Ang nobela ay kuwentong pinahaba na maaring hindi makakatotohanang kasaysayan subalit maaari rin namang mangyari. Ito ang madalas gamiting behikulo sa pag uyam., pagtuturo, pag papaliwanag sa pulitika at relihiyon o pag bibigay ng mga impormasyong teknikal. Ang pangunahing layunin nito’y ang manlibang sa pamamagitan ng sunod sunod na pang yayari ay inilalarawan ng kalikasan at mga hibla ng madamdaming pag uulat. Ang ganitong sunod sunod at masalimuot na mga pangyayari ang ikinaiiba sa maikling kuwento.
Ang ganitong uri ng sulatin ay lumaganap sa pilipinas pagkasakop ng amerika sa ating pulo at ang nobela ay nahahati sa dalawa ang nobelang pang lipunan at naobela ng pag ibig.
Nobelang panlipunan—ang ganitong ui ng salaysayin ay naiiba sa maromansa sapagkat ang mga kilos ditoy hindi personal. Kundi kumakatawn sa lipunan o ekonomiya na
nagpapaligsahan upang mapabuti ang baway panig.
Lope K. Santos—Si Lope K. Santos ang “Ama ng balarila”, makata,
nobelista,kuwentista, gurro at at pulitiko ay isa ring batikang mamahayag. Sa buong pagsusulat niya ay ibat ibang sagisag panulat ang kanyang ginamit katulad ng Sekretong Gala, Verdugo,
Anak Bayan,, Hugo Verde, Doktor Lukas, Lakan Dalita, Lukan Diwa, Lukas, Panginorin, Pangarap, Perfecto Makaaraw, Poetang Peperahin, Taga Pasig, Talinghaga, Kulodyo at Gulite.
Ang pinakamagandang halimbawa ng nobelang panlipunan na naisulat ni Mang upeng ay ang “Banaag at Sikat”. Ang pagiging pangulo niya sa “Union ng mga Manggagawa”.
Faustino Aguilar—ang mga pangyayari sa kanyang panahon ang nag udyok sa kanyang isulat ang “Pinaglahuan”. Katulad ng “Banaag at Sikat” ang “Pinaghaluan” ay nag lalarawan din sa mga kaawa awang kalagayan ng mga mahihirap at naglayong iangat sila kahit kaunti..Ang kanyang “Nangalunodsa Katihan” ay isang nobelang pang ibig. Ang “Lihim ng isang pulo” ay tungkol sa isang raha sa pagdating ng mga kastila. Ang sa “Ngalan ng Diyos” ay isang nobelang laban sa relihiyon.
Nobelabg pag ibig—ang uri ito ng nobela ay nagbibigay halaga s autos ng puso, damdamin at pag kahumaling kaysa katalinuhan. Ilan sa maaring banggitin magagaling na mga nobelista sa uring ito sina Valeriano Hernandez Penia ,Inigo Ed Regolado, Faustino Aguilar, Remigio Mat Castro, Roman Reyes at Fausto Galauran.
Valeriano Hernandez Penia—Si Valeriano Hernandez Penia ay isang manunulat at nobelista. “Kinti Kulirat” sa pitak niyang buhay maynila sa Muling Pagsilang”.
Si Nena at si Neneng—ang nobelang ito ay tungkol sa pagkikipag kaibigan. Ayon kay Dr.Victoriano Yanzon. Ang nobelang itoy pilipinung Pilipino sa mga tauhan, pakikipag talo, silo, at wika, at may orihinalidad.
Maiikling katha
Naging maunlad ang pagsusulat ng maiikling katha sa panahon ng Amerikano sapagkat malaki ang naitulong ang mga pahayagang tagalong, ingles at kastila na may kaalinsabay na mga magasin na naglalaman ng maakling katha. Halos lingguhan, buwanan, at taunan ang
pagbbibigay nila ng gantimpala sa pinakamagandang katha na napili. Katangian ng maikling katha:
1. maikli
2. may orihinalidad
3. napapanahon upang magkaroon ng interes ang mga mambabasa
4. may pag kakaisa. Ang kuwento ay dapat na magkaroron lamang ng isang pangyayari, tuloy tuloy hanggang marating ang kasukdulan,
5. may pagkilos.
Simula nang isulat ang maiikling kuwento ni Patricio Mariano na pamamagatang “Sumpa kita “ at “Dalawang puso sa liwang ng buwan” noong mga unang taon pagsakop ng Amerika ay marami na ang nagisusunod na mga babae at lalaking manunulat.
