• Tidak ada hasil yang ditemukan

BAB III PENUTUP

3.2 Saran

Penelitian tentang deiksis bahasa Jawa ngoko dalam Majalah Djaka Lodang Edisi Mei 1992 ini baru mencakup tentang jenis-jenis deiksis dalam bahasa Jawa ngoko. Penelitian ini masih terbatas pada tataran pragmatik khususnya kajian deiksis sehingga menambah pengetahuan dan pengalaman yang dimiliki. Penelitian ini dapat dilanjutkan pada tataran sintaksis dan semantik karena jenis-jenis deiksis ini dapat mempengaruhi struktur sintaksis dan semantik. Hasil penelitian ini dapat menjadi dasar penelitian jenis deiksis dalam bahasa Jawa Ngoko.

76

DAFTAR PUSTAKA

Purwo, Bambang Kaswanti. 1984. Deiksis dalam Bahasa Indonesia. Jakarta: Balai Pustaka

______________________.1990. Pragmatik dan Pengajaran Bahasa: Menyibak Kurikulum 1984. Yogyakarta: Kanisius.

Nababan, P.W.J. 1987. Ilmu Pragmatik: Teori dan Penerapannya. Jakarta: Departemen Pendididikan dan Kebudayaan.

Sudaryanto, 1986. Metode Linguistik Bagian Pertama ke Arah Memahami Metode Linguistik Yogyakarta: Gajah Mada University Press.

_________, 1993. Metode dan Aneka Teknik Analisis Bahasa: Pengantar Penelitian Wahana Kebudayaan Secara Linguistis. Yogyakarta: Duta Wacana University Press.

77

BIOGRAFI PENULIS

Albert Wempi lahir di Palembang, Sumatera Selatan pada tanggal 25 Mei 1988. Putra kedua dari pasangan Paulus Hartanto dan Mellyaneri. Pendidikan yang telah ditempuh antara lain Taman Kanak-kanak di TK Xaverius 9 Palembang, Sekolah Dasar di SD Charitas 01 Belitang, OKU Timur, Sekolah Menengah Pertama di SMP Charitas 01 Belitang, OKU Timur, Sekolah Menengah Atas di SMA Santo Thomas Yogyakarta. Menempuh kuliah S1 angkatan 2006 pada Program Studi Sastra Indonesia, Jurusan Sastra Indonesia, Fakultas Sastra, Universitas Sanata Dharma Yogyakarta.

79

A. Deiksis Persona

(54) Padha dene nuding kaluputaning liyan, nganggep awake dhewe utawa kelompoke dhewe sing bener. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 3).

„Saling menunjukkan kelemahan pihak lain, dan menganggap diri sendiri atau kelompoknya yang paling benar‟.

(55) “Ing pagelaran drama mau, aku dadi sutradara serta pemain Gadis Ratna”, tambahe kanthi mesem lan nerangake yen bapak lan ibune nyengkuyung banget marang karir teatere. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 12).

„“Dalam pergelaran drama itu, saya jadi sutradara merangkap pemain gadis Ratna”, tambahnya sambil tersenyum dan menjelaskan bahwa kedua orangtuanya sangat mendukung karirnya berteater‟.

(56) Lan cetha menawa njalari pengerahan massa sing kebangetan lan nuwuhake swasana sing kurang nyenengake, anane mung dadi poyok-poyokan, ngala-ala OPP liya, ngalem awake dhewe. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 3).

„Dan jelas apabila dilakukan pengerahan massa yang terlalu banyak dan menumbuhkan suasana yang tidak enak, yang akhirnya terjadi saling ejek, menjelek-jelekkan OPP lain, dan memuji diri sendiri‟.

(57) Sabanjure ditambahake yen ana wong ndandakake dheweke nembe gelem. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 7).

„Selanjutnya ditambahkan bila ada orang yang memperbaiki dirinya baru mau‟. (58) Pungkasan iku dheweke mondhok ing kampong Ledok Prawirodirjan RT 60,

80

„Setelah itu dia tinggal dikampung Ledok Prawirodirjan RT 60, dekat sungai Code‟.

(59) Jalaran sawise lomba, para pemenang kalebu dheweke ora entuk apa-apa kejaba piala kang ora sepira regane. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 12).

