their children wos to teach them to spoll out with difficulty tha c~si3r p~ss~ge8 of the ~ible.

That was t:,u one 8010 volwne from which 0.11 the history, the ography,::md th,~ science known to the generation thnt grew' up in the w2xldering vvas derived. And the simple languGSc of th0 old tes- tFlment ¹ much of' i t Applying to a people ~ leadin,3 ^G similpr life to their own, moving about in a wilder- ne Sf:, dependin~.I upon :flocks E'J1d herds, f'ighting

VIi th hef'..then tribes 'for cxist(:;nce, hf:d .'l me<:ming f'or them which i t cannot hnve for dv:ellers in the towns of 1~uropco The v0ry ski,s fC.nd Inni.'lscnpes, the

storms 2nd the d.roughts, tJ1,~ animels an(1 the plc>nts of' th,..; nncient scriptures, were the same th8t they vvere f:milior with. Thus they came to rognrd thcm- selves ns God's peculiar people, an~ to consider 011 education beyond thnt of ths ~ible ns super- f'luous, .'lnd all that ~3S not in nccord with its scicmco c1ang8rous o.nl1 sinf'ul.,;L)

In Oktober 1847 het die Kaaps0 Sinodc, wat toe in Knapstad in sitting was, besluit om 'n deputnsie, wet bestaan het uit die ~.Murray en P.K. Jllbertyn en Oudle. Picnonr cm de ·,'1et, na die EmigrE1Dtc Noord van

cac

Ornnjerivier tc stuur.2)

Vaw3f' 10 tot 19 ~:'pril 1848 het Di. MUT'rny en Albertyn op Potchef'stroom dienste ;;ehou. Die

emigrante/. o • • o •

1. Vergelyk in hierdie verba.8d die idees van die sg. Jerus81emgangers - erstu sektc op Trans- vnf'lse bodem.

Engt;lbrccht - " Die Jcrusolcmggngers, ^If in die AlmAnak van die Ned.Herv.Kerk van ~frikn,19479

61.

2. Dreyer,

t.n.p.,S7.

66.

•

•

Die cmi;;PDntc 'dClS cgt,)r r,ctcrJo;,rti tcenoor hierdie prediknnte vo. die

Kp~p.l) ~ndries

Pretorius self het nie een vml ;":'ic dh:nst.:::: bygcvfoon nie. 2)

In sy ruisvcrh"al mold Dr. noburtson ook ⁹¹ ecnigc terughoudenheid. by de menschcm omtrcnt ons meencicn tc ontdckken.

,a)

In Oktobcr lu48 het In h/cede deputo.sie, be­

stnanclc ui t Dr. William .F'(Obcrtson cn Ds. P. E. Feure

" in nccordr:.nco with tho wishes of his excellency!!

'n bcsock

,~::m

dio omigr"ntc; gcbring.

L~)

lIi rdie dcput'"Giefl i2 [SavoIe: dour andere In i l 1351 was Ds. h. Murray, vor~esal van sy broer Ds. J0hn Hurray, weer op Potchcfqtroom. J.'.':ln die

in von 1852 was di t Di. l:ndru\'.' Hurray en J. H..

l\eethling w:tt eli cmigr~mtt; be 80,,;].( hot, en as volg skryf oor die to(;stnn:"', WQt lig wcrp op die onderv/YS-'?)

"Myna (d.L Ds. Nccthling) f1i:mne~nclingen konden Slcchts dezen werden tot het v(;r;1ero onrlorzoek toogcln tcn. Do" vragenIf brongen goene zWDrighcid tcvv'Cog. Wi toch lwnt zyne vragen nil:t, dio zich wil L1tan aanncmen,? Da::or sy achter by het onderzook nDDr hunna L\ybolkunde wat gcbrokk bleken tu zyn, on ik na drio mennden, andermas.l in hun mid'ica hoopte tc wezen, stcld.G ik de 88.nneming ui t. H08wel di t eenige ontcvr·,>:lenheid vcroorz8P:1kto, hcb ik d.8',rvan goon berouw gchad. Lat er bOVO.ld. ik, d8t velen zich rcgt vlytig op de kcnnis van Gods 1Voord hocVten toegelcgd."

Op 19 ..'.0ril/. 6. ' 0 ' • • •

1.