Dumatibng ang panahon na biglang nanghina ang pagsulat ng maikling kuwento. Sa pagdating ng ibang mga pahayagan at mga babasahing tulad ng “Taliba”, “Ang bansa”,
“Pagkakaisa”, “Liwayway”; at “Alitaptap” ay sumigla na naman ang mga kuwentista. Ang mga kabataang manunulat ay higit na nag ukol sa mga suliranin ng puso kaysa sa udyok ng isipan.ibi nilang ang mga sumusunod ng mkga manunulat ng maikling kuwento: Jovita Martinez,
Deogracias del Rosario, Engracio Valmonte, Remigio Mat Castro, Rosalia de Leon,Aguinaldo at Nieves Baens del Rosario, Hernando Ocampo, Antonio Rosales, Brigido Batungbakal, Narciso reyes at iba pa.
Ilan sa mga naipalimbag na aklat ng maiikling kuwento ang mga sumusunod: 1. “Mga kuwentong ginto (1936) may 25 magagandang kuwento sa panahong 1925 hanggang 1935 na pinamatnugutan nina Abadilla at del Mundo.
2. “50 kuwentong ginto”(1936) na pinamutnugutan ni Pedrito Reyes.
3. “Ang maikling Kuwento ng tagalong, 1886-1948”ay pinamutnugutan ni Teodoro agoncillo (1949). Kasama sa aklat na ito ang ilang tunay naming magandang kuwento katulad ng mga sumusunod:
2. “Nagbibihis ang Nayon” ni Brigido C. Babtung Bakal (1937) 3. “Bahay na bato” ni Antonio Posales (1937)
4. “Walong Taong gulang” ni Genoveva D. Edrosa (1938) 5. “bakya” ni Hernando Ocampo (1939)
6. “Ang pusa sa aking Hapag” ni Jesus A. Arce (1939)
4. “Kaaliwan at palakuwentuhan (1970) na ipinalimbag ni Inigo Ed Regalado. Itoy nag lalaman na tatlumpung maiikling kuwento.
Dumating ang panahon nang lingguhang liwayway ay nagkaloob ng unajng gantimpala sa pinakamabuting kuwento noong 1920—sai Cirio J. Panganiban ang kinikilalang kuwentista ng taon dahil sa kanyang “Bunga ng kasalanan”. Si clodualdo del Mundo ay Lumikha naman ng “Parolang ginto” noong 1930 na naglalaman ng pinaka mabuting kuwento noong 1927 hanggang 1929 at nilikha ni Alejandro Abadila ang “Talaang Bughaw” noong 1932. Upang mapasigla ang mga kuwentista. Nag kakaloob ng mbedalyang ginto ang “Katipunan ng Kuwentista “mula 1932 hanggang 1935. ang mga sumusunod ang mga nagtagumpay
1.”Wala Nang Lunas”ni Amado V.Hernandez. 2.”Aloha” ni deogracias A. rosario (1933) 3.”Sugat ng alaala” ni fausto Galauran (1834) 4. “AY! AY!” ni Rosalia Aguinaldo (1935) Mga tula
Kahit na ang panulaan ay sintada ng kasaysayan at gamiting gamitin ng , sa tuwing lilitaw ay nagpapakita ito ng katamisan, kagandahan, at kalamyusan. May napapabilang sa mga makatang liriko, makatang mapanudyo at mga makatang pambalagtasan.
Mga Tulang Liriko.
Ang ganitong uri ng tula ay ililalaan sa mga uring inaawit. Karamihan ng mga tulang nasulat nang dumating ang mga amerikano ay nabibilang sapagkat na ito. Si Patricio Mariano ang nagsimula noong ikadalawampung siglo sa kanyang tulang “Hindi Sayang”. Ang tulang
liriko ay nagging popular at nagging libangan ng mga makata. Si Pedro Gatmaitan na kinilalang pinakamabuting makata sa liriko ay maraming naisulat na tula.
Si Gatmaitan ay nagging mamahayag, reporter at editor at alitaptap. Isa pang makata sa pangkat na ito ay si Inigo Ed Regalado.Sinasabi ng mananalam buhay ni Regalado na bukod sa pagiging nobelista ay makata at magaling na manunulat din siya. Ang tula niyang nagbigay ng di kakaunting karangalan ay ang “laura” tumanggap siya ditto ng unang gantimpala na kaloob ng “Samahang Mananagalog”. Ang paksa ng tulang ito ang mga katangian ni Laura, ang musa ni Balagtas sa kanyang “Florante at Laure”. Ang istilo ay madaling maunawaan, nakawiwili at nakabibighani.
