Olell RITA UTARI
1997
FAKULTAS TEKNOLOGI I'ERTANIAN l;\'STI1'111' I'EKI't\N[:tN BOGOll
RITA UTARI.
F
29.0027. Seleksi Kapang Mlrcor Uotuk Produksi Miltyak Metlgarldung Asatn Galntna Linoletlat Dengaa Sistem Fennentasi I'adat I'atl:~ MediaOt~ggok-Atnpas Taltu Dan Onggok-Dedak Padi. Di bawah bintbinga~~ Lilis Nt~raida
dan Purwiyatno Hariyadi.
Miityak mikroba atau millyak sel tunggal me~tga~ttlurlg asam le~nak tak j e ~ t u l ~
jamak teltentu seperti asaln gannna lirlolenat (GLA) darl eikosape~~tae~loat (EPA).
GLA adalalt asam letnak omega-6 yang merupakat~ torctnart asant li~toleat. Asant
linoleat merupakan asam lemak essensial sellingga h a n ~ s disuplai dari makanan. <;LA
rnerilpaka~~ senyaw;i pe~tti~lg pentbe~ltuk 111-ostagla11di11 da11 d;tp:~t d i g u ~ ~ ; ~ k i n ~ s~bitp;~i
supletnen ~lutl;si untuk mengatasi berbagai gallgguan akibat gizi lehilt. Ole11 sehah itu
millyak ~nikroba melnpunyai fintgsi dietetik da~r terapeutik seltingga tlap;~t tliscbut 111:i.11
1~n111c oil.
hoduksi GLA dari kapaog Ad. i i i ~ ~ r q u i s i ~ o r ~ i s M0511/4 dengall fet-nlc~~tasi p;~tl;ir
telal~ tlitcliti. Patla p e ~ i e l i t i ; ~ ~ ~ iili tig;~ sl)csies k;tpat~g y;~itu hl. i t ~ ~ c ~ c l ~ r i s l ~ ~ ~ r r t ~ s M05111.1.
M.
circit~elloides IMI 25330 daoM.
l7ie1nnli.c T40h diguoaka~l u~ttuk p~.oduksi <il.Adengan tnedia onggok-atnpas tahu dengan 1)erbandinpan CIN = 2 1 datl media ongpoh-
dedak padi dengall perbandingan C/N = 29. Nilai pH media diatur 5-0 dellgall k;ldar
air sekitar 65% d ; ~ a fermentasi tlilakukit~l 11atli1 s~tllu ka~nar. A~t;~lis;~ tlil;~kuh;t~t
terhadap nilai pH, kadar air, kadar pati, kadar gula, kadar protein. kadar lemak da11
kadar GLA sebelt~~n da11 setelall fertner~t;~si. P e ~ ~ e l i t i ; ~ ~ ~ i11i tertliri tliiri (III:I t;111:11).
'Tatlap pettatna dilakukal~ pernilillan terhadap dua lnacarn campuran media (la11 tip;#
spesies kapang yattg dapat me~lgl~asilka~l (i1.A te~ti~tggi. Tal1a11 ketlu;~ tlil;ikuk;l~t
percobaan menggwlakan 5 kg substrat onggok-ampas tahu tlntuk produksi <;LA dengan kai)a~lg te~pilill.
Penuruna~l kadar pati terbesar terjadi pada media onggok-dedak p;rtli t l e ~ t p ; ~ ~ ~
knpi111g
icf.
ltier~~alis 'I'406 (57.31% ~nenjatli 23.55'% bk). setla~lgk;cr~ I I ~ I I ~ I I - ~ I I I ~ I I Imedia onggok-tledak padi yang difer~nelltasi tle~lg;n~ kal);nrg M i ~ r r ~ ~ ~ c ~ r r i . s ~ ~ o ~ ~ ~ ~ . s M05111-l
( 12,O 1 menjadi 6.07% bk). Pel~uru~lat~ terkecil terjatli patla inedit1 o11ggok-;1n11);1s ti111t1 tle~lga~l kapailg M. hierrrc11i.s T406 (8.94% mel!jatli 6.26% bk).
