II(IP PA DAN6
2. Kepekaan
u^^ -
r,---i\=1,=r-aorl a :..''it;Jrr,=r!: ..;.>:1 _-: a-:.:._i.i._-,.-::.i
z.lat ukur uniuk
nerasakanp9r;;:ja;.:'.
:r11::gr:Fjlail:
l.:e,:tidari harEia
ya:igijiukur. 5::a9,"-i
.-,::.--cr'!:i:ui:
r:3i:--:::::1 naksucdari kepeltaan alat uI:ur ini dapai !l:ta
gu:.a'.:a:,ciua
alat ukur yanA sejenis ya.itu aLat u{-:il A::':
7-.).:)t-"'- ':::itt:r:; i I t-: i:_-:.'j_e. -:: a- :: :- :' : r: i '-1 :. '- _:
-t
::r .:: :-: i. i i:
:-.::-+
,rl/:r,.-tai]iia -1-- ..r.,.- A ',l - Ke;n: i.:a a-li su
3
4
Ilisterisis
Yar:g
ti ircallsudr:.angair ye.ng i-el j ai
i
: .1.- u r.: l. 1^r...r.- ! EilELrr i 3-,,i a: a: j )rrl
7.i. a, : i., '\' _- :I. -i_: .tt:.:.:-a1
.'1:].,.:-._
di
ra l:c-,n'- iityrl .ja:i arai:
_-l-... ^:,-:^ *^i '._- -^
:v a-:. g
-1
?ii -:,.:-l::, i:- : s=l'::rg :-.::'-.-.r-: i:,;;: ::2,-:::. :-:i:.--t-a; -, =,-?-- j::.i --!rir.: rr3 s:)ia-ii ,:;;ai z:l-: -;i:..a-_i :.:a: _i:.:.. :l^:.:1. i.j::.,1
:::-.'i,ili). i'.,.'l . rir.'-'--. l: .:..:.:r.; : ;-:-.iik.::..:-:.. .'; i .-:.;.€ -. r:.
:-.,. -:- l---i-
,.-!, r yq..E. Ji i-': .. .::aj'. ;:-..rf i,=:':e::.:.;::, .:+.L;,: i;:-.
!:,er.rlzr -aa:r diii!.a:',g1i rl=:,!-,:-:. |:it ?ra, .:.: :. i i :-r ;.. _: :.::ir:i:-. Si f,arti ysiig ia: iil-::.i p::,i g.-.:i::l:. -:-1:r.:. -:-p ii::=.:. i:: -:-ga'r.i-.ill::r k + s :. I a. :-. : :, . ; : :: :1 ,: i::: t :. :r si--:a:i. =is---.:::lis;'i::l
i;=: iiI'Ele: ::::::.1..'J'-: ;:i:'=i.:: :,:::*.:- : ,+:.:-_..1- : = : :.1 . .: '.. ; :-.
::j-.;.:)- artl-Z.r:.;,"--::r'-c i;.,,-i=:t i-ia:-r,'t. J.if€ S;:il--i.:ittZ, t-j. h l.i:-,
a
um+ KURVE PEMBACAAN
NAIK
Um
X {mm)
A histerisis o
I
d
Y
KURVE PEMBACAAN
TURUN
b
3-13:
Per:ahanar:. .- ruJ
:+
!
---i:.,.i;::'. gari=
iu:.1,-:
:,.-:--..-:5:-.,-i:.; y,=:....
..r----9:it,.tks-r:rei:i--: !.eiliukuran
i':1:,ai,::g::.-,..: ::t:
::-.:._:- _:--::,.
na::: -= i::r -- ':. :
:n ::.-. lari
s.L-;:;. ::al.:s t:-,:,::. i.:.,:,iat..
:.-I i:,---:l;
-:;..-t-.,! -J--- L: -.r--,.:-,i_
.,-a:-:3 ::SrD-:i .lji'c=':.. ,.-.-yi -,-j-i. . r-..n:.-::. l::. = --::-.y-=
;,-t:;,J',:-:. :-e:.:elu'-
.: i a i: : : ,-: i ..: a: ..::,:.+i:. ::.:: j.