R7Ll-/41.

2. Ibrecht: Die Ne~l. Herv. G~)me"'ntc~ ven PotChE;f'­

stroom 1342 - 1942,28.

3.

Speolstra,t.n.p.,77.

4. EngElbrecht,t.a.p.,28.

5. Spoclstrn t.~,. P., 112.

i

66.

Die cmi;;PDntc ''''GS cgt,)r r,ctcrJo;,rti tcenoor hierdie prediknnte vG. die

Kp~p.l) ~ndries

Pretorius self het nie een vml ;":'ic dh:nst.:::: bygcvfoon nie. 2)

In sy ruisvcrh"al meld Dr. noburtson ook ⁹¹ ecnigc terughoudenheid. by de menschcm omtrcnt ons meencicn tu ontdckken.

,a)

In Oktobcr lu48 het In h/cede doputo.sie, be- stnanclc ui t Dr. William .F'(Obcrtson cn Ds. P. E. Feure

" in nccordr:.nco with the wishes of his excellency!!

'n bcsock

,~::m

die omigr"ntc; gcbring.

L~)

lE rdie dcput'"Giefl i2 govolc: dour ander. In i l 1351 was Ds. h. Murray, vor~esol van sy broer Ds. J0hn Hurray, weer op Potchcfqtroom. J.'.':ln die

in von 1852 was di t Di. l:ndru\'.' Hurray en J. H ..

l\eethling w:tt eli cmigr~mtt; be 80,,;].( het, en as volg skryf oor die to(;stnn:"', WQt lig wcrp op die onderv/YS-'?)

"Myna (d.L Ds. Nccthling) f1i:mne~nclingon konden Slcchts dozen worden tot het v(;r;1oro onrlorzoek toogcln tcn. Do" vragen If brengen geene zWDrighcid tcvv'Cog. Wi toch lwnt zyne vragen nil:t, die zich wil L1tcn aanncmen,? Da::or sy cchter by het onderzook nDDr hunnc L\ybolkunde wat gcbrokk bleken tu zyn, on ik na drio mennden, andermas.l in hun mid'ica hoopte tc wezen, stcld.G ik de 88.nneming ui t. H08wel di t eenige ontcvr·,>:lenheid vcroorz8P:1kto, hcb ik d.8',rvan goon berouw gchad. Lat er bOVO.ld. ik, d8t velen zich rcgt vlytig op de kcnnis van Gods 1Voord hocVten toegelcgd."

Op 19 .. '.0ril/. 6. ' 0 ' • • •

1.

R7Ll-/41.

2. Ibrecht: Die Ne~l. Herv. G~)me"'ntc~ ven PotchE;f'- stroom 1342 - 1942,28.

3.

Speolstra,t.n.p.,77.

4. EngElbrecht,t.a.p.,28.

5. Spoclstrn t.~,. P., 112.

•

Potche:fstroom egt inGc'TIfY. Dit was die eer kcrkJcbou in TransvaGl, dit sou later ook as skool­

'Sebou '11oes diens \locn! en het 0" clie Noord-Oostc1 hoek vO.n ·1 io tc:ens'.\'oorcl ,;3 kcrl.;-plc in van die Her­

vormenlc gem ante gcst an. 1 )

H Di t ',vas 'n ccnvou lanewcrpige vierkantc ebou, \V~turvan cl io mure t ien voe t hoo g was ^J gedek

!TIct In c;r:;sdak. iiondom di ou wc..s 'n murasie opgctrok voorsicn van skict e en op twcc hoeke voorsien van sk iethol~kc. c ok moes in geval van nood ook diem as 'n vluckraal •

.,2)

Die poCincs om 'n pred t VEln die K:,apse Sinode te kry, die he~iGe kerklike twiste geduronde die vroo~ vy:ftigor jarc en die vraogstukko van in­

•

-

lyw of nie by die Knapsc Sinodo, is hier nie tor sokc D. :iOOf'SBetk 'Nas: " rlyk vry en on'lf­

•

hanklik, l,'lCflSchen 'Hy do ook in het kerkelyke. 1I3 ) V'lclJra sou De. Dirk vnn dcr I-:of'f, die eorstc

c !)rcdikant von die srt\nt::: in die Oorvnal­

so opd~n;. han die onderwys sou hy dadelik sy san­

da WYo Kerk 88 staat ondcrwys

Veral in die bcginjare tot 1857 sou d 80dnnie dan ook) as gevolg van d onvaste

anieBaia, 1io verantwoordclikhoid van die

~~r

dro.