Peuingkatau kadar protei~l tidak berbeda rlyata urltuk setiap media yanf
difennentasi dengall tnasing-masing k a p a ~ ~ g . Pe~li~~gkatarl teltinggi te jadi 1);1tl;1 lnetli;~
onggok-detl;~k p;~di yiulg dife~.~net~ti~si ( I C I I ~ ~ I I I ki11);111g M I I I ~ / / O ~ / S IM125330
(7.03'%) ~nc~!i;ltli X.2ht%, \A).
Peningkatan kadar letnak tertioggi diperolel~ tla~i tnedia or~ggok-;~~ilp;~s I:IIIII
tlct~g:ct~ ~ ; I ~ ) : I I I ~ A/. <~ir~c~irrc~lloi(li~.v IM1223.10 (1.07",;, I I I C I ! ~ ; ~ ~ ~ S,I3'',, 11L). L C I I I I I ( ~ ~ ; I I I
diikuti ole11 ~nedia onggok-tledak padi yang diferrne11ti1si dellgall ka1);111g hl. l~rc~rrrrrlr.~
T400 (2,2<1?6 I I I ~ I I , ~ ; I ~ ~ S,8Sn/o bk). Ki<Iar I C I I I : I ~ tc11i11ggi ~ ; I I I $ (liI1;1silk;111 ~ ; I c I : I
penelitian i~ii sebesar 5,45% bk.
I ' ~ I I ~ ~ I I I I : I : I I I k;~l);~ng A1 l ~ r c ~ r r t r r l r . ~ '1'400 1);1tl;1 tncdi;~ 011ggoh-;i1111)il': I ~ I I I I I
~ n e ~ ~ g l ~ a s i I k ; ~ ~ l kadar GLA teninggi (37,04 inglg 111i11yak) dib~~ldit~gkinl t l e l ~ g ; ~ ~ ~ ~ ~ ) ; I I I S
M. irtneqrrispor~rs M0511/4 da11 M. circirr~.lloides IM125330 pada ntetlia yans S;III~;I.
Kadar GLA dalain minyak terendah ( 7 3 7 mglg tnit~yak) diperoleh d a ~ i nledia onggok-
dedak padi yang difennetltasi deligall kapang
hf.
~r,,net/r~~spoi.r~s M0511l-ID a ~ i penelitian tal~ap peltams dihasilka~l GLA tertitlggi pads media onggok-
atupa~s tahu dengan k a p a ~ ~ g M lirerrmlr.~ T406. I'atla tallall sela~!jt~t~~y;~ t l i g ~ i ~ ~ i ~ k i ~ ~ ~
kapa~lg da11 media yang salna dengall berat substrat sekitar 5 kg. Per~lhal~a~l yatl?
terjadi pada skala 5 kg ioi tidak berbeda jaul~ dari tal~ap sebelu~~lt~y:~. Nihi 1)IH me~lgalatni i)etlunulati, delnikial~ juga dengall kadar pati clan kadar gt~la. Setlal~ghan
untuk kadar protein, kadar lemak tla11 kadar (;LA ~neng;ll;llni ~ ) ~ I I ~ I I ~ ~ : I ~ ; I I I . Pe~lyirnpa~lga~i sedikit tejadi pads kadar air. Kadar air pada tal~ap peltatna rne~~gal;nni
peni11gkata11 sedangkan pada tallap scale up tne~~gala~ni pellutunall. Untuk kadar CiLA
pada tahal) 5 kg lebih r e ~ ~ d a h (33.76 ingig ininyak) diha~ltlingkat~ pada talt;ll) 1,ert;illl;t
SELEICSI ICAPANG
MircorUNTUI< PRODI
TICS1
RII
IN\'AI<
MENGANDUNG ASAM GAMMA LINOLENAT DENGAN SISTER1
FERMENTASI PADAT PADA MEDIA ONGGOK-ANIPAS TAMU
DAN ONGGOIC-DEDAK PAD1
Ole11 RITA UTARI
1; 29.0027
SKRLPSI
Scbiigiti s;ll;rll s~ltu sy;~r;lt llllltr!i
IIICIIII)CI.OICII
g ~ l i ~ rSARJANA TEKNOLOGI PERTANIAN yada Jurusan Tekuologi Pangan dan Gizi
Fakultas Tehologi Pertanian liistitut Pelta~iiail Bogor
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANLCW
SELEKSI
'
MEXG
FERRIENTASH BADAT B m A
MEDW ONGGOK-
AS T
DAN ONGGOK-DEDM
PAD1
Sebagai salah satu syarat uutuk memperoleh gela~
SARJANA TEmBLOGL PERT.4NLAN
pada Jumsan Tek~~ologi Pangan dau Gizi
Fakultas Tek~~ologi Pe~tanian
Iustitut Pertauian Bogor
Oleh
RITA U'l'ARI F 29.0027
Dilahirkan di Jakalta
16 Maret 1974
IOiTA PENGANTAR
Segala puji bagi AUah S.W.T. yang telah memberikan rahmat dan IlidayaliNya seliingga pe~iulis dayat menyelesaika~i tugas akhir uu.