Si Lope K. Santos ang pinakakilalang nojbelista ng lipunang pampulitika at “Ama ng Balarila” ay maituturing na isa pinakamagaling sa tulang liriko. Ilan sa mga mahahalagang tula niya ang “Kalansay”, “Butil”, “Abo”, “Aso”, “Sinulid”, at “Bagting”,.bilang makata sa liriko punong puno siya ng pilosopiya madaling basahin at unawain at nakawiwili.
Si Juan Cruz Balmaceda ay isa ring makatang liriko. Ang kanyang dalawang mahahalagang tulang liriko ay ang “Bukas” at “Ulila”. Ang unay isinulat na pambalagtas na kalaban niya sina Benigno ramos at Inigo Ed. Regalado. Si Balmaceda ang nanalo sa
labanan.Ang “Ulila ay maikling tula, isang biglaan at maikling kasiglahan kaya’t maliwanag at malarawan.
Jose Corazon de jesus—Isinilang sa Sta. Maria, Bulakan noong ika 26 ng
disyembre,1896. nagging pangulo siya ng “Samahang Bulakan” sa loob ng tatlung taon sa “Pintik” ng isang taon , sa “apolo” isang taon at pangalawang pangulo sa “kapulungang balagtas” ng isang taon din.madalas siyang nanalo sa balagtas at noong taong 1932, siya ang n aging “Hari”. Naging artista rin siya sa pelikula sa “Oriental school” at sa dulaan ay makalawa; sa “Alamat sa Nayon” at sa “Maria Luisa”
Tulang pasalaysay—Ang layon ng mga tulang pasalaysay ay mag-ulat ng mga pangyayari sa pamamagitan ng berso. Sa lahat ng panahon ay magkakatulad antg mga tulang pasalaysay. Ang pagkakaiba lamang sa ganitong uri ng tula at samantalang ang mga
kurido.awit,pasyon ay may paksang relihiyon ang mga sumunod na mga tula ay walang tiyak na paksa. Maaring ang paksa’y tungkol sa mga tungkol sa mga tunay na pangyayari, pantahanan o mga pangyayari sa lipunan.
Ang ganitung uri ng tula ay unang ipinakilala ni Pedro Gatmaitan sa kanyang “Ang Kasal”. Sumunod si Patricio Mariano sa kanyang “Ang mga anak dalita.” Si Lope K. Santos naman sumulat ng “Ang Pangginggera”.
Si Julian Cruz Balmaceda ay malaki din ang naitulong sa paglinang sa ganitong uri ng tula. Ang “Sa Bayan ni Plari del” ay isang pag sasalaysay ng pagliliwaliw ng ginawa ng “Samahan ng Mananagalog sa bulakan sa pook nin del Pilar. Ang “Naku! Ang Maynila!” ay isang katatawanang nangyari sa isang probinsiyano na nagtungo sa maynila. Ang nakahihigit sa lahat ay ang “Ang Anak ni Eva” na may 6,600na taludtod na may labing walung pantig ang bawat taludtod.
Panahon ng Hapon
Ang Bansang Hapon ay malaki ang pagnanais na siyang maghari sa buong Asya. Lihim niyang pinalakas ang kanyang sandatahang panlakas, ang hukbong dagat, katihan at panghimpapawid. Layunin nitong itaboy ang mga bansang Kanlurang sumasakop sa ibang bansa sa Asya gaya ng Indonesya, Malaysia, Biyetnam at Pilipinas. Noong ika-8 ng disyembre ng taong 1941 ay bigla na lamang binagsakan ng bomba ang Pearl Habor sa Hawaii na kinabibilangan ng Hukbong Dagat na Amerikano. Sunod na binagsakan ang Malaysia, Indonesia, China at Pilipinas. Pagkatapos ay sinakop ito.
Nabalam ang pagunlad ng panitikang Pilipino nang sakupin ng hapon ang Pilipinas noong 1941-1945. Ang mga pahayagan at lingguhang magasin Ingles ay halos ipinatigil na lahat liban sa Tribune at Philipppine Review. Natigil ang panitikan sa Ingles. May ilang sumulat na sina Federico, Mangahas, Francisco B. Incasiano, Salvador Lopez at Manuel Aguilla.
Sa kabilang dako ay umunlad and panitikang Pilipino. Ang mga dating sumulat sa ingles ay bumaling sa pagsulat sa Tagalog. Sa Ingles at Tagalog ay nakilalal si Juan C. Laya. Sa panahong ito pinili ang nga pinakamahusay na 25 kwento ng 1943, at sa 25 namang mahuhusay ay pinili ang tatlong binigyan ng gantimpala. Ang nagkamit ay ang mga sumusunod: “Lupang Tinubuan” ni Narciso Reyes, unang gantimpala, “Uhaw ang Tigang na Lupa” ni Liwayway Arceo, ikalawang gantimpala, “Lusod, Nayon at Dagat-dagatan” ni N.V.M. Gonzales, ikatlong gantimpala.