4 )

Oor die che:fstroomsc niks to vindu

jnre vt'm die onderwys in die Pot­

ied, is daar in die £rgiof to Pretoria nio. Ook c:upubliscc.rdo brolll1c h e1

hooi'saak11~\/••

- - - _

^..

_. __... , ,----. - -­

1. 3ngelbrccht,t.a.p.,

34.

2. Dreyer: Pot fstroom in die ou dae - In die 1.1manak von die ~\Jed. Horv. Kerk ve.n i,frilca, 1947,55.

3. H5L~1/53.

Potche:fstroom egt inGc'TIfY. Dit was die eer kcrkJcbou in TrailsvaGl, dit sou later ook as skool- rsebou '11oes diens \locn! en het 0" clie Noord-Oostcl hock vO.n ·1 io tc:ens'.\'oorcl ,;3 kcrl.;-plc in van die Her- vormenlc gem ante gcst an. 1)

H Di t ',vas 'n ccnvou lanewcrpige vierkantc obou, \V~turvan cl io mure t ien voc; t hoo g was ^J gedek

!TIct In c;r:;sdak. iiondom di ou wc..s 'n murasic opgctrok voorsicn van skict e en op twcc hoeke voorsien van sk iethol~kc. c ok moes in geval van nood ook diem as 'n vluckraal •

.,2)

Die poCincs om 'n prcd t VEln die K:,apse Sinode te kry, die he~iGc kerklike twiste geduronde die vroo~ vy:ftigor jarc en die vraogstukko van in- lyw of nie by die Knapsc Sinodo, is hier nie tor sokc D. :iOOf'SBetk 'Nas: " rlyk vry en on'lf- hanklik, l,'lCflSchen 'Hy do ook in het kerkelyke. 1I3 )

V'lclJra sou De. Dirk vnn dcr I-:of'f, die eorstc c !)rcdikant VQn die srt\nt::: in die Oorvnal-

SG opd~n;. han die onderwys sou hy dadelik sy san- da WYo Veral in die bcginjare tot 1857 sou cl

Kerk 88 80dnnie dan ook) as gevolg van d onvaste stnat anieBaia, 1io verantwoordclikhoid van die ondcrwys

~~r

dro.

4 )

Oor die jnre vt'm die onderwys in die Pot- che:fstroomsc ied, is daar in die £rgiof to Pretoria nike to vindu nio. Ook c:upubliscc.rdo brolll1c h el

hooi'saak11~\/ ••

- - - _

^..

_. __ ... , ,----. - --

1. 3ngclbrccht,t.a.p.,

34.

2. Drcyer: Pot fstroom in die Oll dae - In die 1.1manak van die ~\Jed. FIerv. Kerk ve.n i,frilca, 1947,55.

3. H5L~1/53.

68"

•

omJ~t ~iQ pIck v~n i i . on 8r' in vorhouding tot

..

^Ker]< en st·,nt minder omlyn ;;788. is ons tog in str1"t c die

On8 k2n veili; aCinnecm dat die '.v~rcld hi s, WBer hicrdie f!,rocp Voortr,;>::l;;:cr s e iJcvest het,

Soos elders in d:e OorvE ::;18C Gobi c1, was die eerste taak ven die 3mi-

e die bcwoonba2rmsk v8.n die nuwc c:ebicdo Die nanlug VAn die dorpi on v~n ~io plase het ongetwy- reId 11 sRndag in bcslag gone em. V'later moes uitge- ha21 word, lande rangelG word, huise gobou word en

Di t sprcelc vnnself' dot dnnr min eeleenth i1 vir vcmtnndclike ontwikkcl ^WEts.l )

•

. _{Ons 'noe t} ooIc in G'c:d^C) e hou (1nt ons beio jnre

~G dIG 80nlc~ von Fote fstroom nog goon gevcstigie

•

_• So mocs die t nn

Ohr t8d en kort dn~rna weer die trek tcrug of verd8r na jic Zout9nnsborge, steurcnd gewcrk het op die bevorJcrinc von ondcrwys. ~n tog was die Smigr8nte hier, soos eLlers, t~esteld op 'n sekero minimwn yen vorstandcl ontvdkkel elke kind kon 1 c , uit sy stelikc liedere- bunJul kon sing, cunvoudiiiC korrcspondensi J:::on Your, on ook ccnvoudige rlc kon ui tvoer.