„Karena sesudah lomba, para pemenang termasuk dia tidak mendapat apa-apa kecuali piala yang tidak seberapa harganya‟.

(60) Mula tamat SMP lan mlebu SLTA, ing SPG Negeri Samarinda Kalimantan Timur, dheweke wani matur marang Kepala Sekolah yen dheweke kepengin nggelar drama sekolah kanggo ngeramekake 17 Agustusan. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 12).

„Begitu tamat SMP dan masuk SLTA, di SPG Negeri Samarinda Kalimantan Timur, dia memberanikan diri berbicara kepada Kepala Sekolah kalau dia ingin menggelar drama sekolah untuk meramaikan acara 17 Agustus‟.

(61) Dheweke banjur nglumpukake kancane wong 20, kalebu kanca-kanca kang luwih dhuwur kelase, sarta nglatih lan ndhapuki kanca-kancane mau. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 12).

„Dia lalu mengumpulkan 20 orang teman-temannya, termasuk kakak kelasnya, dan melatih serta membibing mereka‟.

(62) Nalika nglatih pemain kang padha mbandel aku pancen rada was-was aja-aja pentas gagal utawa asile kurang becik. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 12). „Ketika melatih para pemain yang bandel saya sempat was-was nanti pentas gagal atau hasilnya kurang baik‟.

81

(63) Apa kowe ngira lamun Dwarawati iku gelem dadi gedinale wong Bumikadhasar? (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 14).

„Apa kamu kira orang Dwarawati mau menjadi budak orang Bumikadhasar?‟ (64) Martha kang menagkake Piala Adjie Masaid ing lomba iku sajane duwe

pengarep-ngarep panitya lomba mrenah ake para pemenang lomba, kalebu

dheweke , ing papan utawa wadhah kang pas. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 12). „Martha yang memenangkan Adjie Masaid dalam lomba itu sesungguhnya memiliki harapan bahwa panitia lomba menempatkan para pemenang lomba termasuk dirinya pada tempat yang pas‟.

(65) “Aku ngrasakake sepira abote nangis, jalaran pacare Ratna ditembak Walanda. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 12).

„“Saya merasakan begitu beratnya menangis, karena pacarnya Ratna ditembak Belanda‟.

(66) “Rahayune aku bisa nangis saengga pentas bisa mlaku kanthi rancag”, mengkono Martha. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 12).

„“Aku bisa menangis dengan sungguh-sungguh sehingga pentas bisa berjalan baik”, begitu kata Martha‟.

(67) “Keparat jajalanat kowe Nagamurti”, kumawani mamerake kasekten ana Negara Dwarawati. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 14).

„Keparat laknat kamu Nagamurti, sambil memamerkan kesaktian Negara Dwarawati‟.

82

(68) Apa kowe ngira lamun Dwarawati wis ora duwe prajurit kang saguh mejaya kowe sarta kabeh menungsa Bumikadhasar? (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 14). „Apa Kamu kira rakyat Dwarawati sudah tidak memiliki prajurit yang sanggup mengalahkan kamu semua orang Bumikadhasar?‟

(69) Iya Nagamurti, aku Prabu Baladewa nata Madura gelem nukul sarta ngakoni marang Prabu Bandung Nagasasra lamun ratumu kuwawa nadhahi pusaka Mandura. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 14).

„Iya Nagamurti, saya Prabu Baladewa penguasa Madura mau mengakui Prabu Bandung Nagasasra penguasamu pemilik pusaka Mandura‟.

(70) Mbaka siji pesenan pentas teka marang dheweke, kayata pesenan saka Kanwil Depdikbud Kaltim, perusahaan kayu PT. Sumalindo (nalika ulang taun ing taun 1987), PGRI Kaltim (pentas ing stadion Gelora Segiri Samarinda) nalika ngadani Ulang Taun PGRI lan liya-liyane. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 12). „Satu Per satu pesanan untuk pentas datang, seperti pesanan dari Kanwil Depdikbud Kaltim, perusahaan kayu PT. Sumalindo (ketika berulang tahun di 1987), PGRI Kaltim (pentas di stadion Gelora Segiri Samarinda) ketika mengadakan perayaan ulang tahun PGRI dan lain-lain‟.