-:.-r -.i..i a::. r:k,-ir. iet'eei'ai.:
ka
r-;:-asa,:a-ai
::.a -. a;; -..:-,i"..:
-:.-:.:;r:-,.c p-i-r g?.:y'a
pigrs di.rt .::;:. j{.::) :ir:lil..;;. Siir-rq;::-.:-. _!i-iiaiitLl
Lr]rrJ:j tr3rgel.:^l^::,:riL i:y: ;ig.i:
t:,: -a-.: :..1; - :- : :. - :-r:-'1r/_. -":.':- ;r.. .16.:J. ----,1-- - .r.- rjr^..a.. :jJ; ::.--:.-. ..=.,.-. \i-..i- -..:.. .-r-a-=_
i.a:r-..-.
;,-::;uku:an h.,r.. it:i,::: :.
..::il.::.--,.: :.:-- :+:;: jj-i::r.i :?.::: ;l'ttriya
;--Jai.:stE:l':iti: i'i.:,::;:', :.::::: t..:.:-.
:,.i::i:r.ia:'i:s
'ce::ir:;it
ceirgar-r k.:l.',-; p--:;.:a,:.,-a: --.::_:'.
,-:.-_-.:.,-_+:--c::,,-ie:;::.::
:r.r:
l.:':ri; iit:.:,::a:.. ;"-s:i.:::-
;e.-.i :.-:-=
j=:..re:.i:a:il-al alr.-v-a
:atr:s di;,a:.k:t:1, a:_':
.: : :-.; ; .:,-: : ,,=- .,
:: - _-..1-:-Iia.nseder:ii.ttili rupa s:lti:t::i-r.
sr333:-:;-..::.::i
-l:,-,-- :!::. 1..ala-. r:li::: !e:.ssiu: j-iiu; :igu:.a.<:.::. I::;.-:-.
:.*:....::e:.p*lgar::l'. histerisis
s,r::::-.l:-:
_ ::,-:r.;r:!-,:i.!J:
:. i .-- : .-- . .:.- .-, _
dan baranSl:ali itula:t
aiase,-.::1ra:i,3:.:::::-
:::i,-:::i::rnelal.:ukan pengukura:, :-i:tE.-.i ie::g:an ea.r..
::-_::
l::g.:;:::.gdari
ala+., ui.:ur s+-a:-ri.,: is::sr:ta:,
iri;_L: u.:i:i) .:-:ra:.; -:-bih harusi:-h dibuar. se:):
c:-.ga:,:il.Egt riat.i cl;e":
.:1.:.:1,sehin6ga
)'.asi1 ya::gi i;u:
j'-:)-:ki:.(s;+:i:i:, i.:;,::.;;i::.
l:,:1eh
ciial i:rcikato.r adalah relaiii
i.:ec-l 1,K epas i fan
Ya.-,9 c
ir,.:'.:s::i I:;p-..:i::-.
:i: s.in:
3:.-=L.:.
s_:-:i-,.:,,t.-: a,;; r^ ,.i *-_--, ,i:-....r.._
... -=e..g:): .^.:.. s,.:,:; j
perubaha: !:ecii dari
h-,.rga yar.g c,:.:i-::
,t.a_rt!--:-.il:!:-^:
senscr) iidak r:a;rinbulkai ::a..u
pe:u':ai::..-.:;,a;,-::r
! a-je j aruin pe;:unj uk .Kepasifan juga blsa iia:::ii,:an sebagai
i.:l.a:t,a:..r;.gere.k darj- alat ukur
r:rrtui:;:rereaksl terharia;
ECai.y.-perubahan yang
telah dirasakan oleh
sens,_ir:. iialamta:tat.)gerak
yi-,,-;e neru€iikanini besar
k^en,:;gkin.-..;: :.-^pa.Lct:-L:.ni oleh aia.t ukur
penuna'uiso:ngan :lts-_::i
tii:a.i.:-r-,b:-1ik, ya:t.: apabiia pipa eiasti.=
ya-i.rg :.::tf i,ib:ri:l-le.iii
,L:i
Sl ,r,rr. -t trJt,i
.: :1..\An
{r'-1-'t:.'-.-,
I
:::I.:ai. Iiad.-: ira: C::.eiE:' i' E' - --.