Hi(3rdic vyr dinge - Ices, sinG' sl;;:r ,reken en Godsdi;ns- het dis s18g, on mCGstol die hole inhoud vrn die vrocgsto ondcrwys oll~cr die trekkcndc

en tens/ ••.•• o .

1. Cootzcc: Ondcrwys op Potche troom. 124.

68"

omJ~t ~iQ pIck v~n l i . on 8r' in vorhouding tot Ker]< en st·,nt minder omlyn ;;788. is ~ns tog in str1"t

c die

Ons k2n veili; aClnnccm dat die '.v~rcld hi s, WBer hierdie f!,rocp Voortr,;>::l;;:cr s e iJcvest het,

Soos elders in d:e OorvE ::;18C Gobi c1, was die eerste taak ven die 3lni-

e die bcwoonba2rmsk v8.n die nuwc c:ebicdo Die nanlug VAn die dorpi on v~n ~io place het ongetwy- reld 11 sAndag in bcslag gone em. V'later moes uitge- ha21 word, lande rangelG word, huise gebou word en

Di t sprcelc vnnself' dot dnnr min eeleenth i1 vir vcmtandclike ontwikkcl ^WEts.l )

Ons 'noc t ooIe in G'c:d^C) e hou (1nt ons beio jnre

~~ ~lL ~0nlc~

von

Fotch~fstroom nog goon gevcstigie

• So mocs die t nn Ohr t8d en kort dn~rna weer die trek tcrug of verd8r na jic Zout9ansborge, steurcnd gewcrk het op die bevorJcrinc von ondcrwys. ~n tog was die Smigr8nte hier, soos cL:!ers, t~esteld op 'n sekero minimwn yen vorstandcl ontvdkkel elke kind kon 1 c , uit sy stelikc liedere- bunJul kon sing, cunvoudiiiC korrcspondensi J:::on Your, on ook ccnvoudige rle kon ui tvoer.

Hi(3rdic vyr dinge - Ices, sinG' sl;;:r ,reken en Godsdi;ns- het di8 s18g, on mCGstol die hole inhoud vrn die vrocgsto ondcrwys oll~cr die trekkcndc

en tens/ ••.•• o .

1. Cootzcc: Ondcrwys op Potche troom. 124.

-c 1) en tnns weer vas-wonondo 30ero g::-:vormo

DiG onderwys in hior~ie pionicrsjare moe~

gorion word teen 4io ~gtergrond vsn dio eiso wat die d~n~lik3u lc~o n r n 4io on~orwys gostcl het.

;:UJ D('nloi.~in.': V".i1 S;'l eie huweliksbovestiging deur 'n landdros in

1842

3~rvf Paul Kruger hieroor

C:S volg: "V'Jor ·Jen Kerkcliklj hm'lfeliksinzegening h8.(l den de Doeron in cHe dn&;cn b':lna gc on gelcgenhe id cvcYlwin ols voor oDclcrviYs en V00r behoorlike voor­

berciding voor '10 b(;vGstigin_t; 8ls lidmant. De boer

moc,,~t schoolmcoster, prcclikant en staatsamptena8r zyno ,,2)

M2ar in wese was die eerstc inwonors van die Oorvsalsc diep Godsdicnstig. Dit was die gcsogto voorrcg vir elkc jongnmn en jonkvrou om bclydenis van cUe L;eloof te mag afl~, om lidm88t van die :Kerk te m8ij word, om toogeloat te YJOrd tot die sakrament von die Heiligo Nogmoal en o~ so toegelaRt te word tot 0ie hoiligo huweliko

3 )

Bier het ons dDn die stimulus tat die mate van

•

Die ecseYlsi~lo dcel v~n die onderwys was die ow1Grrig van diG kinders in (1 io kuns om die "Cybel te leeso Moor dit het best2an uit meer as net die kuns VelD lues; dit het In vrywcl deeglD;:o~ hoewel element@re onderrig in lees, skryf, spelling en tAal vGreis.