(71) Aku kepengin dadi pegawe negeri jalaran bisa kanggo urip sateruse. Dadi pegawai negeri bisa urip luwih tenterem”, tambahe mahasiswa ASDRAFI Yogyakarta iki. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 12).

83

„“Saya ingin menjadi pegawai negeri untuk bisa hidup seterusnya. Jadi pegawai negeri bisa hidup menjadi tenteram”, tambah mahasiswa ASDRAFI Yogyakarta itu‟.

(72) Aku terus ngupadi kepiye carane ben entuk mesin kanggo ngolah mlinjo, saengga mengkone bisa nambah kawruh lan penghasilan, kanggo mekarake pembangunan. (Djaka Lodang, 16 Mei 1992: 4).

„Saya terus berusaha untuk menciptakan mesin pengolah melinjo, sehingga dapat menambah penghasilan, untuk mengembangkan pembangunan‟.

(73) “Sari, ana surat kanggo kowe,” kandhane Rina nalika ketemu Sari ing kantin sekolah. (Djaka Lodang, 16 Mei 1992: 6).

„“Sari, ada surat unukmu,” ketika Rina ketemu Sari di sekolah‟.

(74) Lan sawalike Anton uga crita werna-werna marang dheweke. (Djaka Lodang, 16 Mei 1992: 6).

„Dan sebaliknya Anton juga bercerita banyak hal tentang dirinya‟.

(75) Mula aku kerep ngirim surat marang masku, njerone ana layangku kanggo kowe

dak alamatke kana. (Djaka Lodang, 16 Mei 1992: 7).

„Makanya saya mengirim surat untuk kakakku, di dalamnya ada suratku untukmu yang kualamatkan di sana‟.

(76) “Sari, piye yen sesambungane awake dhewe diterusake ora mung nganggo layang,” kandha Suryo alon karo nyawang Sari. (Djaka Lodang, 16 Mei 1992: 7).

84

„“Sari, bagaimana bila hubungan kita diteruskan tidak hanya melalui surat saja”. Kata Suryo lirih sambil menatap Sari‟.

(77) Bab kowe dak critakake marang dheweke. (Djaka Lodang, 16 Mei 1992: 7). „Tentang kamu kuceritakan kepadanya‟.

(78) “Kok kowengerti, kenal pa kowe, karo dheweke”. (Djaka Lodang, 16 Mei 1992: 7).

„“Kok kamu tahu, apa kamu mengenalnya‟.

(79) Mung emane, semono suwene sesambungane kok Anton ora gelem menehi fotone padhahal dheweke wis menehi foto telu cacahe. (Djaka Lodang, 16 Mei 1992: 6).

„Hanya sayangnya, begitu lamanya berhubungan kok Anton tidak mau memberikan foto dirinya padahal Anton sudah diberi foto pacarnya sejumlah tiga‟.

(80) Aku sida mutuske metu saka omah. (Djaka Lodang, 23 Mei 1992: 6). „Aku memutuskan untuk pergi dari rumah‟.

(81) Kowe saiki tambah lemu.

„Kamu sekarang tambah gemuk‟.

(82) Oh iya, tanggale aku isih kelingan, tanggal telu Oktober. (Djaka Lodang, 23 Mei 1992: 6).

„Oh iya, tanggalnya aku masih ingat, tanggal tiga Oktober‟.

(83) Bangkit! Apa tresnamu jeba dak antebi dene anggonmu mburu aku kepati-pati. (Djaka Lodang, 23 Mei 1992: 6).

85

„Bangkit! Apa cintamu hilang karena kuacuhkan ketika kamu mengejar-ngejar aku‟.

(84) “Piye Ning, aku njaluk wangsulanmu. Sliramu mangkat, tegese kowe kalah la nana tanganku. (Djaka Lodang, 23 Mei 1992: 6).

„“Bagaimana Ning, aku minta jawabanmu. Kemarilah dan sambutlah tanganku‟. (85) Pendhak dina aku nampa layang saka mas Pram. (Djaka Lodang, 23 Mei 1992:

6).

„Setiap hari aku menerima surat dari mas Pram‟.

(86) Kowe yen ngaturi aku ora perlu nganggo sesebutan Kanjeng Bupati. (Djaka Lodang, 23 Mei 1992: 2).

„Kamu bila memanggil aku tidak perlu menyebut Kanjeng Bupati‟.