_- _i-
:
lar 1 yanq E:e:r?.1'r.lsilya
iii'cJi'.-iil
!t i .:l
.u
a:i:-, :i Y:-:: :
r-' Ie
ir
a:--1 r:ti 3:
-.-=4t, i,-.:.2, ,f
::-,
i:3 J.
1--enper'e.t-r-::e
i:eiil::rg
ya.i.;,ir::
_;,:t:,.::',
y-?loleh a-at ukur iapa:
::. i ::. .: :.:. ; : :. I :,:
.-.:.; =i:!^: o;p cn e r. - k r :'b, -.:: e
n
e 1 e ].: i. : a :. - .: : : vr
y:- :-. 6' : : i -.f.
-. .. :ukurs.n seniakin 'oe=ar
. iiniuk
it.u. t,i
.::- ::r7.
PenEianbanganTerj ad
inya prcg.is
! E-:.;:-n:-::,;i:: '-:.:
:--:..:lal-.: j a:-:r:
-Eenun.iuk si
1a. : :: . r i : ; b a i-.patr: -_
::,::.j:---=:.bisa juga terjadi
angi.:a+-erakhir (p,aiing
!:i.r-i:npenunjuk diEital be::ubai-l1bah.
Tr:-.r::u 1::r.y-a rr:.-l denikiai
diseLaika.no-;h aca:r:ra
.e;:..:L-:.a:-_-1-_=Ikecij yalig
oii.asak:--nsais'::
ke:"::cl :.-in .:. ', E : :. i : .,- : :.bagia-:.
peig.rl-,:.:iLai :;ku:. lia.:::. F:;::
.-....,:.;,:::
ni-]I-iE;kina:i ter j ad
inya
E en:-a:-LJan€;i:. s, ; ;; ,-. ,,: -_ ..t ::.\'_Fjasi,.-ra.
ata atau
uku:
yang r,:--pur,i'ai-ii:-;r. pe:.::.;:i: ;---ca
s.:-=ia:-.;;:.penunjuk
cjigital haru: iihincar:
a.j.-.:.:;1
i-.a.r7',-.getaran,
-iugaharus
neitEigunakac x:eio.i;a p;:-.g_:i:'_:lar.seceri-rat nungkin.
I
KesLabi}an
NoIF
ai-:
x.-,/-:..1 i_._,;t;i;::
:-;i: a -..:r.l'.:n
i:,
i.:=i:,;d-r,:. selal.a. tri.r:= .._iLa -i j--r^j: l--.-i-::.:-:.i:: .i.::. j t :::--;iy',1 .. i l ,.:: 1,;11;:.._ * 6
f '..-,
:. t.,.'- ^:1 , arr.J.. uYLa: - l:: ^l.E
:.;,: :i.-:,: -,:::l-: l.;ei:a:.-: ke F:tsl
-(:.];-.i
s
i
:-,.. l..
!.=? t3 i:
.
sz d 17.e il
Dei:
I-.- l
se
ianp
w_-:-r.i
r-;:ai ,:
,i:
u;:ur,li;uaal:a.:
mai:a:.:s:-::.:i::r.l:.
--Yalti tf C-:l: b3: ii at:?:. .3e: :rt1:. i +
ka 1:bras
i dapat
c:.ar'.: x-=nsec,i::
tu
t idal"l hanya nencocckan p,enui.i .:la in
k.-rn ;uSa neI:er:]isa
Lel-+:a;^ -J:
-!^-, .-: i.
a:I:e-C Kesalahan Dalan Proses Pengukuran
Dalan p::oses pengukuran sel-:r:rang-kurang:7': r--d
r iig.
fal":tor
vanEllp:libat ':: ::i::-:,y-:=
ya':t.: =l.ai ;i:::.
3e:.iarrL.rrr .rrr .r.r.d \rnr,t -o.r-':, i..-.- rc.-. r':L'..:.--- Z---=- -- ,.;+ j._;:.