4)

Hiervoor het die Trekkers nie veel tyd nodig geag nie - dit is cen van die redas

w[wrom meester van dor Linden se eerste skool op PotchefstroomV •• o.

1.

Coctzoe: Onderwys op Potchcfstroom,

124.

2.

Gedenkschriftcn

17.

3.

Coctzoc: Onderwys in Transvaal,

1838-1937,15.

en tnns weer vas-wonondo ^-c 1) 30ero g::-:vormo

DiG onderwys in hior~ie pionicrsjare moe~

g02ion word teen 4io ~gtergrond vsn die eiso wat die d~n~lik3u lc~o n r n 4io on~orwys gestcl het.

;:UJ D('nlei.~in.': V".i1 S;'l eie huweliksbovestiging deur 'n landdros in

1842

3~rvf Paul Kruger hieroor

C:S volg: "V'Jor ·Jen Kerkclik(j hm'lfeliksinzegening h8.(l den dc Doeron in cHe dn&;cn b':lna gc on gelcgenhe id cvcYlwin ols voor oDclcrviYs en V00r behoorlike voor- berciding voor '10 b(;vGstigin_t; 8ls lidmant. De boer

moc,,~t schoolmcoster, prcclikant en staatsamptena8r zyno ,,2)

M2ar in wese was die eerstc inwonors van die Oorvsalsc diep Godsdicnstig. Dit was die gcsogto voorrcg vir elkc jongnmn en jonkvrou om bclydenis van cUe L;eloof te mag afl~, om lidm88t van die :Kerk te m8ij word, om toogeloat te YJOrd tot die sakrament van die Heiligo Nogmoal en o~ so toegelaRt te word tot 0ie hoiligo huweliko

3 )

Bier het ons dDn die stimulus tat die mate van

Die ecseYlsi~lo dcel v~n die onderwys was die ow1Grrig van diG kinders in (1 io kuns om die "Cybel te leeso Moor dit het best2an uit meer as net die kuns VelD lues; dit het In vrywcl deeglD;:o~ hoewel element@re onderrig in lees, skryf, spelling en tAal vGreis.

4)

Hiervoor het die Trckkers nie veel tyd nodig geag nie - dit is een van die redas

w[wrom meester van dor Linden se eerste skool op PotchefstroomV •• o.

1.

Coctzoe: Onderwys op Potchcfstroom,

124.

2.

Gedenkschriftcn

17.

3.

Coctzoc: Onderwys in Transvaal,

1838-1937,15.

,

•

^­

•

70.

Fotchcfstroom later nn drio nARnde nagonoeg leogge­

loop hot. l )

Die result~te was seor coker nie altyd prysens­

w'1

.

^C1 rdig nio. vl!et sy 30rsto kennis:nc:J::ing met hierdie

tOGstDn~o hot Ds. v.d. Hoff di. lOGS bcskryf as

n

~,l

^om

~Uc

^vyf

mi~lute

een woor']. ;,2) Me'ermele is ook kandidnto vir die lidmaat

c Gor,-~t ondorr mocs dour die ouere self, en in bcsonJGrl-sur die, moador, gagee gewees het

wa~t _cst like leiors ~as uiters skaars; predikante was d I~r nio en rondr isendo ondcrwysers was 'n

:JoldsFlslTJ1ei die Potgietertrok Vias daar blyk­

b'·ar b/cc. £crstcnfj '(·ms G.82r onG r.'_acDonald wat ogter reeds voor die aanlcg V8n Potchefstroom snam mot die Liebcnberg-familie vermoor is by dio tans nog

bekonde Licbonbergskoppie in die onmiddellike om­

ven •

4)

Dan was d'ar ook ene Tielmnn Roos, troue volge­

ling van Pot ister. In die omgewing van Potchef­

stroom en :Jie };agaliesborgc hct rn,::;Gster E'[QOS " met sy dricma8ndeliksc kursuG h.::elwot fe,milies van diens go"""'''''S Iv ^{' J} t:;; •

115)

Vo Coctzoc was d2 ^p r reeds in die dae toe Potche:fs troold': ~ is 'n ou dame, tent Kootjie Basson, wet onder die Trekkers hidr rondgegaan en or1d.erv" YE ( hot.