(87) “Nyai, kowe dakjak nyabrang kali iki gelem apa ora?” pandangune Ki Pandan Arang marang garwane. (Djaka Lodang, 23 Mei 1992: 2).

„“Nyai, kamu saya ajak menyeberang sungai ini mau apa tidak?” kata KI Pandan Arang kepada istrinya‟.

(88) Mula saka iku, dalem kabupaten iki dakborongake marang kowe. (Djaka Lodang, 16 Mei 1992: 2).

„Maka dari itu, rumah Kabupaten ini kuborongkan kepadamu untuk kau kerjakan‟.

(89) '“Lho,… kok manut le-dha-kandha iku apa kowe ora nungkuli? Ora ngawaki dhewe?”. (Djaka Lodang, 16 Mei 1992: 17).

86

„“Lho… mengapa menurut saja yang dikatakan itu apa kamu tidak protes? Tidak percaya diri?‟

B. Deiksis Ruang

(90) Manut pengalaman sing uwis-uwis, kampanye Pemilu kaya mangkono iku

pancen nuwuhake gesrekan-gesrekan, malah bisa nuwuhake pasulayan, sing ora mokal njalari suhu politik dadi panas. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 3).

„Menurut pengalaman yang pernah ada, kampanye pemilu seperti itu memang menimbulkan gesekan-gesekan, malah bisa menumbuhkan kecurigaan, dan hal-hal lainnya yang membuat suhu politik menjadi panas‟.

(91) Kenya kang urip ing madyaning keluwarga kang dhemen seni iki ora gigrik ngadhepi kahanan kang cengkeh karo karep atine mau. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 12).

„Sang perawan yang hidup tengah- tengah keluarga yang mencintai seni itu tidak takut menghadapi keadaan yang berlawanan dengan keinginannya tadi‟.

(92) “Naskah katulis dening Bapak, dene make-up para pemain ketindakake dening Ibu”, ujare pembarep saka sedulur telu iki kanthi ngeling-eling. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 12).

„“Naskah ditulis Bapak, dan make up untuk para pemain dilakukan Ibu”, kata sulung dari tiga bersaudara itu‟.

87

(93) “Sejatine, cita-citaku dadi guru”, ujare kenya kang duwe dedeg 155 cm lan bobot 44 kg iki nerangake, nalika ditakoni apa ya teater arep dadi gantungan uripe. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 12).

„“Sesungguhnya, cita-cita saya menjadi guru”, kata gadis yang memiliki tinggi 155 cm dan berat 44 kg menerangkan, ketika ditanya apakah teater dijadikan sandaran hidupnya‟.

(94) Nah, mesthine kekeselen fisik kaya mangkene iki uga bisa diatasi secara fisik. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 13).

„Nah, seharusnya kepayahan fisik seperti ini bisa diatasi dengan cara fisik pula‟. (95) Kesel fisike iki terkadhang uga bisa mrambat dadi kesel psikologis, merga ana

gegayutan sebab akibate. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 13).

„Capai fisik itu terkadang juga bisa merambat kepada capai psikologi, karena ada hubungan sebab akibat‟.

(96) Manawa panjenengan biasa diet kanthi ngonsumsi 1000 kalori saben dinane, iki

perlu ditambah dadi 1200 kalori supaya fisik ora kekedelan sawise nindakake pakaryan kang merlokake tenaga fisik lan psikis sedina mruput. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 13).

„Bila Anda dapat diet sampai mengkonsumsi 1000 kalori setiap hari, perlu ditambah menjadi 1200 kalori supaya fisik tidak kelelahan sesudah melalukan pekerjaaan yang memerlukan tenaga fisik dan psikologis sehari penuh‟.

88

(97) Iki ateges panjenengan kudu nyuda dhedahaharan kang akeh lemake, jalaran yen kakehan dhedhaharan kang akeh lemake rasa kesel merga lemak iku luwih suwe lembute ing pencernaan. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 13).

„Ini berarti Anda harus mengurangi makanan yang mengandung banyak lemak, karena bila kebanyakan rasa lelah itu lebih lama hilang karena lemak lambat diserap pencernaan‟.