E.q\-ina:-r^-.:
JU.'li,u...,t4,ln.GJ..J6li.a5:.,:-::-,:..
katekan
bahxatical.l
aaEss::;tr:
p::.Eu:-:::'a:t -y'::.;-::.;::;':;l'i.-kan ata:l
r.jence-!aj,
kebenal'an yangaDS.r:uL. f::.:,5
cra,1-r-:.--dari
pengukurariadalah i,asi1 y:r,g
ci iy:-.1.:ln'-;,:-.:ind
iienj+-kati dari
harga yanEi seb3nar:lyaderi Ssc:etris objek
ul<u:'DaIan se:iap
pengkurankesaia:a:i (i":eicak ',-eli:ia.r,)
E'..1.:.sela1u
ada dan besarnya I:esalahantersebut beileia-L':da.
u-.1 inj aanrr* +alrrntuni ates lionCiSi alat rrki:: - br,:.la
-t
ir.- ,. 1.'1.-.- D--,..r.,.-.-- o;. y...t,L
T::ai:
=o=.,a.Lc:.:: .::;:u: l,e:' ::.:..,..
; =-;'.i
i-::.-itt,ilruai- ciari besi
danbaja.
{-ed a1i -...' '. =:.:=-:-)1
:l-:u:' r..)r'sE'r'-1t
r-l'trua!-aer'i
b:1,e.:.ya:,9
i..'. -,.: :,=:..: '.:-)z'i. i+.'e'-saeE,ert
i
tlaharr alunin iu::: Ca-iar::er;;i:.:
..:c:,a:r-.::-.-rl.:3i:
-.,
indirF, t.ipis, berbentuk s.iindel' ,rar la.in-i',:r..
Ler:la:r!:il
seEcri l in:
ne:r,-o'J;.yaisrfa: i-,:i'-1s ,
!'.1:-ia:':::.j'-:
apal,il,a aca
bebanatau
ceKa:ran Cits,erikanpaa:
'r=nca--.:^-r:
Le: J=i-t; L :.:.... 5;{all --Jc-: !=---'i.::c.. Can:.:,:. iil:=
.arJl.L.l::a.Li'fz'...ri1.trl.I....da|\.'..1..].:_L''t,..
, --
.-'- ]-:- .--'
Jc'.: j LL-C.t Sr-Jd.L :,.i....-j.-::, ::_
n.gukr.rran,
besarn'ra tek:naii
i:.c::rak c:.rj. Jn:.i: l'
'-=1.;.ixllur
hair-ls rJipe:kiraka:'r
t.;= arn
ya
s=hinEE.-. i ::.,ilj
l:,.i:tiCel: :enngaiani
perucaha;r 'Dentu;.:.!ara: ;-:::if : 3-i.:
t,erikuyt ini
Capatdiliha'-
penyinpang:-- F,+n ;.:i::jl,ai':,ja-ri
L.rendaukur
yangnerpunyai sif at-siiai elesi:.s.
-t
d 4l
Sur.ler :
Sud.ii
H.rneu:
(199t,
:ra1.q
Ganbar i:-S.
Periyinpar-rg3:1 Per'rE;uiiura:iUi:::r Eias:is.
Disa:lping benda uku:' yang
:-,renpi:n;,,':is::-r:
;'r:'.:elest j-s,
benCaukur
yanEiij-dak eiesiispui j,:6a
iaFa.--:r+nyebabkan
f-erjaiinye k:salaha:r,z;,i:,y::'.:::.gr:.
I'.34:l!e:iui,.ulan.
S--bagai c::-.ic':, aCa-Lel-.s+ll':a:r1 l:si
]"E:-.i: ^- i
---^-.'--..
s+i rr'ui:
par.-lang:':ya'j:i ;: le:a;:f :,
pada:u-=
-. :;:!.:: j:. .d..dr: Lc )- Ll a1u
itu senCiri.
Besarnyaienturar: ini sangai :-: !':rt:::.;
dari jarak kedua tu:i:puan dinana l-Jaaarg
--;:s+:.ji
d i 1e'. akkarr
secara sistinatik
Apabila dikehendaki
keciuaujung dari b:i,i:-.
l-:e:,i,:tErsebu+-
tetapI iurus,
makajarak
ke,Jua tunl-,uanharus-lah
sana de;rga:,3.577
:.e1i
g.a:-.-ian;i5.::.9 y;:9.
':j'-::-':,:
(S;.:-i:
Yr:-,aci. i58-c, :.'.;.
?.2). f--:.:i titi): t.tr::-::::
.---i-n (rr-- r,-1.i ---:--4 i- -i -,;.i----t,-^ .-.1 --^.-,.
