• Tidak ada hasil yang ditemukan

Ñawiri killkay yachaykunapak tiyakkuna, shinallatak yachakuypak hillaykuna

ÑAWIRI KILLKATA IMASHINA YACHACHINKAPAK YACHAY ÑAN

3.4 Ñawiri killkay yachaykunapak tiyakkuna, shinallatak yachakuypak hillaykuna

Carlos Espinoza Arango mashika yachapuypak hillaykuna, yachachikkuna yachaykunata karashkata sinchiyachinkapak, ñawiri killkakati charinata rikchachinkapak, rimayta wawapi ushachik tukunkapakmi nishpa alli yuyachin. Shinallatak nintukunchikmi yachapuypak hillaykunaka ruray ñan yachaykunapi yanapakmi, maypi yachay ukupi, awlli yarikuna kuyachinkapak, wawakuna willaykunata yachapuykunata hawalla hapichunkuna.

“Killkashka, rimay shimita hapinaka shuk ruray ñan wankuri kawsaymi. Shuktak wawakunawan ima rurakushkata, ima yachakushkata rikuchina pachami” (Programa de iniciación a la lectura, pág. 11)

Yachapuypak hillaykunaka, allimi kanman, tawka shina yachaypak hillaykunata samishka wawakunapak shuktak shina yachayachayuk kana. Tawka pachakunapimi ashalla hillaykuna tiyan nishpa ninkuna, ashtawanpash kay hillaykunaka alli yachaytami kuy tukun, mana chayta chari tukushpaka mana chaypi sakirinachu kanchik, chay pachakuna yuyaykunata charinaka ñukanchik wawakunawan yachay wasi ukupi kallari ruray ñanmanta kaychay tukunchik.

Wawaka pay munashka yachapuypak hillayta killka katinapakka mashkay tukunmi chaywanmi killka kati yachay kashkata rikunka. Allitak killka katinata, killkanatapash yachachunka imashina yachay pukllaypakwanmi rurana kanchik.

Vigotsky mashi Elkonin mashipash rikuchishpaka pukllayka wankuri kawsaypak shuk rirpuymi, shinallatak shuk waki hamuktay wallpaymi ninkunami.

“Yachaypak hayllikunaka runapak kawsaywan chimpapurashkami kan. Runaka yachaykunapak chawpi shunku shina kashkatami rikuy tukunchik, hillaykunaka ayllukunapak ñawpakpimi kana kan, ashtawan yuyaykunata wiñachishpa

katichunkuna, chashnashpallami ayllu llaktakunapi llakikuna tiyashkata allichinka”18

Yachapuypak hillaykunaka shuk killaymi, chaymi wiñaypa yachayta chaskin shuk imayachik yachaywan tantalla kashpa. kay shinami sami yachay tukunchik:

a) Kamu yachay imaykuna. - Kamukuna.

- Kamulla. - Willaypanka.

b) Shuyu imaykuna. - Hatun killka panka. - Rikuchik pankakuna.

c) Chakru imaykuna. - Shuyurikuchikkuna.

d) Uyarik imaykuna - Ankichik

18 MOSEIB, Ministerio de Educación, Ecuador, pág. 23.

TUKUNCHAYKUNA

 Yachaypi llakikunata charik wawakunata rikushkami imashina yachay, llamkay ñankunatapash llakikunata yachaypi charishkata atillarka, ashtawanka pushay ruray ñan killka kati yuyaykuypi, wawakunapi killka katina munayta chinkachishpa.shinallatak killkakatipika killkata shimikikunatapash kutin kutin nishkallatami rikunchik.

 Yachay ñankuna, llamkay ñankuna, tiyay hillaykunatapash yachachikkuna kaychashkakunaka mana wawakunapak uyana, rimana, killkana, killka katinatapash willaykunapika wiñarishkakunachu.

 Ñawiri killkay yachachipika wawapak maki kuyuri ruraykunatami mutsunchik, kallari paypak yachay yachapaymanta, ninak shimikunamanta shinallatak paypak ñawpa yachaykunamantapash, kay ruray ñan illashkamantami mana killkakatishkata hamuktay tukun, killkaypi uyarikta, shimikikunata anchuchin mana kashpaka mirachin, uyarikta mana tikra wiñachin shimikunata shuktak yachin.