Ang namalasak na tula ng panahong yaon ay ang “Haikku”, isang tulang bibubuo ng labimpitong pantig na nahahati sa tatlong taludtod ay binibuo ng limang pantig , ikalawang taludtod ay pitong pantig at ikatlo ay may limang pantig tulad ng sa una.. mailki ang Haikku ng Hapon ay may dalawa pang uri ng tulang lumaganap, ang Tanaga at karaniwang anyo. Ang tanaga ay may sukat at tugma. Ang bawat taludtod ay may pitong pantig.
Ang dulang Tagalog ay nagkaroon ng pagkilos. Sapagkat napanid nito ang mga sinihan gawa nang ipinagbawal na ang pagpasok ng pelikulang Amerikano ditto, ang mga malalaking sinihan ay ginawang tanghalan ng mga dula. Karamihan sa mga dulang pinalabas ay salin sa Tagalog mula sa Ingles. And mga nagasalin ay sina Narciso Pimentel, Francisco S. Rodrigo at Alberto Cacnio. Sila rin ang nagtatag ng “ Dramatic Philippines”, isang samahan ng mga mandudulang Pilipino.
Kabilang ang mga sumusunod: “sino ba kayo”
“Dahil sa Anak”
“Ang palabas ni Suwan” “Higanti ng patay” “Libingan ng Bayani”
Ang lahat ng ito’y sinulat ni Julian C. Balmaceda. “Panday Pira” ni Jose Ma. Hernandez
“Bulaga” ni Clodualdo del Mundo
“Sangkuwaltang Abaka” ni Alfredo Pacifico Lopez “Sa Pula sa Puti” ni Francisco Soc Rodrigo
Sa Nobela ay lima ang natanyag at ang mga ito’y isinapelikula ang mga sumusunod: “Tatlong Maria” ni Jose Esperanza Cruz
“Sa Lundo ng Pangarap” ni Gervacio Santiago “Pamela” ni Adriano Q. Santiago
“Lumubog ang Bituin” ni Isidro Samapa Castillio.
Mangulimlim ang panitikang Ingles noong panahon ng Hapon. Ilan lamang ang nakasulat sapagkat silay takot na mapagbintangang maka-Amerikano, kabilang sina Federico Mangahas, Francisco B. Icasiano, Salvador Lopez at Manuel Anguilla. Sa America noong 1942 ay nagsusulat sina Jose Garcia Villa ng tula- Have Come Am Here; si Carlos Bulosan ay ng Chorus for America and Letter from America at maikling kuwentong “The Laughter of my Father” si Carlos P. Romulo naman ay sumulat ng mga aklat na may pamagat na I saw The Fail of the Philippines, Mother America.
The Philippine Commonwealth
• The Commonwealth is the 10 year transitional period in Philippine history from 1935 to 1945 in preparation for independence from the United States as provided for under the Philippine Independence Act or more popularly known as the Tydings-McDuffie Law. • The Commonwealth era was interrupted when the Japanese occupied the Philippines in
January 2, 1942.
• The Commonwealth government, lead by Manuel L. Quezon and Sergio S. Osmeña went into exile in the U.S., Quezon died of tuberculosis while in exile and Osmeña took over as president.
• The Japanese forces installed a puppet government in Manila headed by Jose P. Laurel as president. This government is known as the Second Philippine Republic. On October 20,
1944, the Allied forces led by Gen. Douglas MacArthur landed on the island of Leyte to liberate the Philippines from the Japanese.
• Japan formally surrendered in September 2, 1945.
• After liberation, the Commonwealth government was restored. Congress convened in its first regular session on July 9, 1945.
• It was the first time the people’s representatives have assembled since their election on November 11, 1941.
• Manuel Roxas was elected Senate President, and Elpidio Quirino was chosen President Pro Tempore. Jose Zulueta was speaker of the house, while Prospero Sanidad became speaker pro Tempore.
• The first law of this congress, enacted as commonwealth act 672, organized the central bank of the Philippines.
• In September 1945 the counter intelligence corps presented the people who were accused of having collaborated with, or given aid to, the Japanese. Included were prominent Filipinos who had been active in the puppet government that the Japanese had been established. ”A Peoples Court" was created to investigate and decide on the issue.
• Amidst this sad state of affairs, the third commonwealth elections were held on April 23, 1946. Sergio Osmeña and Manuel Roxas vied for the Presidency. Roxas won thus becoming the last president of the Philippine Commonwealth.