(98) Guyonan sejarah kaping pindhone: kesuwen kuwasa kuwi adhakane dadi korup, ora jujur, mapanke keluargane (nepotismme), lan saya tegel marang lawan-lawan politike. (Djaka Lodang, 16 Mei 1992: 5).

„Kelucuan sejarah yang kedua: terlalu lama berkuasa dapat menyebabkan korup, tidak jujur, nepotisme, dan semakin tega tehadap lawan-lawan politiknya‟. (99) Kuwi wae sing dipangan wis dudu sega, paling canthel karo otek. (Djaka

Lodang, 16 Mei 1992: 5).

„Itu saja yang dimakan bukan lagi nasi, paling canthel dan otek‟.

(100) Box pesawat telepon umum kancacahe loro iku jarene mung ana isine dhuwit Rp 15.000. (Djaka Lodang, 16 Mei 1992: 10).

„Box pesawat telepon umum yang berjumlah dua itu katanya cuma berisi uang Rp 15.000‟.

(101) Andi sekolah neng kene. „Andi sekarang sekolah di sini‟.

(102) Neng kana wis dipersiapke karo panitia pitulasan. „Di sana sudah dipersiapkan oleh panitia tujuh belasan‟.

89 (103) Kae ono acara jathilan.

„Di sana ada acara jathilan‟.

(104) Samengko kita ulun dhawuhi nutugake anggon kita mertapa ana kene. (Djaka Lodang, 16 Mei 1992: 15).

„Nanti kita datang untuk meminta izin dan melihat tempat kita bertapa di sini‟. (105) Kaya adat sabene, ing warung kono aku sakanca nuli guneman maneka warna,

sok-sok ora karuhan alang ujure, sineling guyonan, plesetan utawa glenyengan. (Djaka Lodang, 16 Mei 1992: 16).

„Seperti adat yang sudah ada, diwarung itu aku dan teman-teman sering berdialog berbagai tema, terkadang tidak tahu ujung pangkalnya, bercandaan, plesetan‟.

(106) Neng omah kono ono demite.

„Di rumah itu ada makhluk halusnya‟. (107) Pemandangan neng kana sangat apik.

„Pemandangan di sana sangat bagus‟. (108) Kae anakke sopo?

„Itu anaknya siapa?‟ (109) Kae motore sopo?

„Itu motornya siapa?‟

(110) Lan beda maneh karo sing dialami wong seje sing uga nate manggon ing kono.

90

„Dan beda lagi dengan yang dialami orang lain yang juga pernah tinggal di tempat itu‟.

(111) Wengi kalima swara mau ora kaprungu cetha, nanging ing kono krasa banget ana srididing angin kaya katut kagawa wong mlaku rikat. (Djaka Lodang, 16 Mei 1992: 17).

„Malam kelima suara tadi tidak terdengar jelas, tapi di sana sangat terasa hembusan angin yang terbawa ketika orang berjalan cepat‟.

(112) Sing jenenge pangrasa utawa pamikir iku yen lagi reget, kita klebu wong liya bakal deleng urip iku kaya-kaya tansah nyandhung pedhut wae. (Djaka Lodang, 16 Mei 1992: 20).

„Yang namanya para pemikir itu kalau kita sedang kotor, kita termasuk orang lain bakal melihat hidup seperti memasuki alam kabut saja‟.

(113) Apa mbok anggep wong Dwarawati iku wadon kabeh? (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 14).

„Apa sangkamu orang Dwarawati itu wanita semua?‟

(114) Kampanye sejatine mung sebageyan saka cara kanggo golek massa panyengkuyung sing saakeh-akehe, nanging dudu mung cara iku sing digunakake. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 3).

„Kampanye sesungguhnya hanya salah satu cara untuk mencari masa pendukung yang sebanyak-banyaknya, namun itu bukan satu-satunya cara yang dapat dipakai‟.

91

(115) Isih akeh cara liya maneh sing bisa uga luwih jitu lan luwih ampuh tinimbang kampanye sing mung selawe dina suwene iku. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 3). „Masih banyak cara lain yang lebih tepat dan jitu dari pada kampanye yang hanya dua puluh lima hari lamanya‟.

(116) Strategi lan siasat wis diatur kanggo menangake Pemilu candhake yaiku Pemilu 1992 iki. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 3).

„Strategi dan siasat sudah ditata untuk memenangkan pemilu berikut yaitu pemilu 1992‟.