- ^ --::r_,.r..= aui.:5 r:rr \r=.1=r..
*-itik Airy (Airr-
Poj.nil:.
lEr
-+:
'!1Walaupun ada lennrran kedua permukaan dari urung batang
tetap dalam keadaan seiajar.
,,
c....i- -- !. c..; j:
Berrnya lenturan di ujung dan
di
tengah adalah sama. Len.turannya berharga minimum.
s
6 5
i,*:al-: ;-::.3:a:. ,: i.'- u ll :i:.ir1:ci.I:
.- -.- <,, ,,,. .
-! E, 'E! r-L j,.
/l^^t:r^,ri,-L-..-r.--:
:--!,.-.-r:!r:1- f r?, L^..Yllv.i-.rr.- :Yl,!u:a..
eontoLnya aCaiah ba.ta:ig
F;:rjgeris
ye:.9datar
a'i.t-1re !4oi:r;E: r-1':;.;tr3:., E3ka Jp.:ekLersel::ii.
I:a:r:s1e.i. ser-.. drrEiar,0,55i
":a
taxg (Taufik R.:chi:, 1931, na1.
i.''ra)^.^-'^^- -! a1 :
lartt)a
-Kesalahaii Penguku.-arr iianEi
3ersunber dari
ku r a:r
Gari-s
r.Enrr Eai:s
nenbe:.tuk
d isei;abl^::::
-,^t^L
;:iEly i ir e:r A
rli iat--1,':--r
+,er-!',rsisl
pe;igukuran
harus be::inpit
a'"aus:i:-i':r
,1;-Cine:;si
objel":ul<ur. Jika garis
peigul:'tiar
suCJtseD3sa:
d=:ga:rgar:s ii:;;nsi
:r':-.i::. ls:: :e: ji.;r-:: -::r sa.:ie: n ir i j r': I-r ' " -- - \.-z:.f F-. i _ -.---..
cal: pe.:a. ;:,.r:--::-.:, :uaa.g ==-=a-=4.1-a :i:'ul;!:I.
Garis pengukuran Garis dimensi
X= Y Ccs{
d
X = Y Cos
c(-d
SindX=Y-d.
J.
I
I
x
d
Garis dimensi
,
Ganbar .-t-l;i
Garis Pengukuran
Feny ir:panga:: u ku
ral kuran
yan El saLah.Sr:c,.i
i liuiaii
( 1.'JSe,T:.uf
lk
Rr:rcni: i 1SSl,S r-: .::rb
= r'
:L'r r
M,lLl\( ui;
It(tP
i
i;:iii'usI[f,AAN Pi\DA$GX?=a
lnl-i3:, P:r:E,:f:.,::in ya:re B;;'s:;:-::l c:::
?=:-.::i::i.:-ir.E..r-trE.:.,
KonCisi ruang
l-abora-"o::iun pengukuran ata'-'.uri?.:-€-a:.-i'uanEa:r lain:iya yz:2
..1igunakan untuk
:--r-si:'-:ke:.penEiukuran ha.ruslah
bersih,
cukup F,eneran4a:-rca:. i::
-rt,.1, ra- i n-.,+'t.re- ..1.r.-nir-
n:..ar---ata:
koL:r'ea:r lainr:ya.gl,::i: lar":,;j
--"-':.:uj"::":.
::=:.-::-i.::batkan kes:la.Lznsi=te:ai:: s !:::a::.:
ac:1n)'.a jj--;i-:
ya:9.v
,liiL::
per -.:
t- i-: ,) \ a:
-...!,..^.
I::i r.:'.
Ae
^1.
t
d a . a:'.,
--^:--)
i.tu:t :.l:.:!a.le u:r
1.-
c--c
rLdiruc- \.:.L C
I
A;..,: :-',
l- -. \ -l^- - !
A;::.
AL : d.ttt.\
+ { t 111- 2r dr)(t-ts)
L
?2
tr
lz
,11
t -ts
at
AL (?.2-tt) +l(atl.. Ar
5 Kesajahan Pengukuran Ya: g
F.a
iau
l]eEr r:::i.3F:::. :-:, , :. : <1r'. d.l iberr:bah,
se:tz^ p-'er;:bah::- l- --!.-i. .i- *.:-
:llrl-r-::rliSi
l:l-:
!iesa laha:: Pe:-ig::ku;::..:r !',rt';. +:,-.:. Ii,::.,j:l i -._:: :l-.:--:: -.