Skripsi ini disusun berdasarkan hasil yeuelitian yang diaksanakan selan~a S bulau (Nove111ber 1996
-
J d 1997) di laboratoriu~n xnhobiologi dau laborato~ium kiiniapatigall ju~usan TPG-PB, laboratoriu~u mikrobiologi da11 laboratoriuil~ kiniia pailg;tll
PAU-PB.
Peuulis me~iyadari bahwa tanpa dorongau, bailtua~i dau birnbiugan dari banyak
pihak inaka skripsi ini tidak aka11 tenvujud. Oleh kare~ia itu dei~gan tulus liati pmulis ingiii
nie~lya~iipaikan rasa terima kasih kepada :
I . Dr. Ir. Lilis Nuraida, MSc., sebagai dose11 pcmbimbing I yi~tlg tcI:lli i11~11tbii110ii1~ pe~iulis dalam melakukan pe~~elitian sampai menyelesaikau tugas aM:ir ini
2. Dr.lr. Purwiyatno Hariyadi, RlSc., sebagai dosen pe1libi11:bing 11 yang telal~ ~~ieml~irnbing penulis dalarn melakuka~l pet~elitiail s:~~nl);~i me~~yelesaik:i~~ rulg;~s ;ikllir
hi.
3. Dr. Ir. Sedarnawati Yasni, MAgr. sebagai dose11 penguji yang telali rneinbeiikal~ masukan-masukan yang diberikan sela~na pelaksanaan ujian akhir.
4. Bayak-bapak dan ibu-ibu dosed staf pengajar TI'G yaug telah n~e~nbe~ikan illnu dall
pengetahuan kepada penulis.
5 . Para staf laboratorium Jurusan TPG, PAU-IPB, FTDC dan
0 . Selul-uh keluarga pentilis kliususnya IJ:tl)a, M a ~ i i : ~ tlitrl , \ n g ~ o yirrr~ scrr;~~~ti;rs;~
mentberikaii bantua~t ~ i i o ~ i l tlarr rnateril kcpatla per~~rlis s e l a ~ n ; ~ riieite~~ll)t~lt stutli.
7. Reka~t-rekan penulis khusus~iya warga a d i n d a atas ~)ersaltabat;~rr~ry;~ selta Susan (la11
Andries yang telalt memba~itu darr inentherika~~ kerjasama y:rrig baik sel;rr~t;~
penelitiart.
8. Semua pihak yattg telah tttembantu penulis yang tidak dapat disebutkan satu-persatu.
Penulis telall berusaha tnetlyusurr sk~ipsi irti d e ~ l g a i ~ sebaik-baik~ty;~. t;q)i ~)cnulis
nter~yatiari n ~ i ~ s i l ~ terdapnt kck~~rai~ga~r-kek~rrat~g~~ti. Ole11 ki~rc~t;r it11 pe~tulis I I I C I I ~ I I ~ I ~ ; I I ) I \ ; I I I
kritik datt saran-sarn11 yitng metnl~atrgirit t1;rz.i segeir:lp pcrril~;rc;r.