• The Commonwealth era formally ended when the United States granted independence to the Philippines, as scheduled on July 4, 1946.
Important legislations and events during the American period that made the Philippines a commonwealth of the United States:
The Philippine Bill of 1902 - Cooper Act
United States Congressman Henry Allen Cooper sponsored the Philippine Bill of 1902, also known as the Cooper Act. The bill proposed the creation and administration of a civil government in the Philippines.
Here are some of the more important provisions of the Cooper Act:
▪ Ratification of all changes introduced in the Philippine government by the president of the U.S., such as the establishment of the Philippine Commission, the office of the civil governor and the Supreme court
▪ Extension of the American Bill of Rights to the Filipinos except the right of trial by jury
▪ Creation of bicameral legislative body, with the Philippine Commission as the upper house and a still-to-be-elected Philippine Assembly as the Lower House
▪ Retention of the executive powers of the civil governor, who was also president of the Philippine Commission
▪ Designation of the Philippine Commission as the legislating authority for non-Christian tribes ▪ Retention of the Judicial powers of the Supreme court and other lower courts
▪ Appointment of two Filipino resident commissioners who would represent the Philippines in the US Congress but would not enjoy voting rights
▪ Conservation of Philippine natural resources
The bill contained 3 provisions that had to be fulfilled first before the Philippine Assembly could be establishing these were the:
▪ Complete restoration of peace and order in the Philippines ▪ Accomplishment of a Nationwide census
▪ Two years of peace and order after the publication of the census. The Philippine Assembly
The assembly was inaugurated on October 16, 1907 at the Manila Grand Opera House, with US secretary of War William Howard Taft as guest of honor. The Recognition of the Philippine Assembly paved the way for the establishment of the bicameral Philippine Legislature. The Assembly functioned as the lower House, while the Philippine Commission served as the upper house.
Resident Commissioners
Benito Legarda and Pablo Ocampo were the first commissioners.
Other Filipinos who occupied this position included Manuel Quezon, Jaime de Veyra, Teodoro Yangco, Isaro Gabaldon, and Camilo Osias.
The Jones Law
To further train the Filipinos in the art of government, the U.S. Congress enacted the Jones Law on August 29, 1916. It was the first official document that clearly promised the Philippine independence, as stated in its preamble, as soon as a stable government was established.
The Jones Law or the Philippine Autonomy act, Replace the Philippine bill of 1902 as the framework of the Philippine government.
Creation of the Council of State
Upon the recommendation of Manuel L. Quezon and Sergio Osmeña, Governor General Francis Burton Harrison issued an executive order on October 16, 1981, creating the first Council of State in the Philippines..
The Os-Rox Mission
One delegation, however, that met with partial success was the Os-Rox Mission, so called because it was headed by Sergio Osmeña and Manuel Roxas. The Os-Rox group went to the United States in 1931 and was able to influence the U.S. Congress to pass a pro-independence bill by Representative Butter Hare, Senator Henry Hawes, and Senator Bronso Cutting.
The Hare-Hawes-Cutting Law provided for a 10-year transition period before the United States would recognize Philippine independence. U.S.
President Herbert Hoover did not sign the bill; but both Houses of Congress ratified it. When the Os-Rox Mission presented the Hare-Hawes-Cutting Law to the Philippine
Legislature, it was rejected by a the American High Commissioner representing the US president in the country and the Philippine Senate, specifically the provision that gave the U.S. president the right to maintain land and other properties reserved for military use. The Tydings-McDuffie Law
In December 1933, Manuel L. Quezon returned to the Philippines from the United States with a slightly amended version of the Hare-Hawes-Cutting bill authored by Senator Milliard Tydings and representative McDuffie.
President Franklin Delano Roosevelt, the new U.S. president, signed it into law on March 24, 1934. The Tydings-McDuffie Act (officially the Philippine Independence Act of the United States Congress; Public Law 73-127) or more popularly known as the The Tydings-McDuffie Law provided for the establishment of the Commonwealth government for a period of ten years preparatory to the granting of Independence. See the full text of the Tydings-McDuffie Law.
Reference Books:
Pineda, P.B.P. etal.(1979)Ang Panitikan Pilipino sa Kaunlarang Bansa. Metro Manila: National Bookstore.
Ramos, M. R.etal(1984)Panitikang Pilipino. Quezon City: Katha Publishing.
Santiago, E. M.etal (1989)Panitikang Filipino:Kasaysayan at pag-unlad. Metro,Manila: National Bookstore.
Internet:
• http://www.philippine-history.org/philippine-commonwealth.htm