(117) Kanthi kesadaran menawa kampanye mono dudu siji-sijining cara kanggo nggayuh kemenangan ing Pemilu mengko, kampanye mung minangka kanggo ganep-ganeping pangupaya kanggo “pengagalangan” massa, samesthine menawa kampanye ing wektu iki bakal lumaku kanthi aman tanpa nuwuhake perkara-perkara utawa pelanggaran sing memanas masyarakat, mligine OPP liya. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 3).

„Tumbuh kesadaran bahwa kampanye bukan satu-satunya cara untuk meraih kemenangan di pemilu nanti, kampanye merupakan cara untuk melengkapi usaha penggalangan massa, seharusnya kampanye saat ini akan berjalan aman tanpa menimbulkan perkara-perkara atau pelanggaran yang memanasi masyarakat, khususnya OPP lain‟.

(118) Cara iki pancen resikone gedhe. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 3). „Cara itu memang resikonya besar‟.

92

(119) Nagamurti mangerti lamun Setyaki iku teguh timbul ing yuda suthik ngucira. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 14).

„Nagamurti memahami orang Setyaki itu berani di medan pertempuran‟.

(120) Kajaba iku Nagamurti mangerti lamun ing wektu iku mungsuhe datan among wadya Dwarawati, nanging kawimbuhan wadya Mandura kang uga akeh kang anduweni kasekten, marma wadya Bumikadhasar kinen samya ngati-ati aja ana kang sembrana nganggep entheng marang mungsuh. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 14).

„Di luar itu Nagamurti orang yang waktu itu menjadi musuh orang-orang Dwarawati, dan ketambahan orang-orang Mandura yang juga banyak memiliki kesaktian, maka dari itu orang-orang Bumikadhasar menjadi berhati-hati dan tidak sembarangan memganggap enteng musuh‟.

(121) Kasus ing pusat iki yen ora dirampunhake kanthi becik genah yen bakal ngambra-ambra lan mesthi bakal nuwuhake rasa ngganjel utawa “ketegangan” nganti tekan dhaerah-dhaerah. (Djaka Lodang, 16 Mei 1992: 3).

„Kasus di pusat itu bila tidak diselesaikan dengan baik akan menjadi lebih rumit dan bakal menimbulkan rasa yang mengganjal atau ketegangan sampai ke daerah-daerah‟.

(122) Conto kasus iki nuduhake menawa kanthi Undang-undang, Peraturan Pemerintah serta Keppres kang wis ana pranyata durung cukup kanggo mageri lan nanggulangi sarta ngrampungi kasus-kasus kang muncul sajroning rerangan pista demokrasi limang taunan iki. (Djaka Lodang, 16 Mei 1992: 3).

93

„Contoh kasus ini menunjukkan bahwa undang-undang, Peraturan Pemerintah serta Keppres yang sudah ada nyatanya belum cukup untuk menghalangi dan menanggulangi serta menyelesaikan kasus-kasus yang muncul dalam pesta demokrasi lima tahunan ini‟.

(123) Ujare wong pinter, panguwasa iku sok marakake lali. (Djaka Lodang, 16 Mei 1992: 5).

„Kata orang pandai, kekuasaan itu sering membuat lupa‟.

(124) Iki kena kanggo tamba ati mangkel, mengkono Martha. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 12).

„Ini dapat dijadikan obat kekecewaan, ujar Martha‟.

(125) Manut Martha, undang-undang rakete, penonton lan artis pasarta lomba akting kang diadani ing hotel elit iku mung dadi piranti bisnis. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 12).

„Menurut Martha, para tamu undangan, penonton dan artis perserta lomba yang diadakan di hotel mewah itu hanya menjadi alat bisnis‟.

(126) Luwih trep menawa kampanye ing wektu iki kanthi dialog, wawan rembug golek titik temuning ancas lan tujuan kang digayuh bebarengan majuning bangsa lan negara Indonesia sing adhedhasar Pancasila iki tanpa nglanggar paugeran kang wis katemtokake. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 3).

„Lebih baik bila kampanye saat ini melaui dialog, musyawarah untuk menemukan solusi dan tujuan tepat yang akan dijalani bersama demi kemajuan

94

bangsa dan Negara Indonesia yang berlandaskan Pancasila itu tanpa melanggar peraturan yang telah ditentukan‟.