Z:;-. j:s-r: L.:r j-,i :-:::-':: i:::+:,5-:..: :i; ; :.:. .::-:'i-.-l ---:^r ..:--.\.
:je.ti;i- .:.4;.e '. ii. .j .-, ir i :- I :- : : :.. !: .:..=. !::.i.:n.::: ):=-:: j
llerr:ie:ab3):3:. l-i:.=i. ;e:-. j:i.: ::-r:. ::n::a:;. - t.::;: i-a;-:.
3=: -,.1; : .''..:-',.':. c-:p-,: ; : ,: ;. ::' .: i: a i: :. :. r: rs::.: ..-:-: -a.:. :a:t;-ukr.:'.' ci ia::::.=: F:.:.,ti tL:.-i-:i l:,i:la i:*:-ri1. ii:e i;:.:.i:s i kesehaien bar:a:-. ku: a:,5 =::ta-., sEt";aki.: :: :lt:: t::.=:.
pe;--g:,rliulan r:irgi:::-, Lni=a:-- i.t.:ii:t 5;::.+i:-:., s:lr.:
1.,.- --,.'.-r- -
l-.--l--i -- c--.--.. r .!.j._
d.:a:-.1 E':j.r' ,.)b jiii.. .:=-a3a_ a i.i-:ra::tya ac:.r--i: s:-.-_;1 !?::.-t-^^-.^^ r'E.,!.Jr. -. r ... .:.::,Jr\.: !-,..r.. :-fFaL. .1",1 :
koncisi
kesenat-al bade:.:=i::i< di:erllk:1,-. 3--.:1t
ss wal'i.lunelak,iiian
F,enE'.tkr-ti:-r,sei-rtnEga!:":s:.ia:.::,
*-iCel.:akan
terj
aji
:reiaLui
f ai:r-r-,r ii: j..iakuk:-,.i
Fr--:igli !..ri r'3.n,
a.72.'- uitu:: Caiari. l:ea.l;.antapi naslh
LerCaF,atkesaiaiian
da-Ian peng,rkur':.irr
i tenlr
cisetrabkan ,-,iehnetoiF*
p:ngultu: ankuranEi tepat-. Ke}iu::e ng :.-:::3:-1:, r-,*r1...-r j:a:ri 't: : ji'r,-.:.-Itan ir.: Serkaiiai: er. -- ..r:.:'':. r,:.:i'-i:,:. il: -- :.:::
yanE; l^:ula:lg
"e!,at. S.:.:--j:: : t:-.':,: jt: i::-,::.:. ; j. j '.::.:.
c:uk-i:' ?,ial'.:t i;zL,:---p: !-l',js i(::i.:. .:.:.: -- --::,....
C.C31 :i.rl::r=i::. A!:a:. '";.. r1': a...'. ,,;,l, : :.,- -.-l '::
...:=--y crr=
:r!'ri-Jaci i f a):tcr :.'j:.:t j: n ::3:tr:.f, seI:3.1: Ca i a:. p].oses IJe::.rui..:: E:,.
5 3i. E.a L
Pergukr:i;-i
ajeiah
; t-a:i : :: i .. :::
I
DAFTAB PUSTAKA
ArsieaJ,
3H il.:i:a'.'i,-:_'-r
-t,'lla, IS. ,l ,-r
a.l-r,a=l+
,Ii-1,r
l_.:l-'--i ::_'i.":r'
a\ ,: :. i-r ;.
-t- 1.- -+- D, .
-. -.a,':, '.
Hurre,
(,J-'I
i
i.n.
RI'i i 13;i,1 ,i.- - i,
1n: ,1
:-,-v--.-L^1I :-i
!&-)-', __.! '
Hc
l{':nadi.
LPTtr
-: i t::.a.:-: Publie
hi:,E
'JtIp':la--ic::. !l:r !':rl' Charty,
ld i l-larr . J.
dkl-:Yc.
Kni3h: Pullls::ing
P
i'l--i,aa+-:l
!
J uuLi r
D epC i irbud