Jcugdl! en diG leerlingc moes om haar skl'lar want

dEL'~,r

w[;.s maar min boekiG s. ,,6)

Potchefstroom so~••••

---

^{- .-.__}

._

^..

_--. - - - - . --

^_.-

_.-._

^...

_-_

^{.. ,}

1. Vglo ~{oofstuk II en Hoofstuk V.

2. Enr::;"lbrc;cht: Gesldedenis ^VEln die l-red.Iierv.Kerk in

Z.A.,

deel 1, bylae XXXI.

3.

Vgl. Hoofstuk

v.

4.

Potgiatcr en Theunissen,t.a.p.,54.

5. Lugtenburg, t.a.p., 28.

6.

Coetzce in "Potchcfstroom 1838-1938," 125.

70.

Fotchcfstroom later nn dria nARnde nagonoeg leagge- loop het. l )

Die result~te was seor Bcker nie altyd prysens-

w'1

.

^C1rdig nic. vl!et sy 30rsto kennis:nc:J::ing met hierdie

tOGstDn~e het Ds. v.d. Hoff di. lOGS bcskryf as

n

~,l

^om

~Uc

^vyf

mi~lute

een woor']. ;,2) Mc'ermele is ook kandidnto vir die lidmaat

c Gor,-~t ondorr mocs dour die ouere self, en in bcsonJGrl.::;ur die, moodop, gagee gewees het

wa~t _est like lciors ~as uiters skaars; predikante was cl I~r nio en rondr isende ondcrwysers was 'n

:JoldsFlslTJ1ei die Potgietertrek Vias daar blyk- b'·ar b/cc. £crstcnfj '(·ms G.82r 0110 r.'_acDonald wat egter reeds voor die aanlcg V8n Potchefstroom snam met die Liebcnberg-familie vermoor is by die tans nog

bekende Licbanbergskoppie in die onmiddellike om- ven •

4)

Dan was d'ar ook cne Tielmnn Roos, troue volge- ling van Pot ister. In die omgewing van Potchef- stroom en :Jie };agaliesbergc het rn,::;Gster E·wos " met sy dricma8ndeliksc kursuG h.::elwot fe,milies van diens go"""'''''S Iv ^{' J} t:;; •

115)

Vo Coctzoc was d2^p r reeds in die dae toe Potche:fs troold': ~ is 'n ou dame, tent Kootjie Basson, wet ender die Trekkers hidr rondgegaan en or1d.erv" YE ( het.

skl'lar wan t

Jcugdl! en diG leerlinge moes om haar d&[,r w[;.s mnar min boekiG s. ,,6)

Potchefstroom so~ ••••

- - - -

^{~ .-.-~-.-.--}

.. - - - - . --

^{_.- _.,._ ... -~-.. ,}

1. Vglo ~{oofstuk 11 en Hoofstuk V.

2. Enr::;"lbrc;cht: Gcsldedenis ^VEln die l-red.Iierv.Kerk in

Z.A.,

deel 1, bylae XXXI.

3.

Vgl. Hoofstuk

v.

4.

Potgiatcr en Theunissen,t.a.p.,54.

5. Lugtenburg, t.a.p., 28.

6.

COGtzce in "Potchefstroom 1838-1938," 125.

Potclhe;l'stroolli sou groci. In 1 het dit die

r,

ats 'f :~eword vrm (Jie Oorv alsc Bocre-rosering

" hoo

en ~tI'd(;;ur In b GonJore pIck ct:1 in die

t

.ic TransvDf.lse ~oercbovolk , maar die vuri ','lonse om GO prodikBnt~ on opgcleide ond:;rvvysers to sou onvorvul bly tot 1852. 1

)

1. Vgl. Hoofstuk, V.

Potclhe;l'stroolli sou groci. In 1 het dit die

" hoc

r,

ats 'f :~eword vrm (Jie Oorv alsc Boore-rcsering en ~tI'd(;;ur In b GonJore pIck ct:1 in die

.ic TransvDf.lse ~oercbovolk , maar die vuri ','lonse om GO

ond:;rvvysers to sou

prodikBnt~ on opgcleide onvcrvul bly tot 1852.1

)

1. VGl. Hoofstuk, V.