 Yaya mamakunapak ari nishka, yanapaypash wawakunapak ruray ñan

yachaypi illashka, yachayka wasi uku ayllumanta maypi

kawsakushkamantapashmi shamun, shinallatak yachana wasika paypak yachayta tukurichikllami.

 Wankuri kawsaypi mana alli ñawpaman pushay yuyaykuna tiyashkamantami, killka katina, killkana yachaykunapipash wawakunaka llakikunata charishka  Killka kati killkanapash yachayka yachakukunapak shimi yuyay

rikurishkamantami wiñarin, shinallatak chay tikra riksimanta paktachi willayta wiñachishpami ima nishkakunata hamuktankapak, killkata kachanatapash wiñachina.

MINKAYKUNA

 Paykuna killkakatishkawan killkashkawan alli kachunka, yachachikunami wawakunapi paypak kikin yachayta wiñachichun rurana kanchik.

 Yachaypak yachay ñan ñawiri killkapak kutsika kutinchilla yachaytami anchuchin, chaypak rantika wawakunataka yachay munayta charichun rikchachinami.

 Yachachikkunaka yachakukkuna ninak shimimanta kallarishpa killka katinaman killkanamanpash chayachunka alli yachay ñankunatami kachana kan.

 Yaya manakunami paykunapak wawakunapak yachaypi kallari panka shina kana kan, wasi uku ayllumantami wawaka paypak wiñaripak shimikunata, uku rakunatapash mashkan.

 Yachakukkuna killka katinata killkanatash munachunka yachaypak hayllikunaka achiklla, rikunalla, hapinalla, hamuktanallapashmi kana kan.  Yachachikunami wawakunapak yachaykunataka sumak yachina kan, ñawpa

rimaykunata, takikunata, kamullakunata, willay pankakunatapash kaychashpa.

DEDICATORIA

Este trabajo está dedicado con todo nuestro amor a Dios dueño de poder, sabiduría y entendimiento “encomienda a Jehová tu camino, y confía en él; y él actuará” (salmos 37: 5) por darnos fuerza y valor para seguir adelante con nuestros estudios.

Con mucho amor a nuestros padres que día a día nos alientan para seguir adelante y en especial a nuestro hijo Maykel motivo por el cual hemos dedicado emprender este reto.

A nuestros maestros y a todos quienes nos brindaron apoyo a fin de ver cristalizado nuestros deseos de superación en beneficio de la sociedad en general.

AGRADECIMIENTO

Nuestro profundo agradecimiento a Dios todo poderoso por encaminar en nuestras vidas y llenarnos de fortaleza para culminar este trabajo.

Expresamos nuestra gratitud a nuestros maestros quienes inculcaron sus sabias enseñanzas en nuestras vidas y en especial a la Universidad de Cuenca.

De igual manera a nuestro querido hijo Maykel, que es la luz y alegría de nuestra vida, quien nos permitió tomar parte de su tiempo para desarrollarnos profesionalmente.

RESUMEN

La lectura y escritura resultan ser procesos y estrategias complejas, aún para la mayoría de los niños y niñas que aprenden a leer y escribir sin dificultad. Sin embargo, contando con una buena metodología, edad idónea y con un ambiente pedagógico favorable, los niños y niñas son capaces de acceder al dominio de la lectoescritura. Cuando los niños y niñas inician sus primeros aprendizajes, empiezan los primeros fracasos que posteriormente van evolucionando en cursos superiores, llegando a un punto, que ya es tarde para la corrección de la lectura y ortografía. Es ahí, cuando inicia un calvario, donde se acumulan fracasos tras fracasos, vividos diariamente por el niño o la niña, la familia y el docente.

Entre los principales problemas de aprendizaje que sufren los niños y niñas en la etapa escolar son: la dislexia, disgrafía y disortografía, es decir, estos trastornos de aprendizaje entorpecen el desarrollo de destrezas y de conocimientos. Para un buen logro de la lectura y escritura el niño o la niña debe alcanzar la habilidad de decodificar los elementos que conforman el texto escrito y después descifrar el significado. A través de este trabajo tratamos de explicar métodos, estrategias y recursos didácticosque ayudaran ala enseñanza de la lectoescritura, tomando en cuenta, que cada niño o niña posee características intelectuales y las diferencias individuales, igualmente, exponemos a los docentes que deben generar un ambiente de aprendizaje constructivista donde los niños y niñas tomen conciencia de que el conocimiento se construye desde su propia experiencia interna.

Dokumen terkait