I'ada akltintya pe~rulis berlraral~ skripsi ini benn;~rtfiat bagi pet1ibac;r (I~III S C I ~ I ~ I I I I
1 l:ll:llllilll
Kata Peagalltar ... i
...
DAFTAR IS1 ... 111
DAFTAR TABEL \ '
DAFTAR GAMBA 1.i
...
DAFTAR LAMPIRAN \'I 1 1
1. PENDAHULUAN I
11. TINJAUAN P U S T A U
...
3...
A. ASAM GAMMA LINOLENAT 3
...
B. KAPANCi ILI(ICOR (>
C. FAKTOR-FAKTOK YANCi MEMl'tN(iAKtJ1-11 AKIJM[ILASI
PADA KAPANC;
...
XI . Si111i1 dan pH P e ~ ~ t ~ r n h u h n i
o
2. S111n1)er I<;trbo~k (IIIII Si~iilbcr Nitrogc~ 10
3 Waktu 111kubasi
...
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.....
.
... I I12
l .?
D. FERMENTASI PADAT 13
E. LIMBAH INDUSTRI PERTANlAN SEBAGAI MEDIA
l'l3<TLJMI3tJHA 1.1
I . Onggok I4
2. A ~ n p a s Tahu
...
.
.
...
1 63 Dedak Padi
...
I 7 111. BAt-IAN DAN METODE ... 2 1A. LIAHAN
...
2 17 7
-
-
> ,
D. PROSEDUR ANALISIS ... Z S
.
-
IV. I IASII. DAN I'LMIiAI IASA .>.>
A. PERTUMBUHAN KAPANG 3 3
B. ANALISIS BAHAN DASA 3 5
C. I'ERLJLiAIIAN KADAR All< DAN 111~ 3 7
-
<L).
PERIJBAHAN KADAR PATI DAN (ilJl.A ... .r )E. I'ERUBAI-{AN KADAR PROTEI -17
I:. I'lil<lJl3AI.IAN KAL)AR LIiMA 4.3
Ci. KOMPOSISI ASAM LEMAK -14
H. KADAR ASAM GAMMA I.INOIENA -17
I. PRODlJKSI PADA SKALA 5 Kg ...
.
.
i lV. KESIMPIJLAN DAN SARAN 5 6
A. KESIMPULAN 5 (1
i 7
DAFTAR PIISTAKA 5 S
DAFTAR TABEI,
. . . .
... ...
1 1 e I . Kooqtosis~ kmt~a o~tggok
.
.
15. . .
...
Tabel 2. Kompos~s~ kimia atnpas taltu 17
... Tabel 3. Kotnposisi ki~nia tlctlak kas:~r.tletlak l~alus tl:111 I)ck;~t~tl IS
't'itbei 4, Jellis itsi~~ti i111ti11o ~ s s e ~ t s i i ~ l 11ildi1 dcd;~h lii~d' 1 0
.
.
...
Tabel 5 . Daftar kapaog Mt~cor yang digunakan dalatn petiel~tra~~ 2 2
Tabel 6. Berat ~nnsi~~g-masi~tg hallat1 dasar 2 5
'11lcl 7. Ka~rdu~~git~r k a r b o ~ ~ t l f ~ t ~ ititrogc~~ I)~I~I:III (I:Is~II. ... ... .35
'l'abel X. Analisit proksit~,at bahan dams ('50 hb)
Tabel 4. Peruhalta~i kadar air (%bh)
e l 0 I akltiv davi kcilu:~ nredia
Tabel I I . Komposisi asatu letnak (mglg minyak) pada tnedia o~tggok-atnpas
tahu d a ~ i onggok--dedak padi ... 18
Tabel 12. Komltosisi asam letnak (% total asatn lemnk) ~tntla media o~~ggok-;t~~tl);is
tahu daii onggok--dedak patli ... 4 0
Tabel 13. Kadnr GLA pada media otiggok-a~iipas taltu tian onggok-tletli~k ~ t : ~ t l i ... i I Tabel 14. Perbai\diilgaii liasil fei~nei~tasi skala 65 g. dengan skala 5 kg ... 52
Tabel 15. Koniposisi asatn lemak (mglg minyak) pads skala 65 g. daii 5 kg ... 54
Olell RITA UTARI
1997
FAKULTAS TEKNOLOGI I'ERTANIAN l;\'STI1'111' I'EKI't\N[:tN BOGOll
RITA UTARI.