(127) Nanging kita ora perlu kuwatir, jalaran negara kita kang adhedhasar demokrasi Pancasila kuwi tansah ngayomi wargane. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 4). „Tetapi kita tidak perlu khawatir, karena Negara kita berlandaskan demokrasi dan selalu mengayomi rakyatnya‟.

(128) Nanging sing jeneng kisruh kuwi iya kudu nduwe ni paugeran utawa tatanan sing maton, artine kudu diatur ana ing undang-undang, dadi ora mung waton. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 4).

„Namun yang namanya rusuh itu ya harus punya tata tertib yang tetap, artinya harus diatur undang-undang jadi tidak hanya seeanaknya‟.

(129) Yen paugerane durung maton, kuwi sing sok mbingungake, jalaran negara Pancasila kuwi dudu negara polisi, utawa negara kekuasaan, kaya dene otokrasi. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 4).

„Bila tata tertibnya belum jelas, itu dapat membingungkan karena negara Pancasila bukan negara polisi, atau Negara kekuaasan seperti otokrasi‟.

(130) Kejaba kuwi kosokbaline, masyarakat dhewe iya kudu bisa njaga, aja nganti marga saka dialog-dialog mau banjur kepancing nganti nelakake sing bisa gawe kenep soning liyan. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 4).

„Kecuali terjadi yang sebaliknya, masyarakat sendiri harus bisa menjaga jangan sampai dari dialog-dialog dapat terpancing hal-hal yang dapat merugikan pihak lain‟.

95

(131) Kuwi lo sing sejatine dikuwatirake. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 4). „Itu yang sangat dikhawatirkan‟.

(132) Pemilu kuwi mula wis dadi persyarataning demokrasi, ora kok anti demokrasi. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 4).

„Pemilu sudah menjadi persyaratan demokrasi, bukan sarana anti demokrasi‟. (133) Saupamane salah sawijing pihak, mbuh kuwi sing lagi padha nyekel

panguwasaning pemerintah, utawa dene wong-wong sing lagi ora nyekel panguwasa, sakarone banjur padha dene nduweni panemu, mengko yen mula pancen padha becike malah bisa dadi rembug bareng. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 4).

„Semisal salah satu pihak, baik yang sedang memerintah ataupun orang-orang yang sedang tidak merintah, sama-sama mempunyai usul/ide, akan lebih baik bila dibicarakan bersama‟.

(134) Wekasane sok banjur gelem tumindak destruktip, kuwi lo sing perlu dikuwatirake. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 4).

„Pada akhirnya sering bertindak destruktif, itu yang perlu dikhawatirkan‟.

(135) Kuwi pancen bisa dadi agitasi politik sing nduweni daya pengrusak gedhe, marga sing jeneng psykhologi massa kuwi mbebayani. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 4).

„Hal itu menjadi agitasi politik yang memiliki daya perusak yang besar, karena yang namanya psikologi massa itu berbahaya‟.

96

(136) Padatane cara mengkono kuwi dhek jamane PKI pancen kerep dimanfaatake. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 4).

„Cara-cara seperti itu pada zaman PKI memang sering dimanfaatkan‟.

(137) Laladan plato jembar 652.225 km2 iki rasane tutug karobah sarah bangke merga perang-perang sedulur. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 5).

„Wilayah yang seluas 652.225 km2 menjadi terpecah-pecah karena perang saudara‟.

(138) Watak ngalor ngidul antarane suku-suku iki gampang ngubalike prekara kurang nyenengke. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 5).

„Sifat seenaknya di antara suku-suku ini dengan mudahnya memutar balikkan perkara yang tidak menyenangkan‟.

(139) Pranyata kosek padha balung iki angel dileremke. (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 5).

„Saling menggunakan kekerasan susah untuk didamaikan‟.

(140) Dinasti iki diedegake dening Alptigin tilas batur sing klakon dadi senapati Iran lan banjur nyipta Dinasti Yamini (962-1186). (Djaka Lodang, 9 Mei 1992: 5). „Dinasti ini didirikan dengan alptigin bekas pembantu yang menjadi pembesar negeri di Iran dan mendirikan dinasti Yamini (962-1186)‟.

Dokumen terkait