F
29.0027. Seleksi Kapang Mlrcor Uotuk Produksi Miltyak Metlgarldung Asatn Galntna Linoletlat Dengaa Sistem Fennentasi I'adat I'atl:~ MediaOt~ggok-Atnpas Taltu Dan Onggok-Dedak Padi. Di bawah bintbinga~~ Lilis Nt~raida
dan Purwiyatno Hariyadi.
Miityak mikroba atau millyak sel tunggal me~tga~ttlurlg asam le~nak tak j e ~ t u l ~
jamak teltentu seperti asaln gannna lirlolenat (GLA) darl eikosape~~tae~loat (EPA).
GLA adalalt asam letnak omega-6 yang merupakat~ torctnart asant li~toleat. Asant
linoleat merupakan asam lemak essensial sellingga h a n ~ s disuplai dari makanan. <;LA
rnerilpaka~~ senyaw;i pe~tti~lg pentbe~ltuk 111-ostagla11di11 da11 d;tp:~t d i g u ~ ~ ; ~ k i n ~ s~bitp;~i
supletnen ~lutl;si untuk mengatasi berbagai gallgguan akibat gizi lehilt. Ole11 sehah itu
millyak ~nikroba melnpunyai fintgsi dietetik da~r terapeutik seltingga tlap;~t tliscbut 111:i.11
1~n111c oil.
hoduksi GLA dari kapaog Ad. i i i ~ ~ r q u i s i ~ o r ~ i s M0511/4 dengall fet-nlc~~tasi p;~tl;ir
telal~ tlitcliti. Patla p e ~ i e l i t i ; ~ ~ ~ iili tig;~ sl)csies k;tpat~g y;~itu hl. i t ~ ~ c ~ c l ~ r i s l ~ ~ ~ r r t ~ s M05111.1.
M.
circit~elloides IMI 25330 daoM.
l7ie1nnli.c T40h diguoaka~l u~ttuk p~.oduksi <il.Adengan tnedia onggok-atnpas tahu dengan 1)erbandinpan CIN = 2 1 datl media ongpoh-
dedak padi dengall perbandingan C/N = 29. Nilai pH media diatur 5-0 dellgall k;ldar
air sekitar 65% d ; ~ a fermentasi tlilakukit~l 11atli1 s~tllu ka~nar. A~t;~lis;~ tlil;~kuh;t~t
terhadap nilai pH, kadar air, kadar pati, kadar gula, kadar protein. kadar lemak da11
kadar GLA sebelt~~n da11 setelall fertner~t;~si. P e ~ ~ e l i t i ; ~ ~ ~ i11i tertliri tliiri (III:I t;111:11).
'Tatlap pettatna dilakukal~ pernilillan terhadap dua lnacarn campuran media (la11 tip;#
spesies kapang yattg dapat me~lgl~asilka~l (i1.A te~ti~tggi. Tal1a11 ketlu;~ tlil;ikuk;l~t
percobaan menggwlakan 5 kg substrat onggok-ampas tahu tlntuk produksi <;LA dengan kai)a~lg te~pilill.
Penuruna~l kadar pati terbesar terjadi pada media onggok-dedak p;rtli t l e ~ t p ; ~ ~ ~
knpi111g
icf.
ltier~~alis 'I'406 (57.31% ~nenjatli 23.55'% bk). setla~lgk;cr~ I I ~ I I ~ I I - ~ I I I ~ I I Imedia onggok-tledak padi yang difer~nelltasi tle~lg;n~ kal);nrg M i ~ r r ~ ~ ~ c ~ r r i . s ~ ~ o ~ ~ ~ ~ . s M05111-l
( 12,O 1 menjadi 6.07% bk). Pel~uru~lat~ terkecil terjatli patla inedit1 o11ggok-;1n11);1s ti111t1 tle~lga~l kapailg M. hierrrc11i.s T406 (8.94% mel!jatli 6.26% bk).
Peuingkatau kadar protei~l tidak berbeda rlyata urltuk setiap media yanf
difennentasi dengall tnasing-masing k a p a ~ ~ g . Pe~li~~gkatarl teltinggi te jadi 1);1tl;1 lnetli;~
onggok-detl;~k p;~di yiulg dife~.~net~ti~si ( I C I I ~ ~ I I I ki11);111g M I I I ~ / / O ~ / S IM125330
(7.03'%) ~nc~!i;ltli X.2ht%, \A).
Peningkatan kadar letnak tertioggi diperolel~ tla~i tnedia or~ggok-;~~ilp;~s I:IIIII
tlct~g:ct~ ~ ; I ~ ) : I I I ~ A/. <~ir~c~irrc~lloi(li~.v IM1223.10 (1.07",;, I I I C I ! ~ ; ~ ~ ~ S,I3'',, 11L). L C I I I I I ( ~ ~ ; I I I
diikuti ole11 ~nedia onggok-tledak padi yang diferrne11ti1si dellgall ka1);111g hl. l~rc~rrrrrlr.~
T400 (2,2<1?6 I I I ~ I I , ~ ; I ~ ~ S,8Sn/o bk). Ki<Iar I C I I I : I ~ tc11i11ggi ~ ; I I I $ (liI1;1silk;111 ~ ; I c I : I
penelitian i~ii sebesar 5,45% bk.
I ' ~ I I ~ ~ I I I I : I : I I I k;~l);~ng A1 l ~ r c ~ r r t r r l r . ~ '1'400 1);1tl;1 tncdi;~ 011ggoh-;i1111)il': I ~ I I I I I
~ n e ~ ~ g l ~ a s i I k ; ~ ~ l kadar GLA teninggi (37,04 inglg 111i11yak) dib~~ldit~gkinl t l e l ~ g ; ~ ~ ~ ~ ~ ) ; I I I S
M. irtneqrrispor~rs M0511/4 da11 M. circirr~.lloides IM125330 pada ntetlia yans S;III~;I.
Kadar GLA dalain minyak terendah ( 7 3 7 mglg tnit~yak) diperoleh d a ~ i nledia onggok-
dedak padi yang difennetltasi deligall kapang
hf.
~r,,net/r~~spoi.r~s M0511l-ID a ~ i penelitian tal~ap peltams dihasilka~l GLA tertitlggi pads media onggok-
atupa~s tahu dengan k a p a ~ ~ g M lirerrmlr.~ T406. I'atla tallall sela~!jt~t~~y;~ t l i g ~ i ~ ~ i ~ k i ~ ~ ~
kapa~lg da11 media yang salna dengall berat substrat sekitar 5 kg. Per~lhal~a~l yatl?
terjadi pada skala 5 kg ioi tidak berbeda jaul~ dari tal~ap sebelu~~lt~y:~. Nihi 1)IH me~lgalatni i)etlunulati, delnikial~ juga dengall kadar pati clan kadar gt~la. Setlal~ghan
untuk kadar protein, kadar lemak tla11 kadar (;LA ~neng;ll;llni ~ ) ~ I I ~ I I ~ ~ : I ~ ; I I I . Pe~lyirnpa~lga~i sedikit tejadi pads kadar air. Kadar air pada tal~ap peltatna rne~~gal;nni
peni11gkata11 sedangkan pada tallap scale up tne~~gala~ni pellutunall. Untuk kadar CiLA
pada tahal) 5 kg lebih r e ~ ~ d a h (33.76 ingig ininyak) diha~ltlingkat~ pada talt;ll) 1,ert;illl;t
SELEICSI ICAPANG
MircorUNTUI< PRODI
TICS1
RII
IN\'AI<
MENGANDUNG ASAM GAMMA LINOLENAT DENGAN SISTER1
FERMENTASI PADAT PADA MEDIA ONGGOK-ANIPAS TAMU
DAN ONGGOIC-DEDAK PAD1
Ole11 RITA UTARI
1; 29.0027
SKRLPSI
Scbiigiti s;ll;rll s~ltu sy;~r;lt llllltr!i
IIICIIII)CI.OICII
g ~ l i ~ rSARJANA TEKNOLOGI PERTANIAN yada Jurusan Tekuologi Pangan dan Gizi
Fakultas Tehologi Pertanian liistitut Pelta~iiail Bogor
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANLCW
SELEKSI
'
MEXG
FERRIENTASH BADAT B m A
MEDW ONGGOK-
AS T
DAN ONGGOK-DEDM
PAD1
Sebagai salah satu syarat uutuk memperoleh gela~
SARJANA TEmBLOGL PERT.4NLAN
pada Jumsan Tek~~ologi Pangan dau Gizi
Fakultas Tek~~ologi Pe~tanian
Iustitut Pertauian Bogor
Oleh
RITA U'l'ARI F 29.0027
Dilahirkan di Jakalta
16 Maret 1974
IOiTA PENGANTAR
Segala puji bagi AUah S.W.T. yang telah memberikan rahmat dan IlidayaliNya seliingga pe~iulis dayat menyelesaika~i tugas akhir uu.
Skripsi ini disusun berdasarkan hasil yeuelitian yang diaksanakan selan~a S bulau (Nove111ber 1996
-
J d 1997) di laboratoriu~n xnhobiologi dau laborato~ium kiiniapatigall ju~usan TPG-PB, laboratoriu~u mikrobiologi da11 laboratoriuil~ kiniia pailg;tll
PAU-PB.
Peuulis me~iyadari bahwa tanpa dorongau, bailtua~i dau birnbiugan dari banyak
pihak inaka skripsi ini tidak aka11 tenvujud. Oleh kare~ia itu dei~gan tulus liati pmulis ingiii
nie~lya~iipaikan rasa terima kasih kepada :
I . Dr. Ir. Lilis Nuraida, MSc., sebagai dose11 pcmbimbing I yi~tlg tcI:lli i11~11tbii110ii1~ pe~iulis dalam melakukan pe~~elitian sampai menyelesaikau tugas aM:ir ini
2. Dr.lr. Purwiyatno Hariyadi, RlSc., sebagai dosen pe1libi11:bing 11 yang telal~ ~~ieml~irnbing penulis dalarn melakuka~l pet~elitiail s:~~nl);~i me~~yelesaik:i~~ rulg;~s ;ikllir
hi.
3. Dr. Ir. Sedarnawati Yasni, MAgr. sebagai dose11 penguji yang telali rneinbeiikal~ masukan-masukan yang diberikan sela~na pelaksanaan ujian akhir.
4. Bayak-bapak dan ibu-ibu dosed staf pengajar TI'G yaug telah n~e~nbe~ikan illnu dall
pengetahuan kepada penulis.
5 . Para staf laboratorium Jurusan TPG, PAU-IPB, FTDC dan
0 . Selul-uh keluarga pentilis kliususnya IJ:tl)a, M a ~ i i : ~ tlitrl , \ n g ~ o yirrr~ scrr;~~~ti;rs;~
mentberikaii bantua~t ~ i i o ~ i l tlarr rnateril kcpatla per~~rlis s e l a ~ n ; ~ riieite~~ll)t~lt stutli.
7. Reka~t-rekan penulis khusus~iya warga a d i n d a atas ~)ersaltabat;~rr~ry;~ selta Susan (la11
Andries yang telalt memba~itu darr inentherika~~ kerjasama y:rrig baik sel;rr~t;~
penelitiart.
8. Semua pihak yattg telah tttembantu penulis yang tidak dapat disebutkan satu-persatu.
Penulis telall berusaha tnetlyusurr sk~ipsi irti d e ~ l g a i ~ sebaik-baik~ty;~. t;q)i ~)cnulis
nter~yatiari n ~ i ~ s i l ~ terdapnt kck~~rai~ga~r-kek~rrat~g~~ti. Ole11 ki~rc~t;r it11 pe~tulis I I I C I I ~ I I ~ I ~ ; I I ) I \ ; I I I
kritik datt saran-sarn11 yitng metnl~atrgirit t1;rz.i segeir:lp pcrril~;rc;r.
I'ada akltintya pe~rulis berlraral~ skripsi ini benn;~rtfiat bagi pet1ibac;r (I~III S C I ~ I ~ I I I I
1 l:ll:llllilll
Kata Peagalltar ... i
...
DAFTAR IS1 ... 111
DAFTAR TABEL \ '
DAFTAR GAMBA 1.i
...
DAFTAR LAMPIRAN \'I 1 1
1. PENDAHULUAN I
11. TINJAUAN P U S T A U
...
3...
A. ASAM GAMMA LINOLENAT 3
...
B. KAPANCi ILI(ICOR (>
C. FAKTOR-FAKTOK YANCi MEMl'tN(iAKtJ1-11 AKIJM[ILASI
PADA KAPANC;
...
XI . Si111i1 dan pH P e ~ ~ t ~ r n h u h n i
o
2. S111n1)er I<;trbo~k (IIIII Si~iilbcr Nitrogc~ 10
3 Waktu 111kubasi
...
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.....
.
... I I12
l .?
D. FERMENTASI PADAT 13
E. LIMBAH INDUSTRI PERTANlAN SEBAGAI MEDIA
l'l3<TLJMI3tJHA 1.1
I . Onggok I4
2. A ~ n p a s Tahu
...
.
.
...
1 63 Dedak Padi
...
I 7 111. BAt-IAN DAN METODE ... 2 1A. LIAHAN
...
2 17 7
-
-
> ,
D. PROSEDUR ANALISIS ... Z S
.
-
IV. I IASII. DAN I'LMIiAI IASA .>.>
A. PERTUMBUHAN KAPANG 3 3
B. ANALISIS BAHAN DASA 3 5
C. I'ERLJLiAIIAN KADAR All< DAN 111~ 3 7
-
<L).
PERIJBAHAN KADAR PATI DAN (ilJl.A ... .r )E. I'ERUBAI-{AN KADAR PROTEI -17
I:. I'lil<lJl3AI.IAN KAL)AR LIiMA 4.3
Ci. KOMPOSISI ASAM LEMAK -14
H. KADAR ASAM GAMMA I.INOIENA -17
I. PRODlJKSI PADA SKALA 5 Kg ...
.
.
i lV. KESIMPIJLAN DAN SARAN 5 6
A. KESIMPULAN 5 (1
i 7
DAFTAR PIISTAKA 5 S
DAFTAR TABEI,
. . . .
... ...
1 1 e I . Kooqtosis~ kmt~a o~tggok
.
.
15. . .
...
Tabel 2. Kompos~s~ kimia atnpas taltu 17
... Tabel 3. Kotnposisi ki~nia tlctlak kas:~r.tletlak l~alus tl:111 I)ck;~t~tl IS
't'itbei 4, Jellis itsi~~ti i111ti11o ~ s s e ~ t s i i ~ l 11ildi1 dcd;~h lii~d' 1 0
.
.
...
Tabel 5 . Daftar kapaog Mt~cor yang digunakan dalatn petiel~tra~~ 2 2
Tabel 6. Berat ~nnsi~~g-masi~tg hallat1 dasar 2 5
'11lcl 7. Ka~rdu~~git~r k a r b o ~ ~ t l f ~ t ~ ititrogc~~ I)~I~I:III (I:Is~II. ... ... .35
'l'abel X. Analisit proksit~,at bahan dams ('50 hb)
Tabel 4. Peruhalta~i kadar air (%bh)
e l 0 I akltiv davi kcilu:~ nredia
Tabel I I . Komposisi asatu letnak (mglg minyak) pada tnedia o~tggok-atnpas
tahu d a ~ i onggok--dedak padi ... 18
Tabel 12. Komltosisi asam letnak (% total asatn lemnk) ~tntla media o~~ggok-;t~~tl);is
tahu daii onggok--dedak patli ... 4 0
Tabel 13. Kadnr GLA pada media otiggok-a~iipas taltu tian onggok-tletli~k ~ t : ~ t l i ... i I Tabel 14. Perbai\diilgaii liasil fei~nei~tasi skala 65 g. dengan skala 5 kg ... 52
Tabel 15. Koniposisi asatn lemak (mglg minyak) pads skala 65 g. daii 5 kg ... 54